DE DOODSTRAF BINNEN DE EVOLUTIE VAN HET CHINEES

Universiteit Gent
Academiejaar 2008 – 2009
DE DOODSTRAF BINNEN DE EVOLUTIE VAN HET
CHINEES JURIDISCH STELSEL VAN DE VROEGSTE
TIJDEN TOT DE 21STE EEUW
Focus op de wetgeving en het strafrecht
Promotor: Prof. Dr. Bart Dessein
Verhandeling voorgelegd
aan de Faculteit der Letteren
en Wijsbegeerte, tot het
verkrijgen van de graad van
Master in de Oosterse talen
en Culturen door
Charlotte Van Parys
1
Inhoudstafel
Inhoudstafel ....................................................................................................... 2
Woord Vooraf .................................................................................................... 5
1. Inleiding ...................................................................................................... 6
2. De doodstraf: een korte schets ..................................................................... 9
2.1.
Definitie ..................................................................................................................9
2.2.
Oorsprong en evolutie: algemene internationale tendensen ......................................9
3. De grondvesten van de doodstraf in het Chinese rechtssysteem ................. 13
3.1.
Introductie.............................................................................................................13
3.2.
Het Chinees juridisch stelsel: begrippen en filosofische achtergrond .....................14
3.2.1. Begrippen ...........................................................................................................14
3.2.2. Sociopolitieke context .........................................................................................15
3.2.3. Traditionele visie op ‘wetten’ ..............................................................................16
3.2.3.1. De oorsprong ................................................................................................16
3.2.3.2. Li 禮 versus fa 法 .........................................................................................17
a. Het confucianisme en de li.................................................................................17
c. De symbiose tussen li en fa................................................................................22
d. Confucianistische principes in de legalistische wetten .......................................24
4. Evolutie van de doodstraf van de vroegste tijden tot de 21ste eeuw ............ 29
4.1.
De doodstraf in het keizerrijk China ......................................................................29
4.1.1.
De Pre-Qin periode..........................................................................................30
4.1.1.1.
De sociopolitieke context .........................................................................30
4.1.1.2.
De wet en de doodstraf .............................................................................32
a. “ Vijf Straffen” .................................................................................................32
b. De pre-qin wetgeving ........................................................................................34
4.1.2.
De Qin 秦-dynastie ..........................................................................................35
4.1.2.1.
De sociopolitieke context .........................................................................35
4.1.2.2.
De wetten en doodstraf .............................................................................36
2
a.
De wet .........................................................................................................36
b.
De doodstraf ................................................................................................37
4.1.3.
De Han 汉 dynastie .........................................................................................38
4.1.3.1.De sociopolitieke context ..............................................................................38
4.1.3.2. De wetten .....................................................................................................39
4.1.3.3. De straffen en de doodstraf ...........................................................................40
4.1.4.
De eerste periode van verdeeldheid .................................................................42
4.1.4.1. De sociopolitieke context .............................................................................42
4.1.4.2. De wetten en straffen ....................................................................................42
4.1.5.
De Sui 隋 en de Tang 唐 dynastie....................................................................44
4.1.5.1. Sociopolitieke context ..................................................................................44
4.1.5.2. De wetten en de doodstraf ............................................................................44
a.
De Sui-dynastie (581-617) ...........................................................................44
b.
De Tang-dynastie (618-906) ........................................................................46
4.1.6.
De tweede periode van verdeeldheid ...............................................................48
4.1.7.
De Song 宋- dynastie ......................................................................................48
4.1.7.1. De sociopolitieke context .............................................................................48
4.1.7.2. De wetten en de doodstraf ............................................................................49
4.1.8.
De Yuan 元-dynastie .......................................................................................50
4.1.8.1. De sociopolitieke context .............................................................................50
4.1.8.2. Wetten en de doodstraf .................................................................................51
4.1.9.
De Ming 明-dynastie ......................................................................................53
4.1.9.1. De sociopolitieke context .............................................................................53
4.1.9.2. De wetten en de doodstraf ............................................................................53
De Qing 清-dynastie ....................................................................................56
4.1.10.
4.1.10.1. De sociopolitieke context............................................................................56
4.1.10.2. De wetten en de doodstraf ..........................................................................58
4.2.
De doodstraf in de Republiek China ......................................................................61
4.2.1.
De sociopolitieke context ................................................................................61
4.2.2.
De wetten en de doodstraf ...............................................................................63
4.3.
4.2.2.1.
Hervormingen onder de nationalistische regering .....................................63
4.2.2.2.
‘People’s Justice’ onder de Communisten ................................................66
De Volksrepubliek China: 1949 -1978 ..................................................................69
4.3.1.
De sociopolitieke context ................................................................................69
4.3.2.
De wetten en de doodstraf ...............................................................................71
3
4.4.
De Volksrepubliek China na 1978 .........................................................................74
4.4.1.
De sociopolitieke en economische context .......................................................74
4.4.2.
Verandering in de visie op de wet ....................................................................76
4.4.4.
De doodstraf ....................................................................................................79
4.4.4.1. De doodstraf binnen de Strafwet van de Volksrepubliek China .....................80
4.4.4.2. De Yanda-campagnes ...................................................................................83
4.4.4.3. Het huidige beleid ........................................................................................85
5. Conclusie................................................................................................. 106
6. Bibliografie ............................................................................................. 111
7. Bijlages ................................................................................................... 120
4
Woord Vooraf
Wanneer ik terugkijk op het volledige proces van het schrijven van deze masterproef dan was
deze niet zonder hindernissen. Een masterproef schrijven is geen sinecure maar een werk van
lange adem. Omdat ik bij het overwinnen van deze hindernissen kon rekenen op de hulp van
enkele mensen wil ik van deze gelegenheid gebruik maken ze te bedanken.
Eerst en vooral zou ik graag mijn promotor Prof. Dr. Bart Dessein bedanken om me
gedurende de eerste weken op weg te helpen. Voorts wil ik hem bedanken voor het helpen
zoeken naar nuttige bronnen en het geven van methodologische tips bij het schrijven.
Vervolgens zou ik een dankwoordje willen richten aan mijn zus, Liesbeth Van Parys. Zij
maakte tijd vrij voor het lezen en kritische bekijken van mijn masterproef. Steunende op haar
eigen ervaring wees ze me op inhoudelijke en methodologische fouten. Tevens hielp ze me bij
het zoeken naar betere verwoordingen en meer accuraat taalgebruik. Ze was een grote steun
gedurende het hele proces.
Hiernaast zou ik ook graag Sofie Priem bedanken die grote delen van mijn masterproef nalas
op taalfouten. Ook men ouders mag ik niet vergeten bedanken. Zij gaven mij de kans om mij
vier jaar te verdiepen in de Chinese taal en cultuur. Bovendien bleven ze mijn steunen in alles
wat ik deed.
Als laatste zou ik ook nog de Vakgroep Sinologie willen bedanken. Zij droegen hun steentje
bij om mij te vormen tot de sinoloog die ik nu ben. Zij leerden me de kneepjes van het vak en
maakten me warm om dieper te graven in deze interessante cultuur.
5
1.
Inleiding
“We sentence people to death not to seek revenge but to educate others-by
killing one we can educate one hundred”1
Het precieze aantal executies die China per jaar uitvoert is een van de grootst
bewaarde staatsgeheimen. China’s gebruik van de doodstraf vormt een bron van speculaties
en kritiek bij verschillende internationale organisaties in de huidige geglobaliseerde wereld.
Voor 2008 schatte Amnesty International het aantal executies op 17182. Samen met Iran,
Saudi-Arabië, Pakistan en de Verenigde Staten vertegenwoordigen ze 93% van het totaal
aantal executies wereldwijd.
Niettegenstaande korte periodes van afschaffing en lichte golven van verzet vanuit het
confucianistisch kamp, ging China’s lange geschiedenis gepaard met een volhardend
vertrouwen in de doodstraf. Gedurende de vele eeuwen Chinese geschiedenis kende men de
doodstraf een vooraanstaande plaats toe binnen het misdaadbeleid. Slechts sinds kort komt het
gebruik ervan en zijn positie binnen het misdaadbeleid onder vuur te staan onder druk van de
internationale gemeenschap en interne eisen.
Deze masterproef gaat dieper in op de evolutie die de doodstraf ondergaan heeft sinds
de vroegste tijden tot de huidige 21ste eeuw en tracht de redenen te belichten waarom de
doodstraf steeds een intrinsiek deel is geweest van het strafrecht. Na een schets van de
algemene evolutie van de doodstraf wordt er dieper ingegaan op de evolutie ervan binnen het
Chinese grondgebied onderverdeeld in drie periodes: het Chinese keizerrijk, de Republiek
China en de Volksrepubliek China. Er wordt nagegaan welke visie men had op de wet in deze
respectievelijke periodes en welke invloed deze visie had op de specifieke wetgeving.
Vervolgens wordt er onderzocht welke positie de doodstraf had binnen deze wetgeving,
namelijk op welke misdaden was zij van toepassing en op welke manier werd zij ten uitvoer
gebracht. Bovendien wordt dit alles gekoppeld aan de sociopolitieke context van de
respectievelijke periode.
Daar de doodstraf een zeer uitgebreid thema is en zijn functie binnen de juridische
context zeer wijdverbreid zou een kadering binnen de evolutie van het volledig juridisch
stelsel te extensief zijn voor deze masterproef. Mede door dit en het feit dat mijn juridische
voorkennis beperkt is hebben we ons bij de beschrijving van de evolutie beperkt tot enkele
aspecten van het juridische systeem: de wetgeving en het strafrecht.
6
Wereldwijd is de doodstraf een veelbesproken en controversiële kwestie. Talrijke
boeken en websites behandelen de verschillende uiteenlopende aspecten ervan. Toch moeten
we vele bronnen met een korreltje zout nemen en een kritische bril opzetten bij het selecteren
van de bronnen. Om niet het gevaar te lopen een oppervlakkige beschrijving neer te pennen
over dit controversieel onderwerp, baseren we ons voor deze masterproef op het onderzoek
van enkele vooraanstaande onderzoekers en professoren op het domein van strafrecht, de
doodstraf en Chinees recht in het algemeen. Hong Lu en Terance D. Miethe zijn beiden
gespecialiseerd in strafrechtelijke thema’s. Ze schreven samen een boek over China’s
doodstraf getiteld China’s Death Penalty – History, Law and Contemporary Practices. Hong Lu
schreef tevens een aantal artikels met betrekking tot verschillende aspecten van de doodstraf
waaronder de wet, de praktijk en de publieke opinie. Voorts steunden we op professor Zhang
Lening en Bin Liang voor hun inzichten in de Chinese wet en de sociale controle. Op basis van
Derek Bodde en Clarence Morris’s boek Law in Imperial China verrijkten we onze kennis in de
wetten van het keizerrijk China en kregen we inzicht in de visie die men in het keizerrijk had op
de wetten. Naast deze boeken en artikels werd er voor deze masterproef ook nog gesteund op
Chinese wetteksten en Chinese artikels. Deze laatste zijn in vergelijking met de Westerse bronnen
redelijk schaars. Deze schaarste is toe te schrijven aan de beperkte informatie die de Chinese
overheid vrijgeeft over dit thema en aan de trage ontwikkeling van de sociale wetenschappen in
China. Bovenstaande bronnen zijn natuurlijk maar een kleine greep uit het volledige bronnen
corpus die gebruikt is in de literatuurstudie en het schrijven van deze masterproef.
Bij het schrijven van de masterproef werden de verschillende bronnen naast elkaar gelegd
en vergeleken. Met een kritisch oog werd nagegaan welke informatie relevant was en welke
overbodig. De stukken die niet volledig duidelijk waren werden onderworpen aan een nieuwe
literatuurstudie. Voor de studie van de Strafwet van de Volksrepubliek China werden de
verschillende herzieningen naast elkaar gelegd en gecontroleerd op verschillen. Na het grondig
doorlezen van alle bronnen werd de structuur opgesteld. De masterproef is onderverdeeld in drie
grote delen. Het laatste deel is het meest omvangrijke en is op zich ook nog eens onderverdeeld in
drie grote delen.
Het eerste hoofdstuk wordt ingeleid door middel van een definiëring van het begrip ‘de
doodstraf’. Deze definiëring wordt gevolgd door een algemene schets van de oorsprong en de
evolutie van de doodstraf. Deze algemene schets belicht ondermeer internationale tendensen zoals
de Verlichting die hun stempel nagelaten hebben op latere discussies over de afschaffing van de
doodstraf.
Het tweede hoofdstuk handelt over de vroegste aspecten en kenmerken van de Chinese
wetgeving en strafrecht. Het schetst kort de moeilijkheden die er bestonden in het Westers
7
onderzoek naar het Chinees juridisch stelsel van het keizerrijk. Vervolgens wordt kort ingegaan
op het karakter van de wetten en de straffen uit het keizerrijk. Dit vormt een inleiding op het
volgende stukje die een belichting is van enkele specifieke begrippen die een belangrijke rol
gespeeld hebben in de wetgeving van deze periode. Hierna wordt de sociopolitieke context
geschetst waarin de eerste verschijnselen van het rechtssysteem ontstaan zijn gevolgd door een
uiteenzetting van de traditionele visie op wetten die een toonaangevende rol speelde gedurende
het hele keizerrijk.
In hoofdstuk drie wordt de evolutie van de doodstraf als een intrinsiek deel van het
strafrecht beschreven. Bij wijze van inleiding worden de verschillende periodes die zullen
besproken worden belicht en afgebakend. Vervolgens worden de bronnen die belangrijk waren
aangehaald. Hierna volgt een bespreking van de evolutie van de doodstraf binnen het strafrecht
beginnende bij de vroegste tijden en eindigend bij de 21ste eeuw. Deze lange periode wordt
ingedeeld in drie grote delen: het keizerrijk China, de Republiek China en de Volksrepubliek
China. Van elke periode wordt de sociopolitieke context belicht, de visie die er bestond op wetten
en de doodstraf en de wetgeving waarin de doodstraf opgenomen was. Deze onderdelen staan niet
los van elkaar maar worden met elkaar in verband gebracht en uitgediept. Bij het begin van het
derde hoofdstuk keren we even terug in tijd. Dit is omdat we een onderscheidt willen maken
tussen hoofdstuk twee die vooral gefocust op de meer technische en theoretisch kant van de eerste
wetten, namelijk de gebruikte begrippen enerzijds en de visie op de wet beïnvloedt door de
filosofische scholen en verbonden met de politiek anderzijds, en hoofdstuk drie die voornamelijk
focust op de doodstraf zelf weliswaar gekaderd binnen de wetgeving maar belicht vanuit
sociopolitieke en strafrechtelijke hoek.
1
Citaat van een Chinese ambtenaar aan het hooggerechtshof in de jaren ’80. Het geeft een beeld van de Chinese
manier van denken over de doodstraf. De doodstraf heeft volgens hen een afschrikkende en opvoedende functie.
Uit: M. Lee, “Happy holidays and busy killing fields”, Far EasternEconomic Review, Vol. 131(8), 1986, p. 47.
2
Om tot dit cijfer te komen baseert Amnesty International zich op vooral op publicaties en nieuwsberichten van
buitenlandse nieuwsagentschappen en Chinese staatsnieuwsagentschappen gezien de echte cijfers staatsgeheim
zijn. Om het cijfer zo dicht mogelijk te laten overeenkomen met de werkelijkheid steunt Amnesty International
op vier methodes. 1. Wanneer er twijfel is over de zekerheid van een bepaald feit dan wordt het niet in de cijfers
opgenomen. 2. Wanneer twee rapporten elkaar tegenspreken dan wordt het laagste cijfer gebruikt. 3. Wanneer
het cijfer een combinatie is van gevangenisstraffen en de doodstraf wordt slecht één doodstraf meegeteld. 4.
Wanneer een groep ter dood veroordeeld werd, wordt slechts één ervan in het aantal opgenomen. Het gegeven
nummer moeten we dus nuanceren. Bovendien moeten we er rekening mee houden dat China 1/6 van de wereld
bevolking herbergt en ook andere landen hun cijfers geheim houden. Uit: http://www.amnesty.org.
8
2.
De doodstraf: een korte schets
2.1. Definitie
Binnen de huidige Europese rechtspraak1 omschrijft men de doodstraf als volgt:
De doodstraf is de uitvoering van een straf, door de rechter opgelegd. Deze straf is de
zwaarste die men naar de maatstaven van de huidige beschaving kan krijgen. Het bestaat uit
het ter dood brengen van de veroordeelde volgens een vooraf vastgelegde methode.
In enkele verklarende criminologische woordenboeken vinden we volgende
verduidelijkingen voor de term ‘doodstraf’:
“The infliction of the punishment of death upon conviction of murder or some other heinous
crime e.g. treason. The execution may be by means of gas chamber, hanging or electric
chair.”2
“Punishment for a crime that results in the execution of the defendant.”3
“The imposition of death as the ultimate sanction.”4
Uit bovenstaande kunnen we besluiten dat de doodstraf een vergelding is voor een
ernstige misdaad. Deze vergelding bestaat erin dat de schuldige aan de misdaad ter dood
gebracht wordt volgens een vooraf vastgelegde methode. De doodstraf wordt eveneens gezien
als de ergste straf die een misdadiger kan krijgen.
2.2. Oorsprong
tendensen
en
evolutie:
algemene
internationale
De meeste gemeenschappen voelden zich al van oudsher genoodzaakt een systeem te
ontwikkelen om de sociale orde te handhaven en misdadigers te straffen5. Vanaf de vroegste
tijden tot in de late 18de eeuw maakten vele samenlevingen hiervoor onder meer gebruik van
de doodstraf. Het werd gezien als een efficiënt strafmiddel; de toepassing ervan verschilde
echter van streek tot streek en van tijd tot tijd6.
Algemeen kunnen we stellen dat de doodstraf ontstaan is als een methode van
wederzijdse vergelding. Deze wederzijdse vergelding steunt op de opbouw van de vroegste
samenlevingen. De relaties binnen deze eerste gemeenschappen kunnen we het best zien als
9
connecties van bloedverwantschap. 7 Dit hield onder meer in dat wanneer er binnen deze
relaties iemand gekwetst werd de hele keten van bloedverwantschaprelaties hier wraak op
nam. Deze ‘oog om oog, tand om tand’ interpretatie moeten we evenwel nuanceren. Wraak
binnen de eerste primitieve gemeenschappen was eerder gefocust op misdaden die iemand
van buiten de gemeenschap pleegde ten aanzien van de eigen gemeenschap. Voor het straffen
van deze ‘uitheemse’ misdadigers steunde men op de zogenaamde clanwetten, die de basis
vormden van latere strafrechtelijke systemen in de traditionele maatschappijen. Binnen de
clan zelf had de clanleider of het hoofd van het huishouden de macht om iemand ter dood te
veroordelen indien deze een daad stelde die inging tegen specifieke gewoontes.8
Wanneer deze presedentaire maatschappijen evolueerden naar de meer ingewikkelde
structuren van gesettelde gemeenschappen, zien we een graduele afname van het gebruik van
bloedwraak. Onder invloed van nieuwe ideeën en nieuwe fenomenen zoals privébezit en ‘de
natie’ vormde zich het eerste strafrecht, dat wordt gezien als de geciviliseerde vorm9 van de
bloedwraak.10
Tijdens de eeuwen die volgden op deze vorming van het eerste strafrecht maakten de
meeste samenlevingen veelal gebruik van dit nieuwe systeem. De doodstraf groeide zo uit tot
een alomtegenwoordige straf in het strafrechtelijk systeem van de meeste gemeenschappen en
werd veelvuldig gehanteerd voor een wijd gamma aan misdaden variërend in graad van ernst.
Op sommige momenten leidde dit tot een disproportie tussen de gepleegde misdaad en de
opgelegde straf11. De doodstraf werd gereguleerd door wetten maar kende ook een gebruik
buiten het juridisch systeem.
Daar samenlevingen complexer werden en een grote vooruitgang kenden, evolueerde
ook de doodstraf binnen het strafrechtelijke systeem. Deze ontwikkeling werd gekenmerkt
door meer homogeniteit en meer aandacht voor waarden en geloof.
Door
hun
ideeën
over
gelijkheid
en
mensenrechten
veroorzaakten
de
Verlichtingsdenkers12 vanaf de 17e eeuw een hernieuwde aandacht voor de doodstraf. Vanaf
de opkomst van deze Verlichtingsdenkers zien we dat staten het gebruik van de doodstraf
gaan beperken.13 De jaren die hierop volgden werden aan de ene kant gekenmerkt door felle
discussies over de kwestie maar aan de andere kant zien we eveneens het ontstaan van een
beweging die zich inzet voor de afschaffing van de doodstraf.
In 1764 ontketende de Italiaanse jurist Cesare Beccaria 14 de eerste grondige
wetenschappelijke discussie over de inhoud van de doodstraf in zijn essay Over misdaad en
straf. Hij omschreef de doodstraf als onmenselijk, onefficiënt en niet gepast binnen de context
van de modern verlichte staten. Daarnaast bestempelde hij het ook als contraproductief gezien
10
straffen voornamelijk dienen om de misdadiger zijn morele plichten ten opzichte van de
maatschappij te doen inzien. Beccaria meende ook dat een gevangenisstraf effectiever zou
zijn dan de doodstraf want het gaf de misdadiger een tweede kans.15
Nadat in de 18e eeuw Beccaria’s ideeën de oren van vele heersers bereikt hadden,
namen zij diens principes op in hun beleid. De eerste landen die zich aangetrokken voelden
tot dit nieuwe Verlichtingsdenken waren Oostenrijk en Toscanië, later volgden het Rusland
onder keizerin Elisabeth Petrovna (1709-1761)16 , en Catherina II de Grote (1729-1796)17 ,
enkele staten in de VS en enkele Europese landen18. Sommigen pasten de doodstraf wel nog
toe voor de ergste misdaden zoals moord op voorbedachte rade.19
In de laatste jaren, door de toegenomen globalisering, oefenen internationale
organisaties20 een steeds grotere druk uit op landen die de doodstraf nog steeds handhaven.
Op het eind van de 20ste eeuw was er per jaar minstens één land die de doodstraf afschafte
zodat tegen 1998 er 35 landen waren die de doodstraf volledig afgeschaft hebben en 17 landen
die de doodstraf afgeschaft hebben voor alle misdaden behalve de zware21. Tussen 2000 en
2007 kwamen er nog eens 15 landen bij die de doodstraf volledig afschaften.22
Volgens een rapport van Amnesty International waren er op 31 december 2008 nog 59
landen die de doodstraf volledig behouden. China is hier één van.23
1
Europa
–
het
portaal
van
de
Europese
instellingen,
http://europa.eu/legislation_summaries/human_rights/fundamental_rights_within_european_union/index_nl.htm ,
maart 2009.
2
R.C. Puri, Dictionary of Criminology, New Delhi: Mittal Publications, 1905, p.65.
3
M.C. Davis, The concise dictionary of crime and justice, Londen: Sage publications, 2002, p.82.
4
James F. Anderson, Criminal Justice and Criminology: Concepts and Terms, Lanham: University Press of
America, 2002, p.26.
5
Hong Lu & Terance D. Miethe, China’s Death Penalty – History, Law and Contemporary Practices, New
York: Routledge, 2007, pp. 3-4.
6
Sommige streken maken al van in het begin van de beschaving gebruik van een strafwet systeem, andere
streken juist niet. Bijvoorbeeld tijdens de Heian periode ( 794 n. Chr. tot 1185 n. Chr.) in Japan maakte men
geen gebruik van de doodstraf. Uit: Hong Lu & Terance D. Miethe, China’s Death Penalty – History, Law and
Contemporary Practices, 2007, pp. 2-3.
7
Qin Yinghui 秦颖慧, Lun zhongguo sixing de xianzhi 论中国死刑的限制 (Analyse van de beperking op de
doodstraf in China), Yunnan Jingguan xueyuan xuebao 云南警官学院学报, nr. 2, 2008, p. 42.
8
Hong Lu & Terance D. Miethe, China’s Death Penalty – History, Law and Contemporary Practices, 2007, pp.
21-22.
9
Waar het vroeger nog ging om clanwetten die bepaald werden door één persoon, namelijk de clanleider of het
gezinshoofd, gaat het nu eerder om wetten vastgelegd door een groep die samen aan het hoofd stonden van de
gemeenschap. Uit: Hong Lu & Terance D. Miethe, China’s Death Penalty – History, Law and Contemporary
Practices, 2007, pp. 3-4.
10
Qin Yinghui 秦颖慧, Lun zhongguo sixing de xianzhi 论中国死刑的限制 ( Analyse van de beperking op de
doodstraf in China), Yunnan Jingguan xueyuan xuebao 云南警官学院学报, nr. 2, 2008, p. 42.
11
Bijvoorbeeld in Engeland kende het principe van ‘the bloody code’: op alle misdaden kon de doodstraf staan
behalve op diefstal van onbenulligheden en verminking. Uit: Roger Hood en Carolyn Hoyle, The Death Penalty
- a Worldwide Perspective, Oxford: Oxford University Press, 2008, p.9.
12
De Verlichting is een politieke en filosofische beweging in West – Europa in de 18e eeuw. De belangrijkste
figuur was Voltaire ( 1694-1778), een Frans filosoof en schrijver. Hij streefde naar sociale rechtvaardigheid.
11
Volgens de Verlichtingsfilosofen was de ratio, het verstand, belangrijk om de waarheid te achterhalen, dit ging in
tegen te toenmalige tijdsgeest. Het gewone volk beschouwde echter alles wat de kerk hen zei als waar en
beschouwde deze visie van de Verlichting aldus als niet orthodox. Uit: Nico Groen en Robert Veen (reds.),
Prisma van de Filosofie - filosofen en filosofische begrippen verklaard, Utrecht: Het Spectrum BV, 1990, p.240.
13
Qin Yinghui 秦颖慧, Lun zhongguo sixing de xianzhi 论中国死刑的限制 ( Analyse van de restrictie op de
doodstraf in China), Yunnan Jingguan xueyuan xuebao 云南警官学院学报, nr. 2, 2008, p. 42.
14
Cesare Beccaria was een Italiaanse jurist uit de 18de eeuw, die vooral bekend was door zijn verhandeling
‘Over Misdaad en Straffen’ ( in het Italiaans: Dei delitti e delle pene), gepubliceerd in 1764. Deze verhandeling
stelt dat het oude systeem van erge lichamelijke straffen die willekeurig werden toegepast moest vervangen
worden door een systeem waarbij straffen aangepast zijn aan de gepleegde misdaad en waarbij ze met enige
zekerheid worden opgelegd. Verder meent Beccaria dat de doodstraf onmenselijk en inefficiënt is, onacceptabel
in een moderne verlichte staat en veel minder effectief dan opsluiting. Onder invloed van zijn werk en het
humanisme ontpopte zich in Europa een beweging die streefde voor de afschaffing van de doodstraf. Uit: Roger
Hood en Carolyn Hoyle, The Death Penalty - a Worldwide Perspective, 2008, pp. 10 –11.
15
Roger Hood en Carolyn Hoyle, The Death Penalty - a Worldwide Perspective, 2008, pp. 10 –11.
16
A.J. Wiggers en R.F. Lissens et al (reds.), Grote Winkler Prins, Amsterdam en Brussel: Elsevier, 1977 [1870],
deel 7, pp.89-90.
17
A.J. Wiggers en R.F. Lissens et al (reds.), Grote Winkler Prins, Amsterdam en Brussel: Elsevier, 1977 [1870],
deel 5, pp.179-180.
18
Hierbij moet vermeld worden dat de doodstraf dan misschien wel afgeschaft mag zijn in deze landen toch
werd ze in oorlogstijd soms nog terug ingevoerd. Bijvoorbeeld in Italië werd de doodstraf terug ingevoerd onder
het bewind van Mussolini. Uit: Roger Hood en Carolyn Hoyle, The Death Penalty - a Worldwide Perspective,
2008, p.10.
19
Ibid., p.11.
20
Deze internationale organisaties zijn Amnesty International en de VN, maar ook de Europese Unie en
supranationale organisatie van andere continenten oefenen druk uit op de landen voor een groter respect voor de
mensenrechten.
21
Onder de zware misdaden begrijpen we onder andere misdaden als moord, verkrachting, ontvoering en
verkopen van mensen.
22
Rapport van Amnesty International, List of Abolitionist and Retentionist Countries, december 2008,
http://www.amnesty.org, maart 2009.
23
Ibid.
12
3. De grondvesten van de doodstraf in het Chinese
rechtssysteem
De eerste verwijzingen naar het gebruik van de doodstraf in het Chinese grondgebied
vinden we terug in de Lü xing 吕刑, daterend van de 4e eeuw voor Christus. Deze verteld over
een niet-Chinees volk, de Miao die een systeem hadden van vijf straffen waaronder de
doodstraf.1 Om het ontstaan en de verdere evolutie van de doodstraf beter te begrijpen is het
belangrijk een goed inzicht te verkrijgen in het ontstaan van het Chinese rechtssysteem.
3.1. Introductie
Westerse wetenschappers toonden in het begin van het wetenschappelijk onderzoek
over China gedurende lange tijd weinig interesse voor de studie van het Chinese juridisch
stelsel. Slecht sinds de tweede helft van de 20e eeuw zien we de opkomst van enkele studies
die zich focussen op dit gebied. Dit hiaat in het vroege wetenschappelijk onderzoek is te
wijten aan een gebrek aan opleiding in het vakgebied van de rechten die we bij de vroegste
sinologen terugvinden. Een andere oorzaak van dit hiaat is de moeilijke en specifieke
woordenschat en stijl die gebruikt wordt in het Chinese wettelijk discour.2
Naast het moeilijk leesbare karakter van de wetten, werden de wetenschappers
eveneens geconfronteerd met een rechtssysteem dat fundamenteel verschilde van hun eigen
juridisch systeem. In het vroege China hadden de geschreven wetten een overwegend
straffend karakter. Dit is te wijten aan de oorsprong van de wetten. In het oude China werd de
toepassing van wetten gezien als een middel achteraf, wetten werden namelijk enkel toegepast
als het kwaad al geschied was. Men streefde er immers naar om slechte daden te voorkomen.3
De wet van het keizerrijk China kan beschreven worden als legalistisch in vorm en
confucianistisch in natuur4. Toch dekken deze twee niet de volledige inhoud van de wet. De
codices getuigden ook van een groot respect voor het leven van de mens. Iemand werd niet
zomaar veroordeeld tot de dood. Was men niet zeker van alle feiten dan werd de misdadiger
alsnog vrijgesproken. Verder kenden de Chinezen ook een grote symbolische waarde toe aan
hun codex. Dit symbolische is verbonden met het conservatieve karakter van de codices. Dit
conservatisme vinden we terug in het respect voor het verleden en de voorouders die in
sommige secties van de codices vervat zat. Vele strafwetten hadden dus eerder een
symbolische functie dan een praktische.5
13
Zaken van civiele aard werden ofwel niet behandeld of kregen slechts weinig aandacht.
Doordat de nadruk lag op het straffende aspect was er weinig plaats voor individuele of
economische rechten6. Gewelddadige daden of daden die indruisten tegen de moraliteit of
spiritualiteit zorgden, in de ogen van de Chinese machtshebbers, ervoor dat de hele sociale
orde verstoord werd en moesten dus streng bestraft worden om de harmonie in de kosmos en
de samenleving te herstellen.7
3.2. Het Chinees juridisch stelsel: begrippen en filosofische
achtergrond
Voor een beter begrip van bovenstaande en wat komt volgt hieronder een historisch
overzicht van de juridische ontwikkelingen in traditioneel China en een kort overzicht van
belangrijke begrippen in het discours van de rechtspraak.
3.2.1. Begrippen
Enkele begrippen domineren het juridisch discour in traditioneel China. De
belangrijkste hiervan zijn fa 法, xing 刑, lü 律.
Het meest voorkomende en tevens gewichtigste concept is fa 法 . Voor het zijn
betekenis kreeg in de legale context, betekende het norm, model of standaard. Het duidde op
een soort model of procedure die opgelegd werd. Later werd fa geïntroduceerd in het juridisch
discour en kreeg het de betekenis van een model of een standaard opgelegd door een
superieure instantie en die door het volk gevolgd moest worden. Fa betekent nu gewoonlijk
‘de wet’ of een wet. Met dit laatste bedoelt men de verschillende afzonderlijke wetten die een
wetboek bevat. Fa wordt enkel gebruikt om geschreven wetten aan te duiden.8
Een ander veel voorkomend begrip is xing 刑. Dit begrip is reeds terug te vinden in de
vroegste historische wetteksten. Xing wordt doorgaans vertaald als straf of straffen. Hierbij
moet vermeld worden dat het meestal gaat om lichamelijke straffen die veelvuldig werden
toegepast in de vroegste tijden. Deze ‘verminkende straffen’9 werden reeds gebruikt voor het
ontstaan van de geschreven wetten. Wanneer deze geschreven wetten in gebruik kwamen,
verwijdde de betekenis van xing. Men gebruikte het begrip dan ook om het geschreven verbod
dat zou leiden tot deze straffen aan te duidden, we spreken dan van ‘strafwetten’. Het belang
14
van deze xing is te verklaren door de grote nadruk die er lag op het straffen in traditioneel
China. 10 Tot 1906 vormde de xingbu 刑部, het ministerie van Straffen, het belangrijkste
juridisch orgaan. 11
Vanaf het begin van de Qin 秦-dynastie (221 v.Chr. tot 206 v.Chr.)12 kwam ook het
woord lü 律 in gebruik. Voordien kwam het slechts zelden voor in wetteksten. Voor het
gebruikt werd in de wettelijke context betekende deze term regels en vormen van een klassiek
gedicht. Vanaf het begin van de regeerperiode van Qin Shi Huangdi 秦始皇帝13 bedoelde
men met lü de verschillende grote artikels waaruit een codex is opgebouwd of het geheel van
wetten en de respectievelijke straffen die er op staan. 14 Soms wordt het ook vertaald als
statuten.15
Inbreuken op de wet en de bijhorende straf werden uiteengezet in de codices, lü 律. De
vroegste fragmenten van dergelijke lü die teruggevonden zijn, dateren van de Strijdende
Staten, Zhanguo 战国( 475 v.Chr. - 221 v.Chr.) 16 . Een codex daterend uit de Tang 唐dynastie en tevens de eerste volledig overgeleverde, vormde de basis voor alle volgende
codices. Deze lü focussen zich op strafrecht. Het Chinese legale discours werd gedurende vele
eeuwen gedomineerd door een nadruk op het strafrechtelijke. 17
Een meer algemene vorm van wetten waren de ling 令, statuten of bevelen. Deze
bevatten vooral administratieve wetten. Voor de Tang 唐 -dynastie (618-907) 18 was het
verschil tussen de lü en ling miniem, nadien kregen ze elk hun specifieke invulling.19
Wijzigingen en supplementen van de lü en ling vinden we terug in de ge 格, de
voorschriften. Deze ge werden op hun beurt geïmplementeerd in de shi 式, de verordeningen.
In de li 例, zeli 則例 of shili 事例, de zogenaamde substatuten of precedenten, vinden we
eveneens een verklaring, uitbreiding en toepassing van de lü en ling terug.20
3.2.2. Sociopolitieke context
De vroegste eeuwen van traditioneel China werden gekenmerkt door oorlog, sociale
onrust en grote veranderingen binnen de samenlevingen. De Zhou-dynastie 周(1027-221
v.Chr.)
21
omschrijft men in de eerste bronnen als een samenleving gebaseerd op een
leenrechtelijk systeem met bovenaan de koning die het mandaat van de hemel, tianming 天命,
had en dus onaantastbaar was. Het was een periode met sterke patriarchale en aristocratische
trekjes. Tegen het begin van de 6de eeuw v.Chr. groeide de bevolking zienderogen, mede door
15
nieuwe landbouwkundige technieken, de handel kreeg een sterke impuls en slaven konden
zich opwerken tot kleine landeigenaars. Tot aan de eenmaking van het rijk in 221 v.Chr. door
Qin Shi Huangdi onderging de samenleving bijgevolg grote veranderingen. Onder invloed
van oorlogen, maar tevens onder invloed van deze economische innovaties en sociale
onrust22onderging de vroegere aristocratische orde een machtswissel waardoor de vroegere
machthebbers hun heerschappij verloren ten koste van nieuwe machtshebbers. Een belangrijk
kenmerk van deze onrustige periode is ook het ontstaan van de verschillende filosofische
scholen. Deze filosofische scholen zullen later een belangrijke rol spelen in de juridische
ontwikkeling van het rijk23.
In deze context van sociale en politieke veranderingen, economische innovaties en
onrust moeten we het ontstaan van de eerste codices situeren. Deze codices, lü 律, bevatte
aanvankelijk enkel strafrecht. De ons oudst overgeleverde is de xingshu 刑书, het boek der
straffen, waarschijnlijk geschreven in de 6e eeuw v. Chr.24 Deze codex werd geschreven in
opdracht van de eerste minister van de staat Cheng. Enkele andere staten volgden zijn
voorbeeld. Toch waren er ook staten die kritiek uitten op dit neerschrijven van de wetten,
steunende op hun geloof in de legendarische heersers 25 die hun wetten en straffen nooit
neergeschreven hebben. Reeds hier zien we een tegenstelling tussen twee scholen: legalisme
en confucianisme.26
In 221 v.Chr. unificeert één van de landsheren die ijverden om de macht het hele rijk
en sticht de Qin 秦- dynastie. Deze invloedrijke heerser, Shi Huangdi 始 皇帝 genaamd,
centraliseerde het land en werd de eerste keizer, huangdi 皇帝. Hoewel zijn rijk niet lang zal
stand houden, slechts tot 206 v.Chr., bleven de door hem gevestigde gecentraliseerde
sociopolitieke structuren belangrijk doorheen de hele geschiedenis van het keizerrijk.27
3.2.3. Traditionele visie op ‘wetten’
3.2.3.1. De oorsprong
Een van de vroegste teksten die getuigt van het ontstaan van de (geschreven) wetten is
de lü xing 吕刑28, de straffen van Lü, geschreven in de periode van de Strijdende Staten (475
v.Chr. tot 221 v.Chr.)29. Deze tekst spreekt over de Miao 苗, een minderheidsgroep in China,
die volgens de schrijver van de tekst hun volk onder controle hield door middel van straffen30.
16
Volgens het verhaal werden de Miao hiervoor gestraft door Shang Di 上帝31, de opperste God
van het oude China. Het reflecteert duidelijk de manier waarop het Chinese volk en oversten
sceptisch neerkeken op deze methode om sociale orde te herstellen of te behouden. Het
verhaal valt te situeren rond de 6e à 5e eeuw v.Chr. Enkele eeuwen later zullen ook zij het nut
ervan in zien.
Uit dit kunnen we afleiden dat, in tegenstelling tot de meeste andere beschavingen van
die tijd, men in de vroegste tijden van traditioneel China wetten zag als een inbreuk op de
moraliteit en zelfs op de gehele kosmische orde.
