jaarverslag 2009

jaarverslag 2009
de hoogtepunten van 2008
SUBSTANTIËLE STEUN VAN DE VLAAMSE OVERHEID
De Vlaamse overheid investeert 38,9 miljoen euro
in het excellentieprogramma van VIB.
DE KENNISWERKERS VAN VIB
De onderzoeksgemeenschap van VIB is in 2008
uitgegroeid tot 1100 wetenschappers.
VIB-WETENSCHAP BIJ DE WERELDTOP
VIB-onderzoekers publiceren 86 doorbraken
in toptijdschriften.
VIBES IN BIOSCIENCES 2008
Het eerste internationale VIB-PhD-symposium, georganiseerd
door en voor PhD-studenten, trekt 300 PhD-studenten in
de levenswetenschappen uit heel Europa.
VIB-ONDERZOEK VINDT WEG NAAR TOEPASSINGEN
Zeven kandidaatgeneesmiddelen uit VIB-onderzoek
zijn op weg naar de patiënt.
VIB-ONDERZOEK GEBLOKKEERD ONDERWEG NAAR TOEPASSINGEN
Federale ministers verbieden VIB’s veldproef met genetisch
gewijzigde populieren. De Raad van State schorst dit verbod.
VIB-START-UPS GROEIEN VERDER DOOR IN 2008
Ondanks het moeilijke financiële klimaat steeg het aantal
plaatsen voor hooggekwalificeerde werknemers in VIB-start-ups
met meer dan 10% tot 430.
DAG VAN DE BIOTECHNOLOGIE
3000 Vlamingen ontdekken de toepassingen
van biotechnologie op een opendeurdag en beleggerscongres.
Inhoudstafel
De algemene directie aan het woord
02
Grenzen verleggen
De voorzitter van de raad van bestuur aan het woord
03
Blijven groeien in barre tijden: een nieuwe uitdaging
Vlaams onderzoek verlegt grenzen
04
Onderzoeksverhalen
Gezondheid
08
Fundamenteel én translationeel… van labtafel tot ziekbed
Planten
14
Een groene bron van duurzaamheid
Servicefaciliteiten
16
Technologieplatformen ten dienste van de onderzoeksgemeenschap
Technologietransfer
18
In het belang van de maatschappij
Communicatie
22
Informatie en communicatie op maat
Personeel
26
VIB: een wereld van diversiteit
Financieel overzicht
28
Goed bestuur
37
Organisatie
40
De algemene directie aan het woord
Grenzen verleggen
© www.bartvanleuven.com
VIB is uitgegroeid tot een Europees excellentiecentrum
met wereldambitie. Dankzij jarenlange investering in een
programma gericht op kwaliteit en continue verbetering, zijn
we vandaag in staat om met een kritische massa van 1.100
wetenschappers onze missie te vervullen: de grenzen van
onze kennis fundamenteel te verleggen en deze kennis te
vertalen in economische en maatschappelijke meerwaarde.
Dit mag ondermeer blijken uit het palmares van
wetenschappelijke publicaties in 2008 in top- en
supertoptijdschriften. Het werk dat hier in onze Vlaamse
labo’s gebeurt, heeft impact op de wereld van de
levenswetenschappen.
Om dit bereikte niveau te kunnen aanhouden, timmeren
we elke dag aan de weg. We stellen ons werk, onze
benaderingen, onze technologieën voortdurend in vraag
en trachten de omgeving te creëren waarin grenzen verlegd
kunnen worden. Dit houdt ondermeer in: het stopzetten
van minder succesvolle onderzoekslijnen, het investeren in
nieuwe projecten, nieuwe technologieën, nieuwe groepen.
Hieraan wordt hard gewerkt. Alle lopende programma’s
worden halverwege de termijn beoordeeld door
internationale wetenschappelijke adviesraden die de huidige
projecten en toekomstplannen kritisch bekijken en met onze
wetenschappers in constructieve, stimulerende discussie
treden.
In 2008 werden 3 nieuwe onderzoeksgroepen gelanceerd;
in 2009 worden er nog eens 7 tot 10 nieuwe groepen
opgestart. Kandidaat groepsleiders worden internationaal
geselecteerd, waarbij rigoureus de kaart excellentie wordt
getrokken. Onder de kandidaatgroepsleiders zitten zowel
Vlamingen (reverse brain drain) als niet-Vlamingen (brain
gain) die prestigieuze instellingen zoals Harvard, Dana
Farber, Birckbeck College verlaten om hun team in VIB op
te bouwen.
In deze barre economische tijden is deze investering in
de toekomst des te belangrijker. Aan ons de uitdaging om
dit talent te omringen met een omgeving waarin ze kunnen
excelleren. Daarom werken we aan programma’s van kennisen technologie-uitwisseling en -diffusie, evenals een
programma van vroege bevoorrechte toegang tot disruptieve
technologieën.
02
VIB jaarverslag 2009 // WOORD VOORAF
VIB maakt er een erezaak van om deze grensverleggende
kennis om te zetten tot toepassingen die de consument en
de patiënt kunnen bereiken, het zogenaamde translationeel
onderzoek. Zo zijn er vandaag zeven innovatieve
kandidaatgeneesmiddelen die hun oorsprong vinden in VIBonderzoek en die geëvalueerd worden in klinische studies.
Mits gunstig resultaat zijn deze kandidaatgeneesmiddelen
op weg naar patiënten met kanker, hart- en bloedvatziekten,
neurodegeneratieve aandoeningen, reuma, darmontsteking
en infectieziekten.
In het translationele onderzoek van planten was 2008 een
moeilijk jaar voor VIB. De geplande veldproef met transgene
populieren werd ongegrond geblokkeerd door de federale
overheid. Een grote ontgoocheling voor onze
wetenschappers. Na een volgehouden strijd en de positieve
uitspraak van de Raad van State is de federale overheid
begin 2009 op haar beslissing teruggekomen. De populieren
kunnen nu dus toch in Vlaanderen geplant worden.
We zullen in 2009 hard blijven werken om de missie van VIB
te realiseren. We zetten onze hersenen en handen ten volle
in om de middelen die we van de Vlaamse belastingsbetaler
ontvangen met meerwaarde aan Vlaanderen en de wereld
terug te geven.
Jo Bury & Rudy Dekeyser
Algemene directie VIB
De voorzitter van de raad van bestuur
aan het woord
Blijven groeien in barre tijden: een nieuwe uitdaging
Gelukkig mogen we stellen dat de VIB-startups kranig stand
houden. De solide basis die in de prenatale fase werd gelegd
binnen de VIB-structuur zal hier allicht niet vreemd aan zijn.
Toch moeten we waakzaam blijven. De grondvesten mogen
dan wel stevig zijn, ze zijn niet onverwoestbaar.
Biotechnologiebedrijven zijn door hun kapitaalsintensieve
activiteiten en de lange termijnen tussen ontdekking en finaal
product, sterk afhankelijk van de beschikbaarheid van externe
financiering. Dit maakt hen meer dan wie ook gevoelig voor
een financiële crisis. Het is daarom noodzakelijk dat creatieve
beleidsplannen worden bedacht, ook ter ondersteuning van
de biotechsector. Steun aan deze industrie kan niet alleen vele
banen, maar ook – en zelfs nog veel meer – levens redden.
Een mogelijke piste is ervoor te zorgen dat jonge, groeiende
biotechbedrijven de schaarse financiële middelen volop
kunnen inzetten voor hun echte doelstellingen, zoals de
ontwikkeling van nieuwe geneesmiddelen en veredelde
gewassen, in plaats van ze te moeten aanwenden om
gebouwen op te trekken of overbodige juridsche veldslagen
te leveren. Daarom is investeren in infrastructuur ten behoeve
van de biotechsector minstens even belangrijk als investeren
in bruggen en wegen. In tijden van kredietschaarste en
risicoaversie zou het interessant kunnen zijn om investeringen
in gebouwen en apparatuur ten behoeve van toekomstgerichte
technologiebedrijven te bevorderen via fiscale stimuli.
Geïnteresseerde investeerders vinden is geen evidentie.
Zo was er voor de bouw van de nieuwe bio-accelerator, een
nieuw laboratoriumcomplex gefinancierd met privékapitaal, een
niet aflatende inspanning van VIB nodig om een consortium
van stakeholders tijdig bij elkaar te krijgen. De extra ruimte
van 12 000 m2 die zo gecreëerd wordt, is absoluut
noodzakelijk gezien de werkgelegenheid op de Gentse
biotechcampus in 2008 met 15% steeg, ondanks deze
moeilijke tijden. Van de ruimte is trouwens al meer dan de
helft gereserveerd voor één enkel bedrijf, dat momenteel nog
© www.bartvanleuven.com
Nog geen 10 jaar na de ‘technologie-bubble’ slaat de financiële
crisis opnieuw ongenadig hard toe. Begin 2009 hebben
125 van de 370 Amerikaanse beursgenoteerde bedrijven
voor nog minder dan zes maanden cash. De meeste
risicokapitaalverschaffers geven niet thuis; de publieke
markten liggen aan flarden. Verwacht wordt dat heel wat
Amerikaanse bedrijven deze tsunami niet zullen overleven.
in de VIB-bio-incubator gehuisvest is. Dankzij de efficiënte
bijdrage van de stad Gent zijn de nodige vergunningen snel
in orde gekomen en kan de eerste steen officieel in maart
2009 gelegd worden. De bio-accelerator zal VIB toelaten om
de nodige ruimte te creëren voor nieuwe starters in de
bestaande bio-incubator.
VIB heeft in 2008 ook belangrijke grondvesten gelegd om
de resultaten van fundamenteel onderzoek te vertalen naar
producten. Zo steunde VIB het FlandersBio-initiatief om een
centrum voor translationele geneeskunde op te zetten om de
kloof tussen laboratorium en patiënt te overbruggen. Ook in
de ontwikkeling van transgene gewassen werd een mijlpaal
geslagen. Na een onverdroten inzet voor de juiste zaak gaf
de bevoegde federale overheid begin 2009 uiteindelijk toch
een toelating voor een veldproef met transgene populieren.
Deze was in 2008 op onredelijke gronden verboden,
ondanks het positief advies van de Bioveiligheidsraad. Na
heel wat overleg, een succesvolle beroepsprocedure bij de
Raad van State, en vooral dankzij de volgehouden steun van
de Vlaamse regering, VIB’s voogdijminister Patricia Ceysens
in het bijzonder, is VIB er uiteindelijk in geslaagd het GMOmoratorium, sinds 2002 de facto van kracht, te doorbreken.
Dit jaar gaan de transgene VIB-bomen het veld in.
Een translationele stap in de goede richting.
Hugo Van Heuverswyn
Voorzitter raad van bestuur
03
Vlaams onderzoek verlegt grenzen
VIB is een excellentiecentrum dat baanbrekend onderzoek verricht in de
levenswetenschappen. VIB-wetenschappers ontrafelen de moleculaire mechanismen
achter de werking van het menselijke lichaam, planten en micro-organismen.
Hieruit put VIB vernieuwende basiskennis over de normale en abnormale of
pathologische levensprocessen.
VIB kent een uniek concept waarin een hechte samenwerking met de vier Vlaamse
universiteiten van Gent, Leuven, Antwerpen en Brussel centraal staat. Samen met
deze universiteiten stelt VIB 1100 wetenschappers te werk in 65 onderzoeksgroepen.
Deze laboratoria zijn geselecteerd op hun uitstekende performantie. Ze zijn gevestigd
op de campus van de partneruniversiteiten en zijn gestructureerd in acht
departementen. De krachtenbundeling in één instituut levert een onmiddellijke
meerwaarde op voor alle betrokkenen.
VIB wil hoogstaand biomoleculair onderzoek verrichten om
levensprocessen en –systemen te doorgronden. VIB wil deze
kennis vertalen in economische groei en wetenschappelijke
vooruitgang ten dienste van de maatschappij.
VIB streeft naar excellentie in wetenschap, technologietransfer
en publiekscommunicatie. VIB heeft de ambitie en de
toewijding om een leidend onderzoeksinstituut in de
levenswetenschappen van wereldformaat te zijn.
Een autonoom en transparant instituut
VIB is een autonome instelling. Het instituut bepaalt zelf zijn
koers. Als vereniging zonder winstoogmerk (vzw) staat het
onder leiding van een algemene vergadering en een raad van
bestuur, respectievelijk samengesteld uit 35 en 13 leden.
De raad van bestuur neemt beslissingen over het beheer en
de strategie van het instituut en vertegenwoordigt de instelling
in en buiten rechte. De raad van bestuur wordt voorgezeten
door Hugo Van Heuverswyn (AIP) met Marc Vervenne
(K.U.Leuven) als ondervoorzitter.
De algemene directie wordt waargenomen door Jo Bury en Rudy
Dekeyser. Zij verzekeren de dagelijkse leiding van het instituut.
Ze worden daarin bijgestaan door Rik Audenaert, financieel
directeur, en Marijke Lein, personeelsdirecteur. Samen met
de departementsdirecteuren vormen zij het directiecomité.
De departementsdirecteuren staan aan het hoofd van de VIBonderzoeksdepartementen en garanderen de wetenschappelijke
leiding van hun departement en hun instituut.
04
VIB jaarverslag 2009 // INLEIDING
2008 is een topjaar
We kunnen het met gepaste fierheid zeggen: VIB is in Europa
uitgegroeid tot een toonaangevend kenniscentrum in de
levenswetenschappen. Deze positie is ondenkbaar zonder
de omvangrijke, structurele en jaarlijkse basisfinanciering
van de Vlaamse overheid. In 2008 investeerde ze M 38,9
in het excellentiebeleid van VIB.
Tegenover de investering van de Vlaamse overheid staat een
precieze verwachting inzake wetenschappelijke productiviteit,
maar ook qua industriële en maatschappelijke pay-off. VIB
financiert met deze dotatie ongeveer 40% van het onderzoek
van zijn onderzoeksgroepen. De overige 60% van het
onderzoek wordt gefinancieerd uit competitieve bronnen van
kredietverlenende instellingen, universiteiten en industrie.
Samen met de continue vernieuwing en integratie van het
instituut wordt een wetenschappelijk stimulerende omgeving
gecreëerd die als voedingsbodem fungeert voor hoogkwalitatief onderzoek. In 2008 scheerde het onderzoek van
VIB hoge toppen en werden meerdere wetenschappelijke
en technologische doorbraken gerealiseerd.
In totaal publiceerde VIB 430 publicaties in internationale
vaktijdschriften waarvan 86 in toptijdschriften, een tot nogtoe
ongeziene verwezenlijking in VIB’s geschiedenis.
Naast het publiceren van resultaten, staat VIB ook in voor
de creatie van een unieke omgeving waarin jonge mensen
kunnen worden opgeleid tot enthousiaste en competitief
getrainde wetenschappers. In 2008 behaalden 57
Raad van bestuur: (van links naar rechts): Rudy Dekeyser, Jo Bury, André Roef, Ann De Clercq, Mark Waer, Luc Moens, Dirk Van Dyck,
Hugo Van Heuverswyn, Bart De Moor, Staf Van Reet, Gerard Van Acker, Koen De Bock, Danielle Raspoet, Gino Baron, Joël Vandekerckhove (woordvoerder
wetenschappelijke directie) Afwezig: Paul Van Cauwenberge, Marc Vervenne en Gil Beyen
wetenschappers de graad van doctor in de wetenschappen.
Een aantal onder hen startte reeds met postdoctoraal
onderzoek binnen een van de Vlaamse biotechbedrijven,
anderen bleven binnen een Vlaamse academische omgeving
of zetten de stap naar internationale onderzoeksinstellingen.
IF > 10
90
80
VIB als hart van een netwerk waarin de
uitwisseling van kennis ten dienste staat van groei
Biotechnologisch onderzoek gaat verder dan de (virtuele)
muren van VIB. Onze vorsers werken nauw samen met
Vlaamse en buitenlandse wetenschappers, en dat in een
competitieve, internationale omgeving. Zo bouwde het
instituut een netwerk van contacten uit, dat verder reikt
dan het louter academische.
70
VIB weet rond zich een brede kring van mensen en
organisaties te scharen, elk met een verschillende
toegevoegde waarde voor de biotechsector:
vertegenwoordigers van de biotechindustrie,
onderwijsinstellingen, Vlaamse en buitenlandse
investeerders van durfkapitaal, octrooigemachtigden,
specialisten op het gebied van de biotechregelgeving,
enz.
60
50
40
30
20
10
0
96
97
98
99
00
01
02
03
04
05
86, een record aantal publicaties in toptijdschriften
06
07
08
Samen met FlandersBio organiseerde VIB in 2008 voor de
vierde keer met succes het Vlaamse partneringgebeuren
Knowledge for Growth. Academische en industriële
actoren uit Vlaanderen wisselen er actief kennis en
expertise uit.
05
Pijlers van institutionele integratie
1. Science Clubs
Science Clubs zijn interdepartementele gemeenschappen van
VIB-wetenschappers die onderzoek verrichten rond een
gemeenschappelijk thema. Science Clubs stimuleren de
uitwisseling van wetenschappelijke kennis en nieuwe
technologieën binnen VIB. Ze bevorderen de vorming van
thematische netwerken tussen VIB-wetenschappers, los van
departementele structuren. Er bestaan Science Clubs voor
de centrale VIB-onderzoeksthema’s, zoals kanker,
neurowetenschappen, genetica, ...
In 2008 werden 7 Science Clubs georganiseerd. De formule
is een duidelijk succes, wat ondermeer blijkt uit de eerste
publicaties van resultaten op basis van interdepartementele
samenwerking ontstaan in de Science Clubs. Naast interne
VIB-collaboraties werden ook samenwerkingsverbanden met
toplabs van internationale gastsprekers op poten gezet.
Ook die zullen ongetwijfeld tot nieuwe publicaties leiden.
gemeenschap kreeg immers talloze kansen om gedachten
uit te wisselen en om elkaar beter te leren kennen.
Een belangrijke sessie was de vooruitblik naar de mogelijke
volgende stap in de loopbaan van wetenschappers: wat
na het doctoraat? Het Organiserend Comité geeft met een
goed gevoel de fakkel door aan de volgende lichting
Ph.D.-studenten voor de tweede editie.
3. Technology Watch Team
In 2008 richtte VIB een ‘Technology Watch Team’ op.
Het team identificeert ‘disruptieve technologieën’ die voor
VIB-wetenschappers van belang zijn, en faciliteert de vroege,
bevoorrechte toegang van VIB-wetenschappers tot deze
technologieën.
Het team ontwikkelde in 2008 een radar op disruptieve
technologiën, die via het VIB-intranet toegankelijk is voor
alle VIB-wetenschappers. Het legde ook verscheidene
contacten met technologiebedrijven om hun technologie
beschikbaar te stellen binnen VIB. In 2009 worden
de eerste resultaten van deze inspanning verwacht.
2. VIBes in Biosciences 2008
Op 18 en 19 september organiseerde een enthousiast groepje
VIB-PhD-studenten het eerste Internationale PhD-studenten
Symposium: ‘VIBes in Biosciences 2008’. Het trok ongeveer
300 PhD-studenten van Vlaamse en Europese universiteiten
en onderzoeksinstituten. De tweedaagse van lezingen door
internationale topwetenschappers werd gesponsord door
Gimv.
