gepersonaliseerd on-demand onderwijs

Het hoger onderwijs moet evolueren naar een gepersonaliseerd en een ondemand soort onderwijs. Die onderwijsvernieuwing staat helemaal niet haaks
op het debat over de financiering en de kwaliteitsbewaking.
Door Frank Gielen, directeur Incubatie & Ondernemerschap, iMinds en Vakgroep
Informatietechnologie, UGent
Vlaanderen heeft een ijzersterke, internationale reputatie opgebouwd op het vlak van
hoger onderwijs. Nieuwe, digitale technologieën zullen echter voor een
aardverschuiving zorgen, die ons zal toelaten om te leren wat we willen, waar en
wanneer we willen. Universiteiten moeten openstaan voor de mogelijkheden van
ICT, wegens de mogelijke efficiëntiewinsten.
Een eerste turbulente stap werd gezet met de introductie van de zogenaamde
MOOCs. Deze Massive Open Online Courses, met alle voor- en nadelen, hebben
aangetoond dat er alternatieve mogelijkheden zijn om te leren. Het klassieke model
waarbij studenten in overvolle aula’s geboeid of vermoeid zitten te luisteren naar
docenten die jaar na jaar dezelfde leerstof presenteren, heeft zijn limiet bereikt en
afgedaan. We moeten evolueren naar een model waarbij de student en de
leerervaring centraal staan, vooral ook omdat onze maatschappij dagelijks zoveel
nieuwe kennis genereert dat we geen andere optie hebben dan altijd en overal bij te
leren.
Hoeveel tijd en geld kan er niet bespaard worden door één gezamenlijke Massive
Open Online Course te produceren die iedere docent kan aanpassen aan zijn
doelpubliek? Bovendien is het onmogelijk om als individu zelf nog over al die kennis
te beschikken; we moeten meer en meer een beroep doen op zogenaamde
kennisnetwerken die ons toelaten te leren van collega’s en andere professionals.
Leren netwerken, permanent onze kennis opfrissen en digitale geletterdheid zijn dan
ook de nieuwe vaardigheden die door het hoger onderwijs geïmplementeerd en
aangeleerd moeten worden. Als Vlaanderen de ambitie heeft om een topregio te
worden in Europa, moet het ervoor zorgen dat het - op basis van die principes - de
beste kenniswerkers opleidt.
De hevigheid van het onderwijsdebat is een duidelijk signaal: onderwijsvernieuwing
dient prioritair op de agenda geplaatst te worden. Een aantal factoren dwingt tot
ingrijpen. Zo wordt het hoger onderwijs in zijn huidige vorm onbetaalbaar, met de
aangekondigde besparingen en het debat over het verhoogde inschrijvingsgeld als
eerste symptomen.
Bovendien blijven de studentenaantallen stijgen, terwijl het onderwijsmodel niet
schaalbaar is; overvolle aula’s en bedenkelijke evaluatiemethodes (multiple choice
voor de massa) vormen een bedreiging voor de kwaliteit van ons onderwijs.
En ten slotte moeten nieuwe vaardigheden, zoals ondernemerschap, aan het
curriculum worden toegevoegd.
Versnippering
Want ondanks alle kritiek beschikt Vlaanderen echt wel over alle elementen om een
koppositie in te nemen in de digitale revolutie van het hoger onderwijs. Zo hebben
onze universiteiten meerdere proefprojecten waarbij nieuwe onderwijsvormen getest
worden (blended learning, MOOCs, nieuwe pedagogische modellen)
© BELGA
Het Vlaamse digitale onderzoekscentrum iMinds heeft sinds zijn oprichting
verschillende onderzoeksprojecten in dit domein uitgevoerd - het gebruik van iPads
in de klas, bijvoorbeeld. Het Instituut voor Tropische Geneeskunde is een ware
pionier in mobiel leren. En Datacamp, een start-up van iMinds, maakte een online
oefenmodule voor datawetenschappers die in de Coursera MOOCs van Duke &
Washington University werd opgenomen. Wie dus beweert dat we in Vlaanderen
nergens staan wordt bij deze geadviseerd om eerst te kijken wat er in de hele wereld
(inclusief Vlaanderen) daadwerkelijk gebeurt alvorens ongenuanceerd kritiek te
spuien over ons ‘irrelevant onderwijs’. Vlaanderen heeft alles in huis om bij de besten
ter wereld te behoren voor onderwijsvernieuwing. Waar knelt dan het schoentje? Het
probleem ligt bij de versnippering en kleinschaligheid: iedere universiteit heeft wel
ergens een budgetje en initiatief voor onderwijsinnovatie maar er wordt weinig
samengewerkt over de instellingen heen en we bereiken onvoldoende kritische
massa om schaaleffecten te realiseren.
Krachtenbundeling
Hoeveel studenten volgen jaarlijks de cursus ‘Inleiding tot de statistiek’ of ‘Inleiding
tot programmeren met Java’? Hoeveel docenten passen jaarlijks hun eigen
lesmateriaal aan en staan elk voor een ander auditorium dezelfde theorie uit te
leggen? Hoeveel tijd en geld kan er niet bespaard worden door één gezamenlijke
MOOC te produceren die iedere docent kan aanpassen aan zijn eigen doelpubliek?
De kwaliteit van het lesmateriaal wordt ongetwijfeld stukken beter dan wat iedere
docent individueel kan produceren. En waarom geen bundeling van krachten met
Coursera of MIT Open Courseware? Door een frisse, innovatieve aanpak worden
geld, tijd, middelen en mensen vrijgemaakt voor wat echt belangrijk is: kennis
opdoen door ze toe te passen. Het nieuwe Vlaamse regeerakkoord bevat alvast
expliciet de intentie om MOOCs effectief te laten ontwikkelen en te implementeren.
Die nieuwe aanpak zal echter niet van vandaag op morgen gerealiseerd worden.
Digitaal onderwijs gaat veel verder dan een camera in een auditorium plaatsen en de
video op YouTube gooien. Het is een diepgaand veranderingsproces dat alle
aspecten van het hoger onderwijs raakt. Het behelst andere rollen en vaardigheden
voor docenten en een alternatieve financiering met nieuwe organisatievormen.
Hoog tijd dus om de kennis, kunde en kassa’s van de onderwijsinnovatie te
bundelen. We hebben de maatschappij en vooral de jeugd heel wat te bieden voor
een nieuw, beter onderwijs.
Bron: De Tijd 16 sept 2014