Religie speelde een belangrijke rol in de vroegste geschreven wetten van de eerste
beschavingen. Bij de creatie van hun wetten schreven ze de oorsprong ervan toe aan een of
andere god of goden waardoor ze deze wetten zo makkelijker konden afdwingen bij het volk.
Deze goddelijke oorsprong vinden we onder andere terug bij de vroegste wetten van
Mesopotamië, de wetten van Hammurabi32. In Rome is er een vroege secularisering van de
wet , toch zag Cicero de wet als de eerste en ultieme gedachte van god. Dergelijke visies op
de wet vinden we eveneens terug bij Plato en in India.33
China staat in scherp contrast met deze beschavingen op het vlak van wetten. Immers,
waar deze samenlevingen de oorsprong van hun geschreven wetten toeschreven aan iets
goddelijks, meende men in traditioneel China dat er nooit iets goddelijks zou kunnen liggen
aan de basis van de geschreven wetten. Het voornaamste doel van de wetten in China was
politiek getint, namelijk strengere politieke controle uitoefenen op een samenleving die uit
zijn voegen aan het breken was en zijn oude culturele waarde aan het verliezen was.
3.2.3.2. Li 禮 versus fa 法
Zoals reeds hierboven vermeld, ontstaan de meeste filosofische scholen rond de 6de
eeuw v.Chr., tijdens de woelige periode die voorafgaat aan de unificatie van het rijk. De twee
belangrijkste van die scholen, die tevens een prominente invloed gehad hebben op de
ontwikkeling van het juridisch systeem, zijn de confucianistische school en de legalistische
school. Omdat deze twee scholen van belang zijn bij de Chinese visie op de wet en de
doodstraf, belichten we hier enkele aspecten van die scholen.
a. Het confucianisme en de li
17
De grondlegger van de confucianistische school is Confucius, Kong Fuzi 孔夫子(551
v.Chr. – 479 v.Chr.)34. De confucianisten benadrukten het moreel gedrag van de mens. De
mens is volgens hen van nature goed. Zij zijn ervan overtuigd dat de heerser, door het stellen
van goed gedrag waaraan de mensen een voorbeeld nemen, het rijk onder controle kan houden.
Of om het met de woorden van M. Palmer35 te zeggen:
[…]Confucians believed that “social order was best maintained by the consensual means of
exemplary conduct on the part of the ruler and a willingness to compromise on the part of the
ordinary people, and that when punishment was regrettably necessary, it had to be
accompanied by education in order that the offender might be reformed”36.
Li 礼 heeft een wijde betekenis. In de confucianistische context betekent het meestal
ritten, regels voor goed gedrag, etiquette. Het duidt op de manier waarop iemand zich moet
gedragen in verschillende situaties ten opzichte van verschillende mensen. De confucianisten
hielden immers vast aan het oude hiërarchisch systeem, waarbij de heerser het hoogste moraal
had en het mandaat van de goden. Ze geloofden ook dat deze li gecreëerd waren door de
voorbeeld heersers en dat de studie en het navolgen ervan dus zeer belangrijk was om de orde
in de maatschappij te behouden. Het verschil tussen een edelman, jünzi 君子, en een gewone
man, xiaoren 小人 ,in de confucianistische maatschappij was zijn beheersing van de li.37
Hieruit kunnen we het belang afleiden dat ze hechtten aan de hiërarchie in de
samenleving. De li beschreven tot in de puntjes hoe iemand zich moest gedragen ten opzichte
van iemand die ouder was, hoger in rang, of juist iemand die jonger was of lager in rang. Alle
sociale relaties en het bijhorende gedrag werden door de li in kaart gebracht.38
Naast deze regels voor goed gedrag, hielden de Confucianisten ook vast aan enkele
morele principes die bij de mens aangeboren waren en ervoor zorgden dat de mensen steeds
het goede doen. Deze morele principes lagen ook deels aan de grond van de li. De
belangrijkste van deze principes zijn xiao 孝, zhong 忠 en ren 忍.
Xiao wordt doorgaans vertaald als kinderlijke piëteit. Het duidt op de liefde en respect
die kinderen hebben voor hun ouders, een deugd die bij de confucianisten zeer hoog
aangeschreven was. 39 Liang Jian 梁健 beschrijft in zijn artikel Zhongguo gudai xingfa de
fuchou tedian 中国古代刑法的复仇特点( de karakteristieken van wraak binnen de oude
chinese strafwet) xiao als een belangrijk moreel concept binnen het oude patriarchale clan
systeem. Bovendien beschouwt hij dit clansysteem en deze morele principes als de
steunpilaren van het bestuur van het land.40
18
Zhong betekent loyaliteit. Het duidt op de morele waarde van het loyaal zijn tegenover
je heerser, land en familie. Indien men loyaal is tegenover zijn heerser dan zal hij je
beschermen.41
Ren wordt beschouwd als zeer belangrijk voor de orde en harmonie in de maatschappij.
Men gebruikte het woord om menslievendheid, welwillendheid aan te duiden.
Samenvattend kunnen we stellen dat een ‘pure’ confucianist iemand is die:
1.
De mens beschouwt als van nature goed.
2.
De ideale maatschappij beschouwd als een maatschappij die gebaseerd
is op deugd.
3.
De li beschouwt als universeel correct omdat het afkomstig is van de
intelligente oude heersers en in evenwicht met de menselijke natuur en
de kosmische orde.
4.
De 5 belangrijke relaties42 ziet als iets instinctiefs en belangrijk voor het
behoud van de sociale orde.
5.
Vindt dat de rites en ceremonies het leven mooi maken. Ze zorgen
ervoor dat mensen hun emoties kunnen uitdrukken op een manier die
sociaal acceptabel is.
6.
Een regering gebaseerd op de li beschouwt als harmonieus .
7.
Vindt dat het morele gedrag van de heerser efficiënter is dan gelijk welk
wetgevend orgaan.43
De confucianisten beschouwden een stabiele en harmonieuze samenleving op basis
van morele principes en de li als veel belangrijker dan een samenleving gebaseerd op wetten
en straffen. Confucius geloofde namelijk dat het goed gedrag van de heerser automatische
leidde tot gehoorzaamheid bij het volk. Een goede heerser was dan ook iemand die uitblonk in
moreel gedrag. Wanneer dit niet het geval was en er dus een slechte heerser was, resulteerde
dit in een opstand van het volk tegen de heerser. Dit is te wijten aan hun specifieke visie op
wetten en straffen.44
Confucius zag de li als preventieve regels die het individu weerhouden van een kwade
daad. Zij zorgen ervoor dat het individu tot inkeer komt nog voor het kwaad kan geschieden.
Wetten, fa 法, zijn straffend en kunnen slechts gebruikt worden wanneer het kwaad al
geschied is. De li zijn het instrument van een regering gebaseerd op deugd , terwijl fa het
instrument zijn van een bewind gebaseerd op tirannie.
19
De wet bevatte volgens de Confucianisten ook geen morele waarde. Het had eerder
een ad hoc karakter en was iets mechanisch zonder enige emotionele inhoud. Het werd eerder
beschouwd als een methode om politieke macht te genereren. Wetten waren niet flexibel zoals
de li die aanpast waren aan elke situatie, maar ze waren onveranderlijk waardoor het volk de
mogelijkheid bezat ze te omzeilen. Dit was ook te wijten aan het feit dat de li ongeschreven
regels van goed gedrag waren en de wetten geschreven regels waren.45
Volgende citaten van enkele vooraanstaande confucianisten geven deze visies weer:
[…] “Lead the people by regulations, keep them in order by punishments (xing 刑), and they
will flee from you and lose all self-respect. But lead them by virtue and keep them in order by
established morality (li), and they will keep their self-respect and come to you.” ( Confucius,
in Analecten, II, 3.)46
“To have good laws (fa) and yet experience disorder, examples of this have indeed existed.
But to have a Superior Man ( jünzi 君子) and yet experience disorder, this is something which
from antiquity until today has never been heard of.” ( Xunzi 荀子)47
“ The rules of polite behaviour (li) do not reach down to the common people; the punishments
(xing) do not reach up to the great dignitaries.” ( liji 禮記 register van Li)48
Dit laatste citaat uit de liji dateert waarschijnlijk maar uit de eerste eeuw v.Chr., toch
het heeft een zeer doorslaggevende invloed uitgeoefend op de wet in het keizerrijk China.49
Immers, de Confucianisten waren van mening dat de mensen de heersers zullen gehoorzamen
en bovendien het goede zullen doen wanneer ze positief gemotiveerd worden door de li.
Wanneer ze echter bedreigd worden door wetten en straffen zullen ze enerzijds de wet
gehoorzamen om de straffen te omzeilen maar dit zal er tegelijk toe leiden dat hun notie van
het verschil tussen goed en kwaad vervaagt.50
b. De legalistische fa
Het legalisme is samen met het confucianisme een van de meest toonaangevende
filosofische scholen die ontstaan zijn in de woelige periode die vooraf ging aan de unificatie
van het rijk in 221 v.Chr. door Qin Shi Huangdi. De filosofie van het legalisme is afgeleid van
de ideeën van Shang Yang 商鞅 (390 – 338 v.Chr.)51. Een strenge toepassing van wetten en
straffen was het belangrijkste kenmerk van diens ideeën. Bovendien meenden de legalisten
dat de straffen toegepast moesten worden op iedereen, zowel op het gewone volk als de
slaven als de aristocratie, om de orde binnen de maatschappij te behouden en te verstevigen,
20
dit vooral tijdens woelige tijden en oorlogstijd. 52 In tegenstelling tot de confucianisten
meenden de legalisten dat de mens van nature slecht is.
De kerngedachten van het legalisme zijn53:
1.
Het overgrote deel van de mensen stellen daden uit egoïsme, slechts
enkele zijn altruïstisch. Strenge straffen zijn dus noodzakelijk om deze
meerderheid die egoïstisch is onder controle te houden.
2.
Iedereen is gelijk voor de wet ongeacht status of rang. Dit principe is
noodzakelijk voor een sterk bestuur, daarom moeten de wetten ook
publiek gemaakt worden zodat ze door iedereen kunnen gekend zijn.
3.
De geschreven wetten, fa, zijn de basis van elk bewind. Het zijn de
middelen om het menselijk gedrag af te meten. In tegenstelling tot de li
zijn ze opgeschreven en niet onderworpen aan willekeur.
4.
De bevolking zou moeten ingedeeld worden in eenheden van een vijftal
families waarbinnen ieder lid de verantwoordelijkheid draagt van de
hele groep en dus eveneens van het slechte gedrag van elk lid. Daarom
is het ook belangrijk dat ze hun buren en familieleden ‘bespioneren’ en
afwijkend gedrag melden.
5.
Gezien de samenleving constant verandert moeten ook de wetten
aangepast worden aan de nieuwe noden van de samenleving die
naarmate ze verandert complexer wordt.
6.
Een sterke staat heeft maar één model van moreel gedrag vastgelegd in
de wetten.
7.
Straffen zijn talrijk en beloningen karig. Iemands gedrag moet exact
overeenstemmen met de positie die hij bekleedt; indien dit zo is wordt
hij hiervoor beloond, indien hij hierin tekort schiet of juist overdrijft
dan moet hij gestraft worden.
8.
Wanneer straffen streng genoeg zijn, zullen ze op lange termijn niet
meer uitgevoerd moeten worden juist omdat hun strengheid
boosdoeners afschrikt. Uiteindelijk zal dit leiden tot een samenleving
waar er geen conflicten en onderdrukking meer bestaan.54
Volgend citaat toegeschreven aan Shang Yang maar waarschijnlijk van een
anonieme legalist illustreert dit:
21
[…] “When punisments are heavy, the people dare not transgress, and
therefore there will be no punishments.”55
De twee basisprincipes van het legalisme kunnen we dus als volgt samenvatten 56 :
1.
Strenge wetten en harde straffen die de basis vormen van het bestuur en een
afschrikkend karakter hebben maar tevens mee evolueren met de tijd vormen
de
ingrediënten van een goed bestuur en orde in de maatschappij. Of zoals Han
Feizi 韩非子57 zei:
“ In governing a state, the regulating of clear laws (fa) and establishing of severe punishment
(xing) are done in order to save the masses of the living from disorder, to get rid of calamities
in the world, to insure that the strong do not override the weak and the many do not opress the
few, that the aged may complete their years and the young and orphaned may attain maturity,
that the border regions not be invaded, that ruler and minister have mutual regard for each
other and father and son mutually support one another, and that there be none of the calamities
of death, destruction, bonds and captivity. Such indeed, is the height of achievement.”58
2.
De nadruk op groepsverantwoordelijkheid. Iedereen is verantwoordelijk voor
de hele groep waartoe hij behoort en ondergaat ook de gevolgen van de daden
van elk individu binnen de groep.
c. De symbiose tussen li en fa
Shi Huangdi maakte bij zijn inname van de andere grote rijken in de periode voor 221
v.Chr. gretig gebruik van strenge en harde straffen, een techniek die hij geleend had van de
legalisten. Bij zijn troonsbestijging in 221 v.Chr. degradeerde hij de oude aristocratische
klasse en vestigde een gecentraliseerd bestuur bestaande uit ambtenaren die gekozen werden
en betaald zonder dat erfelijkheid enige rol speelde. Dit model bleef bestaan tot de oprichting
van de republiek China in 1912.59
Reeds voor de unificatie van het rijk, gebruikte de staat Qin legalistische wetten. Deze
wetten werden bij de oprichting van het rijk de wetten van het hele imperium. Gezien Shi
Huangdi een fervent aanhanger was van het legalisme en dit zag als een goede basis voor zijn
bewind, wou hij alle banden verbreken met de vorige tradities en liet hij alle boeken die te
maken hadden met andere filosofische scholen en met de geschiedenis van andere staten dan
de Qin, verbranden. Deze boekenverbranding ziet men als het summum van het legalisme in
de praktijk.60
22
Het legalisme als dominante school verdween van het toneel in 206 v.Chr., toen de
Han het rijk dat Shi Huangdi enkele decennia voordien had verenigd, in handen namen en de
Han 汉 -dynastie vestigden.
De Han heersers namen het gecentraliseerd bureaucratisch
systeem van de Qin over maar introduceerden het confucianisme als dominante ideologie.
Tegen 100 v.Chr. was het legalisme als zelfstandige school verdwenen alhoewel het toch nog
ondergronds een invloed bleef uitoefenen op de nieuwe toonaangevende filosofie, het
confucianisme. Al vlug merkten de Han dat een bestuur volledig gebaseerd op het
confucianisme onhoudbaar was en steunden ze voor sommige economische en politieke
kwesties op de ideeën van het legalisme.61 Het confucianisme dat dus zegevierde in de Han
was veeleer een eclectisch confucianisme met elementen die ze geleend hadden van
rivaliserende scholen62.
Naast deze invloed op politiek en economisch vlak heeft het legalisme eveneens een
heersende rol gespeeld in de wetgeving van het Han rijk en van latere dynastieën van het
keizerrijk China. Enkele bewijzen hiervan zijn onder andere het overwegend straffend
karakter van de meeste codices van de keizerlijke dynastieën, het ontbreken van private
advocaten en het feit dat een verdachte schuldig bevonden wordt tot dat zijn onschuld
bewezen is. Bovendien vinden we in de meeste codices ook het principe van de
groepsverantwoordelijkheid terug.63
Het meest kenmerkende echter voor de wetgeving vanaf de Han-dyanstie is de
‘confucianisering’64 van de geschreven wet, fa. Deze ‘confucianisering’ kenmerkt zich door
een opname van de confucianistische li in de legalistische notie van wetten, fa. De regels van
goed gedrag werden in de vorm van positieve wetten gegoten. Deze evolutie begon in de Han
en bereikte zijn hoogtepunt in 653, bij de vorming en uitgave van de Tang 唐-codex. 65
In zijn boek ‘Law and Society in Imperial China’ geeft Dr. Qü Tongzi duidelijk deze
wederzijdse invloeden tussen li en fa weer.
Als belangrijkste en meest opvallende verschil tussen beide ziet Dr. Qü het contrast
tussen de universalistische fa en de particularistische li. Universalistisch doelt op één van de
specifieke kenmerken van de fa, namelijk het feit dat ze voor iedereen gelden en er geen
uitzonderingen geduld worden. De wet stond boven alles. De li daarentegen waren
particularistisch, de toepassing ervan verschilde naargelang de individuele rang, menselijke
relaties en omstandigheden. 66
Hoewel de confucianisten vrede namen met de legalistische fa, bleven ze het
beschouwen als een middel achteraf. De li bleven het belangrijkste want die zorgden er
23
immers voor dat de mensen terug op het goede pad kwamen nog voor ze de misdaad konden
begaan. De geschreven wetten daarentegen konden slechts toegepast worden als het kwaad al
geschied was. Bovendien zagen de confucianisten deze wetten als een inbreuk op de sociale
orde en de harmonieuze kosmos aangezien de mens en de natuur één waren; dus als er kwaad
gedaan werd aan de ene, werd er ook kwaad gedaan aan de ander. Dit één zijn van mens en
natuur gaat terug op de school van de naturalisten, die alle fenomenen in de natuur
67
verklaarden aan de hand van positieve en negatieve kosmische principes yang 阳 en yin 阴 .
Deze school ontwikkelde zich gedurende enkele eeuwen voor de unificatie van het rijk en
bereikte zijn hoogtepunt tijdens de Han-dynastie, waar het deel uitmaakte van het eclectische
confucianisme.
d. Confucianistische principes in de legalistische wetten
De strengheid en hardheid van de legalistische wetten werd getemperd door de
menselijkheid en flexibiliteit van de confucianistische li. Waar de legalisten gehoorzaamheid
aan de letter van wet en het afschrikkend effect ervan benadrukten, promootten de
confucianisten hun principe van de aangeboren goedheid van de mens en zijn mogelijkheid
om door studie het slechte in te zien. 68
Een ander principe is dat van diepgaande differentiatie onder het mom van ‘laat de
straf overeenkomen met de misdaad’. Hiermee bedoelt men dat de straf die iemand krijgt
bepaald wordt door expliciete factoren zoals sociale status69, het motief voor de misdaad en
de situatie waaronder de misdaad gepleegd werd.70 Ook hier is een symbiose van legalisme en
confucianisme te zien.
De sociale status bepaalde onder andere hoe zwaar de straf was, zo kon een slaaf
veroordeeld worden tot de dood omdat hij een meester had aangevallen, omgekeerd echter
wanneer een meester de slaaf aanviel, zal hij hier niet voor veroordeeld worden tenzij het
echter de dood tot gevolg had71. Deze visie gaat terug op het confucianistische principe xiao.
Onder het confucianistische principe zhong, konden ambtenaren hun straf afkopen of
strafvermindering vorderen. Aan de andere kant, gezien ambtenaren gezien werden als jünzi,
君子 en dus uitblonken in moraal gedrag, konden ze in bepaalde situaties ook zwaardere
straffen krijgen dan de gewone mens, xiaoren, 小人. Ze hadden namelijk een voorbeeld
functie72.
24
Dankzij het confucianistische principe ren, konden de zwakkere individuen in de
maatschappij op amnestie of strafvermindering rekenen. Zo stipuleerde de Tang-codex en
eveneens de volgende codices dat men een zachtere straf moest geven aan kinderen jonger
dan 15, aan volwassenen ouder dan 70, aan vrouwen ( zeker zwangere vrouwen) en aan
mensen met mentale of fysische gebreken.73
1
Xuejing 薛菁, fengjianzhi wuxing yange chutan 封建制五刑沿革初探 (Studies in Evolution about Feudal Five
Cardinal Forms of Punishment), minjiang xueyuan xuebao 闽江学院学报 , vol. 27, nr.1, 2006, p.65.
1
D.Bodde & C. Morris, Law in Imperial China, Cambridge (Massachusetts): Harvard University Press, 1967,
p.13.
2
D.Bodde & C. Morris, Law in Imperial China, 1967, pp.3-5.
3
Herlee G. Creel, “Legal institutions and procedures during the Chou dynasty”, in Essays on China’s Legal
Tradition, ed. J.A..Cohen, R.R. Edwards and F.C.Chen, Princeton (New Jersey): Princeton University Press,
1980, pp. 26-55.
4
Verdere uitleg hierover in hoofdstuk 3.2.3.
5
G. MacCormack, The Spirit of Traditional Chinese Law, Athene en Londen: The University of Georgia Press,
1996, pp.1-17.
6
Hong Lu & Terance D. Miethe, China’s Death Penalty – History, Law and Contemporary Practices, 2007, p.
22.
7
D.Bodde & C. Morris, Law in Imperial China, 1967, pp.3-5.
8
Ibid., p.11.
9
T. Brook, J. Bourgon en G. Blue, Death by a Thousand Cuts, Cambridge, London and Massachusetts: Harvard
University Press, 2008, p.37.
10
Hong Lu en Lening Zhang, Death penalty in China: The law and the practice, Journal of Criminal justice, 33,
2005, p. 367.
11
D.Bodde & C. Morris, Law in Imperial China, 1967, pp. 11-12.
12
Wu Jingrong 吴景荣 en Cheng Zhenqiu 程镇球, xinshidai hanying da cidian 新时代汉英大词典 (New Age
Chinese-English Dictionary), Beijing: The Commercial Press, 2006, p.2091.
13
Meer uitleg zie hoofdstuk 3.2.2.
14
T. Brook, J. Bourgon en G. Blue, Death by a Thousand Cuts, 2008, p.37.
15
D.Bodde & C. Morris, Law in Imperial China, 1967, p. 12.
16
Wu Jingrong 吴景荣 en Cheng Zhenqiu 程镇球, xinshidai hanying da cidian 新时代汉英大词典 (New Age
Chinese-English Dictionary), Beijing: The Commercial Press, 2006, p.2091.
17
Ibid. p.539. & G. MacCormack, Traditional Chinese Penal Law, Edinburgh: Edinburgh UP, 1991.
18
Wu Jingrong 吴景荣 en Cheng Zhenqiu 程镇球, xinshidai hanying da cidian 新时代汉英大词典 (New Age
Chinese-English Dictionary), Beijing: The Commercial Press, 2006, p.2091.
19
T’ung-tsu Ch’ü, Law and Society in Traditional China, Parijs: Mouton, 1961[1947], pp. 267- 279.
20
Ibid.
21
Wu Jingrong 吴景荣 en Cheng Zhenqiu 程镇球, xinshidai hanying da cidian 新时代汉英大词典 (New Age
Chinese-English Dictionary), Beijing: The Commercial Press, 2006, p.2091.
22
Deze oorlogen en sociale veranderingen doen zich vooral tijdens de lente herfst-periode chunqiu 春秋 (770476 v. Chr.) en de strijdende staten zhanguo 战国 (476 – 221 v. Chr.) voor. Tijdens de Strijdende Staten
wedijveren de heren van enkele grote staten voor de macht tot één van hen de macht grijpt en het hele rijk
herenigd. Uit: Hong Lu & Terance D. Miethe, China’s Death Penalty – History, Law and Contemporary
Practices, 2007, p. 28.
23
Hong Lu & Terance D. Miethe, China’s Death Penalty – History, Law and Contemporary Practices, 2007, p.
28. & D.Bodde & C. Morris, Law in Imperial China, Cambridge, 1967, pp. 15-16.
24
D.Bodde & C. Morris, Law in Imperial China, 1967, p. 16.
25
De drie legendarische heersers of modelheersers waren Yao 堯, Shun 舜 en Yu 禹. Ze leefden voor het
ontstaan van de eerste dynastie. Shun werd door Yao verkozen als zijn opvolger in plaats van diens zoon. Yu
was de opvolger van Shun en tevens beschouwd als oprichter van de Xia-dynastie. Volgens de traditie zouden
deze modelheersers aan de basis liggen van het principe om heersers te selecteren op basis van hun moraliteit.
Uit: D.Bodde, “Myths of Ancient China”, in: Mythologies of the Ancient World, S.N Kramer (red.), Garden City
(NJ): Doubleday,1961, pp.389-390. & M. Loewe en E.L. Shaugnessy (reds.), The Cambridge History of China –
From the Origins of Civilisation to 221 B.C., Cambridge: Cambridge University Press, 1999, pp. 68-71.
25
26
Op wie zij zijn en welke rol zij gespeeld hebben, komen we terug in hoofdstuk 3.2.3.2.
D.Bodde & C. Morris, Law in Imperial China, 1967, p. 28.
28
De lü xing is zelf een deel van de klassieke shujing, de shujing is een van de 5 klassieken. Deze 5 klassieken
zijn: 1. Het Boek der oden, shijing 诗经, het boek der geschiedenis, shujing 书经, het boek der riten, lijing 礼经,
het boek der verandering, yijing 易经 en de lente en herfst annalen, chunqiu 春秋. Uit: Huang Xian 黄娴,
‘Shujing’, ‘Yijing’ yu shiba shiji zhongfa xue mu wen liu《书经》、《易经》与十八世纪中法学木文流 ( De
functie en invloed van de shujing en de Yijing op de Chinees – Franse academische communicatie van de 18e
eeuw), Min jiang xueyuan xuebao 闽江学院学报, vol.27, nr.3, 2006. & D.Bodde & C. Morris, Law in Imperial
China, 1967, p. 13.
29
Hong Lu & Terance D. Miethe, China’s Death Penalty – History, Law and Contemporary Practices, 2007, p.
32.
30
Xuejing 薛菁, fengjianzhi wuxing yange chutan 封建制五刑沿革初探 (Studies in Evolution about Feudal
Five Cardinal Forms of Punishment), minjiang xueyuan xuebao 闽江学院学报 , vol. 27, nr.1, 2006, p.65.
31
D.Bodde & C. Morris, Law in Imperial China, 1967, pp. 13.
32
Hammurabi was een prins van 1728 – 1686 v. Chr. over Mesopotamië. In een reliëf is te zien hoe Hammurabi
de zege krijgt van de god van de gerechtigheid om zijn wetten te schrijven en toe te passen en zo te zorgen voor
welvaart en het kwaad te bestrijden. Uit: T.J. Meek en B. Pritchard, ed., Ancient Near Eastern Texts, Princeton,
New York, Princeton Universtiy Press, 1950, p.164.
33
Bodde and C. Morris, Law in Imperial China, 1967, pp.9 - 10.
34
Kong Fuzi, bekend onder zijn Latijnse naam Confucius werd geboren in 552 of 551 v. Chr. in de staat Lu. Hij
was afkomstig uit een nobele familie. In zijn jonge jaren bezocht hij naburige staten om er te praten met de
heersers en hen raad te geven voor hun bestuur. Later werd kreeg hij een ministerspost in de staat Lu.
Uiteindelijk deed hij afstand van deze positie om te kunnen rondtrekken van staat tot staat en de heersers advies
te geven. Zijn leerlingen gaf hij onderricht in zijn ideeën over het leven en een goede regering. Hij stierf in 479 v.
Chr. Hij lag aan de basis van een stroming die later het confucianisme zou noemen. Uit: Bryan W. Van Norden,
Confucius and the Analects – new essays, Oxford: Oxford University Press, 2002, pp. 9-12.
35
Hodgkinson & A. Rutherford (reds.), Capital punishment: Global issues and prospects, criminal policy series,
Vol.II, Winchester, UK , Waterside Press,1996, pp. 105– 141.
36
M.Palmer, The People’s Republic of China, in: P. Hodgkinson & A. Rutherford (Eds.), Capital punishment:
Global issues and prospects, criminal policy series, Vol.II, Winchester (UK): Waterside Press, 1996, pp. 105–
141.
37
D.Bodde & C. Morris, Law in Imperial China, 1967, p. 19.
38
Ibid., p. 20.
39
Hong Lu & Terance D. Miethe, China’s Death Penalty – History, Law and Contemporary Practices, 2007, pp.
29-30. & Robert P. Kramers, “The development of the Confucian Schools.” In eds.: D. Twitchett & M. Loewe,
The Cambridge History of China- Vol.1: The Chin and Han Empires, 221 B.C. - A.D.220, Cambridge, 1986, p.
747-765.
40
Liang Jian 梁健, Zhongguo gudai xingfa de fuchou tedian 中国古代刑法的复仇特点 (De karakteristieken
van wraak binnen de oude Chinese strafwet), Fazhi yu jingji 法制与经济, 10, 2008, p. 88.
41
Liu Yongping, Origins of Chinese Law – Penal and Administrative Law in Its Early Development, Oxford,
New York, Oxford University Press, 1998, p. 91.& Hong Lu & Terance D. Miethe, China’s Death Penalty –
History, Law and Contemporary Practices, 2007, p.30.
42
Deze 5 belangrijke relaties zijn: 1. De relatie tussen vader en zoon, 2. De relatie tussen heerser en onderdaan, 3.
De relatie tussen man en vrouw, 4. De relatie tussen oudere broer en jongere broer en 5. De relatie tussen twee
vrienden. Uit: G. MacCormack, The Spirit of Traditional Chinese Law, Athene en Londen: The University of
Georgia Press, 1996, pp.73-74.
43
D.Bodde & C. Morris, Law in Imperial China, 1967, pp.20- 21
44
Hong Lu & Terance D. Miethe, China’s Death Penalty – History, Law and Contemporary Practices, 2007, p.
30.
45
D.Bodde & C. Morris, Law in Imperial China, 1967, pp. 20- 21.
46
D.Bodde & C. Morris, Law in Imperial China, 1967, p.22.
47
Xunzi (298-238 v. Chr.), Xunzi, Hfst.9, vert. H.H. Dubs, The Works of Hsüntze, London: Arthur Probsthain,
1928, p. 123. & D.Bodde & C. Morris, Law in Imperial China, 1967, p. 22.
48
D.Bodde & C. Morris, Law in Imperial China, 1967, p.22. & vertaald door: J. Legge in F. Max Müller,
Sacred Books of the East, Oxford, Clarendon Press,1885, vol. XXVII, p.90, aangepast door D. Bodde. De Liji is
een werk die handelt over de li, de ritten. Het bestrijkt een periode die begint vóór de Qin dynastie en loopt tot
het einde van de Westelijke Han, 8 n. Chr.. De Liji bevat onder andere geschriften van de discipelen van
Confucius. Het bestaat uit meerdere delen die niet in een periode vervolledigd werden maar over de
27
26
verschillende periodes door verschillende auteurs voltooid werden. De liji weerspiegelt eveneens het leven, de
ritten, de samenleving en de tijdsgeest van de respectievelijke periodes. Uit: Zhao Kuifu 赵逵夫, ‘liji’ yu xiandai
jingshen wenming 礼记与现代精神文明 ( De liji en de moderne spirituele civilisatie), Xibei shida xuebao 西北
师大学报, vol.45, nr.1, 2008, p.1.
49
D.Bodde & C. Morris, Law in Imperial China, 1967, p.23.
50
Herlee G. Creel, “Legal institutions and procedures during the Chou dynasty”, in Essays on China’s Legal
Tradition, ed. J.A..Cohen, R.R. Edwards and F.C.Chen, Princeton, New Jersey, Princeton University Press, 1980,
pp. 26-55.
51
Shang Yang leefde van 390 v. Chr. tot 338 v. Chr., tijdens de periode van de Strijdende Staten, zhanguo 战国.
Hij wordt beschouwd als een belangrijke vertegenwoordiger van de legalistische school ontstaan in pre-Qin
tijden. Zijn gedachtegoed benadrukte het regeren door middel van wetten en de soevereiniteit van de heerser. Uit:
Li Wenfang 李文芳, shilun Shang Yang de baquan sixiang 试论商鞅的霸权思想 ( over de suprematie ideologie
van Shang Yang), Tahe Zhiye Jishu xueyuan xuebao 漯河职业技术学院学报, Vol.7, nr.1, 2008, p. 78.
52
Hong Lu & Terance D. Miethe, China’s Death Penalty – History, Law and Contemporary Practices, 2007, p.
31.
53
D.Bodde & C. Morris, Law in Imperial China, 1967, pp.23- 24.
54
D.Bodde & C. Morris, Law in Imperial China, 1967, p. 24. & Hong Lu & Terance D. Miethe, China’s Death
Penalty – History, Law and Contemporary Practices, 2007, p.31.
55
Vertaald door J.J.L Duyvendak, The Book of Lord Shang, London: A. Probsthain, s.n.,1928, p. 288.
56
L. Stover, Imperial China and the State Cult of Confucius, Kefferson (North Carolina): Mc Farland &
Company, Inc. Publishers, 2005, pp. 130-131.
57
Han Feizi was de leerling van de confucianist Xunzi. Hij leefde van circa 280 v. Chr. tot 233 v. Chr. Hij was
lid van de regerende familie van de staat Han tijdens de periode van de Strijdende Staten. Hij was een
vertegenwoordig van het legalisme. Zijn ideeën zijn gebundeld in het boek Han Feizi 韩 非 子 en gaan
voornamelijk over de kunst van het regeren, hoe een heerser zijn gezag kan verstreken, hoe hij zijn macht kan
versterken en hoe er moet omgegaan worden met straffen. Uit: P. J. Ivanhoe, Bryan William Van Norden,
Readings in classical Chinese filosophy, Indianapolis: Hackett Publishing, 2005, p. 311.
58
Vertaald door W.K. Liao, The Complete Works of Han Fei Tzu, Vol.I, London, 1939-1959, p. 124. Aangepast
door D. Bodde in D.Bodde & C. Morris, Law in Imperial China, 1967, pp. 26-27.
59
D.Bodde & C. Morris, Law in Imperial China, 1967, p. 27.
60
Ibid.
61
Zo werd bijvoorbeeld lange tijd aangenomen dat het examensysteem, die ambtenaren recruteert op basis van
intelect en niet op basis van afkomst, traditioneel confucianistisch is maar recente studies tonen ook hier de
invloed van het legalisme. Zie: Herlee G. Creel, “The fa-chia: ‘Legalist’ or ‘Administrators’?”, Bulletin of the
Institute of History and Philology, Academia Sinica, extra Vol.4, Taipei, 1961, pp. 607-636.
62
Met deze rivaliserende scholen bedoelen we voornamelijk het legalisme maar ook het taoisme en kleinere
scholen zoals het naturalisme en de dialectici.
63
D.Bodde & C. Morris, Law in Imperial China, 1967, p.28.
64
Auteur van deze term is Dr. Tongzi Qü in Qü Tongzi, Law and Society in Traditional China, Parijs en Den
Haag, Mouton & Co, 1961, p. 278.
65
D.Bodde & C. Morris, Law in Imperial China, Cambridge (Massachusetts), Harvard University Press, 1967,
p.29.
66
Ibid.
67
Deze theorie beschouwt de mens en de natuur als één geheel. Dit geheel wordt samengehouden door tal van
correlaties. Wanneer er een storing is in de ene resulteert dit eveneens in een storing in de ander. Deze eenheid
wordt eveneens gekenmerkt door een continue wisselwerking tussen yin, het vrouwelijke en yang, het
mannelijke, en de vijf Chinese elementen, zijnde aarde, hout, metaal, vuur en water. Het is de plicht van de
heerser zich moreel te ontwikkelen en ervoor te zorgen dat zijn instituties overeenstemmen met de natuurlijke
orde en harmonie in de kosmos te behouden door het stellen van rituele praktijken. D.Bodde & C. Morris, Law
in Imperial China, 1967, pp. 44.
68
Andrew Scobell, “The Death Penalty in Post-Mao China”, The China Quarterly, 123, 1990, p. 504.
69
Zo werd een ambtenaar die een prostitué bezocht bestraft maar wanneer een gewone man dit deed ging hij
vrijuit. Uit: D.Bodde & C. Morris, Law in Imperial China, 1967, p. 35.
70
D.Bodde & C. Morris, Law in Imperial China, 1967, pp. 30-39.
71
Hetzelfde geldt voor de vader – zoon relatie. Wanneer een zoon zijn vader slaat kan hij hiervoor ter dood
veroordeeld worden, wanneer de vader de zoon slaat, is dit onbestraft omdat dit gezien wordt als een plicht van
de vader om zijn zoon discipline bij te brengen. Uit:Wallace Johnson, The Tang Code, Princeton, New Jersey,
Princeton University Press, 1979, pp. 9-13, 23-33.
27
72
Ambtenaren die naar prostituees gingen werden hiervoor gestraft, terwijl gewone mensen die prostituees
frequenteerden hiervoor ongestraft bleven. Uit: D.Bodde & C. Morris, Law in Imperial China, 1967, pp. 30-39.
73
Hierbij moet eveneens vermeld worden dat vrouwen de straf van hun man op zich konden nemen. Zo konden
ze strafvermindering krijgen voor een misdaad die hun man begaan had. Uit: Hong Lu & Terance D. Miethe,
China’s Death Penalty – History, Law and Contemporary Practices, 2007, pp. 33-34.
28
4. Evolutie van de doodstraf van de vroegste tijden
tot de 21ste eeuw
Niettegenstaande de doodstraf indruist tegen de confucianistische filosofie 1 wordt
China gekenmerkt door een lange geschiedenis van toepassing van de doodstraf. De sociale,
politieke en economische omstandigheden van de tijd bepaalden het gebruik. Een
gemeenschappelijk kenmerk dat we terugvinden in alle strafwetboeken uit de dynastieke
periode is het geraffineerd karakter van de wetten2 . Dit geraffineerd karakter wordt mooi
gereflecteerd in de toepassing van de doodstraf die we terugvinden in bijna alle periodes in de
geschiedenis. In alle codices stond namelijk minutieus vastgelegd welke misdaad welke straf
verdiende. Het belangrijkste was dan ook dat de ernst van de straf overeenkwam met de ernst
van de gepleegde misdaad. Bovendien werd de doodstraf doorgaans gezien als een middel om
de sociale orde te herstellen en te behouden.3
Het historisch kader waarbinnen we de evolutie van de doodstraf bespreken bedekt
drie grote historische periodes. De eerste periode loopt van de vroegste Chinese beschaving
tot de Qing 清-dynastie4 en noemen we het Keizerlijk China. De tweede periode start met de
val van de laatste keizerlijke dynastie in 1911 en eindigt met de oprichting van de
Volksrepubliek China in 1949. Het is de periode van de Republiek China, Zhonghua Minguo
中华民国. Als laatste binnen het historisch kader beschouwen we de Volksrepubliek China,
Zhonghua Renmin Gongheguo 中华人民共和国 die begint vanaf 1949.5
Deze drie periodes worden elk gekenmerkt door een eigen invulling van de toepassing
van de doodstraf beïnvloed door de sociopolitieke context van die tijd.