Na een maandenlange voorbereiding slaagde het
Organiserend Comité erin een zowat perfect evenement
in elkaar te steken. 13 sprekers gaven een inspirerende
voordracht over uiteenlopende onderwerpen waaronder
nieuwe technologieën, nieuwe medicijnen,
carrièremogelijkheden en de werking van het brein.
De interactieve debatten tussen sprekers en studenten
werden gesmaakt. Jorge Cham maakte zijn naam als
komisch PhD-striptekenaar meer dan waar.
Science Club
Brain gain in plaats van brain drain
Het symposium, georganiseerd door en bedoeld voor
PhD-studenten, creëerde een unieke sfeer. De VIB-PhD1. VIB’s projectmatig onderzoeksprogramma ronde II:
‘the winners are...’
Begin 2008 werd internationaal de vijfjaarlijkse oproep
geadverteerd om jonge beloftevolle wetenschappers
de kans te bieden in VIB een nieuwe, autonome
onderzoeksgroep op te starten. Er werden 77 aanvragen
ingediend door kandidaten van 21 verschillende landen.
VIBes in Biosciences
06
VIB jaarverslag 2009 // INLEIDING
De kandidaten werden aan een uitgebreide internationale
peer review onderworpen, met aandacht voor zowel de
excellentie van de kandidaat als het venieuwend karakter
van het onderzoeksvoorstel. De 10 best gerangschikte
kandidaten werden in juli 2008 naar Vlaanderen uitgenodigd
voor een wetenschappelijke discussie met VIB-onderzoekers
en interviews met geselecteerde reviewpannels. Dit vormde
de basis voor de selectie van 4 topkandidaten. Bij het
verschijnen van dit jaarverslag zijn 3 van deze 4 kandidaten
reeds volop bij VIB aan de slag. Ze bouwen nu hun team uit
voor het verrichten van baanbrekend onderzoek in VIB.
De volgende vier wetenschappers werden geselecteerd:
•� Han Remaut, Belg, postdoc Birkbeck College London, UK
� Januari 2009: Han integreert zijn ‘Laboratorium Structurele
� & Moleculaire Microbiologie’ in het VIB-departement
� Moleculaire en Cellulaire Interacties, Vrije Universiteit
� Brussel.
•� Kevin Verstrepen, Belg, fellow FAS Center for Systems
� Biology, Harvard, Boston, US
� Januari 2009: Kevin start zijn ‘Laboratorium
� Systeembiologie’ als onafhankelijke VIB-groep in
� de Bio-Incubator Leuven, K.U.Leuven.
•� Adrian Liston, Australiër, Senior fellow, University of
� Washington, Seattle, US
� Februari 2009: Adrian start het ‘Laboratorium Autoimmune �
� Genetica’ op als onafhankelijke VIB-groep binnen
� K.U.Leuven, campus Gasthuisberg.
•� Anna Sablina, Russische, instructor DFCI, Harvard, Boston, US
� Juni 2009: Anna integreert haar ‘Laboratorium Proteïne
� Fosfatases in Kanker’ in het VIB-departement Moleculaire
� en Ontwikkelings-biologie, K.U.Leuven.
2. Nieuwe groepsleiders:
Tevens werden in 2008 in het departementele
VIB-onderzoeksprogramma groepen opgestart:
•� Diether Lambrechts, Belg, PhD (K.U.Leuven), postdoc
� Welcome Trust Research Centre, Oxford, UK
� Begin 2008 startte hij een eigen onderzoeksgroep op
� in het VIB Vesalius Onderzoekscentrum, K.U.Leuven.
� Via hogedoorvoerscreening wil hij (neurologische)
� ziektegerelateerde genen identificeren en hun werking
� achterhalen in modelsystemen (muis, zebravis, kikker).
•� Claudia Bagni, Italiaanse, PhD (Universiteit van Rome,
� Italië), opeenvolgende postodocs aan CNRS (Frankrijk),
� Harvard Universiteit (US) en EMBL (Duitsland), en
� ‘associate professor’ aan de Universiteit in Rome, nu
� groepsleider in het VIB-Departement Ontwikkelings� en Moleculaire Genetica, K.U.Leuven
� Claudia’s werk is gericht op de moleculaire en cellulaire
� mechanismen van de plasticiteit van synapsen van
� zenuwcellen en het verband met het Fragiele-X-syndroom,
� een genetische neurologische aandoening.
•� Jan Cools, Belg, PhD (K.U.Leuven), postdoc Harvard
� Medical School, Boston (US)
� In zijn onderzoek naar de moleculaire oorzaken van
� leukemie combineert Jan genetische screens van
� patiëntenstalen met functionele studies in in
� leukemiemodelsystemen. De opstart van deze groep
� werd gelauwerd met een zeer competitieve Europese
� ERC-financiering.
07
onderzoek
VIB-onderzoekers staan aan de frontlijn
van het biomedische onderzoek.
Ze spitsen zich toe op het moleculaire
en cellulaire functioneren van ons
lichaam en speuren naar de oorzaken
van ziekte. Hun kennis en inzicht
vergroten, is een belangrijke
doelstelling, maar daar blijft het niet
bij. Ze willen die kennis ook zo snel
mogelijk vertalen naar de klinische
praktijk. In 2008 werden
7 kandidaatgeneesmiddelen die hun
oorsprong vonden in VIB-onderzoek,
getest op mensen; een zeer belangrijke
stap richting patiënten. Biomedisch
onderzoek bij VIB strekt zich dan ook
uit van labtafel tot ziekbed, ‘from bench
to bedside’.
Een genoom is slechts het begin. VIB-onderzoekers
zetten een grote stap naar de volgende mijlpaal:
het interactoom van twee modelorganismen
In de jaren 80 was de groep van Walter Fiers erin geslaagd
het eerste genoom af te lezen, dat van een mini-virus van
een paar duizend nucleotiden. Ze hadden hier 13 jaar aan
gewerkt, een thesis per nucleotide zeg maar. Onderhand is
het genoom van een mens – miljarden letters – ontcijferen,
geen uitzonderlijke prestatie meer. Maar een genoom levert
slechts een stuklijst op, een lijst van de losse onderdelen
waaruit een levend wezen opgebouwd is. Het zegt niets over
hoe die eiwitten in elkaar passen en wat ze met elkaar doen.
De volgende logische stap in het begrijpen van een levend
wezen is een “interactoom”, een lijst van welke eiwitten met
elkaar interageren.
Een internationale ploeg van tien verschillende labs, onder
wie de groep van Jan Tavernier (VIB-departement Medisch
Proteïne Onderzoek, UGent), publiceerde in Science een lijst
van 1809 interacties in gist (Sacharomyces cerevisiae),
waarvan zo’n 1500 tot dan onbekend waren. Dat komt neer
op ongeveer twintig procent van alle binaire interacties in
gist. Ze ontwikkelden daarbij een manier van werken die
hoge doorvoersnelheid combineerde met data van hoge
kwaliteit.
Ze toonden aan dat de onderhand klassieke ‘two-hybrid’
analysetechniek (Y2H) en de ‘tandem affinity purification’
met massaspectrometrie (AP/MS) elk hun eigen toepassingsgebied hebben. Dat verklaart waarom die nogal eens andere
resultaten opleveren. Y2H datasets bevatten vooral directe
interacties, terwijl AP/MS ook indirecte interacties bevatten
tussen eiwitten die samen in een complex zitten. AP/MS
helpt om de interacties op te delen in groepen die biologisch
samenhangen. Y2H vindt vooral sleutelverbindingen tussen
de aparte complexen en reactieketens in een cel.
De vorsers gingen ook aan de slag met het interactoom
van een ander klassiek modelorganisme, het wormpje
Caenorhabditis elegans – of juister, met de 800 eiwitten
08
VIB jaarverslag 2009 // GEZONDHEID
Gezondheid
Fundamenteel én translationeel… van labtafel tot ziekbed
die betrokken zijn bij de eerste twee celdelingen uit het leven
van dat wormpje. Ze publiceerden de resultaten in Cell.
Ze keken deze keer niet enkel welke eiwitten met elkaar
interageerden, maar ook welke domeinen binnen die eiwitten.
Eiwitten zijn lange kettingen die zijn opgevouwen tot
ingewikkelde klompen, waarin verschillende apart gevouwen
‘domeinen’ terug te vinden zijn. Hun aanpak leverde alvast
nieuwe inzichten op over het centrosoom, een onderdeel van
de cel dat tussenkomt in de celdeling.
In de wetenschap levert elk antwoord nieuwe vragen op.
De volgende uitdaging wordt om de verzameling onderlinge
interacties van eiwitten op te splitsen naar de plaats in de cel
waar ze gebeuren, en naar het tijdstip waarop ze gebeuren.
Antwerpse VIB-onderzoekers vinden een potentiele
behandeling voor patienten waarin epilepsie
gezamenlijk voorkomt met oncontroleerbare
bewegingen
Aandoeningen van het centrale zenuwstelsel gaan vaak
gepaard met aanvalsgewijze symptomen, zoals epilepsie,
migraine en aanvallen van oncontroleerbare bewegingen ten
gevolge van inspanning of vermoeidheid (PED, paroxysmal
exertion dyskinesia). PED is een zeldzame aandoening
waarover weinig gekend is. Peter De Jonghe en zijn groep
van het VIB-departement Moleculaire Genetica, Universiteit
Antwerpen, bestudeerden een grote familie met een zeldzame
combinatie van epilepsie en PED in een vijftal generaties.
Yu H et al., Science, 322 (5898): 104-10, 2008
Boxem M et al., Cell, 134(3): 534-45, 2008
Het feit dat beide aandoeningen meerdere generaties samen
voorkomen, suggereert dat de combinatie niet toevallig is,
maar een erfelijke basis heeft. Ook in drie andere families
zagen de onderzoekers een gelijkaardig ziektepatroon.
Onderzoek in deze families leverde voor het eerst belangrijke
inzichten op in PED en epilepsie.
De vorsers vonden bij alle patiënten een fout in het gen
dat codeert voor het eiwit GLUT1. Dit transporteert
suikermoleculen van het bloed naar de hersenen. Bepaalde
afwijkingen in GLUT1 leiden tot het zeldzame GLUT1deficiëntiesyndroom met een heel ander ziektebeeld dan
dat van de onderzochte families. De bestudeerde patiënten
vertoonden een verlaagd glucosegehalte in hun
cerebrospinaal vocht (de vloeistof rond de hersenen en het
ruggenmerg). Hersenscans toonden aan dat, zowel bij PEDals bij epilepsie-aanvallen, glucose niet normaal verwerkt
werd. Glucose is de belangrijkste energiebron voor de
werking van onze hersenen. Een verlaagd glucosegehalte
in de hersenen, kan leiden tot acute energiecrisissen, vooral
bij inspanningen.
Het interactoom van C. elegans
De vaststelling van dit defect in het glucosetransport ter
hoogte van de bloed-hersenbarrière kan belangrijke
gevolgen hebben voor de behandeling. Bij het GLUT1
deficiëntiesyndroom zet men immers een ketogeen dieet in,
09
onderzoek
een speciaal dieet met veel vetten en weinig suikers.
De vetmoleculen worden in de lever omgezet tot ketonen,
die tot in de hersenen getransporteerd worden en daar als
alternatieve energiebron functioneren. Bij drie patiënten
werd dit met succes toegepast. Ondanks de beperkte
testgroep tonen de initiële resultaten dat dit dieet een
belangrijke doorbraak vormt in de behandeling van deze
patiënten.
Suls A et al., Brain, 131 (7): 1831-1844, 2008
VIB-onderzoekers uit verschillende departementen
slaan de handen in elkaar en leggen de rol van malt1
in auto-immuunziektes bloot
Ontstekingen zijn een deel van onze normale
beschermingsreacties tegen infecties. Ze zorgen voor het
verwijderen van ziekteverwekkers uit ons lichaam. Deze
afweerreactie is zeer precies en is pas mogelijk na een hele
cascade van signalen. Soms loopt er echter iets fout in deze
keten van reacties waardoor het ontstekingsproces uit de
hand loopt of er zelfs ongewenst afweerreacties worden
opgewekt tegen lichaamseigen stoffen. Dit kan leiden tot
auto-immuunziektes zoals reuma, de ziekte van Crohn,
psoriasis, multiple sclerose, en in sommige gevallen tot
kanker. Het op hol geslagen immuunsysteem intomen is
de voor de hand liggende behandeling van dit soort ziektes.
De grote uitdaging hierbij is dit zo te doen dat het
immuunsysteem zijn beschermende rol blijft behouden.
En hiervoor is een grondige kennis van het hele proces
onontbeerlijk.
Van het eiwit MALT1 is al lang geweten dat het een
belangrijke rol speelt in de initiatie van ontstekingsreacties.
Daarom sloegen VIB-onderzoekers uit de groepen van Rudi
Beyaert (VIB-departement Moleculair Biomedisch Onderzoek,
UGent) en Peter Marynen (VIB-departement Ontwikkelingsen Moleculaire Genetica, K.U.Leuven) de handen in elkaar om
de specifieke rol van MALT1 te ontrafelen. Ze ontdekten dat
MALT1 het eiwit A20 in stukken knipt; twee vliegen in één
klap. Ze tonen immers als eersten aan dat MALT1 een
protease is (een eiwit dat andere eiwitten verknipt) en dat
het A20 is dat geknipt wordt.
In normale omstandigheden remt A20 ontstekingsreacties.
Door A20 te verknippen werkt MALT1 deze inhibitie tegen
en geeft zo vrije doorgang aan de ontsteking. Beide eiwitten
spelen dan ook een zeer belangrijke rol in de fijnregeling
van de hevigheid van ontstekingsreacties. Dit onderzoek
biedt perspectieven voor de ontwikkeling van nieuwe
geneesmiddelen die MALT1 tegenwerken en zo de normale
‘rem’ op het ontstekingsproces herstellen. Op die manier
hoopt men een alternatief te kunnen bieden voor
behandelingen die het immuunsysteem ondermijnen.
Daarnaast hopen de onderzoekers deze kennis in te
kunnen zetten tegen de typische afweerreacties bij
orgaantransplantaties of bij de behandeling van kanker
die veroorzaakt wordt door genetische defecten in MALT1,
zoals het MALT-lymfoom.
Coornaert et al., Nat Immunology, 9(3):263-71, 2008
Voedsel kan een cel op dezelfde manier beinvloeden
als hormonen, deze vinding kan zijn nut bewijzen in
de bestrijding van stofwisselingsziektes
Alles wat leeft, is opgebouwd uit cellen. Cellen communiceren
met elkaar en de buitenwereld dankzij receptoreiwitten
aan hun buitenkant. Je vindt ze op huidcellen (onder andere
pijn- en drukreceptoren), maar ook op de cellen van andere
weefsels en organen. De receptoren vangen signalen op
van buiten door te binden met specifieke stoffen, zoals
hormonen. Ze geven het signaal door naar binnen, waar
het allerlei reacties kan uitlokken. Lichaamsvreemde stoffen,
zoals medicijnen, kunnen door binding met een receptor
bepaalde effecten veroorzaken in een cel. Men vermoedde
al langer dat cellen op een gelijkaardige manier de
aanwezigheid van voedsel traceren. Maar hoe, bleef de vraag.
Cellen beschikken over een heel areaal aan eiwitten, elk met
hun specifieke functie. Naast receptoren, hebben ze ook
transporteiwitten, die voedsel naar binnen in de cel
transporteren. Sommige eiwitten combineren meerdere
functies, bijvoorbeeld transceptoren: ze nemen tegelijk
voedsel waar en transporteren het verder.
Activatie van een T-cel, een belangrijke stap in de menselijke afweer
10
VIB jaarverslag 2009 // GEZONDHEID
Johan Thevelein en zijn medewerkers van het VIBdepartement Moleculaire Microbiologie, K.U.Leuven, legden
in de zogenaamde synaps - waardoor signalen tussen
verschillende hersencellen worden doorgegeven. Voor een
goede hersenactiviteit moeten er ter hoogte van de synaps
de juiste eiwitten in de juiste concentraties aanwezig zijn.
Het was al langer bekend dat de hersencellen in staat zijn
om eiwitten te produceren, meteen op de plaats waar ze
ingezet worden. Maar hoe de fijne regulatie van dit proces
werkt, moet nog onderzocht worden.
Groenfluorescerende Gap1-eiwitten op het plasmamembraan
Claudia Bagni (VIB-departement Ontwikkelings- en Moleculaire
Genetica, K.U.Leuven) bestudeert al jaren het eiwit FMRP.
Afwezigheid van FMRP leidt tot het fragiele-X-syndroom,
waaraan een duizendtal Belgen lijden. Bij deze specifieke
vorm van verstandelijke handicap worden de synapsen niet
goed gevormd. Het hoeft dan ook niet te verbazen dat FMRP
een belangrijke rol speelt bij de ontwikkeling en het
functioneren van de hersenen. Eerder hadden onderzoekers
al aangetoond dat FMRP de eiwitproductie zou onderdrukken,
maar hoe bleef een raadsel.
van gistcellen
voor het eerst de werking van een dergelijke transceptor,
Gap1, bloot. Ze deden dit in gistcellen (Saccharomyces
cerevisiae). Gistcellen lijken verrassend goed op
mensencellen, en vaak blijkt dat gisteiwitten gelijkaardige
varianten hebben in mensencellen. De Leuvense VIB-vorsers
toonden aan dat Gap1 in staat is aminozuren te transporteren
naar binnen in de cel en tegelijk de cel het signaal te geven
dat er eten is. Gap1 geeft dit signaal net zo door als andere
receptoren signalen van hormonen doorgeven. De transceptor
gebruikt daarenboven dezelfde plaats om het voedsel te
herkennen als om het voor transport vast te grijpen.
Deze nieuwe kennis kan belangrijk zijn voor de ontwikkeling
van geneesmiddelen voor bijvoorbeeld stofwisselingsziektes.
Ongeveer de helft van onze geneesmiddelen werkt immers in
op receptoren. Als deze nieuw gevonden transceptoren ook
bij mensen voorkomen, komt er een onverwachte nieuwe
groep van veelbelovende kandidaatdoelwitten voor
geneesmiddelen ter beschikking.
Bagni en haar collega’s toonden aan dat FMRP hiervoor niet
kan zonder een ander eiwit: CYFIP1. Ze ontdekten al eerder
dat minder FMRP in de hersenen de productie verhoogt van
een aantal neuronale eiwitten. Ze ontrafelden nu ook het
mechanisme hierachter, waarbij complexen met FMRP en
CYFIP1 ter hoogte van de synapsen een sleutelrol spelen.
Samen onderdrukken FMRP en CYFIP1 de lokale productie
van een aantal eiwitten. Bij het doorgeven van signalen
tussen hersencellen wordt CYFIP1 losgelaten uit het complex,
waardoor FMRP zijn onderdrukkende werking niet meer kan
uitoefenen. Dit is het startschot voor de productie van
eiwitten die onder controle van FMRP staan.
Een gewijzigde concentratie aan FMRP veroorzaakt een
verstoring in deze strikte regulatie van eiwitproductie. En dit
geeft op zijn beurt aanleiding tot aandoeningen zoals het
fragiele-X-syndroom of autisme. Van CYFIP1 heeft men onlangs
namelijk aangetoond dat het een rol speelt bij autisme.
