Reinigen, desinfecteren en steriliseren van materialen

Protocollen Voorbehouden, Risicovolle en Overige handelingen
Hygiene en infectiepreventie 26
Reinigen, desinfecteren en steriliseren van materialen
Het schoonmaken van verpleegmaterialen is noodzakelijk om te voorkomen dat, via op het
materiaal achtergebleven besmettingsbronnen, overdracht kan plaatsvinden. Het gebruik van
wegwerpmaterialen, zoals kartonnen bekertjes, bekkens en plastic pincetten dient steeds
overwogen te worden. Disposable materiaal geeft meer afval maar belast het milieu niet met
milieuonvriendelijke desinfectantia.
Reinigen en desinfecteren
Gebruikte materialen moeten altijd eerst grondig gereinigd worden.
Wanneer materialen verontreinigd zijn met bloed moeten de materialen na grondige reiniging
gedesinfecteerd worden. Wanneer er geen sprake is van bloed of bloedbijmenging kan met
reiniging worden volstaan.
Reiniging
Onder reiniging wordt verstaan: het met een zeepoplossing verwijderen van zichtbaar vuil en
onzichtbaar organisch materiaal om te voorkomen dat micro-organismen zich kunnen
handhaven en vermeerderen en worden verspreid.
Desinfectie
Desinfectie1 wordt altijd voorafgegaan door reiniging 2 3. Desinfectie is het zodanig behandelen
van voorwerpen of oppervlakten dat het aantal levende ziekteverwekkende of hinder
veroorzakende micro-organismen na afloop van de behandeling is verminderd tot een
aanvaardbaar laag niveau.
Desinfectie dient beperkt te blijven tot situaties waarin steriliteit niet vereist is, maar waarin
reiniging alleen het besmettingsniveau onvoldoende reduceert, bijvoorbeeld wanneer ergens
bloed op is gespat of bij besmetting met materiaal waarin bloed zichtbaar is.
Desinfectie kan op twee manieren, waarbij de thermische desinfectie de voorkeur heeft.
Thermisch
Door middel van water met een temperatuur van 65 tot 100 °C of met stoom. Voorwerpen en
instrumenten onderdompelen gedurende 20 minuten.
Chemisch
1
2
3
© Vilans 11-08-2015
Onder desinfectie wordt verstaan de irreversibele inactivering en/of reductie van microorganismen op levenloze oppervlakken, alsmede op intacte huid en slijmvliezen, tot
aanvaardbaar geacht niveau.
Bij bedpanspoelsers en instrumentenwasmachines is reiniging in het desinfectieproces
opgenomen.
Reiniging vooraf is noodzakelijk omdat desinfectantia door organisch materiaal, zoals bloed
(eiwitten), ten dele onwerkzaam worden gemaakt.Is desinfectie noodzakelijk, dan moet men
beseffen dat een desinfectans sneller en beter werkt naarmate het te desinfecteren oppervlak
schoner is.
Richtlijninformatie
Reinigen, desinfecteren en steriliseren: 1 (van 3)
Protocollen Voorbehouden, Risicovolle en Overige handelingen
Hygiene en infectiepreventie 27
In Nederland mag in de gezondheidszorg alleen gebruik worden gemaakt van wettelijk
toegelaten middelen voor desinfectie. Desinfectiemiddelen voorzien van een CE-markering zijn
bedoeld voor een specifiek medisch hulpmiddel en mogen niet voor andere toepassingen
worden gebruikt.
Gebruik voor de desinfectie van een specifiek medisch hulpmiddel alleen middelen die zijn
voorzien van een CE-markering.
Voor de desinfectie van oppervlakken, zoals vloeren en meubilair, en intacte handen mogen in
de gezondheidszorg alleen middelen gebruikt worden die zijn toegelaten door het College voor
de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb). Het Ctgb beoordeelt of een
desinfecterend middel goed werkt en veilig is, en stelt vast waarvoor het gebruikt mag worden.
Een middel kan bijvoorbeeld alleen geschikt zijn voor het desinfecteren van de handen, en niet
voor het desinfecteren van oppervlakken. Daarnaast zijn sommige middelen alleen effectief
tegen sommige bacteriën, terwijl andere middelen ook virussen kunnen doden.
Middelen die door het Ctgb zijn toegestaan, zijn te herkennen aan een code op de verpakking.
Dit kunnen de volgende codes zijn:

een N-code (4 tot 5 cijfers gevolgd door ‘-N’, bijvoorbeeld: 12345 N);

een NL-code (NL- gevolgd door 7 of 11 cijfers);

een EU- of SA-code (EU-/SA-code gevolgd door 7 cijfers).
Daarnaast moet de fabrikant op de verpakking melden waarvoor het middel gebruikt mag
worden.
Middelen die zijn toegelaten staan op de website van het Ctgb.
Gebruik voor de desinfectie van oppervlakken, materialen en intacte handen alleen een
desinfecterend middel dat door het Ctgb is toegestaan. Controleer in het actueel
gebruiksvoorschrift dat het middel:

geschikt is voor het ‘materiaal’ (bijv. handen, harde oppervlakken) dat u wilt desinfecteren;

effectief is tegen de micro-organismen die u wilt doden.
Gebruik een desinfecterend middel altijd volgens de gebruiksaanwijzing.
Er zijn een aantal toegelaten middelen die in één handeling zowel reinigen als desinfecteren.
Dit staat dan in het gebruiksvoorschrift. Als zo’n middel wordt gebruikt is schoonmaken voordat
dit middel gebruikt wordt niet nodig.
Sterilisatie
Sterilisatie is een proces dat alle micro-organismen op of in een voorwerp doodt of inactiveert,
zodanig dat de kans op aanwezigheid van levende organismen per gesteriliseerde eenheid
kleiner is dan één op een miljoen.
Steriliteit is vereist voor instrumenten, katheters, vloeistoffen en dergelijke, die rechtstreeks in
contact komen met steriele weefsels, organen of lichaamsvochten. Gezien de hoge eisen die
aan een sterilisatieproces worden gesteld, verdient gebruik van disposables de voorkeur.
Sterilisatie van niet-disposables kan plaatsvinden op een Centrale Sterilisatie Afdeling (CSA)
van een ziekenhuis of in een sterilisatiebedrijf. Met een ziekenhuis of bedrijf moeten duidelijke
afspraken worden gemaakt betreffende reiniging, desinfectie en verpakking van de materialen
na gebruik, om zeker te zijn van een veilig transport.
Bronnen

LCHV Hygiënerichtlijnen voor verpleeghuizen en woonzorgcentra. Versie Augustus 2012 –
met wijzigingen d.d. april 2014.

Ctgb-databanken voor desinfecterende middelen. Externe link: http://www.ctgb.nl/ gezien
augustus 2015.

Hygiënerichtlijn voor instellingen voor volwassenen met een lichamelijke of verstandelijke
beperking. Pilotversie december 2014.

Hygiënerichtlijn voor instellingen voor kinderen met een lichamelijke of verstandelijke
beperking. Pilotversie december 2014.
© Vilans 11-08-2015
Richtlijninformatie
Reinigen, desinfecteren en steriliseren: 2 (van 3)
Hygiene en infectiepreventie 28
Protocollen Voorbehouden, Risicovolle en Overige handelingen

© Vilans 11-08-2015
Hygiënerichtlijnen voor Psychiatrische inrichtingen januari 2011.
Richtlijninformatie
Reinigen, desinfecteren en steriliseren: 3 (van 3)