4.1. De doodstraf in het keizerrijk China
De belangrijkste bron die ons primaire informatie verschaft over de oudste wetten en
codices, is ongetwijfeld de Qing-codex, Da Qing Lüli 大清律例, van 1740. Deze codex
voorziet ons niet alleen van informatie over wettelijke procedures maar geeft ons eveneens
een overzicht van belangrijke termen en algemene principes.6
De xingfazhi 刑法志, monografieën over de wet, die vervat zaten in vele dynastieke
historiën, zijn secundaire bronnen die van groot belang zijn omdat ze hun informatie plaatsten
in een historische context. Vele hiervan zijn vertaald in Westerse werken.7
29
Een derde belangrijke bron van informatie zijn de grote encyclopedieën die secties
bevatten over wetten. De Da Qing Huidian 大清會典, Verzamelde statuten van de Grote
Qing, vormt hierin de belangrijkste bron.8
Zoals hierboven vermeld, zien we het keizerrijk China als de eerste belangrijke
omvangrijke periode binnen het historisch kader van de ontwikkeling van de doodstraf.
Hierbij moet vermeld worden dat de term keizerrijk China en de bijhorende periode voor
discussie vatbaar is. We onderscheiden twee benaderingen over deze periode afhankelijk van
het theoretisch kader waarin de benaderingen tot stand zijn gekomen.9
Langs de ene kant onderscheiden we het marxistisch theoretisch kader die opgenomen
is in het gedachtengoed van de Volksrepubliek China. Zij zien deze periode als ‘leenrechtelijk’
en lopend van de Qin-dynastie tot de Qing-dynastie10.
De andere invalshoek is deze van westerse wetenschappers en enkele Taiwanese
geleerden. Zij schilderen deze periode in de Chinese geschiedenis af als imperiaal, keizerlijk.
De tijdspanne die zij afbakenen loopt van de eerste dynastie met geschreven teksten, de
Shang-dynastie, tot de val van het Qing-rijk in 1911.11
4.1.1. De Pre-Qin periode
4.1.1.1.
De sociopolitieke context
In de periode voor de oprichting van de Republiek China kunnen we drie grote
periodes onderscheiden. Voor 1700 v. Chr spreekt men van een China die voornamelijk
bestond uit primitieve gemeenschappen. Vanaf 1700 v.Chr. duiken de eerste geschreven
teksten op. Vanaf de beginselen van die geschreven geschiedenis tot 221 v.Chr. spreken we
van de periode van de horigen of slaven. De laatste en belangrijkste periode in de evolutie van
de doodstraf is de leenrechtelijke periode.
De periode van de eerste gemeenschappen wordt gekenmerkt door kleine
gemeenschappen die leven van primitieve landbouw in de vruchtbare gebieden van het
stroomgebied van de gele rivier, Huang He 黄河, en de benedenloop van de lange rivier,
Chang Jiang 长江. Gedurende vele eeuwen evolueren deze kleine gemeenschappen zich naar
grotere samenlevingen die zich kenmerken in een groot vakmanschap op het gebied van
aardewerk en de ontwikkeling van nieuwe landbouwtechnieken. De twee belangrijkste
30
regionale samenlevingen waren de Yangshao 仰韶-cultuur12 en de Longshan 龙山-cultuur. In
beide culturen zijn aanwijzingen gevonden van een primitief klassenstructuur en
voorouderverering.13
De Shang 商- dynastie14is de eerste periode waarin we kunnen spreken van steden.
Deze dynastie had eveneens een hiërarchische structuur. Bovenaan de maatschappij stond een
koning, wang 王 . Verder bestond de samenleving uit clans die opgebouwd waren uit
verschillende families. De koning had zowel een politieke, economische, religieuze en
administratieve functie. Hij vormde het contact tussen het volk en de goden. De Shang en ook
zijn opvolger, de Westelijk Zhou 西周15, worden omschreven als archaïsche koninkrijken met
aristocratische trekjes. 16 De koningen van deze dynastieën waren meer dan koningen alleen.
Ze genoten van een goddelijke en absolute macht en regeerden via een minutieus gelaagd
ambtenaren apparaat.17 De ambten werden erfelijk overgedragen via de mannelijke lijn. De
koning was de enige die in rechtstreeks contact kon staan met de goden. Het seculiere was
eveneens een onderdeel van het sacrale en deze twee stonden dus niet los van elkaar.18
Deze periode van horigen tot de periode van de eenmaking, kende een grote
economische ontwikkeling die leidde tot ongelijkheid in de maatschappij. Aan de ene kant
ontstond er een klasse van rijke landeigenaars, terwijl kleinere boeren degradeerden tot
pachters of zelfs slaven. Deze evolutie in de maatschappij veroorzaakte sociale onrust. 19
Wanneer de Shang ingenomen werd door koning Wen van de Zhou, verdeelt die de
veroverde gebieden onder de adellijke familie, Deze domeinen, guo 国 genoemd, werden
gerangschikt volgens graad van belangrijkheid, zo had je eveneens een hiërarchie in de
domeinen. Elk domein werd gedomineerd door een koning die net zoals de koning van de
Shang en de Zhou een religieuze en politieke functie had. Na een tijdje groeien deze
domeinen uit tot zelfstandige koninkrijkjes die onder elkaar vechten voor de macht. Deze
periode staat bekend als de Oostelijke Zhou, Dongzhou 东 周 20 , en wordt traditioneel
onderverdeeld in de Lente-Herfst periode, Chunqiu 春秋21 , en de Strijdende Staten, zhanguo
战国22. In deze laatste periode bereikte de sociale onrust zijn hoogtepunt. Binnen de staten
vochten de families onder elkaar en onderling vochten de staten om meer territorium.23
Op het einde van de Strijdende Staten waren er Zes Koninkrijken, liu guo 六国, zijnde
Han 韓 (403-230 v.Chr.), Zhao 趙( 403-222 v.Chr.), Wei 魏(403-225 v.Chr.), Chu 楚(?-223
31
v.Chr.), Qi 齊(11e eeuw v.Chr. tot 221 v.Chr.) en Yan 燕(11e eeuw v.Chr. tot 222 v.Chr.). Zij
werden allemaal ingenomen door de Qin die een gecentraliseerde staat vormde.24
4.1.1.2.
De wet en de doodstraf
a. “ Vijf Straffen”
Het vroegste teken van het bestaan van de doodstraf vinden we volgens de traditie
terug bij de Miao 苗25. Zij waren rond de 23ste eeuw v. Chr. de eerste die het systeem van de
‘Vijf Straffen, wuxing 五刑’, hanteerden. De mythe, die opgenomen is in de Lü xing 吕刑, de
straffen van Lü, zelf een onderdeel van de Shujing 书經26, legt de mythe in de mond van een
koning die regeerde in de 10e eeuw v.Chr. Waarschijnlijk dateert de mythe van enkele eeuwen
later.27 De overlevering schrijft het ontstaan van de fa, de geschreven wetten, toe aan een
Barbaars volk, de Miao. Zij zouden hun bloeiperiode gekend hebben ten tijde van de
modelheerser Shun. Volgens het verhaal maakten de Miao gebruik van straffen, xing 刑, om
hun volk onder controle te houden in plaats van morele voorschriften. De straffen bestonden
uit amputaties van de neus of benen of castratie. Deze xing werden later fa genoemd.28 Verder
vertelt de mythe dat Shangdi 上帝, de opperste god, deze Miao zou verbannen hebben omdat
ze teveel onschuldigen straften. Toch namen de Chinezen hun systeem van de ‘wuxing’ ,
zijnde tatoeëren, amputatie van de neus, amputatie van een of twee voeten, castratie en dood,
over.29
De vroegste overlevering over de lichamelijke straffen van de Miao in de Lü xing gaat
als volgt:
“ 苗民弗用灵, 制以刑,惟作五虐之刑曰法, 杀戮无辜, 爱始淫为刻、耳、标、黔”30
“De Miao mensen maakten geen gebruik van spirituele [cultivatie], ze controleerden door
middel van straffen, ze creëerden enkel de vijf wrede straffen die ze wetten noemden, ze
slachtten onschuldigen, ze hielden ervan om zinloos in te kerven, oren [af te snijden], te
tatoeëren en te verbranden.”31
Na de oprichting van de Xia-dynastie introduceerde men deze straffen van de Miao als
belangrijkste strafmethode. De Shang en de Zhou namen dit systeem van straffen over. Vanaf
deze dynastieën werden de 5 straffen officieel vastgelegd32:
32
1.
Mo 墨, tatoeëren van het gezicht
2.
Yi 劓, amputatie van de neus
3.
Fei 非, voet amputatie
4.
Gong 宫 , amputatie van mannelijk orgaan of levenslange
opsluiting van een vrouw
5.
Dabi 大辟, doodstraf
“墨罚之属千, 劓罚之属千, 非罚之属五百, 宫罚之属三百, 大辟之罚, 其属二百,
五刑之属三千”33
“1000 misdaden werden bestraft met het tatoeëren van het gezicht, 1000 misdaden werden
bestraft met amputatie van de neus, 500 misdaden werden bestraft met voet amputatie, 300
met amputatie van het mannelijk orgaan of met levenslange opsluiting van een vrouw, wat
betreft de doodstraf, er zijn 200 misdaden die hiermee bestraft werden, er zijn 3000 misdaden
die bestraft werden met de ‘vijf straffen’ .”
Hierbij dient echter vermeld te worden dat deze aantalen verschilden van dynastie tot
dynastie. Zo waren er in de Qing-dynastie 800 verschillende misdaden waarop de doodstraf
stond. In het pre-Qin rijk zien we eveneens slechts een sporadische toepassing van deze ‘vijf
straffen’, de legendarische heersers benadrukten immers dat het beter was een schuldige
ongestraft te laten dan een onschuldige te straffen. 34
Een belangrijk kenmerk van deze straffen die we reeds terugvinden in de vroegste
basisteksten 35 is het feit dat het de intentie om een bepaalde misdaad te plegen was die
strafbaar was niet de daad zelf. Hieruit volgt dat onopzettelijke misdaden moeten vergeven
worden, alsook misdaden waarvan de intentie niet afdoende kon bewezen worden.36
De term “ Vijf Straffen” heeft zelf ook aanleiding gegeven tot enkele hypotheses over
het feit waarom het er juist vijf zijn. Derek Bodde en Clarence Morris stellen dat er misschien
een relatie zou bestaan tussen de Vijf elementen die het politiek–kosmisch systeem domineren
en de wuxing. Hoewel ze het evenwel voor mogelijk achten dat de wuxing reeds bestonden
voor het systeem van de Vijf Elementen was uitgewerkt.37 Oskar Weggel haalt deze relatie
ook aan in zijn boek Chinesische Rechtsgeschichte. Het getal “vijf” vinden we echter terug in
vele Chinese ideeën. Zo spreken ze over de 5 hemelrichtingen, de 5 sterrenbeelden, de 5
elementen en de 5 organen van het lichaam.38
Concluderend kunnen we dus stellen dat in de pre–Qin periode de primaire basis
gelegd wordt voor de doodstraf in de zogenaamde “ Vijf Straffen”. Deze wuxing kennen hun
oorsprong bij een niet-Chinees volk, de Miao en werden nadien opgenomen in het Chinese
33
rechtswezen. Het betrof voornamelijk lichamelijke straffen zoals tatoeëren, castratie,
amputatie en de dood. Daarom werden de “ Vijf Straffen” ook wel rouxing 肉 刑 39 ,
verminkende straffen genoemd.40
b. De pre-qin wetgeving
Traditioneel beschouwd men de Fajing 法 經 als de eerste codex die werd
uitgevaardigd aan het begin van de 4de eeuw v. Chr. Deze codex werd bekend gemaakt door
Li Kui 李悝, de eerste minister van de staat Wei rond 400 v. Chr. Fajing betekent kanon der
wetten.41
Niettegenstaande de fajing beschouwd wordt als de oudste overlevering, zijn er in
vroegere teksten42 eveneens verwijzingen gevonden naar de straffen en wetten toegepast door
de Xia en de Shang.
Naast verwijzingen in vroege teksen over wetten en straffen, zijn er ook inscripties
teruggevonden op orakelbeenderen en bronzen voorwerpen. De xingshu 刑書, “ Boek der
straffen”, is één van de oudste pre-Qin bronnen van deze soort. Hij dateert van 536 v.
Chr en werd ingekerfd in een driepotige bronzen pot in de staat Zheng 鄭 op bevel van eerste
minister Zi Chan 子産. Mede door de opkomst van de vele filosofische scholen in die tijd,
ontstond er een hevige discussie en kreeg hij veel kritiek op deze uitvaardiging van de straffen.
Zo stelde een protestbrief van een hoge officier van een naburige staat:
“[…] Anciently, the early kings conducted their administration by deliberating on matters [ as
they arose]; they did not put their punishments and penalties [into writing], fearing that this
would create a contentiousness among the people wich could not be checked. Therefore they
used the principle of social rightness (yi 義) to keep the people in bounds, […] activated for
them the accepted ways of behaviour (li) […]”43
Deze passage weerspiegelt de conservatieve houding die er heerste wat betreft straffen
en wetten in die tijd en de blijvende nadruk op de negatieve invloed van wetten en straffen op
moraal en politiek, een visie die typisch Chinees is.44
Verschillende naburige staten volgden echter zijn voorbeeld en ook binnen de staat
Zheng volgden nieuwe bekendmakingen. Zo vaardigde de staat Jin 晉45 in het jaar 513 v.Chr.
eveneens “een boek der straffen”, xingshu , uit die ingekerfd was in een ijzeren vat.
Een belangrijk figuur in de verdere evolutie van de codices in het pre-Qin tijdperk was
Shang Yang 商鞅 (390 v. Chr. – 338 v. Chr.)46. Hij leefde in de periode van de Strijdende
34
Staten, de periode waarin discussies tussen de vele filosofische scholen prominent aanwezig
waren in de hogere kringen. De ideeën van Shang Yang lagen aan de basis van de
legalistische school die later verder gevormd zal worden door Han Feizi 韩非子. Shang Yang,
als vooraanstaand legalist, benadrukte de strikte navolging van de wet en toepassing van de
straffen. Hij promootte eveneens een samenleving waarin iedereen gelijk was voor de wet.47
Onder zijn invloed beschikte de staat Qin 48 reeds over een aantal wetten die
bovenstaande ideeën van ShangYang weerspiegelden. In 350 v.Chr. introduceerde hij zijn
principe van ‘iedereen gelijk voor de wet, ongeacht sociale status’ in de Qin-wetten die later
eveneens de wetten van de Qin-dynastie zullen vormen.49
4.1.2. De Qin 秦-dynastie
4.1.2.1.
De sociopolitieke context
Zoals reeds eerder vermeld slaagde Shi Huangdi er in 221 v.Chr. in om de
verschillende staten die in onderlinge strijd waren tijdens de periode van de Strijdende Staten,
te overwinnen en een éénheidsrijk te vestigen.
Na zijn zege in 221 v. Chr. trachtte hij China te verenigen op tal van domeinen zoals
politiek, economie, infrastructuur, schrift en wetten. In navolging van de filosofische
dominantie van het legalisme in de staat Qin werd het legalisme ook de dominante school in
de Qin-dynastie. Shi Huangdi regeerde met harde hand. Zijn bestuur gebaseerd op de
principes van Shang Yang hielden het volk kort. Bovendien werden ook veranderingen in de
ambtenarij doorgevoerd en ontstond zo een bureaucratie bestaande uit ambtenaren wiens ambt
niet erfelijk was, die centraal aangesteld werden en die bezoldigd werden. 50
Toch kreeg Shi Huangdi te kampen met veel kritiek van andere filosofische scholen
zoals het confucianisme, die vonden dat de wetten de oorzaak waren van het feit dat de
mensen geen oog meer hadden voor morele principes maar enkel nog gehoorzaamden aan de
wet om straffen te vermijden. Om deze opposanten in de kiem te smoren organiseerde hij een
gigantische verbranding van alle boeken die inhoudelijk niet strookten met de idealen van zijn
bewind. Niettemin bewaarde hij van elk exemplaar één in de keizerlijk bibliotheek waardoor
deze dus een onmisbare bron van kostbare informatie vormt over de pre-Qin periode.51
Shi Huangdi streefde er naar om strikte controle over zijn onderdanen te verwerven en
om de verzwakte staat terug onder politieke controle te krijgen. Hij voerde agrarische
35
hervormingen door, ‘ontwapende’ het volk, legde hoge taksen op en schrok diegenen die
ongehoorzaam waren af met strenge straffen.52
Over de val van de Qin bestaan er verschillende hypotheses. Zo stellen de meeste
theorieën dat er na de dood van Shi Huangdi in 210 v.Chr. onenigheid ontstond wat
resulteerde in chaos en nood aan een nieuwe sterke kracht aan het hoofd van de maatschappij.
Bovendien zou het volk in opstand gekomen zijn tegen het harde en strenge schrikbewind.53
Hoewel Shi Huangdi in 210 v. Chr. stierf, bleven zijn gecentraliseerde structuren nog
gedurende meer dan 2000 jaar dominant aanwezig in de verdere geschiedenis van de Chinese
samenleving. 54
4.1.2.2.
a.
De wetten en doodstraf
De wet
De Qin-dynastie wordt gezien als de dynastie waarin het recht geünificeerd en
gestandaardiseerd werd. Codices van verschillende staten werden naast elkaar gelegd en
verenigd in één nationale codex. Deze codex werd neergeschreven op bamboe of op hout. De
manier van codificeren eigen aan de Qin werd het model voor verdere Chinese codices.55
Shi Huangdi verkoos bij zijn overwinning in 221 v. Chr. een staat opgebouwd op basis
van de legalistische principes. Aldus werden de wetten van de staat Qin universeel geldig in
het hele Qin – rijk onder Shi Huangdi. Deze legalistische wetten achtte men nodig om de
stabiliteit in het nieuwe rijk te consolideren en om de bevolking onder controle te houden.
Shang Yang, een vooraanstaande legalist en tevens eerste minister van de staat Qin,
voerde reeds in 350 v. Chr. belangrijke hervormingen in de wetten van de Qin door. Zo stelde
hij dat iedereen gelijk was voor de wet ongeacht de sociale positie.
De Qin codex en andere legale of administratieve werken zijn verloren gegaan.
Dankzij de ontdekking van 612 bamboestroken met legale teksten op gevonden in shuihudi 睡
虎地 in de provincie Hubei 湖北, kunnen we ons een beeld vormen van de wetgeving van de
Qin. Deze teksten werden gevonden in 1975 en handelen over de wet in de Qin-dynastie en
de politieke instellingen. Belangrijk is dat ze een doorbraak betekenden in de studie over de
pre-Qin wetten en de Qin wetten. Één van de belangrijke kenmerken van de Qin wetten is de
wet van wederzijdse verantwoordelijkheid, dit houdt in dat het begaan van een misdaad kan
leiden tot het executeren van de verwanten van de dader tot in de derde graad, zijnde ouders,
36
kinderen, broers en echtgenoten. Deze wet van wederzijdse verantwoordelijkheid bleef in
gebruik tot aan het einde van de Qing dynastie. 56
Shi Huangdi’s dictatoriale bewind wekte protest op bij het volk, bijgevolg ging het
Qin rijk door onder andere zijn strenge wetten en wrede straffen ten onder.
b.
De doodstraf
In de periode voor de oprichting van de Qin dynastie legde men de basis van het
strafsysteem, de vijf straffen wuxing. Gezien Shi Huangdi zijn beleid wou consolideren en
aldus regeerde met harde hand, steunde zijn beleid eveneens op een toepassing van wrede
straffen. Net zoals voor 221 v. Chr. maakte hij gebruik van verminkende straffen, rouxing,
zoals castratie, amputatie en tatoeëren. Hoewel ze in naam niet meer de 5 straffen genoemd
werden bleef dit oude strafsysteem bestaan. 57
Tijdens de Qin dynastie werd de doodstraf gebruikt voor een uitgebreid aantal
misdaden. De voornaamste van deze lijst misdaden waren het verstoren van het regime,
schade aanbrengen aan de veiligheid van de keizer en de keizer beledigen of aanvallen. Waar
men vroeger vooral criminelen ter dood bracht door onthoofding of wurging, hanteerde men
vanaf de Qin een uitgebreid reeks aan mogelijkheden. Zo kon men ter dood gebracht worden
door het lichaam uit elkaar te rukken aan de hand van karren of door het lichaam in twee te
snijden ter hoogte van de middel of door iemand levend te koken in een ketel. Een andere
straf was het levend begraven. Bovendien werden door het principe van wederzijdse
vergelding soms volledige families van misdadigers mee gedood. Vele misdadigers vonden
ook hun dood in de grootste projecten gelanceerd door Shi Huangdi zoals de bouw van de
Chinese muur.58
Naargelang de begane misdaad en de ernst ervan bleef het lichaam volledig of werd
het juist in stukken gedaan. Men geloofde namelijk dat men het lichaam moest intact houden
uit respect voor de voorouders van wie men het gekregen had. 59De ergste straffen waren
aldus die straffen die het lichaam niet volledig lieten.
Samenvattend kunnen we dus stellen dat de Qin gekenmerkt werd door een toepassing
van verminkende straffen die ook al gebruikt werden in de periode voor de éénmaking. De
uitvoering van de doodstraf werd echter onder invloed van het legalisme uitgebreid met een
aantal folterstraffen die het brutale karakter van de Qin weerspiegelden.
37
4.1.3. De Han 汉 dynastie
4.1.3.1.De sociopolitieke context
De legalistische Qin dynastie was slechts een kort leven beschoren. Na de dood van
Shi Huangdi kwam de heerschappij van de Qin in handen van zwakkere heersers en viel het
rijk in 206 v. chr. uiteen als gevolg van rebellie en onrust.60 Het einde van de Qin werd dan
ook gedomineerd door burgeroorlog die het gevolg was van onvrede bij het volk over de
strenge wetten en de vele openbare werken. Adellijke families rebelleerden omwille van
verlies van status en geletterden raakten gefrustreerd omdat geen enkel woord van kritiek
getolereerd werd.
In 206 v. Chr. maakten de Han komaf met de opstanden en vestigden een nieuw rijk,
de Han-dynastie. Deze dynastie nam het bureaucratische systeem van de Qin over en breidde
het uit. 61 Ze probeerden een evenwicht te krijgen tussen de vroegere feodale elite en de
nieuwe klasse van bureaucraten uit de Qin. Zo verkreeg de adel deels zijn land terug maar
behield men toch een gecentraliseerd bestuur.62 Het maatschappelijke model die in de Han
vorm krijgt zal blijven bestaan tot het einde van de Qing-dynastie.63
De economische basis van de Han bleef de landbouw. Deze breidde zich wel
aanzienlijk uit, zo werden er nieuwe technieken gehanteerd en verhuisden groepen van de
bevolking naar het zuiden van het grondgebied om daar nieuwe gronden te bewerken.
Bovendien werd het zware belastingssysteem van de Qin afgeschaft.64
Een belangrijke verandering in de Han dynastie die ook zijn stempel nagelaten heeft
op het rechtssysteem vormt de herinvoering van het confucianisme als dominante filosofische
school. Deze school benadrukte immers de goedheid van de menselijke natuur in tegenstelling
tot de legalisten die stelden dat de mens van nature slecht was. Toch moet hierbij vermeld
worden dat het confucianisme zoals die in de Han dynastie zijn intrede doet een eclectische
vorm is van het confucianisme zoals ontstaan ten tijde van de Strijdende Staten.65
Niettegenstaande het legalisme verdwenen was als een zelfstandige school bleef ze
invloed uitoefenen op het confucianisme dat reeds vermengd was met elementen uit andere
scholen. Hoewel de keizers het harde beleid van de Qin afgezworen hadden beseften ze reeds
snel dat een beleid enkel gebaseerd op het confucianisme onhoudbaar was. Daarom namen ze
legalistische ideeën op in hun economisch en politiek bestuur. Zo voerden ze een grotere
gelijkheid in wat betreft grondbezit, had de overheid het monopolie over zout, ijzer en andere
38
producten en sommigen beweerden zelf dat het examensysteem voor het rekruteren van
ambtenaren op basis van intellect in plaats van erfelijkheid een legalistische basis zou
hebben.66
Het grootste deel van de bevolking in China deed aan landbouw maar naast deze
aanzienlijke groep landbouwers kende de Han dynastie ook een opkomst van handelaars. Zo
ontstond in de Han de rijke handel met Oost-Azië die geleidelijk aan nieuwe invloeden zoals
het Boeddhisme in China deed binnensijpelen. Ook de arbeiders namen een meer
toonaangevende rol in. Deze werkten ofwel voor de staat ofwel voor een privé ondernemer. 67
De Han dynastie typeert zich aldus door een voortzetting van het gecentraliseerde
bureaucratisch systeem van de Qin dynastie, een uitbreiding van het territorium en het
ontstaan van nieuwe sociale groepen zoals arbeiders en handelaars. Daarnaast betekende de
Han ook een definitieve breuk met het legalisme als zelfstandige school maar eveneens ook
een verderzetting van legalistische ideeën in de nieuwe doch eclectische dominante school,
het confucianisme.
4.1.3.2. De wetten
De belangrijkste bron over het legale systeem van de Han dynastie is de Xingfazhi 刑
法志 opgenomen in de 漢書68. Deze Xingfazhi of wettelijke verhandelingen vinden we niet
alleen terug in de Hanshu maar eveneens in dynastieke historiën van andere dynastieën.69
Professor A.F.P. Hulsewé (1910-1993) was een vooraanstaand wetenschapper op het
gebied van de de Qin en de Han wetten. In zijn boek Qin and Han law geeft hij een algemeen
beeld van de materie die ons een inzicht geeft in de verdere evolutie van de codices. Zo
beschrijft hij het onderscheid tussen de twee belangrijkste legale verordening van de Han: lü ,
de statuten en ling, verordening.70
De twee bovenvermelde bronnen melden ons dat de eerste keizer van de Westelijke
71
Han een beleid wou voeren ten gunste van zijn volk en bijgevolg de taksen voor een bepaald
duur afschafte en eveneens komaf maakte met de wetten van de Qin. Hij proclameerde de drie
principes, San Zhang 三章, zijnde: “ Moordenaars moeten geëxecuteerd worden. Misdadigers
die schuldig zijn aan diefstal of het kwetsen van anderen zullen gestraft worden volgens
zware straffen. De andere Qin wetten moeten ongeldig gemaakt worden.” 72 Naast het
uitvaardigen van deze drie principes beloofde hij alle gevangenen uit de oorlog te bevrijden
39
behalve zij die veroordeeld waren tot de dood. Met deze belofte paaide hij de onafhankelijke
heersers die zich aldus onderwierpen aan zijn gezag.73
Een van de belangrijkste kenmerken van de Han wetten is het contrast tussen enerzijds
de harde en strenge behandeling van misdadigers en anderzijds de menselijke benadering van
de wetten door de confucianisten. Zoals reeds hierboven vermeld beschouwden de
confucianisten de mens als van nature goed. De harmonie in de samenleving werd verzekerd
door de heersers die uitblonken in deugd en het voorbeeld waren voor de bevolking. Een goed
bestuur was enkel gebaseerd op de preventieve li, gedragsregels, waardoor de wetten, fa ,
gezien werden als een middel voor wanneer het kwaad al geschied was. Het straffen werd dan
ook altijd vergezeld met heropvoeding van de misdadiger. Een ander gevolg van het humane
karakter van de wetten was dat ‘zwakkere’ groepen zoals kinderen, zwangere vrouwen,
ouderen en zieken vrijgesteld werden van de doodstraf.74
De Han codex, Hanlü 漢律 ziet men als de erfgenaam van de eerder vermelde Fajing
法經 ( zie: 4.1.1.2.) van Li Kui. Deze Han codex, ook de Codex van de 9 secties genoemd of
jiuzhang lü 九章律, kreeg zijn definitieve vorm in 128 v. Chr. en dankte zijn naam aan de
verschillende secties waaruit het bestond. Waar de Fajing slechts bestond uit zes grote
hoofdstukken voegde men er in de Codex van de negen secties nog drie grote hoofdstukken
aan toe.
De Han codex onderscheidde zich van de andere codices door het gebruik van de term
lü in plaats van fa. Waar het bij fa expliciet ging over de geschreven wetten opgelegd door de
heerser en aldus ook over de standaarden die de heerser oplegde, duidde de term lü eerder op
de codex, het geheel van alle wetten.
4.1.3.3. De straffen en de doodstraf
Gezien het confucianisme de wetten een meer humaan tintje gaf, weerspiegelde zich
dit ook in de straffen. Keizer Wendi 文帝 (202 v. Chr – 157 v. Chr.) reflecteerde het humane
element van het confucianisme in zijn strafbeleid door de wreedheid van de 5 straffen, wuxing,
te vermilderen.75 In 167 v. Chr. maakte een keizerlijk edict76 een einde aan die toepassing van
straffen die tatoeëren en amputatie van neus of voeten voorschreven. Aanvankelijk werd ook
castratie afgeschaft maar het duurde tot de tweede eeuw voor het volledig uit het strafsysteem
verdwenen was77. Hoewel dit keizerlijk edict deze folterstraffen verbood bij wet werden ze in
de Han toch nog sporadisch toegepast. Verschillende bronnen melden dat er eerder een
40
geleidelijke overgang bestond van deze folterende straffen naar straffen zoals het geslagen
worden met harde of lichte bamboestokken78. Derk Bodde meldt eveneens dat gedurende een
korte periode van de Han dynastie alle lichamelijke straffen vervangen werden door
slavernij.79
De Xingfazhi in de Hanshu spreekt over drie soorten executies die toegepast werden in
de Han dynastie. Deze drie soorten waren het onthoofden, het in twee snijden van het lichaam
ter hoogte van de middel en publieke executies80. Straffen als onthoofding en het in stukken
snijden vormden de zwaarste categorie daar iemand die zijn lichaam liet verminken of zelf
verminkte beschouwd werd als niet piëteitsvol. Volgens het confucianisme behoort je lichaam
niet tot jezelf toe maar tot je ouders. Het verminken van dit lichaam druist aldus in tegen het
confucianistische principe van kinderlijke piëteit.81
In tegenstelling tot de voorafgaande Qin-dynastie werden er vanaf de Han restricties
gelegd op de periode waarin men executies mocht uitvoeren. Deze restricties stonden in nauw
verband met de perceptie die men had over kosmische harmonie. Net zoals er een
‘confucianisering’ was van de wetten was er ook een ‘naturalisatie’ van de wetten’.82 Deze
naturalisatie liet zich vooral voelen in praktische toepassingen zoals het verlenen van
amnestie. Dit bewijst wederom het eclectische karakter van het confucianisme vanaf de Han
dynastie.
De indeling van de voorkeursmaanden voor executies en de ‘taboe’ maanden voor het
uitvoeren van executies weerspiegelden de speciale waarde die ze gaven aan de doodstraf.
Herfst en winter, gezien als de seizoenen van verval en dood, contrasteerden de naturalisten
met lente en zomer, gezien als de seizoenen van groei en hergeboorte. Bijgevolg werden
executies enkel toegelaten in de herfst en de winter. Naast restricties op seizoenen bestonden
er eveneens ‘taboe’ dagen en uren. Zo mochten er geen executies uitgevoerd worden tijdens
de zomer en winter zonnewende omdat de krachten yin of yang zijn hoogtepunt bereiken
tijdens deze periode. Dit kwam neer op een overgang van het donkere en koude naar het lichte
en het warme of vice versa. 83
Ter besluit, de periode waarin men volgens de Han wetten executies mocht uitvoeren
liep van net na het begin van de herfst tot juist voor het begin van de lente84. Objectief gezien
bestreek dit een periode van zes maanden beginnende in juli en eindigend in december die
overeenkomt met de seizoenen herfst en winter. Op deze regel bestonden uitzonderingen. Zo
mocht men in december geen executies uitvoeren wanneer het begin van de lente in deze
maand viel. Wanneer men alle restricties in acht nam kwam het aantal maanden waarin men
in de Han executies mocht uitvoeren neer op vier.85
41
4.1.4. De eerste periode van verdeeldheid86
4.1.4.1. De sociopolitieke context
De laatste jaren van de Han-dynastie werden gekenmerkt door het uiteenvallen van het
rijk. Door hongersnoden, overstromingen en misoogsten was er sociale onrust waardoor het
land een makkelijk prooi was voor invloedrijke generaals die in verschillende delen van het
land om de macht streden. Deze lokale machtsklieken grepen de macht in het door hen bezette
gebied waardoor er geleidelijk aan een breuk kwam in het centraal gezag. Deze breuk werd
versterkt door rebellie van geheime genootschappen zoals de Geelmutsen die aanleiding
gaven tot volksopstanden. In 220 n. Chr. kwam er officieel een einde aan de Han dynastie wat
leidde tot een periode van verdeeldheid die liep tot 580.87
Op sociopolitiek vlak kenmerkt deze periode zich door grote groepen noordelijke
Chinezen die naar het zuiden trekken en daar de Chinese cultuur doen binnensijpelen. Het
zuiden ontwikkelde zich zo tot een economisch rijk gebied onder meer door grote
irrigatiewerken in tegenstelling tot het noorden dat door burgeroorlog en de dreigende
nomaden aan de grens totaal verzwakt was.
Hoewel de nomaden een nefaste invloed hadden op de stabiliteit van het Noorden
zorgden ze samen met de intense contacten met volkeren uit Centraal Azië voor een verrijking
van de Chinese cultuur. Deze verrijking leidde tot het ontstaan van nieuwe sociale klassen die
op zich resulteerden in een grotere economische variatie. Desondanks de economische en
culturele bloei veroorzaakte de politieke instabiliteit de toevlucht van het volk tot religieuze
sektes.
4.1.4.2. De wetten en straffen
Op juridisch vlak ontstonden er een aantal nieuwe codices zoals deze van de Jin
dyanstie, 晋代 ( 265 – 316), de Jin lü 晋律. Deze Jin codex wordt beschouwd als de
belangrijkste van de periode van verdeeldheid volgend op de Han. Deze bouwt verder op de
Wei codex, Wei lü 魏律, het wetboek van een van de drie koninkrijken, sanguo 三国 (220280).
Tijdens de periode van verdeeldheid ontwikkelde het doodstrafsysteem zich
geleidelijk verder. De periode van verdeeldheid verenigde de ervaring op juridisch vlak
42
opgedaan in de Han dynastie en de daarop voorafgaande dynastieën. De geleidelijke
afschaffing van de folterstraffen begonnen in de Han werd eveneens verdergezet in deze
periode. Het systeem van de vijf straffen waarop het volledige strafbeleid gebaseerd was
onderging verdere veranderingen waaronder het omzetten van de vijf enkelvoudige straffen in
vijf groepen straffen en de volledige afschaffing van lichamelijke straffen.88 Geleidelijk aan
moesten de folterstraffen als centrum van het strafsysteem plaats maken voor slavernij.89
Tijdens de Noordelijke Qi, 北齐 (550-577) 90 doet de term de ‘tien gruweldaden’,
zhongzui shi tiao 重罪十条 of shi’e 十恶 genoemd, zijn intrede. De basis van dit systeem
werd gelegd in de Han-dynastie en bestond er in wrede misdaden streng te bestraffen. De ‘tien
gruweldaden’ waren tien erge misdaden waarop meestal de doodstraf stond en waarop
amnestie niet van toepassing was. Misdadigers die behoorden tot de bayi 八義 (zie volgende
alinea) kregen evenmin amnestie bij het begaan van een van de ‘tien gruweldaden’. De ‘tien
gruweldaden’ waren onder andere misdaden zoals rebelleren tegen de gevestigde orde,
hoogverraad, het mishandelen of doden van ouders, corruptie of slechtheid, niet piëteitsvol
zijn en oneerbiedig zijn.91 Hoewel de ‘tien gruweldaden’ de weerspiegeling waren van wat de
staat beschouwde als de ergste misdaden, waren de zevende en de negende van de tien
gruweldaden92 vrijgesteld van de doodstraf.
Naast deze ‘tien gruweldaden’ ontstond tijdens de periode van verdeeldheid ook het
principe van de ‘acht overwegingen’, ba yi. De term ba yi verscheen voor het eerst in de
Zhouli 周礼, de ritten van de Zhou, een belangrijk confucianistisch werk over de li en deed in
220 zijn intrede in de wetten van de Wei , 魏 (220-265), één van de drie koninkrijken van de
sanguo 三国 periode93. De bayi zijn acht geprivilegieerde groepen waarvan de leden niet
kunnen gearresteerd, ondervraagd of gefolterd worden zonder directe toestemming van de
keizer, behalve wanneer zij een van bovenvermelde ‘tien gruweldaden’ begaan. Tot deze bayi
behoren onder andere leden van de keizerlijke familie, afstammelingen van vroegere
keizerlijke families, personen die zich verdienstelijk gesteld hadden voor de staat en
ambtenaren samen met hun onmiddellijke familieleden.94
De periode van verdeeldheid volgend op de Han kenmerkte zich niet alleen door een
voortzetting van veranderingen in het juridisch apparaat begonnen in de vorige dynastieën
maar typeerde zich ook door een geleidelijke systematisering en hiërarchiering van de wetten
en straffen.
43
4.1.5. De Sui 隋 en de Tang 唐 dynastie
4.1.5.1. Sociopolitieke context
Na 360 jaren van verdeeldheid vestigde Yang Jian 様 監 in 581 95 opnieuw een
eenheidsrijk, deze nieuwe eenheid noemde hij de Sui 隋 dynastie. Deze nieuwe dynastie was
slechts een kort leven beschoren: 618 betekende reeds het begin van wat kan beschouwd
worden als één van de sterkste dynastieën in de Chinese geschiedenis, de Tang 唐 dynastie.96
De culturele en economische verruiming die van start was gegaan tijdens de periode
van verdeeldheid, kende zijn grootste bloei tijdens de Tang-dynastie. De nieuwe heersers
vestigden een grootse gebiedsuitbreiding en intensief handelsverkeer langs de zijderoutes naar
het westen deden de kunstnijverheid en handwerk floreren. De landbouwers slaagden er in
hun levensomstandigheden beter de ontplooien dankzij beperkte landhervormingen
gelanceerd door de nieuwe machthebbers.
Op politieke vlak reorganiseerde men enerzijds het examensysteem van de Han,
anderzijds voerde men een nieuwe indeling van ministeries en civiel en militair bestuur door
en verbreedde men de staatsmonopolies.
Nieuwe ontwikkelingen op technologisch vlak zoals de productie van bronzen spiegels,
de bouw van schepen of de porselein productie gaven een boost aan China’s culturele en
politieke invloed in de regio. Op een gegeven moment spreidde het Tang-rijk zich uit over
grote delen van Azië waaronder het noorden van Vietnam, het zuiden van Mantsjoerije en
Korea en Centraal en West –Azië.
Op religieus gebied kende China onder de Tang een sterke bloei van het boeddhisme
door monniken die kennis gingen opdoen in India, de bakermat van het boeddhisme. Naast
boeddhisme konden ook andere religies zoals het nestorianisme, het manicheïsme en de islam
zich handhaven in dit kosmopolitische rijk.
4.1.5.2. De wetten en de doodstraf
a.
De Sui-dynastie (581-617)
De Sui-dynastie zorgde voor een belangrijk keerpunt wat betreft wetgeving. Hoewel
de Sui codex verloren is gegaan, bleef hij bijna onveranderd bewaard in de Tang codex97.