Napoli I et al, Cell 134(6), 1042-54, 2008
Van Zeebroeck et al., Nature chemical biology, 2009 Jan;5(1):45-52.
Epub 2008
VIB-wetenschappers leggen het regulerende
mechanisme achter signaaloverdracht in de hersenen
bloot en zorgen zo voor een beter inzicht in hoe wij
zaken aanleren en onthouden
Onze ‘grijze massa’ heeft lang niet al zijn geheimen
prijsgegeven. Zo begrijpen we nog niet volledig hoe we in
staat zijn zaken aan te leren en te onthouden. Dat dendrieten
en axonen - de uitlopers van hersencellen – een cruciale rol
spelen, is wel bekend. Zij maken immers contact met elkaar –
De hersenen van een alzheimerpatiënt
11
onderzoek
Ken uw vijand: nieuwe stap in de strijd tegen
de immuunonderdrukkende activiteiten van
tumorcellen
Iedere dag schakelt ons immuunsysteem wel ergens in ons
lichaam een paar cellen met kankerambities uit. Groeiende
kankers gebruiken dan ook een brede waaier van manieren
om het immuunsysteem te onderdrukken of eraan te
ontsnappen. Bijvoorbeeld door het bijsturen van de
myelopoiese, zeg maar het ontstaan van witte bloedcelen in
het beenmerg. In dit proces stimuleert de tumor het ontstaan
van cellen met immuunonderdrukkende eigenschappen, die
bekend staan als MDSC’s, myeloid-derived suppressor cells.
Dit werd zowel bij proefdieren als bij patiënten aangetoond.
Die immuunonderdrukkende cellen bestaan in allerlei
varianten, waarvan de eigenschappen meestal niet erg goed
bekend zijn. Een beter begrip van die cellen zou het heel
wat eenvoudiger maken om strategieën te bedenken om
de immuunonderdrukkende acties van tumors gericht te
bestrijden.
De groep van Patrick De Baetselier van het VIB-departement
Moleculaire en Cellulaire Interacties, Vrije Universiteit Brussel,
slaagde erin om twee dergelijke subgroepen te identificeren.
Ze verschilden duidelijk in vorm, functie en actiemechanisme.
De ene hadden de morfologie en oppervlaktemerkers van
monocyten, de andere die van onrijpe neutrofielen (twee
bekende types van witte bloedlichaampjes uit ons
immuunsysteem). De eerste hadden macrofaagmerkers op
hun buitenkant, de andere neutrofielmerkers.
De vorsers konden de beide subgroepen aantonen in twee
verschillende muizenmodellen, allebei met T-cel
lymfekankers. De beide subgroepen onderdrukten de
antigeenspecifieke reacties van killer-T-cellen, en hielpen zo
om de tumor tegen aanvallen te beschermen. Maar ze deden
dat wel allebei op een andere manier. Ze gebruikten andere
Myeloide witte bloedcellen
12
VIB jaarverslag 2009 // GEZONDHEID
signaalkettingen en andere effectormoleculen die voor
de eigenlijke onderdrukking moesten zorgen.
Nu we de beide subgroepen kennen en herkennen, kunnen
we gericht gaan zoeken naar manieren om ze uit te
schakelen, en zo de tumor een stuk van zijn verdediging
te ontnemen.
Movahedi K et al, Blood, 111(8): 4233-44, 2008
Belangrijke medische doorbraak voor
orgaantransplantaties en hart-en vaatziekten:
leuvense VIB-wetenschappers overwinnen
zuurstoftekort
Zuurstof is levensnoodzakelijk. Mens en dier gebruiken
zuurstof om vetten en suikers om te zetten in energie.
Die energie houdt alle levensprocessen aan de gang
en zorgt dat de lichaamstemperatuur behouden blijft.
Bepaalde aandoeningen gaan echter gepaard met een lokaal
zuurstoftekort waardoor het omliggende weefsel afsterft.
VIB-wetenschappers zijn er echter in geslaagd om in muizen
te verhinderen dat spierweefsel met een ernstig
zuurstoftekort afsterft. De spieren blijken zich ‘aan te passen’
aan het zuurstoftekort. Peter Carmeliet en zijn collega’s
van het VIB Vesalius Onderzoekscentrum, K.U.Leuven,
onderzochten de rol van zuurstofmeter PHD1 in muizen
die PHD1 niet kunnen aanmaken.
Bij deze ‘knock-out’ muizen bleek het afsluiten van een
slagader – waardoor de zuurstoftoevoer naar de spier werd
geblokkeerd – niet te leiden tot het afsterven van het
omliggende spierweefsel. Dit was een zeer verrassend
resultaat aangezien de spier te weinig zuurstof had om
normaal te overleven. In de muizen zonder zuurstofmeter,
bleek het weefsel zich ‘aan te passen’ door een metabole
omschakeling waarbij de spier minder zuurstof verbruikt om
te blijven functioneren, wat tijdens periodes van extreem
zuurstoftekort leidt tot minder vorming van toxische
zuurstofdeeltjes en dus ook minder schade. Uiteindelijk
zorgden deze veranderingen ervoor dat de spier perfect
gezond bleef in deze normaal levensbedreigende
omstandigheden. De onderzoekers toonden verder ook aan
dat zelfs een kortstondige behandeling van gezonde muizen
met een ‘PHD1-blokker’ de spieren kon beschermen tegen
zuurstofnood.
Voor de medische wereld betekent deze vinding een
belangrijke stap voorwaarts. Mogelijks kan de schade
na opstopping van een bloedvat door een thrombose of
na een hartaanval – waarbij de hartspier zuurstoftekort
ondervindt – voorkomen worden door PHD1-blokkers.
Dit leidt wellicht tot nieuwe behandelingswijzen voor
beroertes (herseninfarct) en chirurgen kunnen hierdoor ook
langer de zuurstoftoevoer naar organen afklemmen tijdens
tal van operaties.
insulineproducerende zenuwcellen vertoont opmerkelijke
gelijkenissen met de activiteit van het menselijke homologe
eiwit Pax6. Dit humane eiwit oefent zijn rol uit in
insulineproducerende pancreascellen.
Deze studie suggereert dat de moleculaire en genetische
controle over de ontwikkeling en de functionaliteit van
insulineproducerende cellen goed bewaard is gebleven
gedurende de evolutie.
Clements J et al., Proc Natl Acad Sci U S A. 105(42):16183-8, 2008
Spiervezels van het hart
Het ontbreken van PHD1 verklaart waarschijnlijk ook de
mysterieuze aanpassingen van winterslapers. Deze resultaten
zijn dan weer belangrijk voor de bewaring van organen voor
transplantaties. Deze weefsels hebben vaak te kampen met
langdurig zuurstoftekort waardoor ze niet langer geschikt zijn
voor transplantatie. Mochten de organen in een ‘winterslaap’
worden gehouden, worden er misschien meer levens gered...
Aragonés et al., Nat Genet., 40(2):170-80, 2008
Drosophila Pax6 homoloog eyeless kaapt hoofdrol
weg in insulineproducerende zenuwcellen
De groei, de energiehuishouding en de levensduur van
fruitvliegen worden mee gecontroleerd door de insulinesignaaltransductieweg, een functie die in het hele dierenrijk
goed bewaard is gebleven. De belangrijkste mediatoren
hiervan bij fruitvliegen zijn de Dilps, Drosophila insuline like
peptides. Deze peptiden worden aangemaakt in de
insulineproducerende cellen (IPC’s), clusters van zenuwcellen
in de hersenen van de fruitvliegen. Hoe deze IPC’s
aangestuurd worden, was totnogtoe onduidelijk.
Groenfluorescerende dilip-neuronen bij de fruitvlieg
Patrick Callaerts en zijn team van het VIB Laboratorium
Ontwikkelingsgenetica, K.U.Leuven, konden nu het belang
van de transcriptiefactor Eyeless hierin aantonen. Hij speelt
een heel belangrijke rol in het differentiatieproces en is
onontbeerlijk voor het goed functioneren van de IPC’s.
Als Eyeless niet tot expressie komt, geeft dit kleinere vliegjes
en een verhoging van de suikerniveaus in de hemolymfe,
het ‘bloed’ van de vliegjes. De vorsers toonden aan dat dit
het gevolg was enerzijds van defecten in de neuronale
morfologie van de IPCs en anderzijds van expressieverlies
van dilp5, een insuline-achtig peptide van Drosophila.
De onderzoekers toonden verder aan dat de Eyeless als
transcriptiefactor rechtstreeks de expressie van het eiwit
dilp5 regelt in de IPC’s. De rol van Eyeless in
13
onderzoek
Hoe zou het leven op aarde zijn zonder
planten? Helemaal anders natuurlijk.
Planten zorgen voor zuurstof en zijn
een primaire bron van voedsel voor
alles wat leeft, kruipt, zwemt, loopt
of vliegt op deze aardbol. Daarom kan
je de waarde van planten moeilijk
overschatten… Dat beseffen ook de
VIB-wetenschappers die van moleculair
en cellulair onderzoek naar planten
hun primaire onderzoeksdoel hebben
gemaakt. Met succes, want ze behoren
tot de wereldtop ter zake!
Hun onderzoek krijgt binnen de
wetenschappelijke wereld én daarbuiten
dan ook steeds meer aandacht.
Door 2 genen uit te schakelen, maken VIBwetenschappers van een kruidachtige plant een
boom; ze werpen zo een nieuw licht op de evolutie
van planten
Eénjarige gewassen groeien, bloeien en sterven in één jaar.
Meerjarige planten overwinteren en groeien het volgende jaar
door. Een heel ander gedrag, en uitzicht, dat door slechts 2
genen bepaald blijkt.
Eénjarige planten groeien na kieming snel door en vormen
vlug bloemen en zaden. Zo vermijden ze energieverspilling
bij de vorming van blijvende structuren. Meerjarige planten
hebben meer geëvolueerde strategieën om slechte omgevingscondities te overleven. Ze vormen overwinterende knoppen,
bollen of knollen. Deze structuren bevatten groepen met nog
niet-gespecialiseerde cellen, die later kunnen omgezet worden
tot nieuwe organen zoals stengels en bladeren.
14
VIB jaarverslag 2009 // PLANTEN
Eénjarige planten registreren het lengen van de dagen in
de lente en sturen een signaal vanuit de bladeren naar
de groeitoppen om bloei-inductiegenen aan te schakelen.
Ze consumeren bij het vormen van bloemen hun nietgespecialiseerde cellen volledig op. Voor hen betekent
de intrede van de bloei dan ook hun einde.
Tom Beeckman en zijn medewerkers van het VIB-departement
Planten Systeembiologie, UGent, schakelden 2 bloeiinductiegenen uit in zandraket (Arabidopsis thaliana), een
typische éénjarige plant. De vorsers stelden vast dat de
gewijzigde planten geen bloei meer konden induceren, maar
wel vegetatief verdergroeiden. Ze gebruikten hun voorraad aan
ongespecialiseerde cellen niet op. Net zoals bij echte meerjarige
planten vertonen ze secundaire groei met houtvorming
waardoor struikachtige Arabidopsisplanten ontstaan.
Wetenschappers zijn al lang in de ban van hoe kruidachtige
planten in de loop van de geschiedenis naar houtachtigen
geëvolueerd zijn. Dit VIB-onderzoek toont duidelijk aan dat hier
in principe slechts 2 genen voor nodig zijn. Vermoedelijk is dit
ook zo gebeurd in de evolutie van planten.
Melzer S et al., Nature Genetics, 40(12), 1489-92, 2008
Nature (research highlights) 456, 284 doi:10.1038/456284a
Mechanisme voor ‘onder en boven’ in planten
blootgelegd; daardoor weet een plant in welke
richting hij zijn wortels en bladeren moet laten groeien
Het is al lang bekend dat het hormoon auxine in een plant van
boven naar beneden wordt doorgegeven, en dat de plaatselijke
concentratie van auxine van belang is voor de groeirichting
van stengels, de groei van wortels, het al of niet uitlopen van
zijscheuten en nog een reeks andere processen. Duizenden
onderzoekers proberen te begrijpen hoe auxine zijn
verschillende rollen vervult. In veel gevallen is de verdeling van
auxine in de plant van belang, en dus het transport van cel
naar cel. Aan de onderkant van plantencellen zitten eiwitten op
Planten
Een groene bron van duurzaamheid
de celmembraan, de zogenaamde PIN-eiwitten, die auxine
helpen om door te stromen naar de cel eronder. Maar niemand
begreep goed hoe de PIN-eiwitten enkel onderaan een cel
terecht kwamen.
Een internationale groep wetenschappers uit vijf landen legde,
onder leiding van Jir̆í Friml van het VIB-departement Planten
Systeembiologie, UGent, een ongewoon mechanisme bloot.
PIN-eiwitten worden in de cel gemaakt, naar overal op de
celmembraan getransporteerd, maar vervolgens gevangen in
een instulping van de celmembraan, in een proces dat bekend
staat als endocytose. De instulping sluit zich tot een blaasje,
dat zich afsnoert en terug de cel ingaat. De PIN-eiwitten worden
zo gerecycleerd en vervolgens naar de onderkant van de cel
gebracht, waar ze weer in de celmembraan ingebouwd worden.
Het is niet helemaal duidelijk waarom plantencellen zo’n,
op het eerste gezicht omslachtig, mechanisme gebruiken.
Waarschijnlijk kunnen ze op die manier snel reageren als ze
bijvoorbeeld de richting van de zwaartekracht voelen
veranderen en de cel een nieuwe ‘onderkant’ krijgt.
De onderzoekers koppelden het PIN-eiwit aan een fluorescerend
eiwit. Vervolgens maakten ze cellen waarin het mechanisme van
de endocytose op twee verschillende manieren verstoord was.
De PIN-eiwitten waren overal op de celmembraan zichtbaar.
Toen de onderzoekers van losse cellen overstapten op complete
plantembryo’s, zagen ze dat die zich misvormd ontwikkelden,
omdat de verdeling van auxine over het embryo niet langer
klopte. Bij verdere uitgroei ontstonden immers wortels waar
het eerste blaadje van de plant had moeten zitten.
Dhonukshe P et al., Nature, 456(7224), 962-6, 2008
Friml J et al., Nature, 453(7193), 298-9, 2008
Ontstaan van zijwortels blootgelegd; mogelijke basis
voor nieuwe ecologische landbouwtoepassingen
Een goed gecoördineerde vorming van zijwortels is
primordiaal voor een plant. Maar hoe bepaalt een plant
wanneer en waar een zijwortel gevormd moet worden?
Binnenin de wortel van volwassen planten zitten
stamcellen, waarvan enkele aanleiding geven tot de
vorming van een zijwortel. Deze ‘wortelstichter’-cellen
ondergaan een asymmetrische deling. In tegenstelling tot
gewone celdelingen levert een asymmetrische celdeling
twee verschillende cellen op: een stamcel die identiek is
aan de oorspronkelijke cel, en een cel die klaargemaakt
is om zich te specialiseren tot – in dit geval – een
zijwortelcel.
De groep van Tom Beeckman van het VIB-departement
Planten Systeembiologie, UGent, onderzocht hoe zandraket
(Arabidopsis thaliana) bepaalt welke cellen aanleiding
geven tot zijwortels. Hiervoor gebruikten ze een unieke
technologie die op verschillende momenten synchroon
zijwortels kan laten ontstaan. Door de actieve genen in
de wortelstichtercellen te vergelijken met genen in een
gewone celdeling, identificeerden de vorsers een specifieke
set genen die asymmetrische celdelingen controleert en zo
het signaal kan geven voor de vorming van zijwortels.
De vorsers ontdekten dat een van deze genen, ACR4, een
sleutelrol speelt bij het ontstaan van zijwortels. Gezien
ACR4 een receptorfunctie heeft, reageert het waarschijnlijk
op signalen uit de omgeving om al dan niet het startschot
tot zijwortelvorming te geven.
De VIB-wetenschappers ontrafelden een zeer fundamenteel
mechanisme, ook voor plantenkwekers. Planten met een
uitgebreid wortelstelsel kunnen ingezet worden tegen
bodemerosie. Zijwortelvorming afremmen, kan interessant
zijn bij knolgewassen, zoals aardappelen of suikerbieten,
die dan al hun energie kunnen investeren in de productie
van voedingsstoffen.
Dit soort asymmetrische celdeling is ook van belang bij
mens en dier, denk maar aan de ontwikkeling van kankers.
Dit vormt zeker een belangrijk toekomstig studie-object.
De Smet I et al., Science 322, 594-597, 2008
Cell (Leading Edge) 135, November 14, 579, 2008
15
onderzoek
VIB-wetenschappers zetten zich in om
de biologische processen in gezonde
en zieke organismen te ontrafelen; zeg
maar een moleculaire ontleding van
mensen, planten en micro-organismen.
Om zulke complexe biologische
systemen te kunnen doorgronden,
zijn dure, gesofisticeerde technologieën
vereist. VIB biedt deze aan via zijn
institutionele servicefaciliteiten, en dit
zowel aan de eigen onderzoekers als
aan andere Vlaamse wetenschappers.
manier bestudeerd. Voor genoomanalyses, meer specifiek
het in kaart brengen van exacte DNA-sequenties, kan de hele
Vlaamse onderzoeksgemeenschap een beroep doen op
de dienstverlening van VIB’s Genetic Service Facility (GSF).
De MicroArray Facility (MAF) voert transcriptoomanalyses uit.
VIB-onderzoekers kunnen daarenboven samenwerken met
het Proteomics Expertise Center (PEC) om via de COFRADICspitstechnologie het pakket aan eiwitten (proteoom) dat op
een bepaald moment in een cel of orgaan tot expressie komt,
in kaart te brengen.
Verder graven in de wetenschappelijke gegevens
VIB-onderzoekers kunnen ook gebruik maken van additionele
institutionele technologieplatformen.
Drie dimensies: genoom, transcriptoom en proteoom
In de cellen van mensen, dieren en planten heerst er een
continue drukte, in gezonde organismen is dit zeer goed
georchestreerd. Op het juiste moment worden de juiste
spelers aangezet om in actie te komen. Hoe dit allemaal in
zijn werk gaat, kunnen wetenschappers enkel achterhalen als
ze de moleculaire reacties in organismen op verschillende
niveaus bestuderen.
Het genoom is het geheel van genen van een organisme en
bevat de volledige erfelijke informatie van dit organisme.
Afhankelijk van haar rol (spiercel, bloedcel, levercel,...),
selecteert een cel dat deel van de erfelijke informatie dat ze
nodig heeft om goed te functioneren. Ze maakt deze selectie
door een ‘RNA-kopie’ van de genen in kwestie te maken, het
geheel van deze RNA-kopies noemen we het transcriptoom
van een cel. Uiteindelijk zet de cel elk van deze RNA-kopies
om in eiwitten, de werkpaarden van de cel. Het geheel van
de eiwitten in een cel, is het proteoom.
Genoom, transcriptoom en proteoom zijn belangrijke studieobjecten van biotechnologen en worden elk op een specifieke
16
VIB jaarverslag 2009 // SERVICEFACILITEITEN
De Protein Service Facility (PSF) heeft een hele batterij van
expressievectoren en bijhorende gastheren ter beschikking.
Deze worden ingezet om, vertrekkend van DNA-sequenties
die wetenschappers aanleveren, recombinante eiwitten aan
te maken voor functioneel onderzoek.
Voor bepaalde toepassingen kan het interessant zijn om, via
de Nanobody Service Facility (NSF), nanobodies te maken
die specifiek gericht zijn tegen een bepaald eiwit. Nanobodies
zijn afgeleid van antilichamen van lama-achtigen en zijn veel
kleiner dan conventionele antilichamen, stabieler, beter
oplosbaar, gemakkelijker te modificeren en eenvoudiger
te produceren. Door hun beperkte afmetingen kunnen
nanobodies ingezet worden voor het opsporen van eiwitten
waarvoor de (grotere) conventionele antilichamen niet ingezet
kunnen worden.
Het identificeren van kleine organische moleculen die
specifiek binden met een bepaald eiwit, is een andere cruciale
schakel in translationeel onderzoek. VIB’s Compound
Screening Facility (CSF) maakt dit mogelijk voor VIBonderzoekers. Deze faciliteit beschikt over de apparatuur
en expertise om verschillende collecties, goed voor in totaal
Servicefaciliteiten
Technologieplatformen ten dienste van de onderzoeksgemeenschap
42 000 moleculen, te screenen in celvrije systemen, in
plantencellen, zoogdiercellen en gisten.
Cruciaal is dat elke gegenereerde dataset correct geanalyseerd
en geïnterpreteerd wordt. De BioInformatics Training and
Service facility (BITS) biedt de VIB-wetenschappers hiervoor
een data mining service aan. Daarnaast besteed BITS ook
uitvoerig aandacht aan de opleiding van VIB-onderzoekers in
diverse bioinformaticapaketten (o.a. IPA, Genevestigator,
GeneMaths).
een Thermo-LTQ-Orbitrap-massaspectrometer toegevoegd om
exclusief COFRADIC-experimenten uit te voeren in het kader
van VIB-samenwerkingsprojecten. Hierdoor kan de jaarlijkse
capaciteit van dergelijke experimenten toenemen tot 20 runs.
PSF: Protein Service Facility
www.vib.be/PSF
In 2008 voerde PSF in totaal 32 projecten uit voor
eiwitproductie en –opzuivering voor 16 VIB-onderzoeksgroepen
uit alle VIB-departementen en 3 lokale biofarmaceutische
bedrijven.
NSF: Nanobody Service facility
Resultaten van VIB’s institutionele
technologieplatformen in 2008
www.vib.be/NSF
In 2008 produceerde NSF 117 nanobodies tegen 10 antigenen.
Daarenboven werden enkele recombinante anti-glutathione-Stransferase(GST)-Nanobodies gemaakt voor brede toepassing.
CSF: Compound Screening Facility
GSF: Genetic Service Facility
www.vib.be/GSF
In 2008 voerde GSF voor VIB-onderzoekers ongeveer 63 000
sequentiereacties uit via de klassieke Sangersequeneringsmethode. Ook werden in het VIB-Departement
Moleculaire Genetica, Universiteit Antwerpen, de eerste runs
uitgevoerd met de nieuw geïnstalleerde 454 GS-FLXtechnologie (Roche Diagnostics). Deze zogenaamde ‘nextgeneration’ sequeneringstechniek maakt het mogelijk om via
pyrosequencing DNA-codes minstens 100 maal sneller in kaart
te brengen.
MAF: MicroArray Facility
www.vib.be/MAF
MAF runde in 2008 ruim 1150 genexpressiemicroarrays. MAF
startte daarenboven met een specifieke bioinformaticaservice
om onderzoekers te assisteren bij de complexe data-analyse
van deze arrays. Eind 2008 installeerde MAF het eerste
Nanostring nCounter®- analysesysteem in Europa. Daardoor
is MAF in staat om snel de expressie van honderden genen
in een groot aantal stalen op een zeer gevoelige en
kwantitatieve manier te bepalen.
PEC: Proteomics Expertise Center
www.vib.be/PEC
In 2008 voerde PEC, conform de vastgelegde afspraken,
4 COFRADIC-analyses uit in collaboratieve projecten met VIBonderzoeksgroepen. Eind 2008 werd aan het PEC-machinepark
www.vib.be/CSF
In 2008 startte CSF 8 projecten. CSF stond hierbij in voor
de ontwikkeling van robuuste assays voor screeningdoeleinden
en voor de screenings zelf. Er werden waardevolle ‘hit’componenten geïdentificeerd. Deze ‘hits’ worden gebruikt als
conditionele tools om biologische processen te beïnvloeden.
Ze kunnen fungeren als startpunt voor ‘hit’-to-‘lead’optimalizatiestudies in de ontwikkeling van medicijnen of
agrochemicaliën.
BITS: BioInformatics Training and Service facility
www.vib.be/BITS
In 2008 voerde BITS data-analyses uit voor diverse VIBonderzoeksgroepen en haalde een recordopkomst van 227
deelnemers voor de diverse trainingsprogramma’s. BITS sloot
ook een vruchtbare samenwerking met het EBI in Hinxton, UK.
Dit resulteerde in een driedaagse bioinformaticatraining rond
het Ensemble-platform. Deze training bracht 80 VIBwetenschappers in contact met verschillende aspecten van
de bioinformatica en leerde hen hoe ze deze kunnen integreren
in hun onderzoek.
Eind 2008 werden de servicefaciliteiten van VIB onderworpen
aan een audit door externe experts. Op basis van hun adviezen
zullen de diensten van de faciliteiten verder versterkt worden.
17
De uitvindingen van VIB-onderzoekers
kunnen op langere termijn de basis
vormen voor nieuwe maatschappelijke
en industriële toepassingen, zoals
diagnostica, geneesmiddelen en
verbeterde gewassen. VIB zal, als
onderzoeksinstelling, deze producten
niet zelf commercialiseren. Om de
behaalde resultaten toch tot bij de
patiënt en consument te brengen, sluit
VIB overeenkomsten af met bedrijven
die de uitvindingen verder willen
ontwikkelen en commercialiseren.
Technologietransfer vormt de schakel tussen het academisch
onderzoek en de bedrijfswereld. Het proces volgt in grote
lijnen de volgende drie stappen:
1. � het opsporen van uitvindingen die wetenschappelijke
� doorbraken zijn en de basis kunnen vormen van nieuwe
� industriële toepassingen;
2. �het bekomen van eigendomsrechten op deze uitvindingen,
� onder meer door octrooiaanvragen in te dienen;
3. �het omzetten van de uitvindingen naar marktrijpe
� producten door overeenkomsten af te sluiten met �
� bestaande bedrijven, of door start-ups op te richten.
De kennis en de expertise van onze onderzoekers, en in het
bijzonder hun uitvindingen, vormen de grondstof voor de
technologietransferactiviteiten. Uitvindingen kunnen variëren
van een nieuwe medische toepassing met een welbepaald
eiwit, over een methode om de groei van gewassen te
bevorderen, tot een technologie om eiwitprofielen van
gezonde en zieke weefsels te vergelijken. In 2008
genereerden de VIB-wetenschappers 60 uitvindingen.
Dit brengt het totaal aantal gerapporteerde uitvindingen
sinds de start van VIB op 583. Ongeveer 50% van deze
uitvindingen wordt beschermd via een octrooiaanvraag.
VIB’s octrooiportfolio wordt matuur
In 2008 werden 19 prioriteitsaanvragen ingediend.
De octrooiportfolio bestond eind 2008 uit 162 actieve
octrooifamilies. Ongeveer 73% van de octrooiaanvragen
bevindt zich in de nationale fase, bijna 15% in de PCT-fase
en ongeveer 12% in het prioriteitsjaar. Het aantal verleende
octrooien is in 2008 gestegen van 116 naar 140.
Ze behoren tot 58 octrooifamilies. VIB verstrekte licenties
aan bedrijven voor 67% van de octrooiaanvragen in de
nationale fase, voor 28% van de aanvragen in de PCT-fase
en voor 27% van de aanvragen in het prioriteitsjaar.
In totaal zijn op 49% van de octrooifamilies één of
meerdere licenties verstrekt.
18
VIB jaarverslag 2009 // TECHNOLOGIETRANSFER
Technologietransfer
In het belang van de maatschappij
Niet alleen het aantal overeenkomsten met bedrijven,
maar ook de inkomsten van de gezamenlijke
technologietransferactiviteiten bereiken een
jaarrecord in 2008
de totale investeringen op 346,5 miljoen euro. Dit betekent
dat voor elke euro die de Vlaamse overheid via de dotatie
in VIB heeft geïnvesteerd, er bijna 1 euro door private
investeerders werd geïnvesteerd in een VIB-start-up. Van de
346,5 miljoen euro werd 196,5 miljoen euro geïnvesteerd door
internationaal gereputeerde durfkapitaalbedrijven en banken
zoals GIMV (BE), Abingworth (UK), Alta Partners (US), Atlas
(UK), Gilde (NL), Life Sciences Partners (NL), Aescap (NL),
Sofinnova (FR), Ventech (FR), KBC (BE), ING (BE), Capricorn
(BE), Burrill (US), SRone (US) en Polytecnos (DE). De helft van
het geïnvesteerde durfkapitaal is van buitenlandse origine,
meteen een illustratie van het feit dat VIB-start-ups er in
slagen buitenlandse investeerders naar Vlaanderen te halen.
In 2008 sloot VIB 75 O&O- en licentieovereenkomsten af met
bedrijven. Dit is op jaarbasis het hoogste aantal sinds de start
van VIB en brengt het totaal aantal overeenkomsten op 484.
De helft van deze overeenkomsten werd afgesloten met in
Vlaanderen gevestigde bedrijven, een kwart met Europese en
een kwart met Amerikaanse bedrijven. De partners van VIB
variëren van (bio)farma- tot agrobiotech-bedrijven, van KMO
tot multinational. Via de technologietransferactiviteiten werden
in 2008 meer dan 15 miljoen euro inkomsten vastgelegd. Ook
dit is het beste resultaat sinds de start van VIB.
Ondanks een moeilijk economisch klimaat groeien
VIB-start-ups verder door in 2008
Een belangrijk objectief van technologietransfer binnen VIB is
nieuwe jobs creëren. In 2008 steeg het aantal plaatsen voor
hooggekwalificeerde werknemers in VIB-start-ups met meer
dan 10% tot 430.
450
430
390
400
Een van de doelstellingen van VIB is nieuwe biotechbedrijven
oprichten. VIB bouwt in nauw overleg met de onderzoekers
aan technologieplatformen die de basis kunnen vormen voor
een nieuw bedrijf. Na een conceptfase stelt VIB een
ondernemingsplan op. Daarna begint de zoektocht naar
ervaren managers om het bedrijf te leiden, en naar binnenof buitenlandse investeerders die in de start-up willen
investeren.
De portfolio van VIB-start-ups bestaat uit Devgen, CropDesign,
Ablynx, Pronota, Actogenix en Solucel. In 2008 heeft VIB in
samenwerking met een paar ervaren biotech-ondernemers
BioLign nv opgestart. Dit bedrijf bestudeert de mogelijkheid
om een solide platform in het domein van de bio-energie op
te zetten. In geval van succes zal BioLign op zoek gaan naar
kapitaalkrachtige investeerders.
Ondanks het moeilijke financiële klimaat haalden de VIB startups in 2008 toch 11,5 miljoen euro vers kapitaal op. Dit brengt
350
294
300
250
231
207
200
175
193
155
150
120
100
80
50
33
10
0
97
98
99
00
01
02
03
04
05
06
07
08
VIB-start-ups stellen elk jaar meer mensen te werk
19
Translationeel onderzoek
Een belangrijke component in de missie van VIB is de
vertaling van onderzoeksresultaten in producten voor
patiënt en consument. Dit proces wordt tegenwoordig
dikwijls omschreven als translationeel onderzoek.
Op weg naar de patiënt
Zeker de ontwikkeling van nieuwe geneesmiddelen is een
werk van lange adem. Voor het op de markt komt, moet
elk kandidaatgeneesmiddel immers grondig geëvalueerd
worden. Als laatste stadium moet het getest worden op
mensen en dit gebeurt in drie fases. In een fase I-studie
wordt de veiligheid geanalyseerd bij een klein aantal
vrijwilligers. Indien alles veilig blijkt, wordt in een fase
II-studie bij een kleine groep patiënten getest of het
kandidaatgeneesmiddel effectief werkt, bijvoorbeeld of de
tumor verdwijnt bij behandeling. Bij een positief resultaat
start men een fase III-studie waarbij in een grote groep
patiënten de veiligheid en de efficiëntie van het
geneesmiddel wordt onderzocht. Enkel wanneer deze
resultaten positief zijn, laten de bevoegde instanties een
geneesmiddel toe op de markt.
De kostprijs van deze klinische ontwikkeling van een nieuw
geneesmiddel bedraagt gemiddeld 800 miljoen euro en
duurt 6-12 jaar. Gezien VIB dergelijke investering niet kan
dragen, zoeken we bedrijfspartners die onze resultaten in
een vroeg stadium overnemen en er klinische studies mee
uitvoeren. Deze partners kunnen bestaande bedrijven zijn
of nieuwe start-ups.
In 2008 zijn zeven innovatieve kandidaatgeneesmiddelen
die hun oorsprong vinden in VIB-onderzoek, geëvalueerd
in klinische studies. Ze bieden hoop op nieuwe therapeutica
voor ziektes zoals kanker, reuma, infectieziekten, hart-en
bloedvatziektes.
Actogenix, één van de VIB-start-ups, startte in 2008 een fase
II-studie met zijn ‘lead product’ AG011 in patiënten met
ulceratieve colitis (een ernstige, chronische darmontsteking).
AG011 is een bijzonder innovatief product waarbij
melkzuurbacteriën gebruikt worden als levende leveranciers
van geneesmiddelen. AG011 werd vroeger al succesvol getest
in een fase I-studie met patiënten die lijden aan de ziekte
van Crohn.
Ablynx, eveneens een VIB start-up, rapporteerde in 2008
positieve resultaten in een fase Ib-studie met zijn
antistollingsgeneesmiddel ALX-0081. Dit product is een ’firstin-class’ therapeutisch Nanobody® gericht tegen de von
Willebrand Factor, een eiwit dat betrokken is in een vroege
fase van het stollingsproces in bloed. ALX-0081 moet de kans
op thrombosevorming verminderen in patiënten met een
accuut coronair syndroom, de belangrijkste doodsoorzaak
onder de hart- en bloedvatziektes.
In een samenwerking met Thrombogenics toonden VIBwetenschappers in diermodellen aan dat een antilichaam
gericht tegen de placentale groeifactor (PlGF) de groei kan
inhiberen van meer dan tien types tumoren. Thrombogenics
nam een licentie op de relevante VIB-octrooien en
rapporteerde in 2008 dat het antilichaam, TB-403 genoemd,
veilig scoorde in een fase I-studie. Deze resultaten
overtuigden de farmareus Roche om een strategische
alliantie af te sluiten met Thrombogenics en zijn partner
BioInvent. Dit partnership verhoogt de kans dat talrijke
kankerpatiënten op middellange termijn zullen worden
behandeld met dit innovatieve medicijn. Bovendien
betaalde Roche aan Thrombogenics en BioInvent een
‘upfront’ betaling van 50 miljoen euro. Beide bedrijven
kunnen, naast royalties op de verkoop, nog tot 450 miljoen
euro aan mijlpaalbetalingen ontvangen in geval van
succesvolle ontwikkeling van het product. VIB ontving een
aanbetaling van 4,5 miljoen euro van de ‘upfront’ betaling.
Deze middelen worden grotendeels geïnvesteerd in verder
onderzoek.
In België alleen al doodt de griep elk jaar tussen de 1500 tot
4500 mensen. Doordat het griepvirus jaarlijks verandert,
moet telkens een nieuw vaccin worden ontwikkeld om ons te
beschermen tegen een infectie. VIB-wetenschappers hebben
de basis gelegd voor een nieuw type vaccin dat universele
bescherming biedt tegen een erg grote variëteit aan
griepvirussen. VIB startte een samenwerking met Acambis.
Dit Brits-Amerikaanse vaccinbedrijf toonde in een fase
I-studie met 79 vrijwilligers aan dat het ‘VIB-vaccin’ veilig is.
VIB focust zich niet alleen op de grote ziektes, maar heeft
ook aandacht voor minder frequent voorkomende
aandoeningen zoals bijvoorbeeld amyotrofe laterale sclerose
20
VIB jaarverslag 2009 // TECHNOLOGIETRANSFER
of ALS. Deze momenteel ongeneeslijke ziekte verwierf
‘bekendheid’ omdat ze beroemdheden treft zoals Stephen
Hawking, Mao Tse Tung en Christopher Reeves.
VIB-onderzoekers toonden in diermodellen aan dat de
vasculaire endotheliale groeifactor (VEGF) een milderend
effect heeft op het verloop van de ziekte. Eind 2008 startte
het Zweeds biotechbedrijf Neuronova een klinische fase
I-test op ALS-patiënten. De resultaten worden verwacht in
2009.
VIB was tevens een van de katalysatoren voor de opstart
van de bouw van een bio-accelerator op het Technologiepark
van de UGent. Het wordt een gebouw van 12 000 m2 dat
ter beschikking gesteld wordt aan grotere, doorgroeiende
biotechnologiebedrijven. De investeerders en drijvende
krachten achter het project zijn DG Infra+, Foremost Immo
en BSI.
De groene pijplijn
Net zoals bij nieuwe geneesmiddelen moeten ook nieuwe
gewassen vele jaren getest worden in veldproeven voor ze
op de markt komen. In samenwerking met bedrijven zoals
Bayer en CropDesign (BASF) worden momenteel nieuwe
gewassen getest met een verbeterde opbrengst en een
verhoogde stressresistentie.
Maquette Bio-Accellerator
Veldproef CropDesign
Van bio-incubatoren naar bio-acceleratoren
In een samenwerking tussen de K.U.Leuven, AVEVE en VIB
werd in 2007 een bio-incubator van circa 4000 m2 voltooid
op de Arenbergcampus in Leuven. Sinds eind 2008 zijn alle
eenheden volzet door onder meer: Remynd, Thrombogenics,
OncoMethylome Sciences, Fugeia, Formac en Regenesys.
Op het Technologiepark van de UGent stelt VIB 8000 m2
bio-incubatorruimte ter beschikking van O&O-intensieve
biotechbedrijven. Voor het tweede opeenvolgende jaar
waren de 24 eenheden ingenomen door 7 residenten:
Ablynx, Actogenix, Algonomics, Biomaric, BIP, Pronota en
Yakult.
In december 2008 werkten er in de Leuvense en Gentse
bio-incubatoren samen meer dan 350 biotechnologen.
21
Zonder dat we er ons van bewust zijn,
maken we dagelijks gebruik van
biotechnologische toepassingen.
Verduidelijking van het onderzoek en
al zijn toepassingen is dan ook heel
belangrijk. Wat voor wetenschappers
vanzelfsprekend lijkt, is voor leken
nieuw, onbekend, en daardoor soms
ook onbemind. Daarom wil VIB bruggen
slaan tussen wetenschapper en leek,
in een verduidelijkend en leesbare taal.
bekend gemaakt. In overleg met de PR-afdelingen van
de verschillende universiteiten stuurde VIB in 2008 38
persberichten uit. Publicaties in kranten en tijdschriften,
en interviews op radio en televisie, informeren meer dan
één miljoen Vlamingen regelmatig over VIB-onderzoek.