Deze Sui-codex, bekend onder de naam Kaihuang Lü, 开皇律, werd bekendgemaakt in 583,
44
het derde jaar van de Kaihuang regeerperiode. Met deze Kaihuang lü werd de basis gelegd
van het strafrecht van de daaropvolgende dynastieën98.
Onder de Sui dynastie verdween amputatie van lichaamsdelen van het toneel en
maakte het plaats voor fysieke straffen zoals het slaan met een harde bamboestok 99 . De
wuxing van de Miao ondergingen in de Sui een volledige gedaantewisseling en kregen aldus
een nieuwe invulling100.
De kaihuang Lü beschrijft deze ‘nieuwe’ 5 straffen als volgt:
“其刑名有五一曰死刑二, 有绞有斩。二曰流刑三, 有一千里、一千五百里、
二千 里。[…] 三曰徒刑五, 有一年、一年半、二年、二年半、三年。四曰杖刑
五, 自 六十至于百。五曰答刑五, 自十至于五十。”101
“Van deze straffen bestaan er 5 [soorten], de eerste noemt de doodstraf en
[bestaat uit] twee [soorten], zijnde ophangen en in stukken snijden. De tweede is
verbanning en [bestaat uit] drie [soorten], zijnde een verbanning van 1000 li, een
verbanning van 1500 li of een verbanning van 2000 li. […] De derde straf was
dwangarbeid, [bestaande uit] vijf [verschillende soorten], zijnde één jaar, een jaar een
half, twee jaar, twee jaar een half en drie jaar. De vierde straf is het slaan met een
harde bamboestok en [bestaat uit] vijf [soorten], gaande van 60 tot 100 [slagen]. De
vijfde straf is het slaan met een lichte bamboe stok en [bestaat uit] vijf [soorten],
gaande van tien tot vijftig [slagen].”
Dit fragment vertelt ons dus dat de Sui-dynastie komaf maakte met amputaties van
lichaamsdelen alsook van castraties en straffen als verbanning. Slaan met bamboestokken
werd ter vervanging in het wetboek opgenomen. Hoewel onthoofding en het uiteentrekken
van het lichaam door karren102 door de keizer van de Sui verboden werd, bleef de doodstraf
als zwaarste straf bestaan103. Te vermelden waard is het feit dat ook andere landen in de regio,
zoals onder andere Japan, in deze periode eveneens gebruik maakten van dit ‘vijf straffen’
systeem104.
De Sui dynastie betekende ook een breuk in de procedure van doodstrafzaken. Onder
invloed van het confucianisme volhard de Chinese wetgeving in een nauwkeurig onderzoek in
doodstrafzaken. Het iemand onrechtmatig ontnemen van zijn leven zou immers de natuurlijke
orde van leven en dood grondig verstoren. Waar in voorgaande dynastieën de doodstraf werd
uitgesproken op prefectuuraal niveau, hevelde de keizer van de Sui in 592 deze
verantwoordelijkheid over naar het opperste juridisch apparaat in de hoofdstad, de Dalisi 大
理寺, de rechtbank van herziening. Het oordeel van de da li si moest dan op zijn beurt
goedgekeurd worden door de keizer.105
Samenvattend kunnen we dus stellen dat met de Sui codex van 581, de Kaihuang Lü,
de basis gelegd was van het standaard 5 straffensysteem van de daarop volgende dynastieën.
45
Dit systeem van de Sui, die in wezen min of meer onveranderd zal blijven tot 1911106, maakte
komaf met folterstraffen maar bewaarde lichaamsstraffen en de doodstraf.
b.
De Tang-dynastie (618-906)
De Sui codex stond voorbeeld voor de in 683 uitgevaardigde Tang codex, Tang lü
shuyi 唐律疏议 (‘Tang codex met commentaar’)107. Zo staat in de eerste onderverdeling van
de Tang lü shuyi, de ming li 名例, geschreven: “[…] 唐因于隋, 相承不改 […]” ( “[…]
omdat de Tang gebaseerd is op de Sui, moeten we dit vertrouwen en niet veranderen […]”)108.
Deze Tang lü shuyi is de vroegst bewaarde codex uit de Chinese geschiedenis. De
inhoud ervan is opgedeeld in ongeveer 500 artikels die op zich zijn ondergebracht in twaalf
delen109.110De eerste vijf artikels komen overeen met de 5 straffen, gerangschikt van licht naar
zwaar. Bijgevolg vormde het slaan met een lichte bamboestok het eerste artikel. Net zoals in
de Sui codex bevatte deze van de Tang twee methodes van executie, zijnde wurging en
onthoofding. 111 Deze codex vormde niet alleen de basis voor alle codices van de op de Tang
volgende dynastieën tot aan de Qing, maar het stond ook voorbeeld voor de codices van Japan,
Korea en Vietnam.
De heersers van de Tang-dynastie verkozen milde straffen. Keizer Gaozu 高 祖
beperkte de doodstraf tot misdaden als moord, diefstal, deserteren en verraad. Ook zijn
opvolger toonde dergelijk mild gedrag door een straf vermindering te zetten op 92
doodstrafzaken. Dergelijke mildheid was het resultaat van de wil van de keizer om het succes
van zijn regering te demonstreren. 112 Een ander keizer van de Tang schafte in 747 de
doodstraf af gedurende tien jaar omwille van zijn respect voor het leven van de mens113.
Niettegenstaande deze inschikkelijke houding van enkele heersers van de Tang waren
er in de Tang codex van 653 een totaal van 233 misdaden waarop de doodstraf stond. Deze
233 misdaden werden ofwel bestraft met ophanging ofwel met onthoofding114. Zo werden
misdaden als het ontvoeren en nadien verkopen als slaaf van iemand of het openen van een
doodskist bestraft met ophanging115.
Toch werd het milde karakter van de Tang heersers ook weerspiegeld in de doodstraf
methodes. Ophanging, jiaoxing 绞刑, ervoer men gedurende alle voorgaande dynastieën als
de lichtste doodstraf die men kon krijgen. De Sui en de Tang kenden slechts twee methodes
voor de doodstraf, zijnde ophanging en in stukken snijden.116 Van de 233 misdaden waarop de
46
doodstraf stond in de Tang lü shuyi, stonden maar op 89 ervan de zwaarste doodstraf,
namelijk zhanxing 斩刑, het in stukken snijden of soms ook gezien als onthoofding. 117
Eveneens in de Tang mochten executies niet doorheen het hele jaar uitgevoerd worden.
Dit systeem van voorkeursmaanden en taboemaanden ontstaan in de Han, kende kleine
wijzigingen in de periode van verdeeldheid en de Sui118. Omwille van de invloed van het
boeddhisme die een grote bloei kende tijdens de Tang-dynastie, werden de taboe maanden
uitgebreid. Executies mochten niet uitgevoerd worden tussen het begin van de lente en de
herfst nachtevening. Tijdens de boeddhistische vastenmaanden, zijnde de eerste, de vijfde en
de negende maanmaand, was het eveneens verboden. Naast deze taboemaanden bestonden er
eveneens dagen met executieverbod zoals de eerste dag van ieder seizoen, de twee
zonnewendes, de twee nachteveningen, belangrijke offerdagen en vakanties en regenachtige
dagen. In totaal waren er in de Tang slechts 2 maanden waarin er echt executies mochten
plaatsvinden. Het systeem van de Tang werd overgenomen in de volgende codices tot die van
de Qing-dynastie.119
De Tang dynastie betekende een voortzetting van het herzieningssysteem van de
doodstraf gestart onder de Wei en de Sui. De Tangheersers, omwille van hun aandacht voor
het
voorzichtig
opleggen
van
straffen,
perfectioneerden
het
onderzoek
en
goedkeuringssysteem die zich focuste op verschillende gebieden van de zaak zoals object,
procedure, motief, tijd, doel, draagwijdte, methode en graad. Door een grotere aandacht te
schenken aan de procedure toonden de keizers van de Tang hun goede intenties voor een
welwillend en rechtschapen bestuur.120
In lijn met het confucianistische principe ren 仁 hield de wetgeving van de Tang
rekening met de zwakkeren binnen de samenleving121. Vrouwen, kinderen (15 en jonger),
ouderen (70 en ouder) en mensen met beperkte mentale of fysieke mogelijkheden konden
rekenen op een mildere straf122. Vrouwen konden hun straf vrijkopen wat vaak resulteerde in
mannen die een misdaad in de schoenen van de vrouwen schoof. Ook jongeren, ouderen en
mensen met beperkte fysieke of mentale mogelijkheden konden hun straf omzetten in een
geldboete 123 . Eveneens vanaf de Tang konden misdadigers die hun misdaad vrijwillig
opbiechtten rekenen op een strafvermindering124.
Beknopt kunnen we dus stellen dat dwangarbeid en lichaamsstraffen de belangrijkste
plaats in namen binnen het strafsysteem van de Sui en de Tang125. De systematisering ingezet
tijdens de periode van verdeeldheid, voltooide men. Het systeem van de 5 straffen kreeg een
nieuwe invulling en de manier waarop men de doodstraf toepaste werd milder. De Tang
47
keizers geloofden dan ook dat de doodstraf de natuurlijke orde van leven en dood verstoorde
en aldus moest ingeperkt worden126. De periode waarin executies mochten uitgevoerd worden
werd sterk beperkt door de groeiende invloed van boeddhisme en de zwakkeren in de
samenleving konden rekenen op een mildere strafmaat.
De dynastieën die volgen op de Tang kenmerkten zich op juridisch vlak door een
afremming in het verdere ontwikkelingsproces. De codices van de Sui en de Tang lagen aan
de basis van de volgende codices. Volgende hoofdstukken gaan minder diep dan vorige
periodes wegens hun beperkt belang. Toch willen we enkele bijzonderheden benadrukken.
4.1.6. De tweede periode van verdeeldheid
In 906 veroorzaakten interne gevechten, meningsverschillen over land en hoge taksen
sociale onrust in het immense rijk. Dit leidde uiteindelijk tot de val van de Tang-dynastie. Net
zoals na de Han-dynastie volgt op de Tang ook een periode van verdeeldheid tussen noord en
zuid. Dit cyclisch verloop is typerend voor de Chinese geschiedenis. 127 Deze periode van
verdeeldheid staat bekend als de periode van de Vijf Dynastieën (907-960), Wudai 五代 en de
Tien Koninkrijken (902-979), Shiguo 十国128.
Tijdens deze periode van verdeeldheid lag de macht in de handen van de handelaars en
de militairen die vooral te kampen kregen met een land geteisterd door burgeroorlog en
territoriale verbrokkeling.
Gezien deze periode slecht een beperkte rol speelt wat betreft de doodstraf en
wetgeving gaan we hier niet verder op in.
4.1.7. De Song 宋- dynastie
4.1.7.1. De sociopolitieke context
De Song dynastie, opgericht in 960, luidde drastische sociale en economische
veranderingen in. Verdere ontwikkelingen in techniek en productie zorgen ervoor dat China
een belangrijke positie verwierf in de regio129.
48
De eerste helft van de Song kenmerkte zich door een dominantie van het noorden met
als hoofdstad Kaifeng 开封. Een breuk in deze dominante leidt in 1127 tot een verschuiving
van het zwaartepunt naar het zuiden, Hangzhou 杭州 werd de nieuwe hoofdstad.
Technische innovaties zoals een verbetering in de terrassenbouw en het bouwen van
dammen versterkten het tijdens de periode van verdeeldheid verbrokkelde rijk. De maximale
benutting van de vruchtbare grond leidde tot een enorme bevolkingstoename die op zich
opgevangen moest worden door het ontwikkelen van nieuwe arbeidsmogelijkheden. De
productie van zijde, thee, katoen en rijst gaven een sterke impuls aan de buitenlandse
handel.130 Koopmansgilden, groothandelaars, kleinhandelaars en makelaars droegen voortaan
ook hun steentje bij aan de arbeidsmarkt131. Onder andere door deze ontwikkeling op het vlak
van arbeid, trokken de steden meer en meer mensen aan en ontstond er een stedelijke
bourgeoisie. 132
De Song dynastie kenmerkte zich eveneens door de uitvinding van het papiergeld die
de ruilhandel moest vervangen. Door andere nieuwe uitvindingen zoals het kompas en het
sluizensysteem werd ook de scheepsvaart verder uitgebouwd. De uitvinding van de
broekdrukkunst leidde tot een stijging van de alfabetiseringsgraad dankzij een snellere
verspreiding van boeken. Ook op medisch vlak boekte men dankzij deze uitvinding
vooruitgang.133
4.1.7.2. De wetten en de doodstraf
De codex van de Song-dynastie, Xinglü Tongyi 刑律統類, uitgegeven in het jaar 963
wordt beschouwd als een gedeeltelijke kopie van de Tang codex. Slecht weinig veranderingen
zijn te bespeuren.
De Xinglü Tongyi bewaarde alle 233 misdaden waarop de doodstraf stond in de Tang
codex en voegde er geleidelijk aan nog 60 aan toe. Dit resulteerde in een totaal van 293
misdaden waarvoor men de doodstraf kon krijgen134. Enkele van deze 293 misdaden waren
onder andere: misdaden gericht tegen de keizer, de staat (bv. verraad) of de familie,
gewelddadige misdaden zoals moord of verkrachting, misdaden tegen eigendom zoals diefstal,
economische misdaden en morele misdaden. Deze misdaden werden als erger beschouwd
wanneer ze gepaard gingen met hekserij, het verminken van het lichaam tijdens het moorden
of wanneer meerdere mensen vermoorde werden. Dit kon het verschil maken tussen
ophanging of onthoofding. 135
49
De mildheid van sommige heersers van de Tang-dynastie werd gecontrasteerd door de
wreedheid van de Song-dynastie. Zoals hierboven vermeld paste men in het Tang-rijk enkel
ophanging en onthoofding toe als methodes voor de doodstraf. De Song nam deze twee
executie methodes over maar voegde er vanaf de 12e eeuw nog een derde aan toe, lingchi
chusi 凌迟处死, doden door in stukken te hakken.136
Deze lingchi kwam voor het eerst in China voor tijdens de Liao 辽-dynastie (9161125) 137 die na het verslaan van de Song in het noorden herkend werd als een legitieme
dynastie. Men kende het gebruik reeds tijdens de Noordelijke Song (960-1127)138 maar door
een grote oppositie werd het nooit in het legale systeem geïntroduceerd. 139 De Khitans van de
Liao-dynastie pasten deze strafmethode toe voor de in hun ogen meest ‘brutale’ misdaden
zoals verraad. De Zuidelijke Song (1127-1279) 140 namen de lingchi praktijk over maar
toepassing ervan gebeurde buiten de wet om: de praktijk kwam tijdens de volledige Song
nooit voor in een keizerlijk edict of een wet. Ma Duanlin 馬端臨 (1245-1322) 141 , een
belangrijk Song historicus, spreekt evenwel over een geleidelijke legalisatie van dergelijke
bloederige straffen sinds 1075 wanneer een goed georganiseerde poging tot rebellie aan het
licht kwam142.
Vanaf de Song werd de herzieningsprocedure bepaalt door de feiten en de wet.
Wanneer de feiten duidelijk waren en herzien door de lokale verantwoordelijke voor
goedkeuring mocht executie zonder meer uitgevoerd worden op prefectuuraal niveau.
Wanneer er twijfel was over bepaalde feiten of de getuigenis van de misdadiger kwam niet
overeen met de vorige getuigenis dan werd de zaak doorverwezen naar de keizer. Minder
ernstige zaken bleven steeds op prefectuuraal niveau.143
Bijgevolg betekende de Song vooral een voortzetting van de Tang op de meeste
vlakken. Naast de twee officiële executie methodes doet een derde zijn intrede, linchi, hoewel
deze nooit officieel opgenomen werd in de strafwet. De Song brak met de
herzieningsmethode van de Tang keizers en vestigde een systeem die willekeur moest bannen.
4.1.8.
De Yuan 元-dynastie
4.1.8.1. De sociopolitieke context
In 1279 maakte Kublai Khan (1215-1294), een Mongoolse heerser144, een eind aan de
Zuidelijke Song dynastie waarna hij zichzelf uitriep tot Grote Khan van het Mongoolse Rijk.
50
In 1260 had hij al de macht over de gebieden in het noorden van China veroverd met behulp
van de Zuidelijke Song. Het door hem gevestigde rijk bleef slechts 89 jaar bestaan maar
betekende een grote bloei van de kusten in China. De Mongoolse keizers weerhielden zich er
van hun bureaucratisch systeem te installeren en namen in plaats de Chinese bureaucratie over.
Toch streefden ze eveneens naar een behoud van de eigen cultuur en identiteit.145
. In 1279 reikte zijn macht van de hele kust van de Stille Oceaan tot in het Westen van
Tibet. Hij slaagde er eveneens in Korea te veroveren maar zijn poging om Japan te veroveren
mislukte. Dankzij de uitgestrektheid van het rijk bloeide de handel met de regio en werden
internationale contacten gestimuleerd. Havensteden groeien uit tot grote handelscentra waar
producten van over de hele regio uitgewisseld werden. De hoofdstad Dadu 大都, het huidige
Beijing, werd de nieuwe hoofdstad gekenmerkt door een kosmopolitisch karakter.
Gemeenschappen zoals de Oeigoeren of de Arabieren waren actief in de economie en het
bestuur.
Het einde van de Yuan-dynastie werd getekend door intriges en machtsstrijd aan het
hof. Opstandelingen rebelleerden tegen het geldende gezag en werden versterkt in hun daden
door natuurrampen die hun levensomstandigheden nog bemoeilijkten. Deze hardnekkige
opstanden leidden uiteindelijk tot de val van het rijk.
4.1.8.2. Wetten en de doodstraf
De codex van de Yuan-dynastie, de Da Yuan Tongzhi
大 元 通 制 (‘Algemene
reguleringen van de Grote Yuan’) , ging volledig verloren, restanten ervan vinden we terug in
de Xingfazhi in de dynastieke historiën. 146 Waarschijnlijk toonde deze codex van de Yuandynastie weinig verschillen met de Song-codex.
Hoewel de Yuan-dynastie geleid werd door vreemde overheersers namen ze veel
structuren en instellingen over van de Han, zo ook het wuxing-systeem.147 Een van de enigste
dingen waar ze verandering in brachten was het aantal slagen met de bamboestok. Waar in
voorgaande dynastieën het aantal slagen vastgelegd werd in tientallen, gebruikten de
Mongoolse keizers nummers met het getal zeven in. Naast het wijzigen van het aantal slagen,
brachten de nieuwe heersers ook verandering in het aantal misdaden waarop de doodstraf
stond. Vanwege hun voorkeur voor gewoonterecht148 verminderde het aantal van 293 in de
Song-dynastie naar 135 in de Yuan-dynastie.149
51
De legalisatie van de lingchi praktijk begonnen in het jaar 1075 onder de Song kende
zijn hoogtepunt in de Yuan-dynastie die de praktijk opnamen in hun strafwetgeving 150 .
Lingchi, opgenomen in de eerste sectie van de Xingfazhi die handelt over de vijf straffen,
moest ophanging vervangen als één van de methodes om iemand ter dood te brengen.151 De
mildering van de doodstrafmethode begonnen in de Tang-dynastie moest aldus opnieuw
plaats maken voor meer wrede strafmethodes. Lingchi werd beschouwd als een innovatie van
de Yuan.152 Aanvankelijk werd lingchi door de keizers van de Yuan-dynastie gebruikt als
doodstraf voor de misdaad van rebellie. Later verbreedde de toepassing en werd het ook
uitgesproken voor misdaden als hoogverraad, moord op verwanten of het verminken van het
lichaam bij het moorden. Uiteindelijk bevatte de Yuan-codex van 1316 negen misdaden
waarop lingchi stond.153
De gelegaliseerde techniek van lingchi
bestond uit het snijden in verschillende
lichaamsdelen van de veroordeelde zoals het gezicht, de handen ,de voeten, de borst, de
maag… Het aantal sneden varieerde tussen de acht en de 120 en gebeurde levend. Het
uiteindelijke doel van de praktijk was het langzaam en kwijnend doodbloeden van de
gedaagde. Meestal werd de gedaagde aan een kruis vastgemaakt en zo bewerkt. 154 De dood
door het in stukken snijden van de veroordeelde was niet alleen een lichamelijk zware en
brutale straf maar net als onthoofding betekende het dat het lichaam niet meer in zijn geheel
bewaard bleef waardoor grote oneer werd aangedaan aan de voorouders. De beklaagde werd
aldus zijn mogelijkheid tot enig bestaan in een volgend leven ontnomen.155
Niettegenstaande deze wrede lingchi praktijk kunnen we in het strafrechtelijk systeem
van de Yuan enige mildheid terugvinden. De Mongoolse heersers benadrukten sterk de
herziening van doodstrafzaken vooraleer de executie werkelijk werd uitgevoerd. Door deze
enorme aandacht voor de correctheid van doodstrafzaken werd het aantal werkelijke executies
per jaar enorm gereduceerd. Naast deze nadruk op herziening kenden de Yuan heersers
eveneens een snellere toekenning van amnestie dan in vorige periodes. Dus de wreedheid van
de executiemethode contrasteerde met de mildheid van het herzieningssysteem.156
Samenvattend kunnen we stellen dat de Yuan-dynastie voornamelijk een verandering
betekende in de executiemethodes. De gedurende meer dan 500 jaar stand gehouden mildere
strafmethodes moesten plaatsmaken voor een nieuwe wrede executiemethode, lingchi.
52
4.1.9.
De Ming 明-dynastie
4.1.9.1. De sociopolitieke context
De Ming-dynastie, gesticht in 1368 na de val van de Yuan-dynastie, staat bekend als
één van de grootste etnische dynastieën. Tijdens deze periode heerste binnenlandse stabiliteit,
welvaart en culturele bloei. Deze welvaart ging samen met een streng en meedogenloos
bestuur.157
De eerste keizer noemde zijn regeerperiode Hongwu 洪武 158 , wat grote militaire
macht betekende en dan ook symbool stond voor zijn verwezenlijking. Hoewel deze eerste
keizer met harde hand regeerde wist hij het Chinese grondgebied uit te breiden en zorgde hij
voor een consolidatie van de macht. Hij veroorzaakte eveneens een grote kloof tussen de
bureaucratie en de troon.159 Dit machtsverlies van de bureaucratie kwam een machtige kliek
eunuchen ten goede.
De Ming keizers richtten zich vooral op het binnenland en sloten zich als het ware af
van de buitenwereld. Veelal hadden ze ook geen oog voor de ontwikkeling van sterke
machten buiten de regio wat vaak leidde tot agressie aan de grenzen. Latere Ming keizers
beschermden angstvallig hun territorium voor invloeden van buitenaf. Waar tijdens het begin
van de Ming-dynastie nog grote expansies ondernomen werden om de grootsheid van de
keizer ten toon te spreiden, gaan latere keizers zich aldus afsluiten. Doch ontstonden tijdens
de Ming de eerste contacten met het Westen.160
In 1644 ging de Ming ten onder aan interne strijd. De kloof tussen de bureaucratie en
het hof resulteerde in rivaliteit wat sommige latere keizers passief en machteloos maakten.
Door deze verzwakking van het bestuur werd de keizer onmachtig in het oplossen van honger
en natuurrampen. Dit leidde tot opstanden van de bevolking gesteund door de hogere klasse
die onrecht was aangedaan. Het leger, van zijn kant, werd geteisterd door corruptie en bood
aldus geen oplossing om de opstanden in de kiem te smoren. Uiteindelijk bood een nietChinees volk dat zich gevestigd had in het noordwesten hulp en nam daarop zelf het bestuur
in handen161.
4.1.9.2. De wetten en de doodstraf
Zoals boven vermeld kende de Ming-dynastie een streng en meedogenloos bestuur.
Dit reflecteerde zich ook in de wetten en de straffen162.
53
De eerste codex van de Ming-dynastie, de eerste versie van de Da Ming Lü 大明律,
werd gecompileerd tussen 1373 en 1374, het getuigde voornamelijk van een overname van de
artikels uit de codex van de Tang-dynastie en latere dynastieën163. Naast deze overgenomen
artikels voegde men er nog een aantal aan toe en steeg het totaal van 501 tot 606 artikels.
De eerste versie van de Da ming Lü baseerde zich op 3 principes:
1. Wetten en rituelen zijn de basiselementen van het bestuur. Zij zorgen ervoor dat de
gedachten en het hart van de mens in rust is en de sociale orde stabiel.
2. De wetten moesten toegevend zijn want het doel van wetten was om het leven van
de mensen te verzekeren niet om ze ter dood te brengen.
3. De wetten moesten simpel zijn omdat ze duidelijk zouden zijn voor iedereen.
Daarnaast moesten simpele wetten voorkomen dat malafide ambtenaren er misbruik
zouden van kunnen maken.164
Vanaf 1389 voerde men verschillende herziening van deze eerste versie van de Da
Ming Lü door om zo uiteindelijk te komen tot de definitieve versie van 1397. Deze herziening
werden door de keizer verklaard als een zoektocht naar het vastleggen van de wet door middel
van het onderzoeken van het verleden. De eerste keizer wou namelijk een gulden middenweg
vinden tussen het verwijderen van Mongoolse invloeden en het herinvoeren van de Hanprincipes165. Het is eveneens deze definitieve versie die het voorbeeld zal zijn voor codices in
Japan, Korea en Vietnam.
Deze definitieve versie van de Da Ming Lü verschilde van de voorgaande codices en
vormde het prototype van de latere codex van de Qing 清-dynastie.166 De codex reduceerde
het aantal artikels van 606 tot 460 onderverdeeld in 30 groepen. Die 30 groepen werden nog
eens verder ondergebracht in zeven grotere delen, namelijk een inleiding en zes hoofdstukken
overeenkomstig met de zes ministeries zoals ze bestonden vanaf de Tang167. De inleiding
kreeg als titel termen en algemene principes en de zes hoofdstukken kregen de naam van de
zes ministeries, zijnde civiel recht, inkomsten en bevolking, rites, oorlogsrecht, strafrecht en
openbare werken. 168 Van de 30 groepen waarin de 460 artikels zijn onderverdeeld vinden we
de meeste terug onder het hoofdstuk strafrecht dat het strafrechtelijke karakter van de Chinese
wetten weergeeft169.
Deze Da Ming Lü
ontstond in een periode van sociale, culturele en politieke
hervormingen. De eerste keizer streefde naar een herstel van de Han waarden en naar verdere
ontwikkeling van het confucianisme en de vele facetten van het leven. Deze codex getuigt dan
ook van de grote juridische hervormingen doorgevoerd door deze eerste keizer van de Ming54
dynastie die meende dat de val van de Yuan te wijten was aan een verzwakking van het
juridisch systeem170. Hij achtte deze hervormingen dan ook noodzakelijk voor de consolidatie
van de macht en voor een stabilisering van de sociale orde.171
Op het vlak van de ‘vijf straffen’ kende de Ming-dynastie enkele veranderingen. Zo
betekende deze nieuwe dynastie een systematisering van de straf militaire verbanning. Deze
straf werd in de beginperiode vooral toegepast voor militaire misdaden. Soldaten werden
doorgaans levenslang verbannen naar grensposten of militaire kolonies. Later werden ook
gewone burgers onderworpen aan de straf van militaire verbanning. 172 De Da Ming Lü
onderscheidde 50 grote misdaden waarop deze straf stond. Hoewel deze straf al bestond vanaf
de Qin-dynastie en overgenomen werd in latere dynastieën, werd het pas vanaf de Mingdynastie volledig gesystematiseerd173.
Een andere wijziging in de ‘vijf straffen’ deed zich voor in de vijfde straf, de doodstraf.
Net zoals in de vorige dynastieën kende de Ming twee executiemethodes: onthoofding en
ophanging. De lingchi praktijk die door de Yuan keizers in de vijf straffen was opgenomen
werd in de Ming codex een supplementaire straf en was aldus enkel toepasbaar op de 13
vreselijkste misdaden174. Negen van de tien vreselijke misdaden175, de shi’e ( zie hoofdstuk
4.1.4., p.40 ev.) werd volgens de Da Ming Lü bestraft met lingchi176. Deze ergste misdaden
vormden de enigste groep waarvoor de acht geprivilegieerde klassen niet onaanraakbaar
waren177.
De Ming codex voerde het aantal misdaden waarop de doodstraf stond op en kende
aldus een totaal van 282 misdaden178 die bestrafbaar waren met de dood. Deze 282 misdaden
werden ingedeeld volgens graad van wreedheid. De twee belangrijkste executiemethodes,
zijnde ophanging en onthoofding werden verder opgedeeld in directe executie, li jue 立决 of
executie na de herfst rechtszitting, jian hou 監候179. Li jue, directe executie duidde op een
executie die zeker uitgevoerd wordt. Jian hou wees op een executie die misschien kon
omgezet worden in een lichtere straf maar eerst ter herziening moest doorverwezen worden
naar een hoger niveau. Of deze omzetting al dan niet plaats zou vinden werd dan beslist in de
rechtszitting gehouden in Peking gedurende de herfst. Deze rechtszitting behandelde
bijgevolg doodstrafzaken die van het provinciaal niveau doorverwezen waren naar Peking
omwille van specifieke redenen zoals bewijzen die niet duidelijk genoeg waren of
tegenstrijdige verklaringen. Het humanistische karakter van het confucianisme zorgde er
echter voor dat men zeer voorzichtig omsprong met het leven van de mens180.
55
Deze herziening van de doodstraf in de Ming-dynastie vond plaats tijdens de herfst en
stond bekend als de zogenaamde ‘herfst rechtszitting’, qiushen 秋審181. Dat deze herziening
juist in de herfst plaatsvonden had alles te maken met de reeds eerder vermelde ‘taboe’maanden en dagen. Zo stelde de Da Ming Huidian «大明会典» dat het verboden was
executies uit te voeren de eerste dag van de maand, de achtste dag, de 14de en de 15de dag, de
18de dag, de 23ste en de 24ste dag en de 28ste dag van de maand182. Executies waren eveneens
verboden in de zomer en in de lente. Vanaf de Ming-dynastie moesten ‘onduidelijke’
doodstrafzaken herzien worden door het ministerie van Straffen, xingbu 刑部. Wanneer deze
zaken door hen geclassificeerd werden als ‘na de herfst rechtszitting’ werden ze bijgevolg
doorverwezen naar deze qiushen183.
Samenvattend kunnen we dus aangeven dat de Da Ming Lü aan de ene kant brak met
de structuur van de vorige codices maar aan de andere kant een systematisering betekende van
enkele vroegere structuren zoals militaire verbanning. De codex van de Ming verdiepte de
classificatie van de doodstraf door een onderscheidt te maken tussen directe executie en
executie met de mogelijkheid tot strafverlichting. Dit onderscheid koppelde men aan de
herzieningsprocedure van de doodstraf die eerst plaatsvond in het ministerie van straffen en
indien nodig tijdens de zogenaamde herfst rechtszittingen. Deze herzieningsmethode getuigde
aldus van de voorzichtigheid waarmee men doodstrafzaken in de Ming behandelde.
4.1.10.
De Qing 清-dynastie
4.1.10.1. De sociopolitieke context
De Qing-dynastie was de laatste dynastie van China’s keizerlijke geschiedenis. De
keizers van deze dynastie die meer dan 250 jaar zou duren breidden China’s grenzen uit tot de
huidige grenzen van de Volksrepubliek. De Qing overheersers waren een niet-Chinees volk,
de Mantsjoes, die reeds tijdens het eind van de Ming-dynastie het noordwesten van het
grondgebied bewoonden. Zij hielpen de Ming om opstanden te onderdrukken en namen
vervolgens in 1644 zelf de macht in handen184. Gedurende vele jaren zouden ze een sterk
bewind uitoefenen gebaseerd op de Chinese structuren en het confucianisme.185
Deze Mantsjoes wisten zich jarenlang te handhaven dankzij hun specifieke
bestuurlijke organisatie. Enerzijds behielden ze hun eigen tribale organisatie en gedeeltelijke
nomadische traditie, anderzijds namen ze veel Chinese instellingen en technieken over.186 Zo
was de staatsfilosofie het neo-confucianisme187, werden ambtenaren gerekruteerd volgens het
56
reeds lang bestaande examensysteem en behielden ze aldus het bureaucratisch systeem van de
Ming. Aanvankelijk stimuleerden deze oude gebruiken de eenheid binnen het grondgebied
maar later stond het nodige moderniseringen in de weg188.
Onder de Mantsjoes werd het rijk centraal bestuurd en stond aan het hoofd dan ook de
Mantsjoe keizer. Hun taal raakte echter snel in onbruik daar de officiële documenten meestal
in het Chinees werden opgesteld en slechts om puur traditionele redenen in de taal van de
Mantsjoes werden vertaald. Wel kenden de Mantsjoes aan hun volk enkele privileges toe. Zo
werden de sleutelposten in de regering en het leger bekleed door Mantsjoes. Bovendien
werden huwelijken tussen Mantjoes en Chinezen strikt verboden.189
Aanvankelijk heerste een jarenlange periode van rust en stabiliteit. Hierdoor was er
welvaart in het rijk. De economie kreeg een enorme impuls en de bevolking groeide
exponentieel 190 . De landbouwgronden werden maximaal benut maar konden ondanks
technologische vooruitgang de bevolking niet volledig voeden. Vele mensen kenden honger
en trokken naar de steden om er te werken in de industrie of de handel191.
De Qing vestigde ook intensere contacten met het Westen 192 . Niet alleen de
Portugezen dreven handel met de Qing maar ook de Engelsen en de Russen zetten hun eerste
stapjes in de handel met China. Toch probeerden de Mantsjoes al te grote invloeden aan
banden te leggen door bijvoorbeeld permanente diplomatieke vertegenwoordiging te
verbieden.193
Vanaf 1820 raakte de prestigieuze en machtige Qing in verval. Oorzaken van dit
verval kunnen we zowel intern al extern terugvinden194. Zo groeide de economie te traag om
de exponentieel groeiende bevolking te dragen. Er ontstonden hongersnoden en grote
armoede die leidde tot een massale trek naar de steden. Een andere interne oorzak was de
uitholling van de macht van de keizer en het conservatisme van het staatsapparaat.
Desondanks enkele pogingen tot modernisering kregen de conservatieven steeds de
bovenhand. Extern werd het rijk bedreigd door het 19e eeuwse imperialisme van zowel
Europa als later Japan195.
Één van de eerste tekenen van verval vinden we onder de Witte Lotus opstand196.
Deze opstand werd gedreven door een messianistische beweging, de witte lotus. Verpauperde
boeren sloten zich aan en tezamen streefden ze naar een herstel van de Ming-dynastie. Een
ander teken van verval was de Opiumoorlog met de Engelsen. Tegen 1840 was opium
uitgegroeid tot een zeer populair handelsproduct die een negatieve handelsbalans voor China
tot gevolg had. Bovendien veroorzaakte deze verslavende drug ook sociale problemen. De
Matsjoes probeerden aldus het gebruik aan banden te leggen door alle opium die
57
binnengevoerd werd te confisceren. Dit leidde tot een oorlog met de Engelsen die uitmondde
in het Verdrag van Nanjing in 1842. China verloor Hong Kong, moest vijf verdragshavens
openen, moest handelsvrijheid tolereren en moest een laag douanetarief instellen. Een ander
teken van verval was de Taiping rebellie. De Taiping rebellie van 1850 – 1864 kwam tot
stand als gevolg van de armoede en werkloosheid op het platteland en de opkomst van allerlei
geheime genootschappen en semi-religieuze groepen. Het vond plaats in centraal China en
kan beschouwd worden als een van de grootste opstanden ooit. In 1851 riep de leider van de
Taiping opstand Nanjing uit tot hoofdstad van het Hemels Koninkrijk van de Grote Vrede, tai
ping tian guo 太平天国197.Door interne strijd en chaos verloren de Taiping terrein en in 1865
kwam er reeds een einde aan dit hemelse koninkrijk. 198
Tussen 1862 en 1874 probeerden de Qing de stabiliteit in het rijk te herstellen door
middel van de zogenaamd Tongzhi restauratie 199 . Deze heropbouw situeerde zich onder
andere op het gebied van landbouw en bestuur en werd centraal geleid. Met de Westerse
mogendheden werd echter geen rekening gehouden daar de restauratie vooral conservatief
georiënteerd was 200 . Naast deze conservatieve beweging geleid door de staat bestond er
eveneens een onderstroom die zich interesseerde in de Westerse technologie die ze in China
probeerden toe te passen. Deze toepassing werd echter geremd door het gebrek aan kapitaal,
de conservatieve regering en de corruptie. 201
Een laatste belangrijke gebeurtenis uit de Qing-dynastie was de Boxerosptand (1899202
1901)
. Deze opstand vormde een reactie op de vele nederlagen die China geleden had tegen
imperiale mogendheden zoals Japan en de Britten.203 Bovendien bestond er in China in deze
tijd een grote aanwezigheid van buitenlandse consuls die steeds groter werd. Dit voedde de
afkeer van het volk voor buitenlanders en Christenen en leidde tot de dood van bijna 200
missionarissen en vele christelijke Chinezen. Deze rebellie verzwakte eveneens de macht van
de Qing-keizers.204
Op het eind van de 19e eeuw ging de Qing ten onder aan enerzijds interne twisten en
rebellie en anderzijds externe moeilijkheden. Het bestuur van de Qing was verzwakt, er was
corruptie en ze isoleerden zich op buitenlands vlak. Uiteindelijk viel de Qing in 1911.
4.1.10.2. De wetten en de doodstraf
Wanneer de Mantsjoes in 1644 het Ming rijk innamen, namen ze sommige Chinese
instellingen en structuren over. Zo ook hun codex, de Da Ming Lü. Deze codex zou de basis
58
vormen voor de codices vervaardigd onder Mantsjoe bestuur. De eerste Qing-codex
vervaardigd in 1646 getuigde aldus van een grote Ming invloed. 205
De eerste versie van de Qing-code onderging verschillende herzieningen. Zo deed er
zich een kleine wijziging voor in 1640 maar vooral de wijziging van 1723-1727 was
tekenend206. Waar de codex van de Ming nog bestond uit 460 artikels werd dit aantal tegen
1723-1727 gereduceerd tot 436. Verdere veranderingen in 1740 leidden uiteindelijk tot de
definitieve versie van de Qing-codex die bekend stond als de Da Qing Lüli 大清律例,
Statuten en sub-statuten van de Grote Qing.207 Deze codex zal onveranderd blijven tot bijna
aan het einde van het keizerrijk.