Via het e-mailadres [email protected] kan men vragen
stellen over een nieuwsitem over VIB-onderzoek. Elke vraag
krijgt een gepersonaliseerd antwoord. Zo wordt een
genuanceerder beeld geschetst van de betekenis of het
belang van het VIB-onderzoek.
VIB brengt biotechnologie op allerlei manieren onder
de aandacht
VIB ontwikkelt en verspreidt een breed en wetenschappelijk
onderbouwd gamma aan educatief materiaal over
biowetenschappen. De communicatiemiddelen focussen op
verschillende doelgroepen zoals politici, pers, leerkrachten,
jongeren en de gewone burger. Via websites, boeken,
brochures, schoolprojecten, lesmateriaal, lezingen,
tentoonstellingen en beurzen informeert VIB de Vlaamse
bevolking. Een volledig overzicht is te vinden op
www.vib.be/info. Zo bereikte VIB bijna 160 000 mensen in 2008.
VIB als vraagbaak voor de gemeenschap
en informatiebron in de media
Via website, brief of telefoon kun je bij VIB steeds terecht met
specifieke vragen over biotechnologie. VIB verwerkt tientallen
aanvragen per maand. De brochures, boeken, lezingen of
lesmateriaal geven vaak al de meeste antwoorden. Maar voor
de meer specifieke vragen voorziet VIB graag een persoonlijk
antwoord.
De media bieden een belangrijk forum voor VIB. Het VIBonderzoek wordt nationaal en internationaal via persberichten
22
VIB jaarverslag 2009 // COMMUNICATIE
Dag van de Biotechnologie: buitengewoon alledaags
Samen met GIMV en Biotechfonds Vlaanderen organiseerde
VIB de ‘Dag van de Biotechnologie’ op het Technologiepark
in Zwijnaarde. Het was een unieke combinatie van een
opendeurdag van Vlaamse biotechbedrijven met een
beleggerscongres over beursgenoteerde Vlaamse
biotechbedrijven. Het beleggerscongres werd samen met
VFB, de Vlaamse Federatie van Beleggingsclubs en
Beleggers, georganiseerd.
Minister Ceysens opende de dag met een belangrijke
boodschap: ‘De ontwikkelingen in de Vlaamse biotechsector
zijn er een mooi voorbeeld van dat als Onderzoek,
Ontwikkeling en Ondernemen, hand in hand gaan, dit tot
succesverhalen kan leiden.’ En van deze succesverhalen
waren zo’n 3000 bezoekers getuige op deze dag. Heden en
toekomst werden toegelicht door industriële en academische
biotechspelers.
Jong en oud liepen op een zonovergoten Technologiepark
om biotechverhalen te ontdekken. Ieder met zijn specifieke
reden: studiekeuze, zoektocht naar een job, interesse in
biotechbeleggingen, of een pure interesse in wetenschappen
en hun toepassingen. Ook de allerjongsten konden in het
Communicatie
Informatie en communicatie op maat
kinderlab proeven hoe het voelt om een echte wetenschapper
te zijn. Deze opendeurdag heeft voor velen biotechnologie
een stuk concreter gemaakt en duidelijk gemaakt hoe
‘buitengewoon alledaags’ het is.
‘Biotechnologie en planten’. Ze zetten het belang van
fundamenteel onderzoek extra in de verf met verwijzingen
naar realisaties van VIB-onderzoekers.
Beelden vertellen meer dan woorden, daarom ontwikkelde
VIB een 3D-animatie over VIB’s plantenonderzoek.
Het belang ervan voor ons klimaat, voor een ‘gezonde’
planeet en voor de ont-wikkeling van een duurzame
economie wordt hierin benadrukt.
Fundamenteel onderzoek is noodzakelijk voor nieuwe geneesmiddelen. Het congres Heart for the Future zet dit in de verf
Minister Ceysens opent de Dag van de Biotechnologie
Ter gelegenheid van het afscheid van Désiré Collen
organiseerde VIB samen met de K.U.Leuven Heart for
the Future. Naast toekomstgerichte uiteenzettingen van
vijf wereldautoriteiten, kwam tijdens dit congres de
ontstaansgeschiedenis van de bloedklonteroplosser tPA
aan bod, in een soort kettinglezing door 11 sprekers.
t-PA lost bloedklonters op en kan daarom ingezet worden
in de strijd tegen hartinfarcten en beroerten. Collen werd
wereldberoemd met tPA, en redde er vele duizenden levens
mee.
VIB vertaalt de nieuwe evoluties in twee herwerkte brochures
en in een 3D-animatie
Om bij te blijven met de actuele stand van zaken, herschreef
VIB de brochures ‘Biotechnologie: gezondheid’ en
2 herwerkte brochures
Een hulde aan Désiré Collen
23
VIB in dialoog met een breed publiek
DiNA on the road: het verhaal van een genetisch gewijzigde kip
Samen met Pandemonia (Nederland) en dialog<>gentechnik
(Oostenrijk) werkte VIB een biotechspecial uit. ‘DiNa on the
road’ is een unieke combinatie van straattheater en doeactiviteiten. Het straattheater vertelt het verhaal van DiNA, een
genetisch gewijzigde kip die geneesmiddelen aanmaakt in haar
eieren. Deze laagdrempelige inleiding moest mensen verleiden
om zelf aan de slag te gaan met biotech. Naast voorstellingen
in Nederland en Oostenrijk, werd ‘DiNA on the road’ opgesteld
tijdens de Jaarbeurs Accenta in de Expo in Gent. Bijna 1500
mensen volgden het toneel en een 1000-tal stak de handen
uit de mouwen om zelf een experiment uit te voeren.
voor meer dan 1900 leerlingen uit meer dan 100 scholen, aan
de slag in een van de 62 deelnemende labo’s.
De leerlingen verwerkten hun ervaringen en indrukken in
een eindwerk waardoor ze automatisch deelnamen aan
de wedstrijd. De interactieve nederlandstalige website
(www.scientistsatwork.be) staat centraal in de hele
voorbereiding en naverwerking van de labodag. Tijdens
de slothappening in de prestigieuze Aula van de UGent
werden uit 10 laureaten de drie winnaars gekozen door een
professionele jury.
[email protected]
In 2008 startte het Science Learning Centre North East in
Durham (Verenigd Koninkrijk) met een eigen versie van
dit VIB-schoolproject. Op basis van informatie tijdens een
werkbezoek in Gent, lanceerden ze een Britse scientists@work,
initieel met 6 verschillende projecten.
Een kip met ‘gouden’ eieren
VIB viert wetenschap
Tijdens het ‘Wetenschapsfeest’ in de Nekkerhallen in Mechelen
snoven zo’n 20 000 bezoekers de wetenschap op door te doen,
te zoeken en te lezen. Op de VIB-stand werd er geëxperimenteerd; kinderen (en volwassenen) maten hun bloeddruk en
bekeken gist-, ui- en bloedcellen onder de microscoop.
VIB-wetenschappers ontvingen klassen in hun labo’s tijdens de
bijbehorende ‘Wetenschapsweek’ en lieten hen wetenschapper
voor een dag zijn.
VIB stapt mee in een virtuele ‘jongens en wetenschap’
Samen met 13 andere wetenschappelijke instellingen en
universiteiten lanceerde VIB de interactieve vraagbaak
Ikhebeenvraag.be: een website waar een breed publiek terecht
kan met vragen over wetenschap. Jong en oud krijgen
rechtstreeks van de wetenschappers een antwoord.
Winnende klas
science4kids
De interesse in wetenschappen wortelt in vele gevallen heel
vroeg. VIB heeft daarom science4kids voor de leerlingen van
het 5de en 6de leerjaar basisonderwijs. 15 klassen uit de Gentse
regio spendeerden een halve dag in het VIB-LAB. Een klas uit
de Sint-Elooischool in Merelbeke stelde hun project ‘bloed’
voor tijdens de slothappening van scientists@work, tussen
de collega’s van het secundair onderwijs. Voor 2008-2009
schreven zich 13 klassen in.
VIB werkt actief aan de groei van de Vlaamse
kennismaatschappij
[email protected]
scientists@work is uitgegroeid tot een begrip onder de
schoolprojecten in Vlaanderen. Het brengt jongeren in
biotechlabo’s van Vlaamse universiteiten, hogescholen en
bedrijven. In 2007-2008 gingen er zo’n 160 teams, goed
24
VIB jaarverslag 2009 // COMMUNICATIE
Jonge wetenschappers in actie
VIB toont jongeren de relevantie van biotechonderzoek en maakt
ze warm om verder te studeren in de levenswetenschappen
‘Word wetenschapper’, de brochure die 17 – 18-jarigen warm
wil maken voor een wetenschappelijke opleiding, kon in
2008 op veel belangstelling rekenen. De brochure belicht de
studierichtingen in de biotechnologie, laat wetenschappers
getuigen over hun werk, en geeft aan in welke professionele
loopbaan een biotechnoloog terecht kan komen.
zowel met de pers als met de burgers via een speciaal
daartoe bestemd dossier op de website
(www.vib.be/populier).
Samen met Johnson&Johnson en Living Tomorrow lanceerde
VIB Medical®evolution, een interactieve tour rond de
geneeskunde van morgen in ‘het Huis van de Toekomst’ in
Vilvoorde. Het toont de bezoekers hoe men voortdurend
zoekt naar steeds betere oplossingen om onze
levenskwaliteit te verbeteren. In 2008 kregen bijna 1500
leerlingen een rondleiding.
VIB in de strijd voor een genuanceerde omgang met
biotech
‘Dossier populier’; of hoe een aanvraag voor een veldproef met
genetisch gewijzigde populieren het debat over biobrandstoffen
en genetisch gewijzigde gewassen kan stimuleren
Met de ontwikkeling van de eerste genetisch gewijzigde plant
in Gent, staat België aan de bakermat van biotechgewassen.
Na 2003 werd hier echter geen enkele veldproef meer
uitgevoerd. 5 jaar later diende VIB als eerste organisatie
opnieuw een veldproefaanvraag in. En dit voor populieren
met een gewijzigde houtsamenstelling die hen beter geschikt
maakt voor de duurzame productie van bio-ethanol.
De federale overheid weigerde om een vergunning te geven,
ondanks het gunstige oordeel van de Bioveiligheidsraad dat
de proef veilig en verantwoord was en een positief advies
van de Vlaamse minister voor Leefmilieu. Er was volgens
VIB dan ook geen enkele reden om de aanvraag af te wijzen.
Patricia Ceysens, VIB’s voogdijminister, volgde VIB hier
volledig in.
VIB staat voor een verantwoorde ontwikkeling van de
biotechnologie in Vlaanderen en hecht daarom sterk aan
de ontwikkeling van een wettelijk kader dat transparant en
rechtszeker is, gebaseerd is op wetenschappelijk correcte
informatie en dat op een correcte manier wordt toegepast.
Wie een aanvraag doet voor een vergunning, en daarbij aan
alle voorwaarden voldoet, moet zeker zijn dat die vergunning
binnen een redelijke termijn ook wordt verleend.
VIB voelt zich daarom verplicht om alles te doen wat in zijn
macht ligt om die weigering om te zetten in een
rechtsgeldige toelating. Zo heeft VIB het dossier aanhangig
gemaakt bij de Raad van State (met als uitspraak een
schorsingarrest dat VIB over de hele lijn gelijk gaf) en diende
VIB een vergunningaanvraag in Nederland in om de veldproef
in 2009 alsnog van start te kunnen laten gaan.
VIB communiceert zeer actief over de veldproefaanvraag,
Studienamiddag ‘groene biotechnologie in Vlaanderen’
Als rechtstreeks gevolg van de politieke aandacht voor
de veldproefaanvraag, organiseerde VIB samen met IST
(Instituut Samenleving & Technologie, voorheen VIWTA) een
studienamiddag ‘Groene biotechnologie in Vlaanderen’ in
het Vlaams parlement. Die trok een 80-tal belangstellenden,
onder wie fractiemedewerkers en Vlaamse politici. Er lijkt
een verschuiving plaats te vinden van principiële tegenstand
tegen GGO’s naar een meer open discussie over de manier
waarop GGO’s worden toegepast.
Coëxistentie
De Vlaamse regering heeft in 2008 een ontwerpdecreet
gefinaliseerd dat regelt hoe men bij de teelt van genetisch
gewijzigde gewassen kan voorkomen dat er vermenging
optreedt met naburige conventionele en biologische teelten.
Dit decreet regelt ook de aansprakelijkheden in het geval van
economische schade als gevolg van dergelijke vermenging.
VIB volgde dit dossier van nabij op en gaf herhaaldelijk
advies bij de wording van het ontwerpdecreet.
Wetgeving ‘menselijk lichaamsmateriaal’
België hinkte achterop met de implementatie van een EUrichtlijn inzake afname en gebruik van menselijke cellen en
weefsels voor toepassing op de mens. In 2008 is het gelukt
om een wet hieromtrent af te werken. De wet heeft het
echter over alle ‘lichaamsmateriaal’, en regelt niet alleen
het gebruik voor toepassing op de mens, maar ook voor
wetenschappelijk onderzoek. VIB was heel actief in de
politieke besluitvorming, zowel in de Senaat als in de Kamer.
Heel belangrijk is dat er werd vastgelegd dat, mits
toestemming van de donor, wetenschappers
lichaamsmateriaal mogen gebruiken voor een breed spectrum
van onderzoeksdoeleinden. Dit betekent dat onderzoekers
niet telkens een aanvullende toestemming van de donor
nodig hebben.
25
VIB heeft als wetenschappelijke
onderzoeksinstelling een zeer diverse
populatie medewerkers.
De departementen, geleid door een
departementsdirecteur, bieden posities
als groepsleider, postdoctoraal
wetenschapper, Ph.D-student,
laboratoriumtechnoloog, bio-informaticus,
dieren- en plantenverzorger,
administratief en logistiek medewerker.
Ook op VIB-hoofdkantoor lopen de
functies erg uiteen. Ze situeren zich op
vlak van technologietransfer,
wetenschapscommunicatie, financiën,
regelgeving, personeels- en
wetenschapsbeleid. Allen hebben
hetzelfde doel: het onderzoek en
de activiteiten ondersteunen.
VIB groeit gestadig, eind december 2008 werkten er 1151
mensen in de VIB-departementen en –onderzoeksgroepen;
een groei van 4.5% ten opzichte van 2007. Tijdens de
voorbije 4 jaar groeide het personeelsbestand met 16%
aan (zie figuur 1). Dit is opmerkelijk in het licht van een
gemiddelde rotatie van om en bij de 17% op jaarbasis.
Deze meer dan gewone rotatie bij VIB komt onder meer
door een natuurlijk verloop van Ph.D-studenten. Na het
behalen van hun doctoraat verlaten ze VIB meestal om in
andere, veelal buitenlandse oorden, hun wetenschappelijke
loopbaan verder uit te bouwen. Er gaat ook een grote
aantrekkingskracht uit van de ons omringende en sterk
evoluerende biotechindustrie.
Door de joint-venture met de 4 universiteiten vormt VIB op
organisationeel vlak een buitenbeentje. Zo is er de hybride
betaalstructuur van de 1151 medewerkers. Ongeveer 45%
wordt betaald via de VIB-betaalrol, 55% staat op de
universitaire betaalrol of geniet een persoonsgebonden
beurs bij een regionale, nationale of internationale
beursverlenende instelling.
aantal medewerkers
1400
1200
1060
1000
800
622
717
759
784
1997
1998
877
907
925
845
852
1999
2000
2001
2002
2003
1117
1124
1154
2006
2007
2008
991
600
400
200
0
1995
1996
Figuur 1.: evolutie personeelsbestand 1995-2008
26
VIB jaarverslag 2009 // PERSONEEL
2004
2005
Personeel
VIB: een wereld van diversiteit
Het personeelsbestand bestaat uit meerdere functionele
domeinen: leidinggevend wetenschappelijk personeel,
wetenschappelijk personeel, technisch personeel en
ondersteundend personeel. De laatstgenoemde categorie
bestaat uit administratief en logistiek personeel. De verdeling
over deze categoriën zag er eind 2008 uit als volgt:
�
�
�
�
�
�
Groepsleiders: 75 - 6.5%
Postdoctorale wetenschappers: 260 - 22,5%
Ph.D-studenten: 376 - 33%
Technisch ondersteunend: 323 - 28%
Adm./logistiek onderst.: 71 - 6%
Hoofdkantoor: 47 - 4%
6%
4%
6,5%
22,5%
28%
minder in vergelijking met de andere categorieën, maar door
de recente recrutering van een aantal nieuwe groepsleiders
die in de loop van 2009 zullen starten, verwachten we ook
hier een stijging.
Man/vrouw balans
VIB is een onderzoeksinstelling met een hoge vrouwelijke
aanwezigheid; over alle functiegroepen heen bedraagt het
aantal vrouwen 55% tegenover 45% mannen. Het overwicht
van de vrouwen is het treffendst bij de laboratoriumtechnologen, nl. 70%. Uitgebreide mogelijkheid tot deeltijdse
arbeid en een flexibele invulling van de arbeidstijd zal daar
niet vreemd aan zijn. Bij de postdoctorale wetenschappers en
de Ph.D studenten overtreft het aantal vrouwen lichtjes dat
van de mannen. Bij de groepsleiders is dit echter niet zo.
Ook VIB ontsnapt niet aan de problematiek van het glazen
plafond: amper 17% van de leidinggevende wetenschappelijke
functies wordt door vrouwen ingevuld. Inspanningen worden
gedaan om vrouwelijke groepsleiders naar VIB aan te trekken.