Deze codex nam een centrale plaats in binnen het juridisch systeem. Gezien de
gelijkenis tussen de Qing en de Tang codices redelijk duidelijk zijn kunnen we spreken van
een juridische traditie die zich gedurende vele eeuwen blijvend ontwikkeld had binnen de
hoogste kringen van het keizerlijke apparaat.208 De Qing codex weerspiegelt de Chinese visie
op het rechtssysteem zoals die doorheen het hele keizerrijk bestaan heeft.209Zo handelen de
wetten niet over individuele problemen of rechten. Het individu en zijn rechten kwam in de
Chinese maatschappij niet op de eerste plaats zoals bij ons. China werd geleid door een sterk
centraal bestuur met aan het hoofd een absolute heerser gesteund door een wijdverbreid
bureaucratisch stelsel. De belangrijkste taak van de burger bestond er in zijn plichten ten
opzichte van de keizer te vervullen. Burgerlijk recht in de betekenis van recht die handelt over
de individuele rechten van de burger, kende deze codex dus niet210.
De structuur van de codex werd overgenomen van de Ming. Zo bestond hij uit zeven
delen waarvan de eerste een beschrijving was van de algemene termen en regels die gebruikt
werden doorheen de hele codex. De volgende zes hoofdstukken kwamen wat betreft hun
naam overeen met de zes ministeries van het centrale bestuur net zoals dit het geval was in de
codex van de Ming (zie hoofdstuk 4.1.9.2.).211
De fundamentele taak van de wet was het vastleggen van de juiste straf. Bijgevolg
vormden de ‘vijf straffen’ net als in de Da Ming Lü het eerste artikel van de Da Qing Lüli.
Ook in deze codex werden ze gerangschikt van licht naar zwaar beginnende bij het slaan met
een lichte bamboestok. Binnen de wuxing zelf bestond er eveneens een rangschikking van
licht naar zwaar waardoor men tegemoet kon komen aan de verschillende gradaties van
wreedheid van een straf. 212 Ook de ‘tien gruweldaden’ werden overgenomen als tweede
artikel van de codex en bleven ongewijzigd213.
Op het vlak van de doodstraf was er een grote stijging in het aantal misdaden die met
de dood bestraft werden. Waar in de Ming ongeveer 282 misdaden bestraft werden met de
59
dood steeg dit aantal exponentieel in de Qing tot 813.214 Derek Bodde wijdde deze enorme
stijging toe aan een toename van het aantal sub-statuten die meestal niet werden opgenomen
in de codices. 215 Net als in de Ming codex waren er 13 van deze 810 misdaden zogenaamde
veelzijdige misdaden waarvan de doodstraf die er op stond eerder een symbolische functie
had. 216
De Qing neemt ook het herzieningssysteem van de Ming over. Veroordelingen tot de
dood die niet afdoend gestaafd waren met verklaringen en bewijzen werden doorverwezen ter
herziening naar het ministerie van straffen217. Dit gold enkel voor de twee executiemethodes
opgenomen in het eerste artikel van de Da Qing Lüli, namelijk ophanging en onthoofding218.
Het Ministerie van Straffen, xingbu, vormde samen met de rechtsbank van herziening, dalisi
大理寺, en het censoraat, ducha yuan 都察院, de drie juridische diensten of de drie hoge
gerechtshoven, sanfa si 三法司. Zij waren verantwoordelijk voor de herziening van alle
doodstrafzaken.219
De derde executiemethode die niet opgenomen was in de ‘vijf straffen’ maar wel in
aparte artikels werd altijd meteen uitgevoerd vanwege de wreedheid van de misdaad. Zo stelt
artikel 287 van hoofdstuk 9 behorende tot het zesde deel van de codex dat wanneer iemand
een levend persoon in stukken snijdt en zich toe-eigent veroordeeld wordt tot de dood volgend
op het in stukken snijden van de misdadiger220.
Naast deze standaard straffen kende de Qing ook nog bijkomende straffen, meestal
folterstraffen die eveneens opgenomen waren in het wetboek of andere juridische documenten.
Zo werden de straf van verbanning of dwangarbeid soms verzwaard door toevoeging van een
‘cangue’, jiahao 枷號.221 Dit was een soort houten constructie die om de nek werd gedaan en
moest voorkomen dat de beklaagde met de handen het gezicht kon raken. Tijdens
ondervragingen was het eveneens toegelaten deze te gebruiken. Deze cangue was één van de
vier standaard manieren van folteren. De overige drie waren het slaan met een lichte of zware
bamboestok, het samenpersen van de vingers, zanzhi 拶指 en het samenpersen van de enkels,
jiangun 夾棍. Naast deze vier standaard manieren bestonden er nog enkele supplementaire
methodes van folteren.222
Het aantal maanden en dagen waarop men werkelijk executies mocht uitvoeren werd
in de Qing-dynastie verbreed. Zo waren executies enkel verboden tijdens de eerste, de zesde
en de tiende maand van het maanjaar, wat overeenkomt met de begin en eindmaanden van de
lente en de zomer.223 Naast deze drie maanden waarin executies verboden waren bestonden er
ook een aantal taboe dagen. Er werden geen executies uitgevoerd op de eerste twee dagen van
60
iedere maand of op heilige dagen of op de verjaardag van de heerser of op verschillende
feestdagen zoals de verjaardag van Boeddha. Waar tijdens de vorige dynastieën het uitvoeren
van executies bijna beperkt was tot twee maanden, verruimen de heersers van de Qing deze
beperkte tijdspanne aanzienlijk.224
De Qing betekende voornamelijk een voortzetting van de Ming op het vlak van
codificeren. De Da Ming Lüli weerspiegelt dan ook de geest van de Chinese wetgeving en
strafrecht zoals die gedurende lange tijd bestaan heeft in het keizerrijk. Wel maakte de Qing
komaf met de korte periode waarin executies daadwerkelijk mochten uitgevoerd worden en
lieten ze enkele extra folterstraffen toe indien dit nodig was. Deze folterstraffen moesten
helpen bij het afleggen van verklaring en uiteindelijk bijdragen tot de belangrijkste functie
van de wetten, het vastleggen van de juiste straf of zoals Derek Bodde het zei: ‘let the
punishment fit the crime’225.
4.2. De doodstraf in de Republiek China
4.2.1. De sociopolitieke context
Interne en externe schermutselingen hadden geleid tot de val van de laatste dynastie
die nog geprobeerd had door hervormingen de staat recht te houden maar er klaarblijkelijk
niet in geslaagd was. De periode die volgt op deze val van de Qing wordt beschouwd als een
schakelperiode tussen het keizerrijk China en het nieuwe China.
Na de val van de Qing werd de Republiek China, Zhonghua Minguo 中华民国,
uitgeroepen die geleid werd door de nationalisten. De beginjaren van deze republiek werden
getypeerd door verdeeldheid, burgeroorlogen en buitenlandse agressie. De nationalisten
keerden zich tegen de westerse imperialisten die geleidelijk aan tegen het begin van de
Republiek een sterke economische en administratieve rol hadden verworven in de havens.
Tegelijkertijd ontstond op het platteland het begin van een socialistische beweging
gerekruteerd uit de arme boerenbevolking.226
De republikeinse periode kenmerkt zich door een ongeziene doorsijpeling van
westerse goederen en gedachten zoals het concept moderniteit227. Deze invloed van nieuwe
ideeën en concepten gaf een stimulans aan de intellectuele ontwikkeling van die tijd228. Deze
ontplooiing deed zich vooral voor op politiek vlak. Concepten als nationalisme, imperialisme
en marxisme-leninisme doen hun intrede.229
61
De intellectuele wereld streefde naar een ommekeer in het politiek denken. Het
traditionele confucianisme werd afgedaan als de oorzaak van China’s achtergesteldheid op de
westerse landen. Deze ideeën werden verpakt in de Vier Mei Beweging, Wusi Yundong 五四
运动, van 1919. Onmiddellijke aanleiding van deze beweging was het Verdrag van Versaille
na Wereld Oorlog I die nadelig uitkwam voor China. Japan kreeg volgens dit verdrag een
gebied in Shandong toegewezen ondanks het feit dat China meegevochten had aan de kant
van de geallieerden. De beweging werd vooral gevoed door een grote belangstelling voor
westerse liberale ideeën die China bereikt hadden sinds de afschaffing van het examenstelsel
en het confucianistische staatbeslag in 1905. Geleidelijk aan raakten intellectuelen ook in de
ban van ideeën als democratie en communisme. Vernieuwingen deden zich niet alleen voor
op politiek vlak maar ook op taalkundig vlak. Zo streefden vooraanstaande schrijvers voor
literatuur in de spreektaal.
De Vier Mei Beweging gaf aanleiding tot het ontstaan van de Chinese
Communistische Partij (CCP), Gongchangdang 共产党. Deze werd opgericht in 1921 op een
conferentie van marxisten in Shanghai. Ondanks de tegenstellingen tussen de nationalisten en
de communisten op ideologisch vlak moesten ze samen een sterk front vormen tegen de
Japanse krachten. Dankzij successen in deze strijd konden ze rekenen op de steun van het
volk.230
De ontwikkelingen op intellectueel vlak stonden in scherp contrast met de talrijke
burgeroorlogen die de stabiliteit van het land teisterden. Bovendien waren er enkele generaals
die lokaal de macht probeerden te verwerven. Pogingen tot veranderingen op sociaal en
politiek vlak werden overschaduwt door deze interne schermutselingen en de externe dreiging
van Japan’s imperialisme231. De nationalisten slaagden er nooit in om het hele grondgebied
zoals die onder de glorie jaren van de Qing bestond te verenigen.
De tweede helft van republikeinse periode werd vooral gekenmerkt door de
tegenstelling tussen enerzijds de Guomindang 国民党 onder leiding van Jiang Jieshi 蒋介石
(1887-1975)
232
en anderzijds de Communistische Partij geleid door Mao Zedong 毛泽东
(1893- 1976). 233
Verpauperde boeren sloten zich als gevold van de dominantie van de
grootgrondbezitters aan bij de Communistische Partij die zich vanuit het platteland steeds
sterker begon te maken. Mao Zedong was ervan overtuigd dat China hervormt moest worden
vanuit het platteland. Niettegenstaande de samenwerking op het vlak van buitenlandse
politiek bleven de ideologische tegenstellingen tussen zij en de nationalisten doorwegen.234
62
De nationalistische regering ging over tot arrestaties van communisten. Zo waren de
communisten gedwongen hun toevlucht te zoeken op het platteland. Dit leidde tot de Lange
Mars van 1934235. De communisten breidden hun invloed uit terwijl de nationalisten door
corruptie en interne strijd verzwakten. Uiteindelijk slaagden de communisten onder leiden van
Mao er in 1949 in om het nationalistische regime omver te werpen waardoor deze laatste
genoodzaakt waren te vluchten naar Taiwan 台湾.
4.2.2. De wetten en de doodstraf
De ideologische tegenstelling tussen de nationalisten en communisten tussen 1912 en
1949 weerspiegelde zich ook op juridisch vlak. De nationalisten legden onder invloed van de
westerse principes de nadruk op een juridisch stelsel gevestigd op een humane, rechtvaardige
en rationele basis. 236 Onder invloed van het Marxisme beschouwde Mao de wet als een
instrument van de dictatuur van het proletariaat en een wapen voor het onderdrukken van
vijanden237.
4.2.2.1.
Hervormingen onder de nationalistische regering
Op het eind van de Qing-dynastie, in 1905, kregen Wu Tingfang 伍廷芳 (18441922) 238 en Shen Jiaben 沈家本 (1840-1913)239 , twee belangrijke figuren op juridisch en
politiek vlak, de opdracht om de keizerlijke wetten te moderniseren. Zij opperden dat het
toenmalig bestaande rechtssysteem achtergesteld was en dat indien China toenadering wou
zoeken met het Westen, het verplicht was zijn systeem te moderniseren en aldus folterstraffen
moest vervangen door gevangenisstraffen en boetes 240 . Zo werd er komaf gemaakt met
fysieke amputatie en werd het folteren in vraag gesteld.241 Vier jaar eerder was het voorstel al
geopperd om een gedeeltelijk afschaffing van folterstraffen door te voeren 242 . Dat
folterstraffen algemeen aanvaard werden had te maken met de lange juridische traditie in
China die de nadruk legde op het achterhalen van de waarheid en het straffen van de
schuldige eerder dan de procedure die daarvoor doorlopen moest worden. Het feit dat
folterstraffen al vele eeuwen in het systeem ingebakken waren en slechts gebruikt werden als
laatste middel om iemand tot bekentenis te brengen, maakte het voor het volk min of meer
makkelijker om ze te accepteren.243
63
De nationalistische regering trachtte in de korte periode van hun bestaan een modern
juridisch systeem uit te bouwen. De wil voor de opbouw van dit nieuwe systeem ontstond
reeds na het neerslaan van de Bokseropstand in 1900. Vanaf dan streefden de Qing heersers er
naar, onder invloed van de steeds groeiende Westerse aanwezigheid, om hun bestuur aan te
passen aan Westerse modellen. Westerse mogendheden zoals het Verenigd Koninkrijk en de
Verenigde Staten steunden in hun ongelijke verdragen244 de compilatie van nieuwe codices en
een hervorming van het juridisch stelsel.245 Deze aanpassingen naar Westers model werden na
1911 door Yuan Shikai 袁世凯 (1859-1916)246 voortgezet. Op 10 maart 1912 vaardigde men
een voorlopig strafwetboek uit, de Zanxing xinglü 暂行刑律. Deze was gebaseerd op de
hervormingen van de late Qing en bevatte als belangrijkste straffen de doodstraf, levenslange
opsluiting en tijdelijke opsluiting. 247 De zogenaamde ‘zes codices’ van de nationalistische
regering gecompileerd tussen 1903 en 1931 waren gevormd naar Franse, Duitse en AngloAmerikaanse modellen 248 . Yuan Shikai trachtte sterke instellingen te bouwen op de
fundamenten van de hervorming van de Qing. Zo liet hij moderne gevangenissen bouwen
voorzien van een opvoedingsysteem en re-integratiesysteem voor gedetineerden. Ook na zijn
dood wanneer het land grote verdeeldheid kende zette de hervormingsijver zich verder. We
kunnen poneren dat de Republikeinse periode op juridische vlak voornamelijk een
voortzetting inhield van de juridische hervormingen gestart in de laatste jaren van de Qing.
Desalniettemin stonden de politieke en sociale moeilijkheden van die tijd deze hervormingen
vaak in de weg waardoor ze enkel in theorie bleven bestaan en nooit in praktijk werden
omgezet249.
Met de komst van de nationalisten verdwenen geforceerde bekentenissen en de
wreedste vorm van executie - lingchi - van het toneel.250 Ook op het vlak van straffen trachtte
de nationalistische regering hervormingen door te voeren die omwille van de sociopolitieke
situatie van het moment 251 niet altijd in de praktijk gerealiseerd werden. De enige
strafmethodes die vermeld werden in de strafwet van 1908 waren boetes, opsluiting en de
doodstraf. De supplementaire straffen 252 zoals die gebruikt werden in de Qing werden
verboden. 253 De republikeinse periode kenmerkt zich ook door een grote nadruk op
gevangenisstraffen. De nieuwe moderne rechtbanken maakten veelvuldig gebruik van deze
‘nieuwe’ strafmethode254.
Tevens onder de invloed van de Westerse juridische principes als redelijkheid,
menselijkheid en eerlijkheid wou de republikeinse regering de stap zetten naar een meer
voorzichtige en humane manier van executeren. Toch bleven de executies de facto gruwelijk.
64
Ophanging, onthoofding met openbare tentoonstelling van het hoofd of het schieten door het
hoofd bleven in gebruik met als doel de mensen af te schrikken. Dit onthoofden en publiek
tentoonstellen van het hoofd was vooral van toepassing op communistische leiders en moest
de mensen afschrikken om samen te werken met de communisten 255 . Misdaadstatistieken
bijgehouden door het ministerie van Justitie getuigen van slechts een beperkt aantal executies.
Waar in 1931 188 misdadigers veroordeeld werden tot de dood, werden er meer dan 53 000
veroordeeld tot een gevangenisstraf.256 Toch moeten we deze cijfers nuanceren daar executies
van leden van de Communistische Partij, gezien als contrarevolutionairen, slechts zelden in de
statistieken werden opgenomen257.
Vanaf 1927 werd ophanging de enige officieel erkende executiemethode, toch bleven
onthoofding en de kogel in gebruik. Net voor de executie zelf werd de gedetineerde
onderzocht door een dokter. Wanneer er sprake was van zwangerschap of van een mentale
ziekte dan werd de executie uitgesteld.258
Hoewel de doodstraf een belangrijke straf bleef binnen het juridische stelsel van de
nationalistische regering, kon deze vanaf deze periode ook rekenen op een aantal uitgesproken
tegenstanders. Deze oppositiegroepen steunden op nieuwe ideeën als humanisme en de
mensenrechten om hun standpunt hard te maken. Bovendien duidden ze op het feit dat de
doodstraf haaks staat op de hervormingen van die periode en trokken ze het afschrikkend
effect ervan in twijfel, één van de argumenten die jarenlang dekking bood aan het gebruik van
de doodstraf.259 Reden voor het ontstaan van deze oppositie was de internationale beweging
die streefde voor de afschaffing ervan in de verschillende landen. Zoals reeds eerder vermeld
ontstonden de eerste discussies hierover naar aanleiding van het verschijnen van het essay
Over Misdaad en Straf van Cesare Beccaria in 1764260. Samen met de groeiende invloed van
de verlichtingsdenkers die het idee van de mensenrechten promootten begon men geleidelijk
aan in verschillende staten de afschaffing te overwegen.
De oppositiegroepen in China vormden slechts een zeer klein segment van de
bevolking en bestonden vooral uit ambtenaren en juridische deskundigen261. Het overgrote
deel van de bevolking bleef het gebruik van de doodstraf steunen. Niettegenstaande deze
grote steun vóór de doodstraf werden er onder het bewind van nationalisten zeer weinig
executies uitgevoerd. Dit is te wijten aan de opkomst van de criminologie en het geloof in de
heropvoeding van de crimineel. Bij minder erge misdaden sprak men namelijk veeleer een
gevangenisstraf uit met het oog op heropvoeden van de crimineel dan deze meteen ter dood te
veroordelen. Wel werd de doodstraf toegepast op misdaden die indruisten tegen het
staatsgezag of de orde verstoorden.262 Deze poging om het aantal executies te reduceren stond
65
in schril contrast met de daaropvolgende periode van terreur onder het bewind van de
communisten vanaf 1949.
4.2.2.2.
‘People’s Justice’ onder de Communisten
De term ‘people’s justice’263 verwijst naar een rechtssysteem waarbij de belangrijkste
functies in handen waren van het gewone volk. Zo domineerde de boerenvereniging de
rechtbanken tijdens de communistische periode voor 1949. Mao Zedong zag de boeren als de
beste rechters over rurale zaken264. Hij meende immers dat zij het best geïnformeerd waren
over de begane misdaden en aldus de best passende straf konden uitschrijven. Hij geloofde
dat deze straf bijna nooit in disproportie zou zijn met de begane misdaad265.
Lang voor het aan de macht komen van de communisten in 1949 oefenden zij al
invloed uit in kleinere rurale gebieden in het westen van het Chinese grondgebied.. Zoals
reeds eerder vermeld was de Communistische Partij ontstaan in 1921 na een marxistische
conferentie in Shanghai. Ze konden rekenen op de aanhang van verpauperde boeren op het
platteland. Mede door de interne strijd binnen de nationalistische partij en de corruptie
groeide de invloed van de communisten. Onafhankelijk van het staatsgezag installeerden zij
in de gebieden die zij onder controle hadden revolutionaire rechtbanken en wetten266.
Zoals reeds eerder vermeld oefende de boerenbeweging tijdens de beginjaren van het
communisme (1924-1933) grote invloed uit op rurale zaken267. Zij waren verantwoordelijk
voor het in bedwang houden van de misdaad, het behouden van de orde in de maatschappij en
het oplossen van interne problemen tussen de boeren in de delen van het land die zij onder
controle hadden 268 . Speciale rechtbanken op verschillende niveaus oordeelden over lokale
misdadigers, adel en grootgrondbezitters269. De meest voorkomende misdrijven waarover ze
uitspraak moesten doen waren corruptie, familiedisputen, gokverslavingen, opium bezit en
vooral contrarevolutionaire daden270. Het waren ad hoc gerechtshoven die het recht hadden
om boetes op te leggen, werkstraffen uit te schrijven, gevangenisstraffen of verbanning op te
leggen of iemand ter dood te veroordelen. 271
Toch kenmerkte deze beginperiode zich door een gebrek aan een echt centraal gezag
en een stabiel eenduidig juridisch stelsel in die gebieden die onder communistische controle
waren 272 . Terreur en onderdrukking van landeigenaars en contrarevolutionairen waren
integraal deel van de revolutie. Aan deze chaos kwam een einde in 1931 wanneer de
verschillende rurale gebieden onder centraal gezag kwamen te staan. Deze ‘Chinese Sovjet
Republiek’ werd omschreven als een democratische dictatuur van het proletariaat en de
66
boeren. Sovjet wetten werden ingevoerd en volksrechtbanken opgericht. De democratische
dictatuur had als doel alle overblijfselen van het leenrechterlijk systeem te vernietigen, het
land te bevrijden van het imperialisme, de levensomstandigheden van de boeren en de
arbeiders te verbeteren en de dictatuur van arbeiders en boeren te consolideren.273Dit streven
uitte zicht in de rechtspraak onder het harde optreden tegen zij die de revolutie in de weg
staan.
Tussen 1935 en 1945 voerden de communisten een gezamenlijke strijd met de
Guomindang tegen Japan. Op sommige vlakken zoals in de strijd tegen opium, diefstal en
verraad namen de communisten de wetten van de nationalisten over. De juridische systemen
van de communisten in de grensgebieden werden aangepast aan nationalistisch model. 274
Wanneer er in 1945 nog sprake was van een eventuele samenwerking tussen de
communisten en de nationalisten voor de opbouw van de democratie en de rechtsstaat, maakte
de burgeroorlog in 1946 hier komaf mee. Vanaf dan concentreerde de people’s justice zich op
het straffen van oorlogsmisdadigers en contrarevolutionairen. Het systeem was gebaseerd op
het straffen van de belangrijkste misdadigers, het vergeven van zij die gedwongen werden tot
contrarevolutionaire daden en het belonen van zij die verdienstelijk waren.275
Het belangrijkste doel van de communisten was het vestigen van de dictatuur van het
proletariaat. Deze dictatuur trachtte men te bereiken door de zogenaamde klassenstrijd.
Straffen en de doodstraf werden gezien als noodzakelijke elementen in deze klassenstrijd276.
Mao zag de bestaande wetten als een instrument die de burgerij gebruikte om de kapitalisten
te beschermen en het proletariaat te verdedigen. Bijgevolg vormde het een obstructie voor de
klassenstrijd en moest het aldus gebannen worden277. Mao gebruikte de wet dan ook alleen
maar als een instrument van de revolutie zonder autonome waarde278.
Ten tijde van de communistische revolutie had de doodstraf geen juridische waarde
maar was het voornamelijk iets utilitaristisch en politiek, namelijk een instrument gebruikt in
de klassenstrijd. De doodstraf diende aldus om de nieuwe democratische orde te vestigen,
hiervoor moest men de leenrechtelijke wortels uitroeien en de vijand onderdrukken.
Landeigenaars, rijke boeren en adel werden gezien als inherent aan het leenrechtelijk systeem
waardoor ze sneller ter dood veroordeeld werden. Vijanden van de staat waren zij die de
revolutie in de weg stonden, de zogenaamde contrarevolutionairen. Hun socio-economische
of ideologische achtergrond stond de klassenstrijd in de weg. Volgend citaat van Mao
rechtvaardigt zijn gebruik van de doodstraf:
67
“It is absolutely necessary and legitimate to sentence to death by the People’s Court and the
democratic government criminals who actively and grievously oppose the People’s
Democratic Revolution and commit acts of sabotage against agrarian reform; in other words:
counterrevolutionaries and local tyrants guilty of the most abominable crimes. Otherwise, it
would be impossible to establish democratic order.”279
Diegene die de revolutie voor de voeten liep was aldus ‘kwetsbaarder’ voor de
doodstraf of strenge straffen in het algemeen. De sociale achtergrond van een individu
bepaalde voor een groot deel de straf die hij kreeg280. Zo ook kon een straf verlicht worden
wanneer de beklaagde ooit verdienstelijk was geweest voor de communisten of wanneer hij
zijn misdaad vrijwillig opbiechtte en er oprecht spijt voor toonde.
De doodstraf werd ook nog steeds gezien als een middel om de mensen af te schrikken.
“In each district, there must be executions of at least some people found guilty of the most
odious crimes’, because ‘this kind of execution of an abusive provincial nobleman or a local
bully makes the whole district shake with fear; it is very effective for eliminating the vestiges
of the feudal regime.”281
Een veelvoorkomend fenomeen tijdens deze periode zijn dan ook de massa verhoren.
Via aanplakborden of spandoeken werden zo’n verhoren aangekondigd. Ze hadden als doel
het volk te mobiliseren om actief deel te nemen en hun ervaringen, visies en oordeel te laten
gelden in het proces. Niet alleen het proces werd gevoerd in het openbaar ook de executies
werden uitgevoerd voor de ogen van de massa.282 De meest gebruikte executiemethode was
doodschieten maar ook onthoofden werd af en toe toegepast283.
Gezien de doodstraf geen autonome waarde had maar een instrument was van het
politiek bewind van de communisten was er slecht een beperkte formele procedure voorzien
voor het berechten. Lokale eenheden die verantwoordelijk waren voor het onderdrukken van
contrarevolutionairen hadden tevens de macht om deze te arresteren, te berechten en te
executeren284. Elke formele juridische basis ontbrak. Dit zou blijven duren tot in de jaren ’30
wanneer er richtlijnen werden vastgelegd voor het procederen. Zelfs toen bleven porcessen
getuigen van willekeur. Gedaagden werden gefolterd tot ze bekenden en geëxecuteerd zonder
goedkeuring van een hoger orgaan.285 Advocaten werden misprezen daar ze gezien werden als
een instrument van de bourgeoisie286.
Zoals blijkt uit voorgaande stonden de pogingen tot hervorming van de nationalisten in
schril contrast met de ‘people justice’ toegepast in de gebieden onder communistische
controle. De boerenverenigingen beslisten over goed en fout en waren de autoriteit op het
vlak van arrestaties, processen en executies. Wetten en straffen waren slechts middelen
gebruikt om het ultieme doel, de democratische dictatuur van het proletariaat, te bereiken.
68
Iedereen die dit doel in de weg stond waren vijanden van de revolutie of contrarevolutionairen.
De doodstraf was er dan ook om mensen af te schrikken zich tot dergelijke daden over te
geven. Tevens vormde het de methode om komaf te maken met de feodale wortels en het
imperialisme. Niettegenstaande latere pogingen tot opbouw van een meer solide juridisch
systeem bleef het grote tekortkomingen weerspiegelen. Toch werd de basis gelegd van het
socialistisch juridisch systeem van de Volksrepubliek China die zal getuigen van enerzijds
traditionele en anderzijds sovjet invloeden.
4.3. De Volksrepubliek China: 1949 -1978
4.3.1. De sociopolitieke context
Het bevrijdingsleger van de communisten was er in 1948 reeds in geslaagd het hele
noordoosten van China in te nemen. Wanneer ze in 1949 ook controle hadden over de
belangrijkste steden van het Chinese grondgebied zagen de toenmalige regeringsleiders en de
gehele Guomindang onder leiding van Chiang Kai-shek zicht genoodzaakt te vluchten naar
Taiwan. Op 1 oktober 1949 riep Mao Zedong de Volksrepubliek China uit. Chiang Kai-shek
en zijn gevolg bleven claimen dat zij de legitieme opvolgers waren van de Chinese
Republiek.287
De sociopolitieke context van de beginjaren werd gekenmerkt door klassenstrijd en
revolutie. Sociale hervormingen en bewegingen288 werden gevormd en steunden de opbouw
van nieuwe sociale en politieke structuren.
289
Politieke en economische campagnes
rechtvaardigden de talrijke hervormingen doorgevoerd in die beginjaren. De meeste van deze
campagnes waren echter destructief voor de opbouw van een solide juridisch stelsel290. Het
doel van dit alles was het verenigen van de arbeiders en de boeren zodat ze samen sterk waren
voor de opbouw van het nieuwe sociaal politieke stelsel.
De eerste dertig jaar van de Volksrepubliek werden gekenmerkt door discussies
binnen de Partij. Na de oprichting in 1949 richtte Mao zich op grote hervormingen op sociaal
en economisch vlak. Het land werd herverdeeld en in de industrie werden vijfjarenplannen
uitgetekend naar Russisch model. Na de landhervormingen werd er overgegaan tot
collectivisatie. Dit gebeurde in verschillende stappen met als hoogtepunt ‘de Grote Sprong
Voorwaarts’, Dayuejin 大跃进291. Deze resulteerde echter in een catastrofe waardoor Mao
schuld moest bekennen en enkele functies moest overhevelen aan anderen binnen de Partij.
69
Het volk kon zijn misprijzen over de mislukking kwijt in de ‘Laat honderd bloemen bloeien,
laat honderd scholen wedijveren’-campagne.292 Onder Liu Shaoqi 刘少奇en Deng Xiaoping
邓小平293 sloeg China in het begin van de jaren ’60 de meer pragmatische weg in en kreeg de
linkervleugel binnen de Partij de overhand tot groot ongenoegen van Mao.
Vanaf 1965 begon Mao aan een tegenactie die komaf moest maken met de
contrarevolutionaire neigingen en het revisionisme van de linkervleugel van de Partij. Deze
tegenreactie werd gebundeld in de Grote Proletarische Culturele Revolutie 294 , wenhua da
geming 文化大革命. Gesteund door de Rode Gardisten295 herwon Mao aan populariteit bij
studenten en het gewone volk. De gedachten van Mao Zedong, gebundeld in het Rode Boekje
werden de leidraad. Toch zou de Culturele Revolutie de geschiedenis ingaan als een
verwoestende chaotische periode. De Rode Gardisten zaaiden terreur en deden de bestaande
politieke structuren wankelen. Economie en onderwijs kwamen op een laag pitje te staan.
Uiteindelijk slaagde het Volksbevrijdingsleger onder leiding van Lin Biao 林彪296 er in de
verwoestende Culturele Revolutie te bedaren. Dit betekende een hoogtepunt in de macht van
het leger en Lin Biao, die aangeduid werd als opvolger van Mao. Die aanduiding leidde echter
tot een grote machtshonger bij hem waardoor hij Mao en Zhou Enlai 周恩来 (1898-1976)297
tegen zich kreeg. Na een mislukte staatsgreep vluchtte hij naar Mongolië waarbij hij omkwam
in een vliegtuig ongeluk.298
Na de dood van Lin Biao ontstond er onenigheid tussen de mogelijke opvolgers van
Mao. Aan de ene kant was er De Bende van Vier aangevoerd door Jiang Qing 江青 (19141991)299, Mao’s vrouw, die streefden naar een voortzetting van de Culturele Revolutie. Aan
de andere kant bood de pragmatische vleugel onder leiding van Zhou Enlai en de
gerehabiliteerde Deng Xiaoping weerstand aan deze aanvankelijk populaire Bende van Vier.
Toen in 1976 zowel Zhou Enlai en Mao Zedong stierven laaide de machtstrijd opnieuw op.
Tijdens zijn laatste maanden duidde Mao echter een compromisfiguur aan, Hua Guofeng 华
国锋 (1921-2008)300 , die na zijn dood aan de macht zou komen. Hij slaagde erin na een
mislukte staatsgreep van de Bende van Vier deze te arresteren en Deng Xiaoping in zijn oude
functies te herstellen.
Gedurende deze dertig woelige jaren promootte Mao het teniet doen van alle
verschillen die er bestonden in de Chinese samenleving, namelijk het verschil tussen arbeiders
en intellectuelen, boeren en stedelingen en mannen en vrouwen. Onder Mao vonden aldus
grote transformaties plaats in de Chinese samenleving.301 Op economisch vlak domineerde de
staatsgeleide economie gebaseerd op vijfjarenplannen. Op sociaal vlak behoorde iedereen tot
70
een bepaalde werkeenheid. Via deze eenheid werd iedereen voorzien van een dak boven het
hoofd, eten, medische verzorging en onderwijs. Deze eenheid verlaten was quasi onmogelijk
daar het de enige manier was om in je basisbehoeften te voorzien. Sociale mobiliteit was zo
goed als onbestaand gezien iedereen gecontroleerd werd door dit systeem van werkeenheden.
Zodoende was China ten tijde van Mao op sociopolitiek vlak strikt geregeld.302
4.3.2. De wetten en de doodstraf
Het juridisch stelsel van de Volksrepubliek had zijn wortels in het juridisch stelsel van
het communisme van voor 1949 die steunde op people’s justice. Het juridisch apparaat werd
gebruikt als een middel van de staat tegen diegene die de politieke en sociale stabiliteit
uitdaagden en ondermijnden 303 . Op het vlak van misdaad en straffen bestonden er twee
verschillende visies binnen de partij. Aan de ene kant was er de revolutionaire ideologie van
Mao en zijn aanhangers aan de andere kant kon het Sovjet model op steun rekenen van de
meer conservatieven binnen de Partij.
Onder invloed van het confucianisme en het marxistisch-leninistisch gedachtegoed en
gedreven door revolutie en klassenstrijk benadrukte Mao het belang van wetten die flexibel
en makkelijk aan te passen waren aan de steeds veranderende sociale context, de zogenaamde
living law 304 . Één van de manieren opdat de wet continu zou aangepast worden aan de
voortdurende revolutie was volgens Mao people’s justice, het participeren van het volk in het
juridisch systeem. Dit participeren zag hij niet alleen als deelnemen in massa verhoren maar
hij beschouwde het als de integratie van het volk in elk segment van het juridisch gebeuren:
onderzoek, vervolging en verhoor.305Zoals voorheen reeds vermeld zag Mao de wet als een
superstructuur, slechts een instrument in de klassenstrijd, een wapen in de strijd tegen de
vijand.306
Straffen stonden in functie van het oplossen van contradicties binnen de maatschappij
en tussen zij en de vijand. Onderdrukkende strenge straffen waren bestemd voor
contrarevolutionairen en vijanden van de politieke ideologie; straffen die de mogelijkheid
gaven tot re-integratie en heropvoeding waren bestemd voor misdadigers wiens daad geen
schade toebracht aan de revolutie en niet gewelddadig was307. Het doel van straffen was in
Mao’s ogen immers drievoudig: straffen waren er om de crimineel te straffen en te verbeteren
maar ze waren er ook om de rest van het volk af te schrikken en op te voeden308.
71
De conservatieve vleugel binnen de Communistische Partij geleid door Liu Shaoqi
trachtte het Sovjet model te introduceren. Dit model schreef een meer formeel, bureaucratisch
en gecodificeerd juridisch kader voor. 309 Schetsen van een strafwet werden een feit in de
jaren ’50 maar zouden voor de late jaren ’70 nooit meer worden dan schetsen. Gedurende
enkel korte periodes310 zette men deze pogingen tot opbouw van een solide juridisch systeem
gebaseerd op Sovjet model verder geadviseerd door Russische raadgevers. Het Sovjet model
bestond uit geschreven vastgelegde wetten, nauwkeurig uitgetekende procedures en een
rechtspraak geleid door opgeleid juridisch personeel.311 Hoewel dit Sovjet model in sommige
periodes de bovenhand kreeg, bleven Mao’s concepten van de living law en people’s justice
domineren. Bovendien droegen deze concepten bij aan Mao’s revolutie die snelle politieke,
economische en sociale veranderingen ambieerde.312
Hoewel de eerste dertig jaar van de Volksrepubliek vaak beschreven worden als
‘wetteloos’313moet dit genuanceerd worden. Niet alleen werden er tijdens deze periode drie
grondwetten uitgevaardigd, namelijk in 1949, 1954 en 1975 314 bovendien gingen eveneens
specifiekere wetten van kracht en bestonden er enkele statuten die strafrechtelijke zaken
bepaalde315. Het ‘wetteloos’ zijn van deze periode duidt eerder op de afwezigheid van een
strafwetboek en de status die de wet kreeg tijdens deze perioden. Hoewel er in de jaren ’50
pogingen ondernomen werden om een strafwet te schrijven316, werden de vorderingen op dit
vlak in 1957-1958 tenietgedaan door de ‘Campagne tegen rechtsgeoriënteerde politiek’, fan
youpai yundong 反右派运动317. Deze campagne was één van de vele massacampagnes onder
Mao en was gericht tegen de rechter vleugel in de CCP en de critica van de ‘Laat honderd
bloemen bloeien’-campagne. Een tweede poging tot juridische hervormingen werd in de kiem
gesmoord door de Culturele Revolutie. Onder de slogan ‘zalan gong jian fa 砸烂公检法’,
‘Druk politie, juridische organen en de wet de kop in’, ging China een decennium in waarin
het volledig juridisch systeem vernield werd en wetten vervangen werden door tijdelijke
regels en normen. De gedachten van Mao Zedong gebundeld in het Rode Boekje waren de
leidraat en stonden boven de wet.318
Op het vlak van de doodstraf domineerde Mao’s visie van de living law. Hoewel hij de
doodstraf aanvankelijk beschouwde als een voorlopig instrument die gebruikt werd in de
klassenstrijd met uiteindelijk doel de dictatuur van het proletariaat, bleef het een onmisbaar
deel uitmaken van het juridisch stelsel in de eerste dertig jaar van het socialisme in China319.
Gedurende de eerste jaren van de revolutie, nog voor de oprichting van de Volksrepubliek,
werd de doodstraf gerechtvaardigd als een noodzakelijk element van de revolutie ter
72
onderdrukking van de vijanden van deze revolutie. Later wanneer de dictatuur een feit was
zou die dan afgeschaft worden320. Begin de jaren ’50 kondigde Mao aan dat het einde van de
klassenstrijd in zicht was maar dat de doodstraf in voege moest blijven voor het in de kiem
smoren van de overblijvende contrarevolutionairen en het bestraffen van wrede misdaden als
verkrachting en moord. Het officiële discour aangaande de doodstraf was dan ook dat men
van plan was minder mensen te arresteren en minder mensen te doden321. Dit discour werd
gebundeld in de woorden Shaosha Shensha 少杀慎杀, dood minder dood voorzichtiger.
Bovendien was de vooropgestelde afschaffing van de doodstraf geen optie meer.322 Zo stelde
Mao:
“From now on, we should make fewer arrests and kill fewer people. But we cannot announce
that we will no longer kill or that we will abolish capital punishment”323
Tijdens de republikeinse periode was het reduceren van de doodstraf één van de
kernpunten geweest van de pogingen tot hervorming van het strafrecht. De Guomindang was
er in geslaagd het aantal misdaden waarop de doodstraf stond te reduceren van 800 tot slechts
20. Deze 20 misdaden betroffen vooral gewelddadige misdaden.324 Deze vorderingen werden
echter teniet gedaan onder het bewind van Mao die in zijn strijd tegen de vijanden van de
revolutie veelvuldig gebruik maakte van standrechtelijke executies. Dit zijn executies die
voltrokken werden na een summier proces of helemaal zonder proces. 325 Wanneer het
noodzakelijk werd geacht voor het staatgezag werd de grondwet opgezegd, versterkte men de
autoriteit van de regering en reduceerde men de rechten van de burgers tot een minimum326.
In tijde van voorspoed benadrukte Mao evenwel een voorzichtig omspringen met executies en
werden de statuten gevolgd.
Hoewel er dus geen strafwetboek uitgevaardigd werd in deze periode, werden de
misdaden waarop de doodstraf stond vastgelegd in statuten. Deze misdaden waren
onderverdeeld in drie grote groepen: contrarevolutionaire misdaden, corruptie en
economische misdaden. 327 De groep contrarevolutionaire misdaden was zeer uitgebreid en
vormde aldus de grootste groep. Men werd beschouwd als contrarevolutionair wanneer men
banden behield met de imperialisten, wanneer men het moederland verraadde, wanneer men
de eenheid van het land aantaste, wanneer men aan spionage deed en wanneer men in het
geheim de grens overstak voor contrarevolutionaire doeleinden. 328 . Niet alle vormen van
corruptie werden bestraft met de doodstraf. Slechts wanneer er sprake was van buitengewoon
erge omstandigheden zoals poging tot het uitwissen van bewijsmateriaal of corruptie
gekoppeld aan omkoping of het verkopen van staateigendommen dan was er sprake van de
73
doodstraf. In andere omstandigheden voorzag men levenslange opsluiting of opsluiting voor
meer dan tien jaar329. Economische misdaden waarop de doodstraf stond waren misdaden die
betrekking hadden op de financiële instellingen van de staat daar deze laatste gezien werden
als van vitaal belang voor de staatgeleide planeconomie330. Andere kleinere groepen misdaden
waarop de doodstraf stond waren onder andere roverij en lokale tirannie. Misdaden als moord
en verkrachting werden niet opgenomen in de statuten.331
In het begin van de gouden jaren ’50 waarin men volop bezig was met de opbouw van
een solide juridisch stelsels opperde Mao de nood aan een systeem om buitensporig executies
te vermijden. Zoals reeds vermeld achtte hij het noodzakelijk dat er minder gedood werd en
voorzichtiger. De misdadigers die geen bloedschuld hadden behoorden niet tot de wreedste
misdadigers en werden aldus ‘beloond’ met de doodstraf met twee jaar uitstel332. In plaats van
onmiddellijk geëxecuteerd te worden hadden ze twee jaar tijd om hun spijt te tonen en zich
verdienstelijk te stellen van de staat. Dit beleid stond bekend als Shaosha Shensha 少杀慎杀,
dood minder, dood voorzichtiger333.
Het juridisch stelsel van de eerste dertig jaar van de volksrepubliek bouwde
voornamelijk verder op Mao’s people’s justice. Hoewel enkele pogingen ondernomen werden
door de conservatieve vleugel binnen de CCP tot de opbouw van een meer solide juridisch
stelsel gebaseerd op Sovjet model werden deze telkens afgebroken door chaotische ‘wetteloze’
periodes waarin strenge willekeurige straffen de bovenhand hadden. Niettegenstaande Mao’s
vroeger betoog voor de geleidelijke afschaffing van de doodstraf en de gunstige sociopolitieke
omstandigheden die een misdaadvrij land stimuleerden, bleef de doodstraf een belangrijk
middel in het neerslaan van contrarevolutionaire acties en de oorzaak van het groot dodental
tijdens politieke campagnes.
4.4. De Volksrepubliek China na 1978
4.4.1. De sociopolitieke en economische context
Met de dood van Zhou Enlai en Mao Zedong in 1976 was er een einde gekomen aan
dertig jaar klassenstrijd, politieke campagnes en planeconomie. Het socialisme had zijn
beloftes aan de arbeiders en de boeren niet kunnen waarmaken. De vele politieke en
ideologische massacampagnes hadden het volk afgeschrikt.
74
Hua Guofeng had Deng Xiaoping terug in zijn vroegere invloedrijke functies hersteld
na de arrestatie van de Bende van Vier. Al snel versterkte hij zijn positie ten opzichte van Hua
Guofeng. In 1979 deed deze laatste afstand van zijn premierschap.334 Onder Deng Xiaoping
en zijn opvolger Jiang Zemin 江泽民 335 ging China een periode in die gekenmerkt zou
worden door openheid en economische hervormingen, Gaige Kaifang 改 革 开 放 . Deze
openheid en hervorming kenmerkt zich enerzijds door een overgang van de socialistische
planeconomie naar een markteconomie en anderzijds door het openstellen van de markt voor
buitenlandse investeerders336. Deng Xiaoping streefde in het licht van deze hervormingen een
modernisering van de Chinese staat na en was dan ook de motor achter de ‘Vier
Moderniseringen’, Sige Xiandaihua
四 个 现 代 化 . Dit hield een modernisering in van
landbouw, industrie, technologie en wetenschap en defensie337.
Bijgevolg werd in de landbouw overgegaan op decollectivisatie. In de jaren ’80 voerde
Deng Xiaoping een privatisering van de landbouw door en stimuleerde hij de productie. Zelfs
nu onder het huidig bewind van Hu Jintao voert men hervormingen door die gericht zijn op
betere inkomens voor de boeren en meer aandacht voor de kwaliteit van de producten. 338In de
jaren ‘80 stimuleerde men eveneens de privatisering van staatsbedrijven. Dit werd in de
steden gekoppeld aan een privatisering van huisvesting, pensioenen en medische zorg.339
Deze economische hervormingen brachten grote veranderingen teweeg in de Chinese
maatschappij. De openheid leidde tot een nieuwe invoer van Westerse ideeën en waarden.
Niet alleen kregen de mensen meer vrijheid op professioneel en cultureel vlak, bovendien
kregen ze de kans om hun levenstandaard te verbeteren. Er ontstond een grotere tolerantie op
maatschappelijke vlak die zich uitte in grotere aandacht voor andere culturen en nieuwe
waarden. Mensen konden bovendien op eigen houtje kapitaal opbouwen en investeren. 340
Maar die maatschappelijke veranderingen waren niet alleen positief. Een van de nefaste
gevolgen van de economische bloei was de groeiende kloof tussen de steden en het platteland
op het vlak van inkomens en voorzieningen. Dit leidde tot een immense trek naar de steden.
Een ander negatief gevolg was dat het door de economische groei mogelijk geworden was
persoonlijk succes na te streven wat leidde tot het geleidelijk verdwijnen van het
gemeenschapsgevoel. Materialisme werd de nieuwe trend en de sociale banden, waarop de
informele rechtspraak van Mao gebaseerd was, verzwakten341. Deze nieuwe evoluties leidden
eveneens tot een groei in de misdaad. 342Niet alleen de corruptie tierde welig ook prostitutie
en drugs - gebruik die verdwenen waren tijdens de maoïstische periode - kwamen terug ten
tonele.343
75
De grote vooruitgangen op economisch vlak stonden in contrast met de hervormingen
op politiek vlak. Hoewel pogingen ondernomen werden om de macht van de Partij te
beperken behield China zijn één-partij systeem. Deng en zijn opvolger concentreerden de
pogingen tot hervorming rond één kernpunt namelijk economische ontwikkeling. Deze
economische ontwikkeling wilden ze bereiken via hervormingen en de opendeurpolitiek.
Bovendien moesten ze gekaderd zijn binnen vier principes zijnde het socialisme, de
democratische dictatuur van het volk, de richtlijnen van de CCP en het gedachtegoed van
Marx, Lenin en Mao.344
4.4.2. Verandering in de visie op de wet
De arrestatie van de Bende van Vier en het daaropvolgende proces markeerde het
einde van de zogenaamd ‘wetteloze’ periode onder Mao. Het proces vormde een test voor het
juridisch systeem en bewees dat iedereen gelijk was voor de wet. 345 Het markeerde eveneens
het beginpunt van de gewaarwording van de nood aan een rechtsstaat346, een staat waarin de
macht geregeld en aan banden gehouden wordt door het recht teneinde willekeur te beperken
en rechtszekerheid te stimuleren.347
Niettegenstaande de lange geschiedenis van het Chinese rijk en de vele
machtswisselingen bleef de wet doorheen deze lange geschiedenis getypeerd door enkele
fundamentele karakteristieken. De Chinese geleerde Dr. Shilun Li, gespecialiseerd in
rechtsgeleerdheid, onderscheidt volgende kenmerken348: De Chinese wet wordt volgens hem
bepaald door:
1.
het belang van de staat die boven het belang van de maatschappij staat
2.
gehoorzaamheid aan het gezag die boven de rechten van de mensen staat
3.
machtsconcentratie in plaats van de scheiding der machten
4.
de rule of man waarbij wetten slechts een instrument zijn van het staatsgezag
5.
collectivisme primeert op individualisme
6.
het beperkt belang van procedures
In het keizerrijk beruste de macht bij de keizer. Deze keizer blonk uit in moraliteit. Het
volk volgde automatisch dit moreel gedrag van de keizer en handelde automatisch goed. Het
bewind van de keizer was aldus gebaseerd op de moraliteit van de keizer, hij regeerde door
middel van zijn deugd dit wordt de zhi 德治 genoemd.349
76
Zoals reeds eerder vermeld werden de eerste dertig jaar van de Volksrepubliek
gedomineerd door Mao’s people’s justice. Ad hoc rechtbanken geleid door het volk in plaats
van opgeleid juridisch personeel deelden strenge straffen. De wet was ondergeschikt aan het
gezag en diende slechts als een wapen in de klassenstrijd. In Mao’s China werd elk sociaal
gebeuren en alle waarden en relaties gezien als een politieke kwestie. De rule of man, ren zhi
人治 stond nog steeds de vorming van een echte rechtsstaat in de weg.350
Deng’s bewind betekende een verandering in de traditionele visie op wetten. Zijn
opendeur politiek en hervormingen leidde tot de nood aan nieuwe wetten om de maatschappij
die uit zijn voegen aan het breken was aan banden te leggen. Men besefte dat de opbouw van
een sterke economische staat onmogelijk was zonder de aanwezig van een solide juridisch
stelsel351. De oude informele statuten van Mao waren onhoudbaar geworden.352 Ten eerste
achtte Deng Xiaoping het als een van de belangrijkste taken van de CCP om een democratie
op te bouwen waarbij de staatsmacht gecontroleerd wordt door het recht namelijk de rule of
law, fa zhi 法治. Deze nadruk op het formele weerspiegelde zich op juridisch vlak in de
codificatie van verschillende praktijken die vroeger slechts vastgelegd waren in statuten.353
Ten tweede streefde Deng Xiaoping, net als Mao, de dictatuur van het proletariaat na. Op
juridisch vlak betekende dit het streng straffen van diegene die dit doel in de weg stonden.
Deze aanpak werd belichaamd door de zogenaamde Yanda 严打 – campagnes waar we later
op terugkomen. Wel benadrukte hij dat iedereen gelijk was voor de wet.354 Bovendien vond
hij het belangrijk dat het volk deelnam in de rechtspraak en legde hij de nadruk op controleren
en afwegen. Hoewel in de nieuwe wetten van de jaren ’80 principes opgenomen zijn als de
suprematie van de grondwet en de basisrechten voor de alle burgers op sociaal, politiek,
cultureel en maatschappelijk vlak355, toch blijven ze getuigen van ideologische en politieke
concepten van het maoïstische tijdperk. De wet bleef een politiek instrument en had nog
steeds een straffend karakter. Zo benadrukte de nieuwe grondwet nog steeds de dictatuur van
het proletariaat en bevatte het strafwetboek nog steeds contrarevolutionaire misdaden. De
strafwet van 1979 was gebaseerd op het marxisme, leninisme en het gedachtegoed van Mao.
Zo stelt het eerste artikel van de « Zhonghua Renmin Gongheguo Xingfa 中华人民共和国刑
法» (de Strafwet van de Volksrepubliek China) van 1979:
中华人民共和国刑法，以马克思列宁主义毛泽东思想为指针，以宪法为根据，
依照惩办与宽大相结合的政策，结合我国各族人民实行无产阶级领导的、工农联盟为
基础的人民民主专政即无产阶级专政和进行社会主义革命、社会主义建设的具体经验
及实际情况制定。356
77
De Strafwet van de Volksrepubliek China, die het marxisme-leninisme en
gedachtegoed van Mao Zedong als leidraad neemt en de grondwet als basis, is geformuleerd
in overeenstemming met het beleid die een combinatie van straffen en mildheid voorschrijft
en verbindt de concrete ervaring met de actuele omstandigheden van de volkeren van alle
nationaliteiten waaraan ons land rijk is in de implementering van de democratische dictatuur
van het volk gebaseerd op de vereniging van arbeiders en boeren en geleid door het
proletariaat, dit is, de dictatuur van het proletariaat en in de uitvoering van de socialistische
revolutie en de opbouw van het socialisme.357
Niettegenstaande de politieke en ideologische invloeden van het maoïsme, toch
worden er onder het bewind van Deng Xiaoping de eerste stappen gedaan naar de rule of law.
Deze visie op de wet vormde dan ook de basis voor de verdere uitbouw van het juridisch
stelsel onder Jiang Zemin en Hu Jintao 胡锦涛. 358 Jiang Zemin’s beleid betekende een
verdere uitdieping van de economische hervormingen. Jiang benadrukte dat de wet superieur
was aan de partij en de regering en dat het niet langer mocht gezien worden als een politiek
wapen359. Hij en later ook Hu Jintao erkenden het belang van een toenadering tot de rule of
law en zagen het dan ook als een prioriteit. Vanaf 1995 verkreeg het juridisch stelsel meer
onafhankelijkheid en autonomie. 360 De geschreven wetten werden gepubliceerd en voor
iedereen toegankelijk. Binnen de opbouw van de rule of law vond Jiang Zemin het ook van
belang dat de wetten strikt nagevolgd werden en dat deze navolging ook nauwkeurig
gecontroleerd werd, bovendien benadrukte hij de nood aan opleiding en training van rechters
en advocaten.361
Het juridisch beleid van Jiang Zemin kan enerzijds gezien worden als een voortzetting
van het beleid van Deng Xiaoping. Hij bleef het socialisme nastreven en benadrukte het
belang van de één partij regering van de CCP. Beiden benadrukten ze het belang van de wet
in het onder controle houden van de sociale orde en beiden streefden ze een opbouw van de
rule of law na362. Anderzijds zien we vanaf 1997 een geleidelijke afname van de ideologische
invloed. De herziening van de strafwet in 1997 getuigde hiervan. Zo werd het marxismeleninisme en het gedachtegoed van Mao Zedong niet langer vermeld als leidraad363. Het eerste
artikel van de herziende Strafwet van 1997, « Zhonghua Renmin Gongheguo Xingfa (xiuzheng)
中华人民共和国刑法 (修正)» gaat als volgt:
为了惩罚犯罪，保护人民，根据宪法，结合我国同犯罪作斗争的具体经验及实
际情况，制定本法。364
Deze wet is geformuleerd op basis van de grondwet en in het licht van de concrete
ervaring en de actuele situatie van ons land in het bestrijden van de misdaad met als doel het
straffen van misdadigers en het beschermen van het volk.365
78
Deze herziening van de strafwet neemt twee basisprincipes op van de rule of law,
namelijk het nulla poena sine lege principe, i.e. het principe dat niemand gestraft mag worden
voor een daad die op het moment van de misdaad nog geen strafbaar feit was, en het principe
dat iedereen gelijk is voor de wet366. Dit laatste principe wordt weergegeven in artikel 4 van
de herziende Strafwet van 1997:
对任何人犯罪，在适用法律上一律平等。不允许任何人有超越法律的特权。367
Voor iedereen die een misdaad begaat zal de wet gelijk toegepast worden/bij het
begaan van een misdaad is iedereen gelijk voor de wet. Niemand is toegelaten het voorrecht te
hebben de wet te overtreden/ niemand zal het voorrecht hebben de wet te overtreden.368
Deze geleidelijke opname van de rule of law vinden we ook terug in de herziening van
de grondwet van 1999. In deze herziening is opgenomen dat de Volksrepubliek China een
socialistisch land probeert op te bouwen in overeenstemming met de rule of law.369 In 2004
krijgt ook het idee van mensenrechten een plaats in de grondwet370.
Deze geleidelijke opbouw van een staat gebaseerd op de rule of law en de verandering
van de rol die de wet bekleedt binnen het beleid begon onder Deng Xiaoping en werd
verdergezet door Jiang Zemin. Hoewel Jiang Zemin’s visie reeds dichter staat bij de westerse
invulling van de rule of law heeft China nog een lange weg te gaan. Hu Jintao’s beleid
promoot de opbouw van een harmonieuze samenleving waarin de functie van de wet
benadrukt wordt.371 De stap naar een professioneler juridisch stelsel is reeds gemaakt maar
welke plaats de rule of law hierin zal krijgen is nog niet volledig duidelijk.372
4.4.4. De doodstraf
Onder Mao kende China een relatief laag misdaadcijfer in vergelijking met andere
landen en bovendien beschikten ze over een efficiënt systeem om de misdaad onder controle
te houden373. In de late jaren ’70 kwam hier echter verandering in onder invloed van de grote
veranderingen in de Chinese maatschappij. De jaren ’80 werden gekenmerkt door een
misdaadgolf 374 . De Strafwet van 1979 en zijn herzieningen evenals de Yanda-campagnes
weerspiegelen de reactie van de regering op deze stijgende misdaadcijfers375.
79
4.4.4.1. De doodstraf binnen de Strafwet van de Volksrepubliek China376
Zoals reeds eerder vermeld leidde het beleid van Deng Xiaoping dat gebaseerd was op
economische hervormingen en openheid tot dramatische veranderingen in elk aspect van de
maatschappij. Deze veranderingen in de maatschappij vereisten een hervorming van het
juridisch stelsel en de vorming van nieuwe wetten.377
Onder het bewind van Mao beschikte China niet over een uitgebreide strafwet. Vanaf
1979 kwam hier verandering in. In juli van dat jaar keurde de Tweede Zitting van het Vijfde
Nationale Volkscongres de «Zhonghua Renmin Gongheguo Xingfa 中华人民共和国刑法»,
de Strafwet van de Volksrepubliek China, goed. In januari 1980 ging deze van kracht378.
Gezien deze wet nog voornamelijk gebaseerd was op schetsen uit de jaren ’50 en ’60
weerspiegelde hij de ideologische en politieke gedachten van het maoïstische tijdperk.
Omwille van deze reden hadden de meeste artikels in deze Strafwet betrekking op politieke
misdaden.379
Deze nadruk op politieke misdaden vinden we ook terug in de artikels met betrekking
tot de doodstraf. Van de 28 misdaden waarop de doodstraf stond waren er 15 politiek getint.
Tot deze misdaden behoorden onder andere verraad, het omverwerpen van de staat, het leiden
van een gewapende massa rebellie, spionage of het helpen van de vijand, het ontmantelen van
de staat, het uitlokken van verraad of rebellie…380. Deze15 misdaden behoorden tot de grote
groep contrarevolutionaire misdaden en werden beschouwd als enorm afschuwelijk, tebie elie
特别恶劣 of enorm ernstig, tebie yanzhong 特别严重. De andere misdaden waarop de
doodstraf stond behoorden tot de volgende groepen: het in gevaar brengen van de openbare
orde, het schenden van persoonlijke rechten en het schenden van eigendom. Voorbeelden van
dergelijke misdaden zijn moord, verkrachting, corruptie en brandstichting.381
Deze Strafwet van 1979 was zoals gezegd gebaseerd op schetsen van de jaren ’50
en ’60 en anticipeerde niet op de verandering in de maatschappij die de doorgedreven
economische hervormingen tot gevolg zouden hebben. Om tegenwicht te bieden aan het snel
stijgende misdaadcijfer in de jaren ‘80 vaardigde het Permanent Comité van het Nationale
Volkscongres decreten uit die sommige wetsbepalingen van de Strafwet van 1979
wijzigden382. Meestal weerspiegelden deze decreten dus nieuwe tendensen binnen de continu
veranderende maatschappij onder invloed van de hervormingen en het contact met het Westen.
Het aantal misdaden waarop de doodstraf stond werd opgetrokken naar 48. Vanaf de jaren ’80
kon men aldus ook de doodstraf krijgen voor het pooien, het ontvoeren en verkopen van
80
mensen, het onthullen van staatsgeheimen…383 Het belangrijkste gevolg van de economische
groei op de misdaad was een toename van economische misdaden zoals corruptie en
omkoping384.
Deze decreten uitgevaardigd in de jaren ’80 werden in 1997 in de herziening van de
Strafwet opgenomen. De misdaden waarop de doodstraf stond werden in deze herziening
uitgebreid tot 69 misdaden. Deze werden op hun beurt ingedeeld in tien grote categorieën
waaronder het in gevaar brengen van de nationale veiligheid, het in gevaar brengen van de
openbare veiligheid, het ondermijnen van de socialistische markteconomie, het schenden van
de democratische of persoonlijke rechten van de burger…385 De grote toename in misdaden
waarop de doodstraf stond is te wijten aan de toename van een groot aantal economische
misdaden waarop de doodstraf stond. Nieuwe misdaden waarop de doodstraf stond zoals
terrorisme, gijzelen, drugstrafiek, produceren en verhandelen van giftige, schadelijke of
waardeloze goederen en medicijnen, prostitutie en bankkaart fraude duidden op het belang die
de regering vanaf dan hechtte aan economische en sociale kwesties386. Vooral corruptie werd
gezien als een ware epidemie en moest hard aangepakt worden. Politieke kwesties verdwenen
naar de achtergrond maar bleven wel aanwezig. Misdaden als spionage en verraad bleven
bestraft worden met de doodstraf.387
De codices voorzien ook een beschrijving van de methode van executie. Voor 1997
was de enige officiële methode om iemand ter dood te brengen de kogel. Voor 1986 gebeurde
dit met een schot in het hart, na 1986 schoot men de beklaagde door het hoofd omdat dit een
onmiddellijke dood veroorzaakte en dus minder pijnlijk was. In 1997 introduceerde men de
dodelijke injectie als gevolg van discussies over het al dan niet menswaardig zijn van
executiemethodes. De dodelijke injectie wordt vooral veel gebruikt in stedelijke gebieden; in
rurale gebieden domineert de kogel nog steeds. Sommige rechters laten de beklaagde kiezen
anderen passen de kogel toe voor gewelddadige misdaden en dodelijke injectie voor nietgewelddadige misdaden. Deze grote verscheidenheid duidt op de moeilijkheden die er bestaan
in de zoektocht van de regering naar een meer menselijke, geciviliseerde vorm van
executeren.388
Voorts voorziet de Strafwet en zijn herzieningen ook beperkingen op de doodstraf. De
doodstraf met twee jaar uitstel, een kenmerkend aspect van de Chinese wetgeving, wordt
toegepast wanneer een directe executie niet noodzakelijk is. Wanneer een 16 of 17 jarige een
misdaad begaat die zeer ernstig is dan kan die ook de doodstraf met tweejaar uitstel van
executie krijgen (Strafwet 1979, art. 44).389 Wanneer de beklaagde berouw toont voor zijn
zonde en zich verdienstelijk stelt voor de staat tijdens deze twee jaar dan wordt deze straf
81
omgezet in levenslange opsluiting en soms zelf in 15 of 20 jaar opsluiting.390 Artikel 43 van
de strafwet van 1979 handelt over de doodstraf met twee jaar uitstel van executie:
死刑只适用于罪大恶极的犯罪分子。对于应当判处死刑的犯罪分子，如果不是
必须立即执行的，可以判处死刑同时宣告缓期二年执行，实行劳动改造，以观后效
[…]391
De doodstraf zal enkel toegepast worden op misdadigers die de meest afschuwelijke
misdaden hebben gepleegd. Aan een misdadiger die tot de dood moet veroordeeld worden kan
men bij het uitspreken van de executie een uistel geven van twee jaar, wanneer onmiddellijke
executie niet noodzakelijk is, wel wordt de beklaagde hervorming door arbeid opgelegd om te
kijken hoe hij zich gedraagt.392
Uit voorgaande kunnen we ook afleiden dat personen jonger dan 18 jaar niet kunnen
ter dood veroordeeld worden. Het executeren van een minderjarige wordt gezien als
onmenselijk omdat jongeren minder ontwikkeld zijn dan volwassenen op mentaal en
psychologisch vlak. Andere groepen die niet kunnen ter dood veroordeeld worden zijn
zwangere vrouwen.393 Zo stelt artikel 49 van de herziening van de Strafwet in 1997:
犯罪的时候不满十八周岁的人和审判的时候怀孕的妇女，不适用死刑394
De doodstraf zal niet toegepast worden wanneer iemand op het moment van het
plegen van de misdaad nog niet de leeftijd van 18 jaar heeft bereikt en wanneer een vrouw
zwanger is op het moment van de rechtszaak.395
Ter besluit kunnen we stellen dat China geëvolueerd is van een quasi misdaad vrije
staat onder Mao naar een staat waarin misdaadgolven schering en inslag waren. Dit was te
wijten aan de grote veranderingen in alle aspecten van het leven als gevolg van de
economische groei en de opendeur politiek. De nieuwe regering ging deze groeiende misdaad
te lijf met nieuwe wetten die nieuwe tendensen in de maatschappij belichaamden. De toename
in het aantal misdaden waarop de doodstraf staat kan eveneens gezien worden als een
juridische reactie op het stijgende misdaadcijfer. Waar in de Strafwet van 1979 voornamelijk
de nadruk lag op politieke misdaden verschuift dit zwaartepunt in de Strafwet van 1997 naar
economische misdaden. Niettegenstaande de dramatische verbreding van misdaden waarop de
doodstraf staat probeert men deze toch menselijker te maken door de introductie van nieuwe
executiemethodes en een beperking van de leeftijd waarop executies mogen plaatsvinden.
Hoe de doodstraf verder zal evolueren in de toekomst hangt af van de verdere sociale en
politieke ontwikkelingen.
82
4.4.4.2. De Yanda-campagnes
In vorig hoofdstuk schetsten we de positie van de doodstraf binnen de Strafwetten die
uitgevaardigd werden na de dood van Mao Zedong. Nu gaan we verder in op een specifiek
aspect van het misdaadbeleid vanaf de jaren ’80 waarin de doodstraf een belangrijke rol
speelde. Hoewel ‘Dood minder, dood voorzichtiger’ de richtlijn was van het misdaadbeleid
die men nastreefde vanaf de jaren ’50 week men soms af van deze richtlijn. De mildheid van
‘dood minder, dood voorzichtiger’ stond in scherp contrast met de hardheid van de
zogenaamde Yanda-campagnes. Deze twee extremen binnen het misdaadbeleid weerspiegelen
de huidige zoektocht naar het evenwicht tussen mildheid en strengheid, kuangyan xiangji 宽
严相济396.
Yanda is de afkorting voor yifa congzhong congkuai yanli daji yanzhong xingshi
huodong 依法从重从快严厉打击严重刑事活动, het volgens de wet op een harde en snelle
manier streng bestraffen van ernstige misdaden397. Deze Yanda-campagnes die op nationale
schaal worden doorgevoerd, zijn een specifiek type van massacampagnes die zich
concentreren op het neerslaan van misdaadgolven of verontrustende tendensen binnen de
misdaad398 en kaderen binnen het misdaadbeleid die het zoeken naar een evenwicht tussen
strengheid en mildheid voorschrijft399.
De yanda-campagnes worden gekenmerkt door een grote politie activiteit, grote
golven van arrestaties, snelle processen waarbij de beklaagde weinig of niet kan rekenen op
verdediging, strenge straffen en in het bijzonder het gebruik van executies op grote schaal.
Deze executies hadden een afschrikkend doel. De Chinese uitdrukking sha yi jing bai 杀一儆
百‘één iemand doden om er 100 te waarschuwen’ past binnen dit kader.400Ze steunen tevens
op de maoïstische techniek van campagne voeren. Bovendien maakt men ook gebruik van
massa verhoren, laat men de criminelen voor executie voor het publiek verschijnen en
verspreidt men na de executies foto’s van hun doodstrijd401. Yanda-campagnes steunen op de
opvoedende en afschrikkende functie van harde straffen en in het bijzonder de doodstraf402.
Hoewel Deng Xiaoping aanvankelijk in 1978 de massa campagnes onder het bewind
van Mao afkeurde, keerde hij reeds in 1983 terug op zijn woorden, hij achtte massa
campagnes noodzakelijk in het neerslaan van de stijgende misdaadcijfers403. Na het neerslaan
van de Culturele Revolutie en het licht van de nieuwe Strafwet van 1979 was er op het einde
van de jaren ’70 een relatief ontspannen houding in het omgaan met de misdaad. Gedurende
83
deze jaren bloeiden broeihaarden van misdaad en waren grote misdaadgolven schering en
inslag 404 . Zoals reeds eerder vermeld lagen de economische hervormingen en bijhorende
veranderingen in de maatschappij aan de basis van het ontstaan van grote misdaadgolven. De
yanda-campanges werden aldus gelanceerd om specifieke golven van misdaad de kop in te
drukken en werden gerechtvaardigd door te stellen dat enkel deze campagnes het volk zou
afschrikken en ertoe zou aanzetten mee te werken met de staat in het bestrijden van het
misdaadprobleem405.
Tot op vandaag heeft China drie grote yanda-campagnes gekend. De eerste werd
gelanceerd in 1983 en was gericht tegen criminelen die de openbare veiligheid in gevaar
brachten 406 . Misdaden als hooliganisme, het lastig vallen van vrouwen en verkrachting
werden geviseerd. Deze campagne werd aangekondigd door Deng Xiaoping in 1983. Hij
rechtvaardigde de campagne als volgt:
“[…]解决刑事犯罪问题，是长期的斗争，需要从各方面做工作。现在是非常状
态，必须依法从重从快集中打击，严才能治住[…].”407
“[…]om het probleem van de criminaliteit op te lossen is er een lange periode van
strijd nodig om op alle vlakken iedereen tot actie te doen overgaan. Nu is er een bijzondere
stand van zaken, we moeten volgens de wet op een harde en snelle manier alles aanpakken,
enkel door streng te zijn kan het verholpen worden[…]”408
In 1984 werd de campagne uitgebreid tot misdaden als moord, brandstichting en
roverij. De yanda-campagne van 1983 groeide uit tot de grootste anti-misdaad campagne
sinds het neerslaan van de contrarevolutionairen in de jaren ’50. Alleen al in het eerste jaar
werden er meer dan 5000 executies voltrokken en werden meer dan 100000 criminelen
gearresteerd.409
De volgende yanda-campagne vond plaats in 1996. Het zwaartepunt verschoof naar
het neerslaan van misdaden waarbij wapens aan te pas kwamen of die gewelddadig waren.
Bovendien werden in de campagne van 1996 criminelen geviseerd die betrokken waren in de
wereld van de prostitutie of het verhandelen van vrouwen. Gedurende de eerste twee maanden
werden circa 1000 mensen geëxecuteerd.410
De laatste campagne startte in 2001 en zou duren tot 2003. Bendeleden van de
onderwereld vormden nu de belangrijkste doelgroep. 411 Deze doelgroep werd in 2002
uitgebreid naar misdadigers die zich schuldig maakten aan roverij en plunderingen. In
november van dat zelfde jaar lanceerde de regering een speciale campagne van één jaar die
zich concentreerde op misdaden die te maken hadden met bankkaarten, gsm’s en motoren412.
84
Deze yanda-campagnes hebben de laatste jaren geleid tot felle discussies binnen
politieke en juridische kringen omdat gebleken is dat de impact die ze hebben op de
misdaadcijfers miniem is. Voorstanders van de campagnes erkennen de beperkte impact maar
duidden op andere belangrijke functies die het gebruik kunnen rechtvaardigen. Zo vervullen
deze campagnes in hun ogen de nood van de gemeenschap aan morele vergelding en
versterken ze de solidariteit onder het volk413. Veelal worden de discussies over het al dan niet
efficiënt zijn van de yanda-campagnes gekaderd binnen het grotere debat over de doodstraf.
Dit debat stelt onder andere de zin ‘zeer ernstige misdaden’ uit de Strafwet van 1997 in vraag.
Volgens het respectievelijke artikel zou de doodstraf enkel mogen toegepast worden op ‘zeer
ernstige misdaden’. Yanda vormt aldus een belangrijk element in de strijd tegen ‘zeer ernstige
misdaden’, blijft de vraag wat deze ‘zeer ernstige misdaden’ juist zijn en welke een yanda
behandeling verdienen414.
4.4.4.3. Het huidige beleid
Onder Jiang Zemin en Hu Jintao werd de Chinese samenleving meer divers en
complexer wat ook zijn invloed heeft gehad op de problematiek rond de doodstraf. Sinds
China binnengetreden is het tijdperk van globalisering en informatie staat hun
doodstrafpraktijk onder grote druk. Aan de ene kant streven ze naar de opbouw van een staat
die gebaseerd is op de rule of law, aan de andere blijven ze de doodstraf toepassen wat in se in
strijd is met de rule of law415.
Het huidige doodstraf beleid focust zich op drie basisprincipes416:
1.
China kan niet zonder de doodstraf
2.
China mag niet steunen op een excessief gebruik van de doodstraf
3.
China moet onjuiste executies vermijden
Dit doodstraf beleid maakt deel uit van het groter misdaadbeleid die het balanceren
tussen mildheid en strengheid voorschrijft417. Zoals reeds eerder vermeld krijgt de mildheid
vorm onder de slogan ‘dood minder, dood voorzichtiger’ en de strengheid krijgt vorm onder
de yanda-campagnes. Sinds 2006 promoot Hu Jintao de opbouw van een harmonieuze
samenleving, hexie shehui 和谐社会, met als doel het wegwerken van de kloof tussen rijk en
arm die ontstaan was door de economische hervormingen. Voorts steunt deze harmonieuze
samenleving op de rule of law en op een versterking van het verzwakte collectivisme.418 Wil
men deze doelen bereiken dan zal de doodstraf opnieuw moeten bekeken worden419. Gezien
85
China een land is die gebaseerd is op staatsmacht eerder dan op de wet wordt het
misdaadbeleid veeleer gezien als een politieke kwestie dan een juridische kwestie. Het
doodstraf beleid is aldus sterk verbonden met de politieke, economische en sociale
ontwikkelingen binnen het land. Bovendien kan het doodstrafbeleid in China op meer steun
rekenen van het volk dan in Westerse landen omwille van het verschil in waarden waar ze
belang aan hechten. De Chinese samenleving beschouwt collectivisme en politieke,
economische en sociale stabiliteit als het hoogste goed. Rechten die in het Westen als
onaantastbaar gezien worden, worden door de Chinezen vaak opgeheven in functie van het
bereiken van stabiliteit in de samenleving420.
Moeilijkheden in de discussie rond het al dan niet afschaffen van de doodstraf doen
zich voor op verschillende vlakken.
Ten eerste kan de doodstraf genieten van een grote steun van het volk. Deze steun is
enerzijds te verklaren door een ander waardepatroon die de Chinezen onderschrijven. De
nadruk op collectivisme veroorzaakt een gebrek aan besef van individuele rechten. Bovendien
is de vergeldende functie van de doodstraf reeds eeuwenlang ingebakken in het
gemeenschappelijk bewustzijn. Uitdrukkingen als ‘oog om oog, tand om tand’ zijn in de ogen
van het volk moreel rechtvaardig421. Bovendien geloven velen in de afschrikkend functie van
de doodstraf en hieraan gekoppeld ook de opvoedende functie. Uitdrukkingen als sha yi jing
bai杀一儆百, ‘één iemand doden om er 100 te waarschuwen’ en sha ji xia hou 杀鸡吓猴,
‘een kip doden om de aap bang te maken’ tonen hoe prominent aanwezig dit afschrikkend en
opvoedend karakter aanwezig is in de samenleving 422 . Niet alleen het volk steunt deze
functies van de doodstraf. Zo stelde een Chinese ambtenaar: “We sentence people to death not
to seek revenge but to educate others - by killing one we can educate one hundred423”.
Naast deze grote groep die voor het behoud zijn van de doodstraf is er slechts een
kleine groep rechtsgeleerden die streven voor de afschaffing van de doodstraf. De laatste jaren
ontstond er geleidelijk aan een nieuwe visie op de problematiek die zowel aangehangen werd
door rechtsgeleerden als politieke ambtenaren. Deze nieuwe visie stelt voor om de doodstraf
aanvankelijk te behouden maar later te limiteren en uiteindelijk eventueel af te schaffen
wanneer de omstandigheden hier rijp voor zijn.424 Voorlopig ziet men volgende elementen als
hindernissen voor een eventuele afschaffing: de chaotische sociale orde als het gevolg van de
economische hervormingen, het vergeldende en straffende aspect van de doodstraf die op
grote steun kan rekenen bij de bevolking en het gebrek aan een grote oppositie groep.
Bovendien is het volk zich maar deels bewust van zijn individuele rechten en de
mensenrechten wegens de jarenlange nadruk op het collectivisme.425
86
Sinds 2007 keurde de Chinese regering goed dat de doodstraf enkel meer mag
toegepast worden voor een zeer klein aantal misdaden, zijnde de zeer ernstige. Hiermee
voldoet China eindelijk aan artikel zes van Internationale Verdrag inzake Burgerrechten en
Politieke Rechten dat zij tekenden in 1998. Nu luwt echter het debat over wat beschouwd
wordt als een ernstige misdaad. Het artikel stelt onder andere:
[…]In landen waar de doodstraf niet is afgeschaft, mag een doodvonnis slechts
worden uitgesproken voor de ernstigste misdrijven overeenkomstig de wet zoals die ten tijde
dat het misdrijf wordt begaan van kracht is en welke niet in strijd is met de bepalingen van dit
Verdrag en met het Verdrag inzake de voorkoming en bestraffing van genocide. Deze straf
kan slechts worden voltrokken ingevolge een onherroepelijk vonnis door een bevoegde
rechter gewezen[…]426.
Chinese leiders blijven het gebruik van de doodstraf verdedigen als een belangrijk
wapen in het bestrijden van de misdaad en het beschermen van de sociale orde. Wel
benadrukken ze een eerlijk en onpartijdige uitvoering ervan binnen de steeds veranderende
economische en sociale context.
427
De doodstraf blijft dus voorlopig een belangrijk
mechanisme in het onder controle houden van de misdaad. De toekomst van het beleid en de
toepassing van de doodstraf zal in de toekomst bepaald worden door de sociale veranderingen
binnen de maatschappij.
1
Zie hoofdstuk 3.2.3.2. Li versus fa. De confucianisten zagen straffen en wetten als een verstoring van de orde.