33%
Internationalisatie
Heel typerend voor VIB is de sterke internationalisatiegraad
van het wetenschappelijk personeel. Eind 2008 waren 48%
van de postdoctorale onderzoekers en 30% van de Ph.Dstudenten van buitenlandse origine. Enkele jaren geleden
bedroeg hun aandeel amper enkele procenten. Het aandeel
buitenlandse groepsleiders evolueerde de voorbije jaren
27
Financieel overzicht
Resultatenrekening 2008 ('000 Euro) �
I. Bedrijfsopbrengsten�
-� Omzet uit contractonderzoek
�
-� Wijziging in bestellingen in uitvoering
-� Subsidie-inkomsten
�
-� Andere bedrijfsopbrengsten�
�
II. Bedrijfskosten�
-� Inkoop van grond-en hulpstoffen�
-� Diverse diensten en goederen�
-� Bezoldigingen, sociale lasten en pensioenen�
-� Afschrijvingen en waardeverminderingen�
-� Andere bedrijfskosten�
� � �
III. Bedrijfswinst/verlies�
IV. Financiële opbrengsten�
-� Opbrengsten uit vlottende activa�
-� Andere financiële opbrengsten�
V. Financiële kosten�
-� Kosten van schulden�
-� Andere financiële kosten�
VI. Winst/verlies uit de gewone bedrijfsuitoefening�
VII. Uitzonderlijke opbrengsten�
VIII. Uitzonderlijke kosten�
IX. Winst/verlies van het boekjaar�
28
VIB jaarverslag 2009 // FINANCIEEL OVERZICHT
2008�
2007�
2006
61.628�
20.660�
-330�
40.622�
676�
52.945�
11.240�
723�
40.712�
270�
47.333
8.805
1.650
36.436
442
56.918�
6.086�
15.828�
29.584�
4.357�
1.063�
�
4.710�
50.047�
6.095�
12.605�
27.363�
3.575�
409�
46.652
5.598
13.063
24.504
3.060
427
2.898�
681
1.481�
1.409�
72�
748�
714�
34�
1.197
1.169
28
667�
576�
91�
785�
651�
134�
476
427
49
5.524�
2.861�
1.402
240�
2.067�
11.313
1�
108�
1.965
5.763�
4.820�
10.750
Balans op 31.12.08 na resultaatverwerking ('000 Euro)�
31.12.'08�
31.12.'07�
31.12.'06�
Vaste activa�
II. Immateriële vaste activa�
III. Materiële vaste activa�
-� Terreinen en gebouwen�
-� Installaties, machines en uitrusting�
-� Meubilair en rollend materieel �
-� Activa in aanbouw en vooruitbetalingen�
IV. Financiële vaste activa �
-� Verbonden ondernemingen�
-� Ondernemingen waarmee een deelnemingsverhouding bestaat�
-� Andere financiële activa�
36.420�
745�
28.821�
18.630�
9.652�
469�
70�
6.854�
1.500�
4.098�
1.256�
32.901�
669�
25.681�
18.765�
6.485�
431�
0�
6.551�
1.500�
3.795�
1.256�
31.519
458
25.001
19.297
5.329
375
0
6.060
1.500
3.695
865
Vlottende activa�
VI. Voorraden en bestellingen in uitvoering�
- � Bestellingen in uitvoering�
VII. Vorderingen op ten hoogste 1 jaar�
-� Handelsvorderingen�
-� Overige vorderingen�
VIII. Geldbeleggingen�
-� Overige beleggingen�
IX. Liquide middelen�
X. Overlopende rekeningen�
90.573�
77.007�
69.435
4.543�
9.873�
3.279�
6.594�
68.380�
68.380�
547�
7.230�
4.874�
9.389�
3.459�
5.930�
56.802�
56.802�
136�
5.806�
4.150
9.827
3.028
6.799
50.623
50.623
319
4.516
126.993�
109.908�
100.954
Eigen vermogen�
IV. Bestemde fondsen�
VI. Kapitaalsubsidies�
63.913�
43.977�
19.936�
54.778�
38.214�
16.564�
48.951
33.394
15.557
Schulden�
VIII. Schulden op meer dan 1 jaar�
-� Kredietinstellingen�
-� Overige schulden�
IX. Schulden op ten hoogste 1 jaar�
-� Schulden op meer dan 1 jaar die binnen het jaar vervallen�
-� Handelsschulden - Leveranciers�
-� Schulden met betrekking tot belastingen, bezoldigingen en sociale lasten
� • Belastingen�
� • Bezoldigingen en sociale lasten�
-� Ontvangen vooruitbetalingen op contractonderzoek�
-� Overige schulden�
X. Overlopende rekeningen�
63.080�
10.495�
9.078�
1.417�
28.505�
442�
5.306�
55.130�
10.926�
9.519�
1.407�
21.937�
424�
3.058�
52.003
10.988
9.943
1.045
23.404
406
5.354
915�
4.569�
14.213�
3.060�
24.080�
832�
4.141�
11.289�
2.193�
22.267�
930
2.768
10.478
3.468
17.611
126.993�
109.908�
100.954
a c t i v a
Totaal der activa�
p a s s i v a
Totaal der passiva�
29
Toelichting bij de jaarrekening
Wijziging boekingsprincipes en waarderingsregels.
Er werden geen nieuwe waarderingsregels in voege gesteld
in de loop van het boekjaar 2008.
Resultatenrekening 2008
•�
�
•�
�
�
�
�
•�
�
�
�
K 2.690 aan andere subsidies, meer bepaald
internationale subsidies en prijzen;
K 3.872 ingevolge vrijstelling van werkgeversbijdragen
voor sociale zekerheid m.b.t. het boekjaar 2008
in toepassing van de Wet van 29 april 1996 inzake
vrijstelling van sociale zekerheidsbijdragen voor extra
tewerkgesteld onderzoekspersoneel;
K 1.425 ten gevolge van de gedeeltelijke doorstorting
in 2008 van bedrijfsvoorheffing voor onderzoekers,
in toepassing van het KB van 4 mei 2004 en de
programmawet van 24 december 2002.
BEDRIJFSOPBRENGSTEN
De bedrijfsopbrengsten voor 2008 beliepen in totaal
K 61.628 ten opzichte van K 52.945 in 2007 (+16%).
De subsidie-inkomsten bleven nagenoeg gelijk. De omzet
uit contractonderzoek daarentegen steeg sterk met 84%.
Omzet
In 2008 werd een omzet uit contractonderzoek gerealiseerd
van K 20.660 (+84%). De bestellingen in uitvoering
bedroegen K -330. Omzet en bestellingen in uitvoering uit
onderzoeksovereenkomsten met industriële partners beliepen
K 13.072 (+130% ten opzichte van 2007). Deze sterke
stijging kan verklaard worden enerzijds door aanzienlijke
hogere royalty inkomsten en anderzijds door een toename
van het aantal afgesloten contracten. Onderzoeksovereenkomsten met de Europese Commissie waren in 2008 goed
voor een omzet van K 5.541 (+14% ten opzichte van 2007).
De uitbating van de bio-incubator resulteerde in 2008 in een
omzet van K 1.717 (+22% ten opzichte van 2007). De totale
omzet (inclusief bestellingen in uitvoering) komt hiermee
70% hoger uit dan tijdens het voorgaande boekjaar.
Subsidie-inkomsten
In de resultatenrekening werden er voor 2008 netto
K 40.622 aan subsidie-inkomsten geboekt. Deze
subsidies bestaan uit de bruto-ontvangen bedragen van
de verschillende subsidiërende instellingen, gecorrigeerd
voor transfers van subsidie-inkomsten naar de balans, meer
bepaald transfers naar:
• � de post kapitaalsubsidies voor investeringen
�
gefinancierd met deze middelen en;
• � de post overlopende rekeningen waarbij nog niet
�
bestede inkomsten worden overgedragen naar het
�
volgende werkingsjaar.
De bruto subsidie-inkomsten bedroegen K 46.949
bestaande uit:
• � de basistoelage van de Vlaamse overheid voor 2008 ten
�
belope van K 38.962;
30
VIB jaarverslag 2009 // FINANCIEEL OVERZICHT
De brutosubsidie-inkomsten die voortvloeien uit de
basistoelage van de Vlaamse overheid, stegen met 2%. Deze
stijging komt overeen met de indexstijging gehanteerd door
de Vlaamse overheid voor de opmaak van haar begroting.
De inkomsten uit internationale subsidies en prijzen daalden
met 8%. De inkomsten uit federale ondersteuningsmaatregelen
(RSZ en bedrijfsvoorheffing) stegen met 9%. Deze stijging ligt
in lijn met de verhoogde loonkost.
Conform de waarderingsregels worden de bruto-subsidies
vervolgens aangepast voor transfers naar:
• � de post ‘kapitaalsubsidies’ voor een bedrag van
�
K 3.372. De investeringen in 2008, gefinancierd met
�
subsidie-inkomsten, waren gevoelig hoger dan
�
de afschrijvingen op kapitaalsubsidies met betrekking
�
tot eerder verworven activa (zie ook verder);
• � de ‘overlopende rekeningen van het passief’,
�
inzonderheid de overlopende rekeningen met betrekking
�
tot subsidies. Deze post nam toe met K 2.955 (zie ook
�
verdere toelichting hieromtrent bij de bespreking van
�
de balansposten).
Andere bedrijfsopbrengsten
De andere bedrijfsopbrengsten bedroegen K 676 (+150%).
Deze opbrengsten hebben in hoofdzaak betrekking op kosten
doorgerekend aan derde partijen.
BEDRIJFSKOSTEN
De bedrijfskosten beliepen in totaal K 56.918 ten opzichte
van K 50.047 in het voorgaande boekjaar. Dit
vertegenwoordigt een stijging met 14% of K 6.871 ten
opzichte van het voorgaande boekjaar.
Diverse diensten en goederen
De diverse diensten en goederen bedroegen in 2008
K 15.828 wat een verhoging betekent van 25% ten opzichte
van 2007. Deze stijging betreft voornamelijk kosten gemaakt
met betrekking tot de hoge royalty inkomsten die ontvangen
werden. Conform de regels vastgelegd door de raad van
bestuur komt een gedeelte van de gerealiseerde opbrengst
ten goede aan de uitvinders en de betrokken
partneruniversiteiten.
Personeelskosten
De personeelskosten bedroegen in totaal K 29.584 en
komen daarmee 8% hoger uit dan in 2007. Dit is toe te
schrijven aan enerzijds een gestegen loonkost omwille van
indexering en baremieke aanpassingen en anderzijds een
stijging van het aantal voltijds equivalente medewerkers
in dienst (464 voltijds equivalente medewerkers in 2008
ten opzichte van 447 in 2007, +4%). In totaal werd er
K 21.002 uitgekeerd aan bezoldigingen en rechtstreekse
sociale voordelen, K 6.373 aan patronale bijdragen voor
sociale verzekeringen, K 1.069 aan patronale premies voor
bovenwettelijke verzekeringen en ten slotte K 1.139 aan
andere personeelskosten.
UITZONDERLIJKE KOSTEN EN OPBRENGSTEN
De uitzonderlijke opbrengsten beliepen K 240 in 2008.
Deze inkomsten resulteren uit:
• � Een bijkomende betaling uit de verkoop van de
�
participatie in Cropdesign NV aan BASF ten belope van
�
K 220, zijnde 1/3 van het initieel ingehouden bedrag.
�
De verwachting is dat eenzelfde bedrag in 2009 alsnog
�
zal betaald worden indien er zich geen verdere
�
verrassingen meer voordoen bij de afwikkeling van
�
het overnamedossier.
• � De verkoop van vaste activa met een opbrengst ten
�
belope van K 20.
De gerealiseerde uitzonderlijke opbrengsten liggen
aanzienlijk lager dan vorig jaar (-K 1.827 of -88%).
De verklaring voor deze daling is het doorgaans éénmalige
karakter van deze opbrengsten. Zo werden in 2007
uitzonderlijke opbrengsten gerealiseerd uit de verkoop
van de VIB participatie in Devgen (zie jaarverslag 2007).
Andere bedrijfskosten
De andere bedrijfskosten bedroegen in 2008 K 1.063.
Zij hebben voornamelijk betrekking op:
• � kosten doorgerekend aan derden, voor een bedrag
�
van K 127;
• � diverse belastingen, voor een bedrag van K 936.
De uitzonderlijke kosten beliepen in 2008 K 1 (-K 107
t.o.v. 2007).
FINANCIËLE KOSTEN EN OPBRENGSTEN
ACTIVA
De financiële opbrengsten beliepen K 1.481 (+87% t.o.v.
2007) bestaande uit ontvangen interesten voor een bedrag
van K 1.409 en K 72 positieve wisselresultaten. De renteinkomsten liggen aanzienlijk hoger in vergelijking met het
voorgaande boekjaar. De oorzaak hiervan ligt in de hogere
rente en de gestegen geldbeleggingen ten opzichte van
2007.
Balans 2008
Rubriek
(in K)
Balans per
31-12-07
Immateriële
vaste
activa
669
Terreinen
en
gebouwen
18.765
Installaties,
machines
en
uitrusting
Meubilair
en
rollend
materieel
Vaste
activa
in
aanbouw
6.485
431
0
Totaal
materieel
vaste
activa
25.681
Toevoegingen
en transfers
277
981
6.003
146
70
7.200
Afschrijvingen
-201
-1.116
-2.836
-108
0
-4.060
Balans per
31-12-08
745
18.630
9.652
469
70
28.821
De financiële kosten beliepen K 667 (-15% t.o.v. 2007).
De rentelasten belopen K 576 en hebben betrekking op:
•�
�
�
�
•�
�
�
•�
�
�
�
•�
�
de lening aangegaan ter financiering van het VIBaandeel in het onderzoeksgebouw op het
Technologiepark Ardoyen te Gent voor een bedrag
van K 300 (-K 13 t.o.v. 2007);
de lening aangegaan ter financiering van de bioincubatorinfrastructuur in Gent voor een bedrag van
K 114 (-K 4);
de rentecomponent in de erfpachtovereenkomst met
de UGent voor het kavel waarop de bio-incubatoren
werden opgetrokken voor een bedrag van K 67
(-K 131).
Andere kosten verbonden aan schulden ten belope
van K 95 (+K 74).
Het saldo bestaat ten slotte uit bankkosten ten belope van
K 38 (-K 21 t.o.v. 2007) en negatieve wisselresultaten ten
belope van K 53 (-K 24 t.o.v. 2007).
Immateriële vaste activa
De aankopen van immateriële vaste activa beliepen in totaal
K 277. Dit betreft investeringen in software voor zowel
administratieve als laboratorium-toepassingen.
Materiële vaste activa
De investeringen in materiële vaste activa beliepen in totaal
K 7.200 bestaande uit:
• � K 981 aan “terreinen en gebouwen”, in hoofdzaak
�
de uitbreiding van het hoofdkantoor in Gent;
• � K 6.003 aan “installaties, machines en uitrusting”,
�
voornamelijk investeringen in uitrustingsgoederen
�
bestemd voor het strategisch basisonderzoek;
• � K 146 aan “meubilair en rollend materieel’;
• � K 70 aan vaste activa in aanbouw
De afschrijvingen op materiële vaste activa beliepen in totaal
31
K 4.060 en werden geboekt conform de waarderingsregels
ter zake.
De nettoboekwaarde van de materiële vaste activa op
jaareinde beliep K 28.821. De sterke aangroei van het
materieel vast aktief ten belope van K 3.140 (+12% t.o.v.
2007) kan verklaard worden door de uitbreiding van de
onderzoeksactiviteiten, die mogelijk werd gemaakt door de –
sinds 2007 – gestegen basisdotatie van de Vlaamse Overheid.
Financiële vaste activa
De boekwaarde van de financiële vaste activa beliep per
einde 2008 K 6.854 en is gestegen met K 303.
De mutatie van de verschillende posten van het financieel
vast actief wordt hier besproken:
• � De post “Deelnemingen in verbonden ondernemingen”
�
blijft ongewijzigd. VIB houdt een belang aan van 60%
�
in “Bio-incubator Leuven NV”.
• � De post “Ondernemingen waarmee een deelnemings�
verhouding bestaat“ stijgt met K 303 als gevolg van
�
de bijkomende participatie die VIB genomen heeft in
�
het kapitaal van het spin-off bedrijf Actogenix. Daarnaast
�
participeerde VIB in het kapitaal van het in 2008
�
opgestarte Biolign. Biolign onderzoekt de mogelijkheid
�
om een solide platform in het domein van de bio�
energie op te zetten.
Overzicht participaties op 31.12.08
�
% in het kapitaal �
Bio-incubator Leuven NV �
Solucel Oy�
Biolign �
Pronota NV �
Actogenix NV �
Algonomics NV �
Ablynx NV �
Totaal �
60,0%
50,0%
49,8%
21,4%
10,0%
6,8%
3,8%
Boekwaarde (K)
�
�
�
�
�
�
�
�
1.500
150
53
2.288
1.607
142
1.084
6.824
De participaties hebben een boekwaarde van K 6.824.
Het saldo op de financiële vaste activa, ten belope van K 30
wordt vertegenwoordigd door borgtochten betaald in
contanten.
Voorraden en bestellingen in uitvoering
Conform de waarderingsregels terzake werden projecten in
uitvoering voor industriële partners geboekt via de rekening
“bestellingen in uitvoering” en dit zolang de projecten niet
definief zijn opgeleverd. Per einde 2008 beliep het bedrag
aan projecten in uitvoering – op basis van de gemaakte
kosten – in totaal K 4.543 tov K 4.874 per einde 2007.
Handelsvorderingen en Overige vorderingen op ten hoogste
1 jaar
De handelsvorderingen per einde boekjaar bedroegen
K 3.279 en liggen daarmee 5% of K 180 lager dan per
einde 2007.
32
VIB jaarverslag 2009 // FINANCIEEL OVERZICHT
De overige vorderingen beliepen op het einde van het boekjaar
K 6.594 en zijn gestegen met K 664 of 11%.
De overige vorderingen bestaan uit:
•� te ontvangen subsidies voor een bedrag van K 3.649
�
(K 3.151 per einde 2007) o.a. het saldo op de
�
basistoelage 2008 van de Vlaamse overheid voor 2008;
• � een voordelig saldo ten opzichte van de BTW�
administratie voor een bedrag van K 872 met
�
betrekking tot de gewone activiteiten;
• � een vooruitbetaling voor de groepsverzekering ten
�
bedrage van K 268;
• � een vordering op de RSZ, in het kader van de Wet van
�
29 april 1996 ter bevordering van het wetenschappelijk
�
onderzoek, ten belope van K 1.781 met betrekking tot
�
het derde en vierde kwartaal van 2008;
•� andere diverse vorderingen voor een bedrag van K 24.
Geldbeleggingen
In 2008 werd de houding ten aanzien van geldbeleggingen
bestendigd. Een gedeelte van de middelen die slechts
beschikbaar dienen te zijn op middellange termijn (ten belope
van K 25.279) bleven op langere termijn belegd in producten
met een defensieve beleggingsstrategie en kapitaalsbescherming. De overige beschikbare fondsen ten bedrage van
K 43.101 werden belegd in intrestdragende producten.
Overlopende rekeningen van het actief
Aan actiefzijde beliepen de overlopende rekeningen in totaal
K 7.230. Het betreft hier verkregen opbrengsten met
betrekking tot contractonderzoek in opdracht van de Europese
Commissie ten belope van K 6.821. Het saldo
vertegenwoordigt over te dragen kosten van allerlei aard.
PASSIVA
Bestemde fondsen en kapitaalsubsidies
Het eigen vermogen is na toewijzing van het saldo van het
boekjaar aangegroeid tot K 63.913. Het bestaat enerzijds uit
‘bestemde fondsen’ ten belope van K 43.977, zijnde het
saldo uit de uitbating tot op heden en anderzijds uit
‘kapitaalsubsidies’ ten belope van K 19.936.
De ‘bestemde fondsen’ zijn met K 5.763 aangegroeid in 2008.
Deze toename vertegenwoordigt het integrale, batige saldo
voor het boekjaar. De raad van bestuur heeft beslist dit batige
saldo toe te voegen aan het VIB-technologiefonds. Aldus wordt
er de facto een bestemming gegeven aan het batig saldo van
het boekjaar 2008.
Het batige saldo 2008 werd als volgt gerealiseerd (zie
resultatenrekening).
• � Het operationeel resultaat is K 4.710. In concreto
�
werden operationele verliezen, resulterend uit een
�
geplande aanwending van reserves voor verschillende
�
budgetposten (waaronder in hoofdzaak de kernfaciliteiten),
�
meer dan volledig geneutraliseerd door nieuwe inkomsten
�
voor 2008, o.m. op basis van de recuperatie van
�
bedrijfsvoorheffing voor onderzoekers en de recuperatie
�
van RSZ voor bijkomend tewerkgesteld
�
onderzoekspersoneel.
• � Het financieel resultaat bedraagt K 814 en kan
�
verklaard worden door gestegen intrestopbrengsten.