Volgens hen gaan mensen gehoorzamen aan de wetten om de straffen te vermijden maar dit zal helemaal niet
leiden tot een betere ontwikkeling van hun perceptie over juist en fout. Enkel als de mensen zich gedragen
volgens de li zullen ze gehoorzamen aan de regels en goed zijn. Herlee G. Creel, “Legal institutions and
procedures during the Chou dynasty”, in Essays on China’s Legal Tradition, ed. J.A..Cohen, R.R. Edwards and
F.C.Chen, 1980, pp. 26-55.
2
Hong Lu en Lening Zhang, Death penalty in China: The law and the practice, Journal of Criminal justice, 33,
2005, p. 367.
3
Hong Lu en Terance D. Miethe, China’s Death Penalty – History, Law and Contemporary Practices, 2007, p.
27.
4
De Qing-dynastie duurt van 1644 tot 1911 en betekent het einde van keizerlijk China. Uit: Wu Jingrong 吴景荣
en Cheng Zhenqiu 程镇 球, xinshidai hanying da cidian 新 时代 汉英 大词典 (New Age Chinese-English
Dictionary), Beijing, The Commercial Press, 2006, p.2091.
5
Hong Lu & Terance D. Miethe, China’s Death Penalty – History, Law and Contemporary Practices, 2007, p.
27.
6
D.Bodde & C. Morris, Law in Imperial China, 1967, pp.53.
7
Voor een vertaling van de xingfazhi van de Han-dynastie: A.F.P. Hulsewé, Remnant of Han Law, Vol.1, Leiden,
E.J.Brill, 1954.
8
D.Bodde & C. Morris, Law in Imperial China, 1967, p. 53.
9
Hong Lu & Terance D. Miethe, China’s Death Penalty – History, Law and Contemporary Practices, 2007,
p.197.
10
Ibid.
11
G. MacCormack, The Spirit of Traditional Chinese Law, 1996. & W.P. Alford, Of Arsenic and Old Laws:
Looking Anew at Criminal Justice in Late Imperial China, California Law Review, 72, 1984, pp. 1180-1256.
12
De Yangshao-cultuur ontwikkelde zich in de nabijheid van Xi’an. Men situeert ze tussen 5000 v. Chr. en 4000
v. Chr. De Longshan cultuur liep van 3000 v. Chr. tot 2000 v. Chr.en situeert zich rond de Gele Rivier. Uit: M.
87
Loewe en E.L. Shaugnessy (reds.), The Cambridge History of China – From the Origins of Civilisation to 221
B.C., Cambridge: Cambridge University Press, 1999, pp. 49-52.
13
Ibid., pp.59-65.
14
De shang-dynastie volgt op de Xia-dynastie en bedekt de periode van circa 1600 v. Chr. tot 1046 v. Chr. Uit:
Wu Jingrong 吴景荣 en Cheng Zhenqiu 程镇球, xinshidai hanying da cidian 新时代汉英大词典 [ New Age
Chinese-English Dictionary), 2006, p.2091.
15
De westelijke Zhou begint vanaf de val van de Shang in 1046 v. Chr. en duurt tot 771 v. Chr. Uit: Wu
Jingrong 吴景荣 en Cheng Zhenqiu 程镇球, xinshidai hanying da cidian 新时代汉英大词典 [ New Age
Chinese-English Dictionary), 2006, p.2091.
16
Hong Lu & Terance D. Miethe, China’s Death Penalty – History, Law and Contemporary Practices, 2007,
p.28.
17
Kwang-Chin Chang, Shang Civilisation, New Haven: Yale University Press, 1980, p. 158.
18
Ibid., p. 200-209.
19
Hong Lu & Terance D. Miethe, China’s Death Penalty – History, Law and Contemporary Practices, 2007,
p.28.
20
770 – 256 v.Chr., uit: Wu Jingrong 吴景荣 en Cheng Zhenqiu 程镇球, xinshidai hanying da cidian 新时代汉
英大词典 [ New Age Chinese-English Dictionary), 2006, p.2091.
21
770 - 476 v.Chr.,deze periode is genoemd naar de lente-herfst annalen van de staat Lu. De traditie schrijft hem
toe aan Confucius die zelf afkomstig is uit de staat Lu. Uit: Wu Jingrong 吴景荣 en Cheng Zhenqiu 程镇球,
xinshidai hanying da cidian 新时代汉英大词典 [ New Age Chinese-English Dictionary), 2006, p.2091.
22
475 – 221 v.Chr.. Uit: Wu Jingrong 吴景荣 en Cheng Zhenqiu 程镇球, xinshidai hanying da cidian 新时代汉
英大词典 [ New Age Chinese-English Dictionary), 2006, p.2091.
23
D. Bodde, “The State and Empire of China”, in The Cambridge History of China: Volume 1 the Chin and Han
Empire, 221 B.C-A.D220, eds. D.Twitchett & M. Loewe, Cambridge: Cambridge University Press, 1986, p. 2123.
24
E. Wilkinson, Chinese History - a Manual – Revised and Enlarged, Cambridge and London: Harvard
University Asia Center, 2000, p. 10.
25
De Miao vormen één van de oudste volkeren die deel uitmaken van de Chinese minderheden, minzu 民族. Ze
wonen nu in de provincie Hunan in het zuiden van China. Uit: Xue Jing 薛菁, fengjianzhi wuxing yange chutan
封建制五刑沿革初探 (Studies in Evolution about Feudal Five Forms of Punishment), minjiang xueyuan xuebao
闽江学院学报 , vol. 27, nr.1, 2006, p.69.
26
De Shujing of Shangshu is een collectie van onsamenhangende documenten. Meestal waren het toespraken en
aanmaningen die toegeschreven worden aan koningen of ministers uit de tijd van de legendarische heersers Yao
en Shun en de Zhou-dynastie. Er bestaat twijfel over de echte datering van de teksten die worden toegeschreven
aan de heersers of ministers uit het tijdperk van de legendarische heersers. Waarschijnlijk dateren ze van veel
later. De teksten die dateren uit de Zhou-dynastie zijn waarschijnlijk wel authentiek. Uit: Charles O. Hucker,
China’s Imperial Past – An Introduction to Chinese History and Culture, Londen: Duckworth, 1975, p. 98.
27
D.Bodde & C. Morris, Law in Imperial China, 1967, pp.12-13.
28
D.Bodde & C. Morris, Law in Imperial China, 1967, p.14.
29
Ibid.
30
Xue Jing 薛菁, fengjianzhi wuxing yange chutan 封建制五刑沿革初探 ( Studies in Evolution about Feudal
Five Forms of Punishment), minjiang xueyuan xuebao 闽江学院学报 , vol. 27, nr.1, 2006, p.65.
31
Eigen vertaling Van Parys Charlotte
32
Xue Jing 薛菁, fengjianzhi wuxing yange chutan 封建制五刑沿革初探 (Studies in Evolution about Feudal
Five Forms of Punishment), minjiang xueyuan xuebao 闽江学院学报 , vol. 27, nr.1, 2006, p.66.
33
Citaat uit de Lü xing. Bron: Xue Jing 薛菁, fengjianzhi wuxing yange chutan 封建制五刑沿革初探 (Studies
in Evolution about Feudal Five Cardinal Forms of Punishment), minjiang xueyuan xuebao 闽江学院学报 , vol.
27, nr.1, 2006, p.66.
34
Hong Lu & Terance D. Miethe, China’s Death Penalty – History, Law and Contemporary Practices, 2007,
p.32.
35
Een aanwijzing hiervan vinden we terug in de shangshu 尚 書 ( Documenten ter verering), één van de
Confucianistische Klassieken te dateren voor de Qin-dynastie. Uit: James Legge, The Chinese Classics, vol.3,
Oxford, Clarendon Press, 1893, pp. 399, 602.
36
G. Blue, J. Bourgon en T. Brook, Death by a Thousand Cuts, 2008, pp. 35-36
37
D.Bodde & C. Morris, Law in Imperial China, 1967, p.76.
38
Oskar Weggel, Chinesische Rechtsgeschichte, Leiden: E.J. Brill, 1980, p. 132.
88
39
Xue Jing 薛菁, fengjianzhi wuxing yange chutan 封建制五刑沿革初探 (Studies in Evolution about Feudal
Five Cardinal Forms of Punishment), minjiang xueyuan xuebao 闽江学院学报 , vol. 27, nr.1, 2006, pp.65-69.
40
Ibid.
41
Herlee G. Creel, “Legal institutions and procedures during the Chou dynasty”, in: Essays on China’s Legal
Tradition, ed. J.A..Cohen, R.R. Edwards and F.C.Chen, 1980, pp. 26-55.
42
Bijvoorbeeld in de shangshu 尚书 en in de shiji 史记. Uit: E. Wilkinson, Chinese History - a Manual –
Revised and Enlarged, 2000, p.541.
43
D.Bodde & C. Morris, Law in Imperial China, 1967, p.16. & vertaald door: J. Legge, The Chinese Classics,
Vol.5, Hong Kong, Hong Kong University Press, 1960, p. 609.
44
D.Bodde & C. Morris, Law in Imperial China, 1967, p.117.
45
Jin was een feodale staat onder de Zhou-dynastie. Zij heersten over een gebied in de provincie Shanxi van 737
v.Chr tot 420 v. Chr. Uit: R.H. Mathews, Mathews’ Chinese English Dictionary, Cambridge en Massachusetts,
Harvard University Press, 1943, p.151.
46
D.Bodde & C. Morris, Law in Imperial China, 1967, p. 26.
47
Ibid.
48
Niet te verwarren met de Qin-dynastie. De staat Qin was diegene die de andere 6 staten op het einde van de
Strijdende Staten innam en de unificatie van China tot stand bracht in 221 v. Chr. uit: Oskar Weggel,
Chinesische Rechtsgeschichte, 1980, pp. 87-89. & Hong Lu & Terance D. Miethe, China’s Death Penalty –
History, Law and Contemporary Practices, 2007, p. 28.
49
Yu-Ning Li, Shang Yang’s Reforms and State Control in China, White Plains, New York, M.E. Sharpe, 1977,
1iii. & D.Bodde & C. Morris, Law in Imperial China, 1967, p.56. & Hong Lu & Terance D. Miethe, China’s
Death Penalty – History, Law and Contemporary Practices, 2007, p. 31.
50
D.Bodde & C. Morris, Law in Imperial China, 1967, p.27. & Oskar Weggel, Chinesische Rechtsgeschichte,
1980, pp. 22-27.
51
Hong Lu & Terance D. Miethe, China’s Death Penalty – History, Law and Contemporary Practices, 2007, pp.
30-32. & Telly H. Koo, The Constitutional Development of the Western Han Dynasty, Journal of the American
Oriental Society, vol. 40, [1920), pp.175-176.
52
Ibid.
53
Ibid.p.198. & D. Bodde, “ The State and Empire of China”, in The Cambridge History of China: Volume 1 the
Chin and Han Empire, 221 B.C-A.D220, eds. D.Twitchett & M. Loewe, Cambridge, Cambridge University Press,
1986, pp. 53-90.
54
Hong Lu & Terance D. Miethe, China’s Death Penalty – History, Law and Contemporary Practices, 2007, pp.
30-32.
55
E. Wilkinson, Chinese History - a Manual – Revised and Enlarged, 2000, pp. 541-542. & Oskar Weggel,
Chinesische Rechtsgeschichte, 1980, pp. 22-27.
56
Hong Lu & Terance D. Miethe, China’s Death Penalty – History,Law and Contemporary Practices, 2007, pp.
30-31. & D.Bodde & C. Morris, Law in Imperial China, 1967, p.27. & Oskar Weggel, Chinesische
Rechtsgeschichte, 1980, pp. 55-57. & E. Wilkinson, Chinese History - a Manual – Revised and Enlarged, 2000,
pp. 541-542.
57
Xue Jing 薛菁, fengjianzhi wuxing yange chutan 封建制五刑沿革初探 (Studies in Evolution about Feudal
Five Cardinal Forms of Punishment), minjiang xueyuan xuebao 闽江学院学报 , vol. 27, nr.1, 2006, p.67.
58
Geng Lin 邢琳, wo guo gudai sixing zhidu de yanbian guocheng ji qi dongyin 我国古代死刑制度的演变过
程及其动因 (de evolutie van het doodstrafsysteem van mijn land en zijn fundamentele reden), guangxi shehui
kexue 广西社会科学, nr. 3, 2008, pp. 106 -107.
59
D.Bodde & C. Morris, Law in Imperial China, 1967, pp.44-45.
60
Ibid., p. 27. & Hong Lu & Terance D. Miethe, China’s Death Penalty – History,Law and Contemporary
Practices, New York: Routledge, 2007, p. 28.
61
Telly H. Koo, The Constitutional Development of the Western Han Dynasty, Journal of the American Oriental
Society, vol. 40, [1920], p. 177.
62
Ban Gu 班固, Qian Hanshu 前汉书, The Commercial Press, Shanghai, China, 1916, Ch 1b, p.2.
63
Oskar Weggel, Chinesische Rechtsgeschichte, Leiden, E.J. Brill, 1980, pp. 28 – 30.
64
Ibid.
65
D.Bodde & C. Morris, Law in Imperial China, 1967, p.27.
66
Ibid., pp.27-28.
67
Oskar Weggel, Chinesische Rechtsgeschichte, Leiden, E.J. Brill, 1980, p. 30.
68
De Hanshu 漢書 wordt beschouwd als een van de belangrijkste basisbronnen over de Han, naast de Shiji 史記
van Sima Qian 司馬遷 en de Hou Hanshu 後漢書 van Fan Ye 范瞱. Het werk werd samengesteld door Ban
Gu 班固 die in feite het werk vervolledigde die zijn vader begonnen had. Soms wordt het ook Qian Hanshu 前
89
汉书 genoemd omdat het handelt over de begin periode van de Han dyanstie, 210 v.Chr. tot 23 n.Chr. De
opbouw van de Hanshu is gebaseerd op die van de Shiji. Hij is onderverdeeld in annalen benji 本紀, tabellen
biao 表, monografieën zhi 志 en de liezhuan 列傳, biografieën. De xingfazhi 刑法志 behoort tot het onderdeel
van de monografieën. Uit: E. Wilkinson, Chinese History - a Manual – Revised and Enlarged, 2000, pp. 780788. & Pan Dingwu 潘定武, Shilun ‘Hanshu’ de wenxue gexing 试论《汉书》的文学个性 (Over het literair
karakter van de Hanshu) , Vol. 10, nr. 2, 2008, pp.4-5.
69
D.Bodde & C. Morris, Law in Imperial China, 1967, pp.52-53.
70
A.F.P. Hulsewé, Renmants of Han Law, Leiden, E.J. Brill, 1955, pp.129-136.
71
De eerste keizer van de Han was Han Gaozu 漢高祖. Op het einde van de Qin dynastie heerste er opnieuw
chaos en wanorde. De mensen hadden nood aan een sterk figuur in wie ze geloofden, deze figuur werd aldus Han
Gaozu. Hij leefde van 206 v. Chr. tot 194v. Chr. en was aldus oprichter van de Westelijke Han Xihan 西汉 die
liep van 206 v. Chr. tot 25 n. Chr. Uit: The Constitutional Development of the Western Han Dynasty, Journal of
the American Oriental Society, vol. 40, [1920], p.177.
72
A.F.P. Hulsewé, Remnant of Han Law, Vol.1, Leiden, E.J.Brill, 1954, p.333. & T. Brook, J. Bourgon en G.
Blue, Death by a Thousand Cuts, 2008, pp. 81-82.
73
Telly K. Hoo, The Constitutional Development of the Western Han Dynasty, Journal of the American Oriental
Society, vol. 40, [1920], p.178.
74
Hong Lu en Lening Zhang, Death Penalty in China: the law and the practice, Journal of Criminal Justice, 33,
p. 366. & M. Palmer, “The People’s Republic of China” in: P.Hodgkinson & A. Rutherford (Eds.), Capital
punishment:Global issues and prospects, criminal policy series, vol. II, Winchester, Waterside Press, p.106.
75
Xue Jing 薛菁, fengjianzhi wuxing yange chutan 封建制五刑沿革初探 (Studies in Evolution about Feudal
Five Cardinal Forms of Punishment), minjiang xueyuan xuebao 闽江学院学报 , vol. 27, nr.1, 2006, p.66.
76
Dit keizerlijk edict werd uitgevaardigd onder keizer Wu van de Han, Han Wudi 漢武帝, die regeerde van 157
v. Chr. tot 87 v. Chr. en beschouwd wordt als een van de belangrijkste heersers van de Han dynastie. Uit: T.
Brook, J. Bourgon en G. Blue, Death by a Thousand Cuts, 2008, p. 82.
77
D.Bodde & C. Morris, Law in Imperial China, 1967, p.76.
78
Hong Lu & Terance D. Miethe, China’s Death Penalty – History,Law and Contemporary Practices, 2007, pp.
32-33.
79
D.Bodde & C. Morris, Law in Imperial China, 1967, p.76.
80
Geng Lin 邢琳, wo guo gudai sixing zhidu de yanbian guocheng ji qi dongyin 我国古代死刑制度的演变过
程及其动因 (de evolutie van het doodstrafsysteem van mijn land en zijn fundamentele reden), guangxi shehui
kexue 广西社会科学, nr. 3, 2008, p.107.
81
D.Bodde & C. Morris, Law in Imperial China, 1967, p.92.
82
Ibid., p. 44-45.
83
Ibid.
84
Hu Xingdong 胡兴东, Zhongguo gudai sixing xingxing shijian zhidu yanjiu 中国古代死刑行刑时间制度研
究 (onderzoek naar het systeem van periodisering van het uitvoeren van de doodstraf in het oude China),
Yunnan Shifan Daxue Xuebao 云南师范大学学报, Vol.40, nr.1, 2008, p. 113.
85
Ibid.
86
Deze periode nam zijn aanvang in 220 en eindigde in 580 toen het hele rijk weer verenigd werd door de Sui.
Het kende zijn aanvang met de 3 koninkrijken, sanguo 三国, namelijk Wei, Shu Han en Wu en de Jin dynastie
晋代 en ging daarna over in de Noordelijke en Zuidelijke dynastieën, Nanbei chao 南北朝. Uit: Wu Jingrong 吴
景荣 en Cheng Zhenqiu 程镇球, xinshidai hanying da cidian 新时代汉英大词典 (New Age Chinese-English
Dictionary), 2006, p.2091.
87
D.Bodde & C. Morris, Law in Imperial China, 1967, p.76.
88
Geng Lin 邢琳, wo guo gudai sixing zhidu de yanbian guocheng ji qi dongyin 我国古代死刑制度的演变过
程及其动因 (de evolutie van het doodstrafsysteem van mijn land en zijn fundamentele reden), guangxi shehui
kexue 广西社会科学, nr. 3, 2008, p. 107. & Bodde and C. Morris, Law in Imperial China, 1967, pp.76-77.
89
Xue Jing 薛菁, fengjianzhi wuxing yange chutan 封建制五刑沿革初探 (Studies in Evolution about Feudal
Five Cardinal Forms of Punishment), minjiang xueyuan xuebao 闽江学院学报 , vol. 27, nr.1, 2006, p.65.
90
Wu Jingrong 吴景荣 en Cheng Zhenqiu 程镇球, xinshidai hanying da cidian 新时代汉英大词典 (New Age
Chinese-English Dictionary), 2006, p.2091.
91
Geng Lin 邢琳, wo guo gudai sixing zhidu de yanbian guocheng ji qi dongyin 我国古代死刑制度的演变过
程及其动因 (de evolutie van het doodstrafsysteem van mijn land en zijn fundamentele reden), guangxi shehui
kexue 广西社会科学, nr. 3, 2008, p. 107.
90
92
De zevende van de tien misdaden bestond uit het ingaan tegen het gezag van ouders, echtgenoten of ouderen.
In lijn met de zevende handelt de negende gruwelijke misdaad over het zich onrespectvol gedragen tegenover
ambtenaren, leerkrachten of overleden echtgenoten. Uit: T. Brook, J. Bourgon en G. Blue, Death by a Thousand
Cuts, 2008, pp. 53-54.
93
Wu Jingrong 吴景荣 en Cheng Zhenqiu 程镇球, xinshidai hanying da cidian 新时代汉英大词典 (New Age
Chinese-English Dictionary), 2006, p.2091.
94
Bodde and C. Morris, Law in Imperial China, 1967, p.34. & Geng Lin 邢琳, wo guo gudai sixing zhidu de
yanbian guocheng ji qi dongyin 我国古代死刑制度的演变过程及其动因 (de evolutie van het doodstrafsysteem
van mijn land en zijn fundamentele reden), guangxi shehui kexue 广西社会科学, nr. 3, 2008, p. 107.
95
Yang Jian werd geboren in 541. In 581 verenigde hij het onder de Han uiteengevallen China en noemde zijn
nieuwe dynastie de Sui-dynastie. De naam van deze nieuwe dynastie ontleende hij aan zijn vorige titel, de prins
van Sui, Sui wang 隋王. Hij stierf in 604. Uit: E. Wilkinson, Chinese History - a Manual – Revised and
Enlarged, Cambridge and London: Harvard University Asia Center, 2000, p. 818.
96
Hong Lu & Terance D. Miethe, China’s Death Penalty – History,Law and Contemporary Practices,, 2007, p.
28.
97
D. Bodde and C. Morris, Law in Imperial China, 1967, p.58.
98
Xue Jing 薛菁, fengjianzhi wuxing yange chutan 封建制五刑沿革初探 (Studies in Evolution about Feudal
Five Cardinal Forms of Punishment), minjiang xueyuan xuebao 闽江学院学报 , vol. 27, nr.1, 2006, p.68.
99
Terance D. Miethe en Hong Lu, Punishment: A Comparative Historical Perspective, London: Cambridge
University Press, 2005, pp.121-123.
100
Hong Lu & Terance D. Miethe, China’s Death Penalty – History, Law and Contemporary Practices, 2007,
pp.32.
101
Xue Jing 薛菁, fengjianzhi wuxing yange chutan 封建制五刑沿革初探 (Studies in Evolution about Feudal
Five Cardinal Forms of Punishment), minjiang xueyuan xuebao 闽江学院学报 , vol. 27, nr.1, 2006, p.68.
102
Hierbij dient vermeld te worden dat verschillende bronnen elkaar tegenspreken. Derek Bodde beschouwt in
zijn boek Law in Imperial China ophanging en onthoofding als de twee vormen van doodstraf vanaf de Sui.
Terwijl Gen Lin in zijn artikel ‘Wo guo gudai sixing zhidu de yanbian guocheng ji qi dongyin’ schrijft dat
keizer Wendi van de Sui onthoofding afschaft. Eveneens de auteur van het boek Death by a Thousand Cuts
spreekt over onthoofding als één van de vormen van de doodstraf. Uit: D. Bodde and C. Morris, Law in Imperial
China, 1967, p.91. & Geng Lin 邢琳, wo guo gudai sixing zhidu de yanbian guocheng ji qi dongyin 我国古代
死刑制度的演变过程及其动因 (de evolutie van het doodstrafsysteem van mijn land en zijn fundamentele
reden), guangxi shehui kexue 广西社会科学, nr. 3, 2008, p. 107. & T. Brook, J. Bourgon en G. Blue, Death by a
Thousand Cuts, 2008, p.38.
103
Geng Lin 邢琳, wo guo gudai sixing zhidu de yanbian guocheng ji qi dongyin 我国古代死刑制度的演变过
程及其动因 (de evolutie van het doodstrafsysteem van mijn land en zijn fundamentele reden), guangxi shehui
kexue 广西社会科学, nr. 3, 2008, p. 107.
104
T. Brook, J. Bourgon en G. Blue, Death by a Thousand Cuts, 2008, p.37.
105
D. Bodde and C. Morris, Law in Imperial China, 1967, pp. 131-132.
106
D. Bodde and C. Morris, Law in Imperial China, 1967, p. 77.
107
Ibid., p.57.
108
Xue Jing 薛菁, fengjianzhi wuxing yange chutan 封建制五刑沿革初探 (Studies in Evolution about Feudal
Five Cardinal Forms of Punishment), minjiang xueyuan xuebao 闽江学院学报 , vol. 27, nr.1, 2006, p.68.
109
Deze twaalf delen zijn: 1. ming li 名例, termen en algemene principes; 2. wei jin 衛禁,de keizerlijke
bescherming en verbod; 3. zhi zhi 職制, administratieve reguleringen， 4. hu hun , 户婚 familie en huwelijk; 5.
jiu gu 廄庫, stallen en kostbaarheden; 6. shan xing 擅興, niet geautoriseerde corvéé beslagleggingen; 7. zei tao
賊盗, geweld en diefstal; 8. dou song 鬪訟,conflicten en aanklachten; 9. zha wei 詐偽, bedrog en fraude; 10. za
lü 雜律,veelzijdige statuten; 11. bu wang 捕亡, arrestaties en ontsnappingen , 12. duanyu 斷獄, proces en
opsluiting. Uit: D. Bodde and C. Morris, Law in Imperial China, 1967, pp.58-59.
110
Ibid., p.58.
111
T. Brook, J. Bourgon en G. Blue, Death by a Thousand Cuts, 2008, p.38.
112
Hong Lu & Terance D. Miethe, China’s Death Penalty – History, Law and Contemporary Practices, 2007,
p.30. & T. Brook, J. Bourgon en G. Blue, Death by a Thousand Cuts, 2008, pp.50-51.
113
Charles Benn, Daily life in Traditional China – The Tang Dynasty, Westport, CT: Greenwood Press, 2002,
pp.209-212. & T. Brook, J. Bourgon en G. Blue, Death by a Thousand Cuts, 2008, p.83.
114
D. Bodde and C. Morris, Law in Imperial China, 1967, p. 102.
91
115
Hong Lu & Terance D. Miethe, China’s Death Penalty – History, Law and Contemporary Practices, 2007,
p.36.
116
Geng Lin 邢琳, wo guo gudai sixing zhidu de yanbian guocheng ji qi dongyin 我国古代死刑制度的演变过
程及其动因 (de evolutie van het doodstrafsysteem van mijn land en zijn fundamentele reden), guangxi shehui
kexue 广西社会科学, nr. 3, 2008, p. 107.
117
Ibid. & D. Bodde and C. Morris, Law in Imperial China, 1967, p. 102.
118
Tijdens de periode van verdeeldheid waren executies verboden tussen de zevende maand en de tiende maand.
In de Sui dynastie werden ook executies in de zesde maand, de laatste maand van de zomer, verboden. Uit: Hu
Xingdong 胡兴东, Zhongguo gudai sixing xingxing shijian zhidu yanjiu 中国古代死刑行刑时间制度研究
(onderzoek naar het systeem van periodisering van het uitvoeren van de doodstraf in het oude China), Yunnan
Shifan Daxue Xuebao 云南师范大学学报, Vol.40, nr.1, 2008, p. 113.
119
D. Bodde and C. Morris, Law in Imperial China, 1967, pp.46-47. & Hu Xingdong 胡兴东, Zhongguo gudai
sixing xingxing shijian zhidu yanjiu 中国古代死刑行刑时间制度研究 (onderzoek naar het systeem van
periodisering van het uitvoeren van de doodstraf in het oude China), Yunnan Shifan Daxue Xuebao 云南师范大
学学报, Vol.40, nr.1, 2008, p. 113.
120
Geng Lin 邢琳, wo guo gudai sixing zhidu de yanbian guocheng ji qi dongyin 我国古代死刑制度的演变过
程及其动因 (de evolutie van het doodstrafsysteem van mijn land en zijn fundamentele reden), guangxi shehui
kexue 广西社会科学, nr. 3, 2008, p. 108.
121
Hong Lu & Terance D. Miethe, China’s Death Penalty – History, Law and Contemporary Practices, 2007,
pp.33-34.
122
Qin Yinghui 秦颖慧, Lun zhongguo sixing de xianzhi 论中国死刑的限制 ( Analyse van de restrictie op de
doodstraf in China), Yunnan Jingguan xueyuan xuebao 云南警官学院学报, nr. 2, 2008, p. 45.
123
D. Bodde, “Age, Youth and Infirmity in the law of Ch’ing China”, in: Essays on China’s Legal tradition,
Princeton (NJ): Princeton University Press, 1980, pp. 137-169.
124
Hong Lu & Terance D. Miethe, China’s Death Penalty – History, Law and Contemporary Practices, 2007,
p.34.
125
Ibid., p. 107.
126
T. Brook, J. Bourgon en G. Blue, Death by a Thousand Cuts, 2008, p. 51.
127
Hong Lu & Terance D. Miethe, China’s Death Penalty – History,Law and Contemporary Practices, pp. 2829.
128
Wu Jingrong 吴景荣 en Cheng Zhenqiu 程镇球, xinshidai hanying da cidian 新时代汉英大词典 (New Age
Chinese-English Dictionary), Beijing: The Commercial Press, 2006, p.2091.
129
Oskar Weggel, Chinesische Rechtsgeschichte, Leiden, E.J. Brill, 1980, p. 65.
130
Ibid.
131
Shiba Yoshinobu, Commerce and Society in Song China, vertaald door: Marc Elvin, Ann Arbor, Michigan:
University of Michigan, 1970, p.165 ev..
132
Ibid.
133
Oskar Weggel, Chinesische Rechtsgeschichte, Leiden, E.J. Brill, 1980, pp. 65-66.
134
D. Bodde and C. Morris, Law in Imperial China, 1967, p. 102.
135
Hong Lu & Terance D. Miethe, China’s Death Penalty – History, Law and Contemporary Practices, 2007,
p.33.
136
Geng Lin 邢琳, wo guo gudai sixing zhidu de yanbian guocheng ji qi dongyin 我国古代死刑制度的演变过
程及其动因 (de evolutie van het doodstrafsysteem van mijn land en zijn fundamentele reden), guangxi shehui
kexue 广西社会科学, nr. 3, 2008, p. 107.
137
De Liao was een dynastie waarin de Khitans aan de macht waren. De Khitans waren een niet Chinees volk die
voordien beschouwd werden als barbaren. Sommigen menen dat de term Lingchi een verklanking zou zijn van
een woord in de taal van de khitans dat ‘het aan stukken hakken’ betekent. De Khitans waren volgens
overlevering een wreed. Deze wreedheid werd dan ook weerspiegeld in hun wetten, vastgelegd in de Liao codex
van 1036. Uit: T. Brook, J. Bourgon en G. Blue, Death by a Thousand Cuts, 2008, pp.73-83. & Wu Jingrong 吴
景荣 en Cheng Zhenqiu 程镇球, xinshidai hanying da cidian 新时代汉英大词典 (New Age Chinese-English
Dictionary), 2006, p.2091.
138
Wu Jingrong 吴景荣 en Cheng Zhenqiu 程镇球, xinshidai hanying da cidian 新时代汉英大词典 (New Age
Chinese-English Dictionary), 2006, p.2091.
139
T. Brook, J. Bourgon en G. Blue, Death by a Thousand Cuts, 2008, pp.73-83.
140
Wu Jingrong 吴景荣 en Cheng Zhenqiu 程镇球, xinshidai hanying da cidian 新时代汉英大词典 (New Age
Chinese-English Dictionary), 2006, p.2091.
92
141
T. Brook, J. Bourgon en G. Blue, Death by a Thousand Cuts, 2008, pp.73-83.
T. Brook, J. Bourgon en G. Blue, Death by a Thousand Cuts, 2008, pp.73-83. & Geng Lin 邢琳, wo guo
gudai sixing zhidu de yanbian guocheng ji qi dongyin 我国古代死刑制度的演变过程及其动因 (de evolutie van
het doodstrafsysteem van mijn land en zijn fundamentele reden), guangxi shehui kexue 广西社会科学, nr. 3,
2008, p. 107.
143
Hong Lu & Terance D. Miethe, China’s Death Penalty – History, Law and Contemporary Practices, 2007,
p.34.
144
H. Franke, D. Twitchett en J.K. Fairbank, The Cambridge History of China: Alian Regimes and border States
907-1368, Vol. 6, Cambridge: Cambridge University Press, 1994, pp. 321-411.
145
Ibid.
146
D.Bodde & C. Morris, Law in Imperial China, 1967, p.57.
147
Oskar Weggel, Chinesische Rechtsgeschichte, 1980, pp. 87-89.
148
Een gewoonterecht is een ongeschreven wet die op gewoonte berust. Het ontstaat wanneer er een patroon in
de uitvoering van de rechtspleging ontstaat die als algemeen geldend voor de gemeenschap wordt beschouwd.
Oskar Weggel, Chinesische Rechtsgeschichte, 1980, pp. 89-90.
149
P.H. Chen, Chinese Legal Traditions under the Mongols- the Code of 1291 as Reconstructed, Princeton
(NJ):Princeton University Press, 1979, pp. 41-43. & D.Bodde & C. Morris, Law in Imperial China, 1967, p.102.
150
J. Bourgon, “Abolishing ‘Cruel Punishment’: A Reappraisal of the Chinese roots and Long-Term efficiency
of the Xinzheng Legal Reforms”, Modern Asian Studies, Vol.37, nr. 4, 2003, p. 857. & T. Brook, J. Bourgon en
G. Blue, Death by a Thousand Cuts, 2008, p. 83.
151
Waarschijnlijk vond deze vervanging plaats omdat de Yuan heersers geen onderscheid zagen tussen
onthoofding en ophanging. De autochtone bevolking achtte het belangrijk dat het lichaam volledig bleef bij de
dood gezien hun geloof in een hergeboorte in een volgend leven. De Mongolen deelden dit geloof niet vandaar
waarschijnlijk de vervanging van ophanging door lingchi. Uit: P.H. Chen, Chinese Legal Traditions under the
Mongols- the Code of 1291 as Reconstructed, Princeton (NJ):Princeton University Press, 1979, pp. 42-44. & T.
Brook, J. Bourgon en G. Blue, Death by a Thousand Cuts, 2008, pp.73-83. & P.H. Chen, Chinese Legal
Traditions under the Mongols- the Code of 1291 as Reconstructed, Princeton (NJ): Princeton University Press,
1979, pp. 41-68.
152
Geng Lin 邢琳, wo guo gudai sixing zhidu de yanbian guocheng ji qi dongyin 我国古代死刑制度的演变过
程及其动因 (de evolutie van het doodstrafsysteem van mijn land en zijn fundamentele reden), guangxi shehui
kexue 广西社会科学, nr. 3, 2008, p. 107.
153
T. Brook, J. Bourgon en G. Blue, Death by a Thousand Cuts, 2008, p.84. & P.H. Chen, Chinese Legal
Traditions under the Mongols- the Code of 1291 as Reconstructed, 1979, pp. 42-43.
154
P.H. Chen, Chinese Legal Traditions under the Mongols- the Code of 1291 as Reconstructed, Princeton (NJ):
Princeton University Press, 1979, pp. 42-44.
155
Hong Lu & Terance D. Miethe, China’s Death Penalty – History, Law and Contemporary Practices, 2007,
p.37.
156
P.H. Chen, Chinese Legal Traditions under the Mongols- the Code of 1291 as Reconstructed, Princeton (NJ):
Princeton University Press, 1979, pp. 44-46.
157
F.W. Mote, Imperial China- 900-1800, Cambridge en London: Harvard University Press, 1999, pp.549-582.
158
Hongwu is de naam van de regeerperiode, nianhao 年号, van de eerste keizer van de Ming-dynastie. Hij was
de eerste die de naam van zijn regeerperiode niet veranderde gedurende zijn hele heerschappij. Dus vanaf zijn
troonsbestijging in 1368 tot zijn dood in 1398 noemde zijn regeerperiode Hongwu. Uit: F.W. Mote, Imperial
China- 900-1800, 1999, p.564.
159
Jiang Yonglin, The Great Ming Code- Da Ming Lü – translated and introduced bij Jiang Yonglin, Seattle and
London: University of Washington Press , 2004, pp.xxxiii-xl.
160
Wang Gungwu, The Cambridge History of China-Volume 8 - The Ming Dynasty:1368-1644 ,Part 2, D.
Twitchett en F.W. Mote (reds.), Cambridge: Cambridge University Press, 1998, pp.301-333.
161
F.W.Mote, Imperial China- 900-1800, Cambridge en London: Harvard University Press, 1999, pp.776-813.
162
Oskar Weggel, Chinesische Rechtsgeschichte, 1980, pp. 90-91.
163
D.Bodde & C. Morris, Law in Imperial China, 1967, pp.57-59. & Oskar Weggel, Chinesische
Rechtsgeschichte, 1980, pp. 91-92.
164
Jiang Yonglin, The Great Ming Code- Da Ming Lü – translated and introduced bij Jiang Yonglin, 2004, p.
Xli.
165
Ibid., p. Liv.
166
Oskar Weggel, Chinesische Rechtsgeschichte, 1980, pp. 90-91. & D.Bodde & C. Morris, Law in Imperial
China, 1967, pp.57-59.
167
D.Bodde & C. Morris, Law in Imperial China, 1967, pp.59-60.
142
93
168
Oskar Weggel, Chinesische Rechtsgeschichte, 1980, pp. 92-93.
D.Bodde & C. Morris, Law in Imperial China, 1967, pp.59-60.
170
Jiang Yonglin, The Great Ming Code- Da Ming Lü – translated and introduced bij Jiang Yonglin, 2004, p.
Xxxix.
171
Ibid. p. xl.
172
D.Bodde & C. Morris, Law in Imperial China, 1967, pp. 87-91.
173
Ibid. & Jiang Yonglin, The Great Ming Code- Da Ming Lü – translated and introduced bij Jiang Yonglin,
2004, p.c.
174
T. Brook, J. Bourgon en G. Blue, Death by a Thousand Cuts, 2008, pp.97-98.
175
Deze tien vreselijke misdaden waren opgenomen in artikel 2 van de Da Ming Lü. Het ging onder ander om
misdaden zoals het organiseren van rebellie of oproer, verraad, tekort aan piëteit, corruptie/slechtheid,
oneerbiedig gedrag, incest… uit: Jiang Yonglin, The Great Ming Code- Da Ming Lü – translated and introduced
bij Jiang Yonglin, 2004, pp.18-19.
176
Jiang Yonglin, The Great Ming Code- Da Ming Lü – translated and introduced bij Jiang Yonglin, 2004,
pp.xcix.-c.
177
Ibid., p. lxxiii.