• � Het uitzonderlijke resultaat vertoont een batig saldo van
�
K 239. Het betreft hier voornamelijk de meerwaardes
�
gerealiseerd op de verkoop van de participatie in een
�
eerder opgericht spin-off bedrijf.
De post “kapitaalsubsidies” is met K 3.372 (20%)
aangegroeid en beloopt per einde 2008 K 19.936. Deze
aangroei kan verklaard worden door de gestegen investeringen
die gefinancierd worden met subsidies, hoofdzakelijk via
de toelage van de Vlaamse overheid. Deze investeringen
overstegen dus de afschrijvingen op de bestaande activa,
die eerder werden gefinancierd met subsidies.
Schulden op meer dan één jaar
Per einde 2007 had VIB een langetermijnlening (originele
looptijd 20 jaar) openstaan voor een bedrag van K 6.604
voor de financiering van haar aandeel in het FSVMonderzoeksgebouw op de campus Ardoyen in Gent. In 2008
werd een bedrag van K 318 overgeboekt naar schulden die
binnen het jaar vervallen. Aldus beloopt het saldo op deze
langetermijnlening onder de post schulden op meer dan 1 jaar
per einde 2008 K 6.286. Deze lening wordt integraal
gewaarborgd door de Vlaamse Gemeenschap. Daarnaast loopt
er sinds 2006 een krediet op lange termijn (19 jaar) voor
de financiering van de bio-incubator II en dit voor een totaal
openstaand bedrag van K 2.916 per einde 2007. Hiervan
werd per einde 2008 een bedrag van K 124 overgeboekt naar
schulden die binnen het jaar vervallen. Netto staat er aldus
een bijkomende langetermijnschuld op de balans ten belope
van K 2.792 per einde 2008. In totaal belopen de schulden
aan kredietinstellingen op meer dan 1 jaar per einde 2008 nog
K 9.078.
De overige schulden op meer dan 1 jaar, ten belope van
K 1.417 bestaan uit de geactualiseerde waarde van de
toekomstige verschuldigde erfpacht-vergoedingen (canon)
die VIB verschuldigd is aan de UGent in het kader van
erfpachtovereenkomst tussen VIB en de UGent voor de kavel
waarop de VIB-bio-incubatoren zijn opgetrokken.
Schulden op ten hoogste één jaar
De schulden op meer dan één jaar die binnen het jaar vervallen
belopen K 442 die integraal betrekking hebben op de twee
hierboven vermelde leningen.
De belastingsschulden ten belope van K 915 betreffen
enerzijds niet-vervallen belastingsschulden voor een bedrag van
K 817 en geraamde belastingen voor een bedrag van K 98.
vergoedingen, ten belope van K 1.203, aan andere
onderzoeksinstellingen, in het kader van EC-projecten waar
VIB optreedt als project-coördinator en verantwoordelijk is
voor het beheer van de middelen van deze projecten.
De andere overige schulden, ten belope van K 1.857 hebben
in hoofdzaak betrekking op vergoedingen die VIB verschuldigd
is aan de uitvinders en de respectieve universiteiten in het
kader van de bestemming van de inkomsten die voortvloeiden
uit de realisatie van participaties in VIB start-ups en uit
octrooi-inkomsten.
Overlopende rekeningen van het passief
Via de overlopende rekeningen van het passief worden
de tijdsverschillen tussen de inkomsten, op basis van
de waarderingsregels omtrent inkomstenerkenning, en de
bestedingen van deze middelen geneutraliseerd, dit echter
binnen de grenzen van de afgesloten overeenkomsten.
De post overlopende rekeningen van het passief ten belope
van K 24.080 (+8% t.o.v. het saldo op het einde van het
vorig boekjaar), kan als volgt worden opgesplitst:
• � K 3.655 (+40%) voor de verbintenissen die VIB
�
aanging in het kader projectmatig onderzoeksprogramma �
�
– voornamelijk voor het derde projectmatig programma
�
dat eind 2008 operationeel werd;
• � K 10.397 (+17%) voor onder meer de realisatie van
�
techtransferprojecten, het “zaaifonds”, potentiële claims
�
en andere acties die voorzien werden in het strategisch
�
plan voor techtransfer;
• � K 299 (-1%) voor maatschappelijke opdrachten;
• � K 9.175 (-8%) voor departementaal strategisch
�
basisonderzoek voor het afwerken van lopende
�
projecten, gefinancierd via de basistoelage, en voor
�
het afwerken van onderzoeksopdrachten voor derden.
• � K 429 gefactureerde inkomsten voor projecten die pas
�
een aanvang nemen in 2009;
•� K 125 toe te rekenen kosten, zijnde interesten
�
betaalbaar op de leningen die werden afgesloten ter
�
financiering van het FSVM-onderzoeksgebouw en
�
de uitbreiding van de bio-incubator in Gent.
Andere inlichtingen
Na het afsluiten van het boekjaar 2008 hebben er zich tot
op heden geen gebeurtenissen voorgedaan die een belangrijke
invloed hebben op de jaarrekening van dit boekjaar. Er doen
zich verder geen omstandigheden voor die momenteel de
ontwikkeling van de vereniging aanzienlijk kunnen
beïnvloeden.
De schulden met betrekking tot bezoldigingen en sociale lasten,
ten belope van K 4.569 ressorteren onder “andere schulden
met betrekking tot bezoldigingen en sociale lasten”.
Voor een uitvoerige toelichting omtrent de onderzoeksactiviteiten van VIB wordt verwezen naar de website van VIB
“www.vib.be”, waarin de onderzoeksactiviteiten en resultaten,
behaald in het jaar 2008, uitvoerig worden toegelicht.
De overige schulden op ten hoogste 1 jaar beliepen K 3.060.
Zij vertegenwoordigen onder meer nog verschuldigde
VIB heeft BDO aangesteld als commissaris. VIB heeft geen
beroep gedaan op BDO voor andere diensten.
33
Verslag van de commissaris
Op voorgaande pagina’s werd de samenvattende balans
en resultatenrekening van de jaarrekening van VIB vzw
opgenomen. De volledige jaarrekening is beschikbaar op
de zetel van de vereniging.
Hierna volgt het verslag van de commissaris over de
jaarrekening over het boekjaar afgesloten per 31 december
2008.
Overeenkomstig voornoemde controlenormen hebben wij
rekening gehouden met de administratieve en
boekhoudkundige organisatie van de vereniging, alsook
met haar procedures van interne controle. Wij hebben van
de verantwoordelijken en van het bestuursorgaan van de
vereniging de voor onze controles vereiste ophelderingen
en inlichtingen verkregen. Wij hebben op basis van
steekproeven de verantwoording onderzocht van de
bedragen opgenomen in de jaarrekening. Wij hebben
de gegrondheid van de waarderingsregels, de redelijkheid
van de betekenisvolle boekhoudkundige ramingen gemaakt
door de vereniging, alsook de voorstelling van de
jaarrekening als geheel beoordeeld. Wij zijn van mening
dat deze werkzaamheden een redelijke basis vormen voor
het uitbrengen van ons oordeel.
Naar ons oordeel geeft de jaarrekening afgesloten op
31 december 2008 een getrouw beeld van het vermogen,
de financiële toestand en de resultaten van de vereniging,
in overeenstemming met het in België van toepassing
zijnde boekhoudkundig referentiestelsel.
Overeenkomstig de wettelijke en statutaire bepalingen,
brengen wij u verslag uit in het kader van het mandaat van
commissaris. Dit verslag omvat ons oordeel over het getrouw
beeld van de jaarrekening evenals de vereiste bijkomende
vermeldingen en inlichtingen.
Verklaring over de jaarrekening zonder voorbehoud
Wij hebben de controle uitgevoerd van de jaarrekening over
het boekjaar afgesloten op 31 december 2008, opgesteld op
basis van het in België van toepassing zijnde boekhoudkundig
referentiestelsel, met een balanstotaal van
126.993.424,50 EUR en waarvan de resultatenrekening afsluit
met een winst van het boekjaar van 5.763.303,87 EUR.
Het opstellen van de jaarrekening valt onder de
verantwoordelijkheid van het bestuursorgaan. Deze
verantwoordelijkheid omvat onder meer: het opzetten,
implementeren en in stand houden van een interne controle
met betrekking tot het opstellen en de getrouwe weergave
van de jaarrekening die geen afwijkingen van materieel
belang, als gevolg van fraude of van het maken van fouten,
bevat; het kiezen en toepassen van geschikte
waarderingsregels en het maken van boekhoudkundige
ramingen die onder de gegeven omstandigheden redelijk zijn.
Het is onze verantwoordelijkheid een oordeel over deze
jaarrekening tot uitdrukking te brengen op basis van onze
controle. Wij hebben onze controle uitgevoerd overeenkomstig
de wettelijke bepalingen en volgens de in België geldende
controlenormen, zoals uitgevaardigd door het Instituut van
de Bedrijfsrevisoren. Deze controlenormen vereisen dat onze
controle zo wordt georganiseerd en uitgevoerd dat een
redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de
jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang, als gevolg
van fraude of van het maken van fouten, bevat.
34
VIB jaarverslag 2009 // FINANCIEEL OVERZICHT
Bijkomende vermeldingen en inlichtingen
Het naleven door de vereniging van de Wet betreffende
de verenigingen zonder winstoogmerk, de internationale
verenigingen zonder winstoogmerk en de stichtingen,
alsmede van de statuten, vallen onder de
verantwoordelijkheid van het bestuursorgaan.
Het is onze verantwoordelijkheid om in ons verslag de
volgende bijkomende vermeldingen en inlichtingen op
te nemen die niet van aard zijn om de draagwijdte van
onze verklaring over de jaarrekening te wijzigen:
• � De controle van het jaarverslag wordt uitdrukkelijk
�
uitgesloten uit de wettelijke opdracht van de
�
commissaris in verenigingen en stichtingen. Derhalve
�
kunnen wij ons niet uitspreken over het door
�
het bestuursorgaan voorgelegde jaarverslag.
• � Onverminderd formele aspecten van ondergeschikt
�
belang, werd de boekhouding gevoerd overeenkomstig
�
de in België van toepassing zijnde wettelijke en
�
bestuursrechtelijke voorschriften.
• � Voor het overige dienen wij u geen verrichtingen
�
of beslissingen mede te delen die in overtreding met
�
de statuten of de Wet betreffende de verenigingen
�
zonder winstoogmerk, de internationale verenigingen
�
zonder winstoogmerk en de stichtingen zijn gedaan of
�
genomen.
26 maart 2009
BDO Atrio Bedrijfsrevisoren Burg. Ven. CVBA
Commissaris
Vertegenwoordigd door Veerle Catry
De beheersrekeningen 2008
DIRECTE FINANCIERING VLAAMSE OVERHEID 2008
De beheersovereenkomst tussen de Vlaamse overheid en VIB
voorziet in een brutotoelage voor 2008 van K 38.962 (+2%
t.o.v. 2007). De uitgaven 2008, exclusief vastleggingen,
bedroegen K 35.941 (+6% t.o.v. 2007).
SITUERING
In de beheersrekeningen (zie onderstaande tabel) worden
de inkomsten en de uitgaven analytisch weergegeven op
basis van de verschillende inkomstenstromen. Het resultaat
van de beheersrekeningen is in overeenstemming met het
resultaat zoals weergegeven in de jaarrekening. Voor het
opmaken van de beheersrekeningen worden echter andere
principes gevolgd dan voor de opmaak van de jaarrekening.
Verschillen situeren zich o.a. op het vlak van
inkomstenerkenning, het in rekening brengen van
investeringskosten in plaats van afschrijvingen en het in
rekening brengen van vastleggingen voor budgetten die
gealloceerd zijn maar nog niet zijn uitgegeven.
In de beheersrekeningen wordt onderscheid gemaakt tussen
vier financieringsstromen, meer bepaald (i) de basistoelage
die VIB als directe financiering van de Vlaamse overheid
ontvangt in het kader van de beheersovereenkomst, (ii) de
externe middelen die VIB verwerft op competitieve basis
door mededinging in internationale onderzoeksprogramma’s
en inkomsten uit industriële samenwerkingsovereenkomsten,
(iii) de middelen die geput worden uit de reserves van
de vereniging, en (iv) de inkomsten met een financieel of
een uitzonderlijk karakter.
De nettomutatie van de vastleggingen beliep K 3.020
(toevoeging). Voor het strategisch basisonderzoek werd
er K 501 toegevoegd aan de vastgelegde middelen van de
basistoelage van de Vlaamse overheid. Voor de techtransfer
activiteiten werd een bedrag van K 1.475 geboekt voor
toekomstige initiatieven zoals ondermeer de financiering
van techtransfer projecten. Een bedrag van K 1.047 werd
toegevoegd aan de overlopende rekeningen voor de
financiering van het projectmatig onderzoek. Voor
de communicatieopdracht werd K 3 onttrokken aan
de overlopende rekeningen. Deze inkomstenstroom sluit dan
ook af met een nulsaldo.
EXTERNE MIDDELEN
In 2008 verwierf VIB K 21.882 externe middelen (+24%
t.o.v. 2007). Hiervan werd K 17.255 gerealiseerd uit
contractonderzoek met de industrie, de Europese
Commissie en met andere internationale actoren binnen
het onderzoekslandschap. Het ter beschikking stellen van
Beheersrekeningen 2008 (K)
Directe financiering
Vlaamse overheid
Externe middelen
Financiering
met reserves
Andere inkomsten
en uitgaven
Totaal werkjaar
2008
2007
2008
2007
2008
2007
2008
2007
2008
2007
Omzet
Subsidies
Financiële
Uitzonderlijke
0
38.962
0
0
0
38.198
0
0
18.972
2.690
0
220
12.604
2.916
0
2.061
0
0
0
0
0
0
0
0
0
5.297
1.481
0
0
4.874
749
0
18.972
46.949
1.481
220
12.604
45.988
748
2.061
TOTAAL INKOMSTEN
38.962
38.198
21.882
17.581
0
0
6.778
5.623
67.622
61.402
2008
2007
2008
2007
2008
2007
2008
2007
2008
2007
19.871
9.850
5.814
407
0
0
3.020
18.213
11.833
3.362
421
0
0
4.369
8.211
10.783
260
412
0
0
-1.422
7.660
7.170
115
407
0
108
542
1.222
1.881
612
119
0
0
0
1.127
212
216
56
0
0
0
593
0
0
0
226
0
0
626
0
0
0
145
0
0
29.897
22.514
6.686
938
226
0
1.598
27.626
19.215
3.693
884
145
108
4.911
38.962
38.198
18.244
16.002
3.834
1.611
819
771
61.859
56.582
0
0
3.638
1.579
-3.834
-1.611
5.959
4.852
5.763
4.820
INKOMSTEN
UITGAVEN
Personeel
Werking
Investeringen
Afschrijvingen
Financiële
Uitzonderlijke
Vastleggingen
TOTAAL UITGAVEN
SALDO
35
de VIB-bio-incubator aan startende biotechbedrijven
resulteerde in een omzet van K 1.717 in 2008. De totale
omzet van het instituut bedraagt aldus K 18.972 en is
gestegen met K 6.368 of 51%.
Daarnaast werden er voor K 2.690 aan andere subsidieinkomsten gerealiseerd via diverse nationale en internationale
subsidiërende instellingen en bedrijven. Dit vertegenwoordigt
een daling ten belope van K 226 ten opzichte van het vorig
boekjaar (-8%).
Een bedrag van K 220 werd als uitzonderlijke inkomst
opgenomen. Dit betreft een bijkomende betaling uit de
verkoop van de participatie in Cropdesign aan BASF ten
belope van K 220, zijnde 1/3 van het initieel ingehouden
bedrag – de verwachting is dat eenzelfde bedrag in 2009
alsnog zal betaald worden indien er zich geen verrassingen
voordoen bij de afwikkeling van het overnamedossier.
De uitgaven, exclusief vastleggingen, beliepen in totaal
K 19.667 t.o.v. K 15.460 in het voorgaande jaar (+27%).
Vastleggingen ten bedrage van K 1.422 werden aangewend
voor nog lopende projecten. Bovendien werd er K 3.638 in
resultaat genomen van afgesloten projecten gedurende dit
boekjaar.
Financiering met reserves
In 2008 werd K 3.834 aangewend uit het Technologiefonds.
• � K 2.366 voor institutionele incorporatie van
�
geavanceerde technologieën en het ondersteunen van
�
andere institutionele initiatieven zoals het internationaal
�
Phd-programma.
• � K 1.069 in het kader van de verderzetting van het
�
projectmatig onderzoek.
• � K 149 in verband met de uitbreiding van de
�
raamovereenkomsten (enerzijds een vast bedrag per
�
persoon per jaar en anderzijds een jaarlijks bedrag voor
�
het ter beschikking stellen van de nodige ruimte voor
�
onze Micro Array Facility).
• � K 250 naar aanleiding van de samenwerkingsovereen-�
�
komst met Janssen Pharmaceutica (COSAT project).
ANDERE INKOMSTEN EN UITGAVEN
Operationeel
De operationele inkomsten beliepen K 5.297 en bestaan uit:
• � een bedrag van K 3.872 ingevolge vrijstelling van
�
werkgeversbijdragen voor sociale zekerheid m.b.t. het
�
boekjaar 2008 (in toepassing van de Wet van 29 april
�
1996 inzake vrijstelling van sociale zekerheidsbijdragen
�
voor extra tewerkgesteld onderzoekspersoneel).
�
Aan kostenzijde staat hier een bedrag van K 593
�
tegenover, zijnde de stucturele lastenverlaging die terug
�
gaat naar de RSZ omwille van het feit dat de beide
�
maatregelen niet cumuleerbaar zijn. Het netto effect
�
van deze maatregel is aldus K 3.279;
• � een bedrag van K 1.425 in toepassing van het KB
�
van 4 mei 2004 houdende de erkenning van
36
VIB jaarverslag 2009 // FINANCIEEL OVERZICHT
�
�
�
�
�
�
de wetenschappelijke instellingen bedoeld in artikel 385
van de programmawet van 24 december 2002, waarbij
deze instellingen kunnen genieten van een
lastenverlaging door het niet doorstorten van de helft
van de bedrijfsvoorheffing verschuldigd op de lonen
van de door hen tewerkgestelde onderzoekers.
Financieel
De financiële inkomsten beliepen in totaal K 1.481.
De financiële lasten beliepen in totaal K 226. Het financieel
saldo, dat hier uitsluitend betrekking heeft op niet aan
de verschillende operationele begrotingsposten toegewezen
financiële kosten en opbrengsten, bedroeg aldus K 1.255.
Uitzonderlijk
Er zijn voor 2008 geen andere uitzonderlijke inkomsten of
uitgaven.
UITBATINGSSALDO
Het batig saldo voor het jaar 2008 voor alle financieringsstromen samen beliep K 5.763.
Goed bestuur
De algemene vergadering heeft het
‘good governance’ charter, opgesteld
door de raad van bestuur, op haar
vergadering van 16 april 2008
goedgekeurd. Sindsdien is de tekst van
het charter integraal openbaar gemaakt
op de VIB-website (www.vib.be) en is
het charter in voege. VIB zal zijn ‘good
governance’-principes regelmatig verder
ontwikkelen en aanpassen, teneinde
tegemoet te komen aan de lokale en
internationale ontwikkelingen terzake
en te voldoen aan de noden van
stakeholders van de vzw VIB.
Samenstelling raad van bestuur
De vzw wordt bestuurd door een Raad van Bestuur met
13 leden, waarvan de samenstelling statutair bepaald is als
volgt: 6 vertegenwoordigers van de Vlaamse universiteiten, 4
vertegenwoordigers van de industrie en 3 vertegenwoordigers
van de Vlaamse overheid. De samenstelling van de raad van
bestuur wordt gegeven in tabel 1.
De vergaderingen van de raad van bestuur worden bijgewoond door een vertegenwoordiger van de wetenschappelijke
directie van de VIB-onderzoeksdepartementen. Désiré Collen
(K.U.Leuven) was vertegenwoordiger tot 15 september 2008,
en werd nadien opgevolgd door Joël Vandekerckhove (UGent).
Voorzitter en ondervoorzitter raad van bestuur
In september 2007 werd onder de leden van de raad van
bestuur een voorzitter en ondervoorzitter gekozen voor
een periode van 3 jaar, de statutaire bepalingen en het
huishoudelijk reglement terzake inachtgenomen.
Als voorzitter werd Hugo Van Heuverswyn, gedelegeerd
bestuurder van AIP, verkozen. Als ondervoorzitter werd Marc
Vervenne, rector van de K.U.Leuven, verkozen.
Tabel 1: Samenstelling Raad van Bestuur VIB 2008
Vlaamse universiteiten �
Functie �
Organisatie �
Mandaat tot
Paul Van Cauwenberge �
Luc Moens �
Marc Vervenne �
Mark Waer �
Dirk Van Dyck �
Gino Baron �
Rector �
Vice-rector �
Rector �
Vice-rector �
Vice-rector onderzoek �
Professor �
UGent �
UGent �
K.U.Leuven �
K.U.Leuven �
Universiteit Antwerpen �
Vrije Universiteit Brussel �
05/07/11
05/07/10
05/07/09
05/07/11
05/07/10
05/07/10
Vlaamse industrie �
Functie �
Organisatie �
Mandaat tot
Hugo Van Heuverswyn �
Staf Van Reet �
Ann De Clercq �
André Roef �
Gedelegeerd bestuurder �
Voorzitter �
CEO �
Gedelegeerd bestuurder �
AIP �
Movetis �
De Clercq, Brants & Partners�
Bayer BioScience �
05/07/10
05/07/10
05/07/10
05/07/11
Vlaamse overheid �
Functie �
Organisatie �
Mandaat tot
Gerard Van Acker �
Danielle Raspoet �
Bart De Moor �
Bestuurder �
Secretaris �
Professor �
Vennootschappen �
VRWB �
K.U.Leuven �
05/07/10
05/07/10
05/07/10
37
Vergaderingen raad van bestuur 2008
In de loop van 2008 werden 6 vergaderingen georganiseerd,
meer bepaald op 14 februari, 3 april, 26 juni, 1 september,
18 september en 18 december.
Tabel 2: Aanwezigheid op raadsvergaderingen 2008
BESTUURDER
Van Heuverswyn (VZ)
In deze bijeenkomsten werd aandacht besteed aan volgende
thema’s:
Van Reet
Vervenne (OVZ)
Moens
Van Cauwenberge
Waer
Van Dyck
Baron
Van Acker
Raspoet
2. strategisch beleid
•� interdisciplinair onderzoeksprogramma neuro-electronica
•� projectmatig onderzoeksprogramma II: oproep,
�
evaluatie en selectie van kandidaten
•� auditprocedures en criteria
•� strategisch plan voor 2009-2013
•� organisatiestructuur van VIB en personeelsbeleid
•� opvolging van Désiré Collen
•� carrièrematrix voor leidinggevend personeel
3. tech transferbeleid
•� valorisatie van de onderzoekersresultaten
•� strategische investering in techtransferprojecten en
�
start-ups
•� bioincubatoren
4. communicatie en maatschappelijk programma
•� selectie en aanstelling van een communicatiemanager
•� VIB-communicatieprogramma
•� biotechnologieregelgeving, milieu- en preventiebeleid
•� VIB-veldproef met transgene populieren
5. financieel en statutair beleid
•� selectie en aanstelling van een CFO
•� wijziging van de statuten
•� wijziging van het volmachtenbesluit
•� financiële rapportering en audit
•� lentebegroting voor 2009 en gedetailleerde begroting
�
voor 2008 en 2009
•� boekhoudregels en kostprijsberekening voor
�
contractonderzoek 2009
•� aanstelling van een commissaris-revisor
•� selectie van een nieuw ERP-pakket
6. good governance
•� finalisatie en goedkeuring ‘good governance’-charter
•� opstellen van het ‘good governance’-jaarverslag
•� benoeming van ‘good governance’-comités
•� inwerking stelling van het auditcomité
De gemiddelde aanwezigheidsgraad was 79%. Telkens waren
8 tot 12 van de 13 raadsleden aanwezig. De afwezigen werden
doorgaans bij volmacht vertegenwoordigd (zie tabel 2).
38
VIB jaarverslag 2009 // GOED BESTUUR
APR
JUN
X
X
X
X
X
X
V
X
V
X
X
X
X
X
X
X
X
X
V
X
X
V
X
V
X
V
V
De Clercq
Roef
1. excellentiebeleid
•� stimuleringsbeleid voor excellentie
•� monitoring van performantie
•� VIB-technologiefonds
•� VIB-kern- en servicefaciliteiten
•� aanstelling van departementale wetenschappelijke
�
adviesraden
FEB
De Moor
X
V
X
X
V
X
X
X
X
X
1 SEPT 18 SEPT DEC TOTAAL
X
X
X
X
V
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
V
X
X
X
X
X
X
X
X = aanwezig �
VZ = voorzitter
V = vertegenwoordigd �
OVZ = ondervoorzitter
X
X
X
X
V
X
V
X
X
X
X
X
X
6
6
5
6
0
6
3
4
6
5
6
5
4
De bestuurders ontvingen in 2008 voor het eerst een
vergoeding voor hun werkzaamheden, in lijn met het ‘good
governance’-charter. De bestuurders, respectievelijk
voorzitter, ontvangen per zitting een vergoeding van  500,
respectievelijk  750. De vergoedingen worden enkel
uitbetaald indien de bestuurder aanwezig is op de zitting van
de raad of op de comités van de raad van bestuur. In 2008
werd in totaal een bedrag van K 44,0 uitbetaald.
Comités in de raad van bestuur
Het ‘good governance’-charter werd in 2008 afgewerkt door
een ad-hoccomité ‘Good Governance’, samengesteld uit
Gerard Van Acker, Bart De Moor en Ann De Clercq. De
resultaten van deze werkzaamheden waren het goedkeuren
van het ‘good governance’-charter door de raad van bestuur
en de algemene vergadering van VIB.
In 2008 trad het auditcomité in werking. Het auditcomité is
als volgt samengesteld: Gerard Van Acker (voorzitter), Dirk
Van Dyck en André Roef (leden). Tevens werden de CFO,
Rik Audenaert, en de regeringscommissaris, Koen De Bock,
evenals de commissaris-revisor, Veerle Catry van BDO, op de
vergadering van het auditcomité uitgenodigd. Belangrijkste
punt in 2008 was het opstellen van een actieplan voor het
auditcomité.
Tevens werd een benoemings- en remuneratiecomité
opgericht, samengesteld uit Hugo Van Heuverswyn
(voorzitter), Bart De Moor, Gerard Van Acker en Luc Moens
(leden). Dit comité vervangt het vroegere ad-hoc
remuneratiecomité.
Naargelang de noodwendigheden werden binnen de raad op
regelmatige basis ad-hoccomités samengesteld. In de loop
van 2008 werden comités opgericht inzake de
kapitaalverhogingen bij bestaande start-ups (ActoGeniX) en
het opstarten van nieuwe bedrijven (BioLign).
De samenstelling van deze ad-hoccomités was gebaseerd
op de expertises van de verschillende leden. Waar mogelijk
werd daarbij één lid aangesteld uit elk van de 3 categorieën
waaruit de raad van bestuur is samengesteld, met name
een vertegenwoordiger van de Vlaamse universiteiten, een
vertegenwoordiger van de Vlaamse industrie en een
vertegenwoordiger van de Vlaamse overheid. Deze comités
werden waar nodig aangevuld met 1 tot 2 leden van het
uitvoerend management.
inclusief sociale lasten van de werkgever, bijdrage voor
(boven)-wettelijke verzekeringen en andere voordelen. Het
variabel deel van dit loon bedroeg K 504,9, met inbegrip
van een aandelenoptieplan voor de algemene directie.
In 2008 zetelden volgende bestuurders in 1 of meerdere van
de ad-hoccomites: Hugo Van Heuverswyn, Staf Van Reet, Dirk
Van Dyck, Gerard Van Acker, Luc Moens, André Roef en Gino
Baron, uit het uitvoerend management aangevuld met Jo
Bury, managing director en/of Rudy Dekeyser, managing
director.
Uitvoerend management
Het uitvoerend management van VIB bestond in 2008 uit de
volgende leden:
•� Jo Bury, managing director VIB en voorzitter
�
directiecomité
•� Rudy Dekeyser, managing director VIB
•� Rik Audenaert, financieel directeur VIB
•� Marijke Lein, personeelsdirecteur VIB
•� Pieter Van Dooren, communicatiemanager VIB
•� René Custers, regulatory en communicatiemanager
•� Désiré Collen, departmentsdirecteur Departement
�
Transgene Technologie en Gentherapie, K.U.Leuven en
�
woordvoerder wetenschappelijke directie VIB (tot
�
30.06.08)
•� Peter Carmeliet, departmentsdirecteur Vesalius Research
�
Centre (vanaf 01.07.08)
•� Frans Van Roy, departmentsdirecteur Departement voor
�
Moleculair Biomedisch Onderzoek, UGent
•� Dirk Inzé, departmentsdirecteur Departement Planten
�
Systeembiologie, UGent
•� Bart De Strooper, departementsdirecteur Departement
�
Moleculaire en Ontwikkelingsgenetica, K.U.Leuven
•� Lode Wyns, departmentsdirecteur Departement
�
Moleculaire en Cellulaire Interacties, Vrije Universiteit
�
Brussel
•� Christine Van Broeckhoven, departmentsdirecteur
�
Departement Moleculaire Genetica, Universiteit
�
Antwerpen
•� Joël Vandekerckhove, departmentsdirecteur Departement
�
Medisch Proteïne Onderzoek, UGent, en (vanaf 01.09.08)
�
tevens woordvoerder wetenschappelijke directie VIB
•� Johan Thevelein, departmentsdirecteur Departement
�
Moleculaire Microbiologie, K.U.Leuven
Het uitvoerend management, actief op VIB-hoofdkantoor
staat volledig op de VIB-betaalrol. De andere leden staan
deels op de VIB-betaalrol en deels op de betaalrol van de
betrokken partneruniversiteit.
In 2008 werd door VIB aan het uitvoerend management een
totale remuneratie uitbetaald van K 1767,3. Dit bedrag is
39
Organisatie
Raad van bestuur�
Hugo Van Heuverswyn �
Marc Vervenne �
�
voorzitter�
ondervoorzitter�
Paul Van Cauwenberge �
Luc Moens �
Mark Waer �
Dirk Van Dyck �
Gino Baron �
Staf Van Reet �
André Roef �
Ann De Clercq �
Gerard Van Acker �
Bart De Moor �
Danielle Raspoet �
bestuurder�
bestuurder �
bestuurder�
bestuurder�
bestuurder �
bestuurder�
bestuurder�
bestuurder �
bestuurder�
bestuurder�
bestuurder�
Gil Beyen
�
Koen De Bock �
regeringscommissaris
regeringscommissaris
Directiecomité
Jo Bury �
Rudy Dekeyser �
Frans Van Roy �
Dirk Inzé�
Désiré Collen �
Peter Carmeliet �
Bart De Strooper �
Lode Wyns �
Christine Van Broeckhoven
Joël Vandekerckhove �
Johan Thevelein �
Wim Goemaere �
Rik Audenaert �
Marijke Lein �
�
Mandaat tot�
� 05/07/10
� 05/07/09
� 05/07/11
05/07/10
� 05/07/11
� 05/07/10
�
05/07/10
� 05/07/10
� 05/07/11
� 05/07/10
� 05/07/10
� 05/07/10
� 05/07/10
�
managing director
managing director
directeur VIB-Departement Moleculair Biomedisch Onderzoek, UGent
directeur VIB-Departement Planten Systeembiologie, UGent
directeur VIB-Departement Transgene Technologie en Gentherapie, K.U.Leuven (tot 30/06/08)
directeur VIB Vesalius Onderzoekscentrum, K.U.Leuven (vanaf 01/07/08)
directeur VIB-Departement Ontwikkelings- en Moleculaire Genetica, K.U.Leuven
directeur VIB-Departement Moleculaire en Cellulaire Interacties, Vrije Universiteit Brussel
� directeur VIB-Departement Moleculaire Genetica, Universiteit Antwerpen
directeur VIB-Departement Medisch Proteïne Onderzoek, UGent
directeur VIB-Departement Moleculaire Microbiologie, K.U.Leuven
financieel directeur (tot 31/03/08)
financieel directeur (vanaf 01/05/08)
personeelsdirecteur
Institutionele adviesraad
Fotis C. Kafatos �
Børge Diderichsen �
Daniel Louvard �
Erin O'Shea �
�
Leena Peltonen �
Luis Serrano �
Detlef Weigel �
Imperial College, Londen, Verenigd Koninkrijk
Novo Nordisk, Bagsvaerd, Denemarken
Institut Curie, Parijs, Frankrijk
FAS center for systems biology, Howard Hughes Medical Institute, Boston, Massachusetts, Verenigde Staten
van Amerika
The Wellcome Trust Sanger Institute, Hinxton, Cambridge, Verenigd Koninkrijk
CRG Centre de Regulacio Genomica, Barcelona, Spanje
Max Planck Institute for Developmental Biology, Tübingen, Duitsland
Groepsleidercomité
Geert Berx �
Gerrit Beemster �
Christophe Ampe �
Jean-Christophe Marine �
Mieke Dewerchin �
Patrick Van Dijck �
Patrik Verstreken �
Jan Steyaert �
Vincent Timmerman �
Mark Veugelers �
VIB-Departement Moleculair Biomedisch Onderzoek, UGent
VIB-Departement Planten Systeembiologie, UGent
VIB-Departement Medisch Proteïne Onderzoek, UGent
VIB-Laboratorium Moleculaire Kankerbiologie, UGent
VIB Vesalius Onderzoekscentrum, K.U.Leuven
VIB-Departement Moleculaire Microbiologie, K.U.Leuven
VIB-Departement Ontwikkelings- en Moleculaire Genetica, K.U.Leuven
VIB-Departement Moleculaire en Cellulaire Interacties, Vrije Universiteit Brussel
VIB-Departement Moleculaire Genetica, Universiteit Antwerpen
integration manager VIB
40
VIB jaarverslag 2009 // ORGANISATIE
VIB-locaties
Gent
Antwerpen
Leuven
VIB-Hoofdkantoor
Rijvisschestraat 120, 9052 GENT
VIB-dept. Moleculaire Genetica,
Universiteit Antwerpen
Gebouw V
Universiteitsplein 1, 2610 ANTWERPEN
VIB Vesalius Onderzoekscentrum,
K.U.Leuven
Campus Gasthuisberg, O&N I,
Herestraat 49 box 912, 3000 LEUVEN
VIB-GSF: Genetic Service Facility,
Universiteit Antwerpen
Gebouw V
Universiteitsplein 1, 2610 ANTWERPEN
VIB-dept. Ontwikkelingsen Moleculaire Genetica, K.U.Leuven
Campus Gasthuisberg, O&N I,
Herestraat 49 box 602, 3000 LEUVEN
VIB-dept. Moleculair Biomedisch Onderzoek,
UGent
UGent-VIB-Onderzoeksgebouw FSVM
Technologiepark 927, 9052 GENT
VIB-dept. Planten Systeembiologie, UGent
UGent-VIB-Onderzoeksgebouw FSVM
Technologiepark 927, 9052 GENT
VIB-PEC: Proteomics Expertise Centrum, UGent
Albert Baertsoenkaai 3, 9000 GENT
VIB-laboratorium voor Moleculaire
Kankerbiologie, UGent
UGent-VIB-Onderzoeksgebouw FSVM
Technologiepark 927, 9052 GENT
VIB-BITS: BioInformatics Training
and Service facility
UGent-VIB-Onderzoeksgebouw FSVM
Technologiepark 927, 9052 GENT
VIB-CSF: Compound Screening Facility, UGent
UGent-VIB-Onderzoeksgebouw FSVM
Technologiepark 927, 9052 GENT
VIB-dept. Moleculaire Microbiologie,
K.U.Leuven
Kasteelpark Arenberg 31 box 2438,
3001 LEUVEN-HEVERLEE
Brussel
VIB-dept. Moleculaire en Cellulaire
Interacties, Vrije Universiteit Brussel
Gebouw E
Pleinlaan 2, 1050 BRUSSEL
VIB-Switch Laboratorium,
Vrije Universiteit Brussel
Gebouw E
Pleinlaan 2, 1050 BRUSSEL
VIB-laboratorium Ontwikkelingsgenetica,
K.U.Leuven
Campus Gasthuisberg, O&N I,
Herestraat 49 box 602, 3000 LEUVEN
VIB-MAF: MicroArray Facility
Campus Gasthuisberg, O&N I,
Herestraat 49 box 816, 3000 LEUVEN
VIB-NSF: Nanobody Service Facility,
Vrije Universiteit Brussel
Gebouw E
Pleinlaan 2, 1050 BRUSSEL
VIB-PSF: Protein Service Facility, UGent
UGent-VIB-Onderzoeksgebouw FSVM
Technologiepark 927, 9052 GENT
VIB-dept. Medisch Proteïne Onderzoek, UGent
Albert Baertsoenkaai 3, 9000 GENT
VIB-bio-incubator
Technologiepark 4, 9052 GENT
Antwerpen
Gent
www.vib.be
Leuven
STEFANO RUSSO DESIGN - GEDRUKT IN BELGIË
Brussel
VIB is een non-profit onderzoeksinstituut in de levenswetenschappen.
Zo’n 1100 wetenschappers verrichten basisonderzoek naar de moleculaire
mechanismen die instaan voor de werking van het menselijk lichaam,
planten en micro-organismen. Door een hecht partnerschap met vier
Vlaamse universiteiten – UGent, K.U.Leuven, Universiteit Antwerpen en
Vrije Universiteit Brussel – en een stevig investeringsprogramma bundelt
VIB de krachten van 65 onderzoeksgroepen in één instituut.
Hun onderzoek heeft tot doel de grenzen van onze kennis fundamenteel
te verleggen. Met zijn technologie transfer activiteiten beoogt VIB
de omzetting van onderzoeksresultaten in producten ten dienste van
de consument en de patiënt. VIB ontwikkelt en verspreidt een breed
gamma aan wetenschappelijk onderbouwde informatie over alle aspecten
van de biotechnologie.
VIB
Rijvisschestraat 120
9052 GENT
BELGIUM
Tel. +32 9 244 66 11
Fax +32 9 244 66 10
E-mail: [email protected]
www.vib.be