178
Dit nummer is echter onderhevig aan discussie. Zo vermelden T. Brook, J. Bourgon en G. Blue dat de Ming
codex slechts 241 misdaden bevat waarop de doodstraf staat. Derek Bodde daarentegen vermeld eerst 249
misdaden waarop de doodstraf staat maar verbreed dit aantal tot 282. Deze uitbreiding verklaart hij door te
stellen dat er enkele misdaden zijn waarop de doodstraf staat die niet opgenomen zijn in de gewone wetten maar
slecht opgenomen in de sub-statuten. Bovendien vermelt hij dat er eveneens misdaden zijn die bijna automatisch
omgezet worden in dwangarbeid. Hong Lu en T.D. Miethe spreken dan weer over 282 misdaden waarop de
doodstraf stond tijdens de Ming, net zoals het laatste cijfer van Derek Bodde. Dat deze cijfers niet unaniem zijn
in de verschillende bronnen is waarschijnlijk te wijten aan het feit dat er naast de codex zelf nog enkele
documenten bestonden die een aanvulling waren op de codex. Deze documenten vermelden soms bijkomende
misdaden waardoor het effectieve aantal gewijzigd werd. Zo werd er in 1497 een lijst uitgevaardigd met 60
misdaden waarop de onmiddellijke doodstraf stond, 170 misdaden waarop de doodstraf met uitstel stond en 11
misdaden waarvan de doodstraf omgezet werd in dwangarbeid. Zo was er ook The Grand Pronouncement die
spreekt over straffen als pezen uittrekken of het afbreken van vingers die niet zijn opgenomen in de codex maar
wel werden toegepast voor verschillende misdaden. Uit: D.Bodde & C. Morris, Law in Imperial China, 1967,
pp102-103. & T. Brook, J. Bourgon en G. Blue, Death by a Thousand Cuts, 2008, pp.54-55. & Hong Lu &
Terance D. Miethe, China’s Death Penalty – History, Law and Contemporary Practices, 2007, p.35. & Jiang
Yonglin, The Great Ming Code- Da Ming Lü – translated and introduced bij Jiang Yonglin, 2004, p.lxxxii.
179
D.Bodde & C. Morris, Law in Imperial China, 1967, pp. 134,582,578.
180
Ibid. pp. 134-135.
181
T. Brook, J. Bourgon en G. Blue, Death by a Thousand Cuts, 2008, pp.51.
182
Hu Xingdong 胡兴东, Zhongguo gudai sixing xingxing shijian zhidu yanjiu 中国古代死刑行刑时间制度研
究 (onderzoek naar het systeem van periodisering van het uitvoeren van de doodstraf in het oude China),
Yunnan Shifan Daxue Xuebao 云南师范大学学报, Vol.40, nr.1, 2008, p. 115.
183
D.Bodde & C. Morris, Law in Imperial China, 1967, pp. 134-143.
184
F.W.Mote, Imperial China- 900-1800, 1999, pp.824-833.
185
Oskar Weggel, Chinesische Rechtsgeschichte, Leiden: E.J. Brill, 1980, pp.118-120.
186
F.W.Mote, Imperial China- 900-1800, 1999, pp.861-868.
187
Het neo-confucianisme staat bekend als een herwaardering van de 5 Klassieken waarbij vooral de Yijing 易经
een belangrijke rol speelde. Deze yijing focust zich namelijk op het kosmologische aspect die vanaf het neoconfucianisme zeer belangrijk wordt. In het confucianisme van de vroegste tijden was het confucianisme vooral
geconcentreerd rond ethiek en het besturen van de staat. Vanaf de Tang met de herinvoering van het
examensysteem won het confucianisme aan invloed ten nadele van het boeddhisme. Het boeddhisme hield zich
namelijk niet bezit met bestuurlijke problemen, een aspect die in het confucianisme wel sterk uitgediept was.
Tegen het einde van de Tang en het begin van de Song waren er enkele vooraanstaanden die de basis legden van
deze herinterpretatie van het aloude confucianisme. Het was Zhu Xi (1130-1200) die hun theorieën samenbracht
in één coherent systeem, de rationalistische school van het neo-confucianisme. Deze nieuwe school zal de
Chinese intellectuele wereld blijven domineren doorheen het verdere verloop van het keizerrijk. Uit: Michael
Dillon (red.), China a Cultural and Historical Dictionary, Surrey: Curzon press, 1998, p.230.
188
F.W.Mote, Imperial China- 900-1800, 1999, pp.861-868.
189
W.J. Peterson, The Cambridge History of China - Volume 9 - Part One: The Ch’ing Empire to 1800, D.
Twitchett en J.K. Fairbank (reds.), Cambridge: Cambridge University Press, 2002, pp. 485-522.
190
Ibid.,pp. 474-480.
191
F.W.Mote, Imperial China- 900-1800, 1999, pp.941-943.
169
94
192
Ibid., pp. 949-973.
J.K. Fairbank en Kwang-ching Liu (reds.), The Cambridge History of China - Volume 11- Late Ch’ing, 18001911, Part 2, Cambridge: Cambridge University Press, 1980, pp149-156.
194
Hong Lu & Terance D. Miethe, China’s Death Penalty – History,Law and Contemporary Practices, 2007, p.
29.
195
F.W.Mote, Imperial China- 900-1800, 1999, pp.949-973.
196
De Witte Lotus sekte, Bailianjiao 白莲教 is een religieuze beweging ontstaan in de 13e eeuw. De beweging
focust zich vooral op het boeddhisme maar is ook verbonden met taoïstische elementen. Hun eerste militaire
acties vonden plaats in het midden van de 14e eeuw wanneer ze probeerden de Yuan-dynastie tot een einde te
brengen en voor een herstel van de Song streefden. Tussen 1793 en 1796 kwam het opnieuw tot een opstand van
de Witte Lotus die gericht was tegen te Mantsjoes en zich situeerde in centraal en noord China. In 1804 slaagden
de Mantsjoes erin deze opstand te onderdrukken. Niettegenstaande bleven hun ideeën verder leven waarna ze
opnieuw tot uiting kwamen in de Boxer opstand van de 19e eeuw. Uit: Michael Dillon (red.), China a Cultural
and Historical Dictionary, 1998, p.345.
197
SSu-yü Teng, New Light on the History of the Taiping Rebellion, New York: Russell, 1950, pp.1-3.
198
J.K. Fairbank (red.), The Cambridge History of China- Vol.10 – Late Ch’ing, 1800-1911, Part 1, Cambridge:
Cambridge University Press, 1978, pp. 264-316.
199
De Tongzhi restauratie, tongzhi Zhongxing 同治中興, verwijst naar een aantal jaar van de Qing-dynastie die
gekenmerkt wordt door een herstel van het rijk. Het komt grotendeels overeen met de regeerperiode van keizer
Tongzhi. De Mantsjoes waren er in geslaagd enkele opstanden te overwinnen en genoten van een periode waarin
ze konden rekenen op de steun van het buitenland. Uit: Michael Dillon (red.), China a Cultural and Historical
Dictionary, 1998, pp.322-323.
200
M.C. Wright, The Last Stand of Chinese Conservatism- The T’ung Chih Restoration, 1862-1874, Stanford:
Stanford University Press, 1962 [1957], pp. 1-6, 312.
201
J.K. Fairbank (red.), The Cambridge History of China- Vol.10 – Late Ch’ing, 1800-1911, Part 1, 1978, pp.
409-477.
202
De Boxer opstand, yihetuan yundong 义和团运动, staat bekend als een periode van onrust op tussen 1899 en
1901 en is genoemd naar een geheime genootschap, de yihetuan (vuisten van rechtvaardigheid en harmonie) of
de boxers. Deze periode van onrust was er gekomen door het verlies in de oorlog tegen Japan en door de 100
dagen hervormingen van Kang Youwei. Zij stelden de basis van het volledige keizerlijk gezag in vraag. Ze zagen
de grootschalige buitenlandse aanwezigheid als de oorzaak van de vele problemen van die tijd. Eveneens
meenden ze dat het Christendom als religie het confucianisme die de basis was van de staat ondermijnde. De
Boxer geheime genootschap was een afscheuring van de Witte Lotus. Uit: Michael Dillon (red.), China a
Cultural and Historical Dictionary, 1998, pp. 30-31.
203
Hong Lu & Terance D. Miethe, China’s Death Penalty – History,Law and Contemporary Practices, 2007, p.
29.
204
J.K. Fairbank (red.), The Cambridge History of China- Vol.10 – Late Ch’ing, 1800-1911, Part 1, 1978, pp.
589-590.
205
D.Bodde & C. Morris, Law in Imperial China, 1967, pp.59-60.
206
Ibid.
207
W.C. Jones (vert.), The Great Qing Code – A New Translation With Introduction bij William C. Jones,
Oxford: Clarendon Press, 1994, pp.ix-xxx.
208
Oskar Weggel, Chinesische Rechtsgeschichte, 1980, p. 121-122.
209
W.C. Jones (vert.), The Great Qing Code – A New Translation With Introduction bij William C. Jones, 1994,
pp. 4-11.
210
Ibid.
211
Ibid., pp.12-13. & D.Bodde & C. Morris, Law in Imperial China, 1967, pp.60-63.
212
Het slaan met een lichte bamboestok kende vijf gradaties variërend van 10 tot 50 slagen. Het slaan met een
harde bamboestok kende eveneens vijf gradaties variërend van 60 tot 100 slagen. Dwangarbeid bestond
oorspronkelijk uit 5 gradaties maar er werden drie supplementaire aan toegevoegd. Levenslange verbanning
kende 3 gradaties variërend tussen 2000 li en 3000 li ver. Militaire verbanning als een vorm van levenslange
verbanning was opgedeeld in vijf groepen variërend tussen verbanning naar een zeer dicht gebied en deportatie
naar malariagebied. De laatste straf, de doodstraf kende twee gradaties maar er werd nog een derde
aantoegevoegd die extreem wrede misdaden moest dekken. Uit: Bodde and C. Morris, Law in Imperial China,
1967, pp.77-78.
213
W.C. Jones (vert.), The Great Qing Code – A New Translation With Introduction bij William C. Jones, 1994,
pp. 12-13, 33-34.
214
Hong Lu & Terance D. Miethe, China’s Death Penalty – History,Law and Contemporary Practices, 2007, p.
33. & Bodde & C. Morris, Law in Imperial China, 1967, pp.77-78.
193
95
215
Bodde & C. Morris, Law in Imperial China, 1967, p.103.
Ibid. & Hong Lu en Terance D. Miethe, China’s Death Penalty – History,Law and Contemporary Practices,
2007, p. 35.
217
Hu Xingdong 胡兴东, Zhongguo gudai sixing xingxing shijian zhidu yanjiu 中国古代死刑行刑时间制度研
究 (onderzoek naar het systeem van periodisering van het uitvoeren van de doodstraf in het oude China),
Yunnan Shifan Daxue Xuebao 云南师范大学学报, Vol.40, nr.1, 2008, p. 114.
218
Geng Lin 邢琳, wo guo gudai sixing zhidu de yanbian guocheng ji qi dongyin 我国古代死刑制度的演变过
程及其动因 (de evolutie van het doodstrafsysteem van mijn land en zijn fundamentele reden), guangxi shehui
kexue 广西社会科学, nr. 3, 2008, p. 107.
219
J.F. Harrison, “Wrongful Treatment of Prisoners: A Case Study of Ch’ing Legal Practice”, The Journal of
Asian Studies, Vol.23, nr.2, 1964, p.227.
220
W.C. Jones (vert.), The Great Qing Code – A New Translation With Introduction bij William C. Jones, 1994,
p.274.
221
Bodde and C. Morris, Law in Imperial China, 1967, pp.97-98.
222
N.Park, “Imperial Chinese Justice and the Law of Torture”, Late Imperial China, Vol.29, nr.2, 2008, pp. 4043.
223
Hu Xingdong 胡兴东, Zhongguo gudai sixing xingxing shijian zhidu yanjiu 中国古代死刑行刑时间制度研
究 (onderzoek naar het systeem van periodisering van het uitvoeren van de doodstraf in het oude China),
Yunnan Shifan Daxue Xuebao 云南师范大学学报, Vol.40, nr.1, 2008, p. 115.
224
Ibid., pp.115-117. & Bodde and C. Morris, Law in Imperial China, 1967, pp.561-562.
225
Bodde and C. Morris, Law in Imperial China, 1967, pp.30-32.
226
J.K. Fairbanks, China a New History, Cambridge, Massachusetts en Londen: The Belknap Press of Harvard
University Press, 1992, pp. 255-256.
227
Ibid.
228
Hong Lu & Terance D. Miethe, China’s Death Penalty – History,Law and Contemporary Practices, 2007, pp.
38-39.
229
Ibid.
230
L.E. Eastman, “Nationalist China during the Sino-Japanese War 1937-1945”, In: The Cambridge History of
China: Volume 13-Republican China-1912-1949-Part 2, J.K. Fairbank en A. Feuerwerker, Cambridge:
Cambridge University Press, 1986, pp.547-608. & Hong Lu & Terance D. Miethe, China’s Death Penalty –
History,Law and Contemporary Practices, 2007, pp. 38-39.
231
D. Shambaugh, The Modern Chinese State, Cambridge: Cambridge University Press, 2000, pp.42-65.
232
Jiang Jieshi of Chiang Kai-shek, was leider van in 1912 opgerichte Guomingdang 国民党, de nationalistische
partij, en president van de Republiek China vanaf 1927. Hij regeerde vanuit Nanjing maar slaagde er nooit in een
sterk bestuur op poten te zetten. Hij werd voortdurend bedreigd door enerzijds de Japanners in het noordoosten
en anderzijds de communisten op het platteland. Uit: J.K. Fairbanks, China a New History, Cambridge,
Massachusetts en Londen: The Belknap Press of Harvard University Press, 1992, pp. 283-285.
233
Hong Lu & Terance D. Miethe, China’s Death Penalty – History,Law and Contemporary Practices, 2007, pp.
38-39.
234
J.K. Fairbanks, China a New History, Cambridge, 1992, pp. 281-286.
235
P.E. Griffin, The Chinese Communist treatment of Counterrevolutonaries:1924-1949, Princeton: Princeton
University Press, 1976, pp.11-26.
236
Hong Lu & Terance D. Miethe, China’s Death Penalty – History,Law and Contemporary Practices, 2007, pp.
38-39.
237
Zhang Ning, “The Political Origins of Death Penalty Exeptionalism - Mao Zedong and the Practice of Capital
Punishment in Contemporary China”, Punishment and Society, nr.10, 2008, pp.118-120.
238
Wu Tingfang leefde van 1842 tot 1922. Hij was een diplomaat en politicus tijdens de laatste jaren van het
Mantsjoe bewind. Uit: L. Pomerantz-Zhang, Wu Tingfang (1842-1922): Reform and Modernization in Modern
Chinese History, Hong Kong: Hong Kong University Press, 1992, pp.1-2.
239
Shen Jiaben leefde van 1840 tot 1913. Hij was een zeer belangrijke jurist. Tijdens de Qing-dynastie werkte hij
lange tijd voor het ministerie van straffen. Hij was een belangrijk figuur bij de hervorming en modernisatie van
de Chinese wetten bij het begin van de 20ste eeuw. Uit: D.Bodde & C. Morris, Law in Imperial China, 1967,
pp.53-54.
240
F. Dikötter, Crime, Punishment and the Prison in Modern China, London: C. Hurst & Co. (Publishers) Ltd.,
2002, p. 47.
241
N.Park, “Imperial Chinese Justice and the Law of Torture”, Late Imperial China, Vol.29, nr.2, 2008, pp. 5859. & T. Brook, J. Bourgon en G. Blue, Death by a Thousand Cuts, Cambridge, London and Massachusetts:
Harvard University Press, 2008, pp.249-250.
216
96
242
N.Park, “Imperial Chinese Justice and the Law of Torture”, Late Imperial China, Vol.29, nr.2, 2008, pp. 58-
59.
243
Ibid., pp.60-61.
De Ongelijke Verdragen zijn die verdragen waarbij beide naties niet dezelfde of evenwaardige dingen aan
elkaar beloven. De Ongelijke Verdragen in China waren verdragen die buitenlandse mogendheden priviliges
gaven op Chinees grondgebied. Zo mochten de mogendheden nederzettingen plaatsen op Chinees grondgebied,
moest China zijn haven’s openen, de verdragshavens. Zo werd China na de Opiumoorlog gedwongen tot een
Ongelijk Verdrag met het Verenigd Koninkrijk. China zou zich gedurende het begin van de 20ste eeuw vernederd
voelen omwille van deze verdragen. uit: A.N. Young, China’s nation-building effort, 1927-1937- The Financial
and Economic Record, Stanford: Hoover Institution Press, 1971, pp. 360, 426.
245
F. Dikötter, Crime, Punishment and the Prison in Modern China, 2002, p.1.
246
Yuan Shikai leefde van 1859 tot 1916. Hij was een belangrijk individu op het einde van de Qing-dynastie en
speelde ook een toonaangevende rol in de beginjaren van de republiek. Hij vervulde onder andere de posities van
aanvoerder van het Nieuwe Leger, gouverneur van Shandong en uiteindelijk president van de Republiek China.
Een van zijn belangrijkste daden was zijn succesvol optreden tijdens de Bokseropstand. Hierdoor werd hij in de
laatste jaren van de Qing benoemd tot minister van Beiyang en breidde hij zijn leger aanzienlijk uit. Door deze
aanzienlijke uitbreiding oefende hij een grote invloed uit op het hof en slaagde hij erin zich op te werpen als
president van de Republiek na de val van de laatste dynastie. Uit: Xia Zhengyi 夏征衣, Cihai 辞海, Shanghai:
Shanghai Cishu Chubanshe, 1989, p.610.
247
F. Dikotter, “Crime and Punishment in Early Republican China:Beijing’s First Model Prison, 1912-1922”,
Late Imperial China, Vol.21, Nr. 2, 2000, pp. 150-151.
248
Meredith G. Gilpatrick, “ The Status of Law and Lawmaking Procedure Under the Kuomintang 1925 -1946”,
The Far Eastern Quarterly, Vol. 10, nr.1, 1950, pp. 38-39.
249
F. Dikötter, Crime, Punishment and the Prison in Modern China, 2002, pp. 59-62.
250
F. Dikotter, “The Promise of Repentance – Prison Reform in Modern China”, British Journal of Criminology,
42, 2002, pp. 240-249.
251
Zie boven: hoofdstuk 4.2.1., het waren vooral de burgeroorlogen en de oorlog met Japan die de hervormingen
in de weg stonden maar ook de corruptie en de armoede strooiden roet in het eten.
252
Supplementaire straffen waren tatoeëren, het draaien aan de oren, het slaan in het gezicht tot bloedens toe,
steunend op de knieën in potscherven zitten… Uit: N.Park, “Imperial Chinese Justice and the Law of Torture”,
Late Imperial China, Vol.29, nr.2, 2008, p. 43.
253
A.W. Lepp, “Note: the Death penalty in Late Imperial, Modern and Post-Tiananmen China”, Michigan
Journal of International Law, nr.11, 1990, pp. 987-1038.
254
Vroeger werden misdadigers enkel opgesloten in afwachting van hun proces. Opsluiting werd aldus niet
gezien als een echte straf maar was slecht voorlopig tot de definitieve straf uitgesproken werd. Uit: F. Dikotter,
“Crime and Punishment in Early Republican China:Beijing’s First Model Prison, 1912-1922”, Late Imperial
China, Vol.21, Nr. 2, 2000, pp. 150-151.
255
F.Dikötter, Crime, Punishment and the Prison in Modern China, 2002, pp. 137-138.
256
F.Dikotter, “Crime and Punishment in Early Republican China:Beijing’s First Model Prison, 1912-1922”,
Late Imperial China, Vol.21, Nr. 2, 2000, pp. 150-151.
257
Hong Lu & Terance D. Miethe, China’s Death Penalty – History,Law and Contemporary Practices, 2007, pp.
42-43. & F. Dikötter, Crime, Punishment and the Prison in Modern China, 2002, p.77.
258
F. Dikötter, Crime, Punishment and the Prison in Modern China, 2002, pp.178-179.
259
Hong Lu & Terance D. Miethe, China’s Death Penalty – History,Law and Contemporary Practices, 2007,
p.40.
260
Qin Yinghui 秦颖慧, Lun zhongguo sixing de xianzhi 论中国死刑的限制 ( Analyse van de restrictie op de
doodstraf in China), Yunnan Jingguan xueyuan xuebao 云南警官学院学报, nr. 2, 2008, p. 42.
261
F. Dikötter, Crime, Punishment and the Prison in Modern China, 2002, pp.178-181.
262
Ibid. & Hong Lu & Terance D. Miethe, China’s Death Penalty – History,Law and Contemporary Practices,
2007, p.40.
263
De term zelf ontleen ik van Shao-Chuan Leng die in zijn artikel “Pre-1949 Development of the Communist
Chinese System of Justice” de evolutie beschrijft van deze zogenaamde volksrechtspraak in de periode van 1927
tot 1949. Uit: Shao-Chuan Leng, “Pre-1949 Development of the Communist Chinese System of Justice”, The
China Quarterly, nr. 30, 1967, pp.93-114.
264
Hong Lu & Terance D. Miethe, China’s Death Penalty – History,Law and Contemporary Practices, 2007,
p.40.
265
Mao Zedong 毛泽东, Mao Zedong xuanji 毛泽东选集 (Verzamelde werken van Mao Zedong), Vol.1,
Beijing: Renmin Chubanshe, 1967, pp. 17.
244
97
266
Shao-Chuan Leng, “Pre-1949 Development of the Communist Chinese System of Justice”, The China
Quarterly, nr. 30, 1967, p.93.
267
Hong Lu & Terance D. Miethe, China’s Death Penalty – History,Law and Contemporary Practices, 2007,
p.40.
268
Tijdens de beginjaren van het communisme was hun basis in de afgelegen gebieden in het westen in de
provincie Jiangxi en Hunan. Deze basis werd gecontroleerd door onder andere Mao Zedong. Het hoofdkwartier
van de Communistische Partij was in Shanghai en werd geleid door Qu Qiubai en Li Lishan. Deze laatste leidde
het verzet tegen de nationalistische regering in de afgelegen gebieden. Uit: P.E. Griffin, The Chinese Communist
treatment of Counterrevolutonaries:1924-1949, 1976, pp.11-26.
269
Shao-Chuan Leng, “Pre-1949 Development of the Communist Chinese System of Justice”, The China
Quarterly, nr. 30, 1967, pp.93-94.
270
Contrarevolutionaire daden werden ingedeeld in drie groepen. Ten eerste waren er de diegene die op basis
van hun socio-economische achtergrond vijanden waren van de klassenstrijd. Ten tweede waren er de politieke
vijanden die omwille van hun ideologie indruisten tegen de dictatuur van het proletariaat. De laatste groep werd
gevormd door vijanden van de militanten. Uit: P.E. Griffin, The Chinese Communist treatment of
Counterrevolutonaries:1924-1949, 1976, pp.50-52.
271
Hong Lu & Terance D. Miethe, China’s Death Penalty – History, Law and Contemporary Practices, 2007,
p.40.
272
Shao-Chuan Leng, “Pre-1949 Development of the Communist Chinese System of Justice”, The China
Quarterly, nr. 30, 1967, p.95.
273
Ibid.
274
Ibid., pp.100-101. & P.E. Griffin, The Chinese Communist treatment of Counterrevolutonaries:1924-1949,
1976, pp.11-26.
275
Shao-Chuan Leng, “Pre-1949 Development of the Communist Chinese System of Justice”, The China
Quarterly, nr. 30, 1967, pp.108-109.
276
Hong Lu & Terance D. Miethe, China’s Death Penalty – History, Law and Contemporary Practices, 2007,
p.40.
277
Zhang Ning, “The political origins of death penalty exeptionalism – Mao Zedong and the practice of capital
punishment in contemporary China”, Punishment and Society, Vol. 10, 2008, pp. 118-119.
278
Ibid. p. 120.
279
Mao Zedong 毛泽东, Mao Zedong xuanji 毛泽东选集 ( Verzamelde werken van Mao Zedong), Vol.4,
Beijing: Renmin Chubanshe, 1967, pp. 1200-1212. Vertaald door: Zhang Ning in Zhang Ning, “The political
origins of death penalty exeptionalism – Mao Zedong and the practice of capital punishment in contemporary
China”, Punishment and Society, Vol. 10, 2008, pp. 120.
280
P.E. Griffin, The Chinese Communist treatment of Counterrevolutonaries:1924-1949, 1976, pp.36, 51-52,
181-190.
281
Mao Zedong 毛泽东, Mao Zedong xuanji 毛泽东选集 ( Verzamelde werken van Mao Zedong), Vol.1,
Beijing: Renmin Chubanshe, 1967, p.26. Vertaald door: Zhang Ning in Zhang Ning, “The political origins of
death penalty exeptionalism – Mao Zedong and the practice of capital punishment in contemporary China”,
Punishment and Society, Vol. 10, 2008, pp. 119.
282
P.E. Griffin, The Chinese Communist treatment of Counterrevolutonaries:1924-1949, 1976, pp.36, 51-52, 6062. & Zhang Ning, “The political origins of death penalty exeptionalism – Mao Zedong and the practice of
capital punishment in contemporary China”, Punishment and Society, Vol. 10, 2008, pp. 118-119.
283
P.E. Griffin, The Chinese Communist treatment of Counterrevolutonaries:1924-1949, 1976, pp.36, 51-52, 6062.
284
Hong Lu & Terance D. Miethe, China’s Death Penalty – History, Law and Contemporary Practices, 2007,
p.42.
285
P.E. Griffin, The Chinese Communist treatment of Counterrevolutonaries:1924-1949, 1976, pp. 47-50.
286
J.A. Cohen, The Criminal Proces in the People’s Republic of China 1949-1963, Cambridge: Harvard
University Press, 1968, p.4.
287
Hong Lu & Terance D. Miethe, China’s Death Penalty – History, Law and Contemporary Practices, 2007,
pp.43-44.
288
Deze sociale hervormingen en bewegingen waren onder andere de landhervormingen van 1950-1952, de
Beweging ter onderdrukking van contrarevolutionairen van 1950-1953, de Beweging tegen de Drie Boosdoeners
zijnde corruptie, verspilling en bureaucratie van 1952 en de Beweging van Juridische Hervormingen vanaf 1952
die resulteerde in de grondwet van 1954. Uit: Wang Chengguang, “ Introduction: An Emerging Legal System”,
in: Introduction to Chinese Law, Chengguang Wang en Xianchu Zhang (reds.), Hong Kong: Sweet & Maxwell,
1997, pp. 9-11.
98
289
Wang Chengguang, “ Introduction: An Emerging Legal System”, in: Introduction to Chinese Law,
Chengguang Wang en Xianchu Zhang (reds.), 1997, pp. 9-11.
290
Hong Lu & Terance D. Miethe, China’s Death Penalty – History, Law and Contemporary Practices, 2007,
p.43-44
291
De Grote Sprong Voorwaarts was een economisch beleid uit het jaar 1958 onder Mao. Sinds het bewind van
Mao volgde men de vijfjarenplannen van de Sovjet Unie maar Mao was ontevreden over de trage ontwikkeling .
Onder de slogan beter, sneller en goedkoper lanceerde hij aldus in 1958 de Grote Sprong Voorwaarts. Deze
vormde een toppunt van de collectivisatie. Iedereen werd ingezet in verschillende takken van de economie zoals
de staatproductie of koolmijnen. De Grote Sprong Voorwaarts liep echter uit op een ramp. Mensen werden
echter ingezet in takken van de industrie zonder vooropleiding. Deze onkunde werd verstrekt door hongersnoden
en natuurrampen. Door het falen van dit economisch beleid kwam Mao gedurende enkele jaren op de
achtergrond terecht ten voordele van de conservatieve vleugel binnen de Partij. uit: Kenneth Lieberthal, “The
Great Leap Forward and the Split in the Yenan Leadership.”, in: R. MacFarquhar en J.K. Fairbank, Cambridge
History of China, Volume 15 The People’s Republic, Part 2: Revolution within the Chinese Revolution 19661982, Cambridge: Cambridge University Press, 1991, pp. 293-359. & Michael Dillon (red.), China a Cultural
and Historical Dictionary, p.121.
292
Stuart Schram, “ Mao Tse-tung’s Thought from 1949-1976.”, in: R. MacFarquhar en J.K. Fairbank (reds.),
Cambridge History of China: Volume 15 The People’s Republic of China, Part 2, Cambridge: Cambridge
University Press, 1991, pp. 1-106.
293
Deng Xiaoping 邓小平 werd geboren in 1904 in de provincie Sichuan 四川. In de jaren twintig trok hij naar
Lyon en leefde er een tijdje als werkstudent. Daar sloot hij zich ook aan bij de Chinees socialistische jeugdliga.
In 1924 werd hij lid van de CCP. In de jaren die hierop volgden bekleedde hij verschillende functies binnen de
partij. Tijdens de Culturele Revolutie viel hij echter in ongenade. Hij steunde namelijk de bureaucratische en
pragmatische vleugel van Zhou Enlai. Op 14 december 1966 verdween hij van het toneel. Hij heeft nooit
persoonlijke kritiek gekregen, maar werd meestal vermeld als de tweede aanhanger van het kapitalisme naast Liu
Shzaoqi. Tijdens die Culturele Revolutie werd hij afgeschilderd als een onafhankelijke persoonlijkheid die zich
niet schikte naar de regels. In 1973 kwam hij voor de eerste keer terug ter tonele. In 1974 werd hij lid van het
Politburo van het centraal comité van de CCP. Op 7 april 1976 werd hij terug ontzet uit al zijn functies na het
incident van 5 april waarbij er demonstraties en rellen ontstonden op het Tian’anmen plein na de dood van Zhou
Enlai. In 1979, na de dood van Mao en de arrestatie van de Bende van Vier, bereikte hij zijn grootste macht. Hij
werd hoofd van de Centrale Militaire Commissie van de CCP en de regering en was hoofd van het strategisch
personeel. Na 1979 streefde hij voor hervormingen en een opendeur politiek. Hij stierf op 19 februari 1997. Uit:
Michael Dillon (red.), China a Cultural and Historical Dictionary, p.76. & Wolfgang Bartke, Who’s Who in the
People’s Republic of China, München, New York, London, Oxford, Parijs: K.G.Saur, 1987, pp. 72-74.
294
De Culturele revolutie, wenhua da geming 文化大革命, is een periode in de Chinese geschiedenis die loopt
van 1966 tot 1976. De Culturele Revolutie werd gestart door Mao Zedong en uitgevoerd door Lin Biao 林彪 en
Jiang Qing 江青. Mao lanceerde de revolutie omdat hij geloofde in een voorzetting van de revolutie onder de
dictatuur van het proletariaat. Hij was er namelijk van overtuigd dat de bourgeoisie en contrarevolutionairen al in
de partij, het bestuur en in culturele kringen waren geïnfiltreerd. Beetje bij beetje werd de macht van het
proletariaat door hen overgenomen en namen ze posities over in vele provincies, autonome gebieden … Er was
een tweestrijd binnen de Partij. Aan de ene kant had je het pragmatische en bureaucratisch beleid van Zhou Enlai
周恩来, bijgestaan door Liu Shaoqi 刘少奇 en Deng Xiaoping, aan de andere kant het revolutionaire beleid van
Mao Zedong. Mao zag als enige oplossing voor dit problemen het voeren van een Grote Culturele Revolutie.
Deze Culturele Revolutie begon op 16 mei 1966 en eindigde met de arrestatie van de Bende van Vier geleidt
door Jiang Qing op 6 oktober 1976. Uit: Kwok-sing Li, A Glossary of Political Terms of The People’s Republic
of China, Hong Kong: The Chinese University Press, 1995, pp.468-469. & Michael Dillon (red.), China a
Cultural and Historical Dictionary, Surrey: Curzon press, 1998, p. 76.
295
De Rode Gardisten of hong wei bing 红衞宾 waren studentenorganisaties tijdens de Culturele Revolutie. Zij
waren tijdens deze revolutie de rechterhand van Mao en volgden zijn Rode Boekje. Uit: Kwok-sing Li, A
Glossary of Political Terms of The People’s Republic of China, Hong Kong: The Chinese University Press, 1995,
156-162.
296
Lin Biao leefde van 1907 tot 1971. Onder Mao was hij aanvoerder van het leger en minister van defensie. Hij
wordt beschouwd als Mao’s kameraad in het gevecht. Tijdens de Culturele Revolutie was hij verantwoordelijk
voor het propageren van Mao’s gedachten. In de vroege jaren ’70 valt Hij echter in ongenade. Nadat hij
aangeduid werd als opvolger van Mao wou hij teveel macht naar zich toetrekken. Na een mislukte staatsgreep in
1971 probeerde hij te vluchten waarbij hij stierf in een ‘verdacht’ vliegtuigongeluk. Uit: Michael Dillon (red.),
China a Cultural and Historical Dictionary, Surrey: Curzon press, 1998, p. 195.
99
297
Zhou Enlai leefde van 1898 tot 1976. Vanaf de oprichting in 1949 was hij Eerste Minister van de
Volksrepubliek China. Deze functie zou hij bekleden tot zijn dood in 1976. Hij behoorde tot de pragmatische
vleugel binnen de partij net zoals Deng Xiaoping. Uit: S. Kuo-kang, Zhou Enlai and the Foundations of Chinese
Foreign Policy, New York: St. Martin’s Press, 1996. & Hong Lu & Terance D. Miethe, China’s Death Penalty
– History, Law and Contemporary Practices, 2007, p.192.
298
Bill Brugger, China: Radicalism to Revisionism 1962-1979, Totowa: Taylor and Francis, 1981, pp. 143 ev.
299
Jiang Qing leefde van 1914 tot 1991. Ze was de vrouw van Mao Zedong en leider van de Bende van Vier. Ze
was enorm actief in artistieke kringen, voornamelijk in film en opera. In de jaren ’60 werd ze één van de leiders
van de Culturele Revolutie. Samen met de Bende van Vier waar ze leider van was bood ze na Mao’s dood
weerstand aan de vleugel van Deng Xiaoping binnen de Partij. Uiteindelijk werd ze in 1976 samen de andere
bendeleden gearresteerd en veroordeeld tot de dood met twee jaar uitstel van executie. Deze straf werd omgezet
in levenslange opsluiting. Uit: Michael Dillon, China – A Cultural and Historical Dictionary, Surrey: Curzon
Press, 1998, p. 161. & Roxanne Witke, Comrade Chiang Ch’ing, Boston: Little, Brown, 1977.
300
Hua Guofeng leefde van 1921 tot 2008. Hij werd aangeduid als opvolger van Mao. Vanaf 1976 was hij aldus
voorzitter van de CCP en eerste minister. In 1980 deed hij afstand van zijn functies en werd hij aan de top van de
CCP vervangen door Deng Xiaoping. Niettegenstaande zijn banden met de linker vleugel van de Partij was hij
verantwoordelijk voor de arrestatie van de Bende van Vier. Uit: Michael Dillon, China – A Cultural and
Historical Dictionary, Surrey: Curzon Press, 1998, p. 144.
301
Stuart Schram, “ Mao Tse-tung’s Thought from 1949-1976.”, in: R. MacFarquhar en J.K. Fairbank (reds.),
Cambridge History of China: Volume 15 The People’s Republic of China, Part 2, Cambridge: Cambridge
University Press, 1991, pp. 1-106.
302
Hong Lu & Terance D. Miethe, China’s Death Penalty – History, Law and Contemporary Practices, 2007,
p.43-45.
303
Edward J. Epstein en Simon Hing-yan Wong, “The Concept of ‘Dangerousness’ in the People’s Republic of
China and its Impact on the Treatment of Prisoners”, Brit.J.Criminol., Vol.36, nr.4, 1996, p. 472.
304
Bin Liang, Hong Lu, Terance D. Miethe en Lening Zhang, “Sources of Variation in Pro-Death Penalty
Attitudes in China”, Brit.J.Criminol.,nr. 46, 2006, p. 120. & Hong Lu & Terance D. Miethe, China’s Death
Penalty – History, Law and Contemporary Practices, 2007, p.45.
305
Chen Jianfu, Chinese Law – Towards an Understanding of Chinese Law, Its Nature and Development,
Londen, Kluwer Law International, 1999, pp. 32-40. & Stuart Schram, “ Mao Tse-tung’s Thought from 19491976.”, in: R. MacFarquhar en J.K. Fairbank (reds.), Cambridge History of China: Volume 15 The People’s
Republic of China, Part 2, 1991, pp. 1-106.
306
Zhang Ning, “The Political Origins of Death Penalty Exeptionalism - Mao Zedong and the Practice of Capital
Punishment in Contemporary China”, Punishment and Society, nr.10, 2008, pp.118-120.
307
J.A. Cohen, The Criminal Process in the People’s Republic of China 1949-1963, Cambridge en
Massachusetts: Harvard university Press, 1968, pp. 22-23.
308
Andrew Scobell, “The Death Penalty in Post-Mao China”, The China Quarterly, 123, 1990, p. 505.
309
A. Lepp, “Note, the death penalty in late Imperial, modern and post-Tiananmen China”, Michigan Journal
of International Law, nr. 11, 1990, pp. 987– 1038.
310
Deze periodes zijn onder andere de periode 1961-1962 en 1972-1974. Uit: Hong Lu & Terance D. Miethe,
China’s Death Penalty – History, Law and Contemporary Practices, New York: Routledge, 2007, p. 209.
311
Wang Chengguang, “ Introduction: An Emerging Legal System”, in: Introduction to Chinese Law,
Chengguang Wang en Xianchu Zhang (reds.), Hong Kong: Sweet & Maxwell, 1997, pp. 1-30.
312
J.A. Cohen, The Criminal Proces in the People’s Republic of China 1949-1963, 1968, p.4.
313
Laszlo Ladany, Law and Legality in China: The testament of a China-watcher, Honolulu, University of
Hawaï Press, 1992, pp. 52-78. & Hong Lu en Lening Zhang, Death penalty in China: The law and the practice,
Journal of Criminal justice, 33, 2005, p. 368. & Shao-chuan Leng, “Criminal Justice in Post-Mao China: Some
Preliminary Observations”, The China Quarterly, nr. 87, 1981, p. 440.
314
Xu, Chongde 许崇德, Zhonghua renmin gongheguo xianfa shi 中华人民共和国宪法史(Een geschiedenis
van de grondwetten van de Volksrepubliek China), Fuzhou: Fujian renmin chubanshe 福建人民出版社, 2003,
pp. 20-155.
315
Voorbeelden van dergelijk statuten zijn de ‘Wet ter bestraffing van contrarevolutionairen’ van 1951, de ‘Wet
ter bestraffing van corruptie’ van 1952 en de ‘Wet aangaande arrestatie en gevangenschap’ van 1954. Uit:Shaochuan Leng, “Criminal Justice in Post-Mao China: Some Preliminary Observations”, The China Quarterly, nr.
87, 1981, p. 440. & Zhang Ning, “The Political Origins of Death Penalty Exeptionalism - Mao Zedong and the
Practice of Capital Punishment in Contemporary China”, Punishment and Society, nr.10, 2008, pp.118-120.
316
Deze periode van 1953 tot 1957 wordt onder andere door Cohen beschreven als de bloeiperiode van de wet in
de Volksrepubliek. Gedurende deze periode was er een groep belast met de vorming van het juridisch systeem
100
van de Volksrepubliek. Uit: J.A. Cohen, The Criminal Process in the People’s Republic of China 1949-1963,
1968, pp. 10-12.
317
Shao-chuan Leng, “Criminal Justice in Post-Mao China: Some Preliminary Observations”, The China
Quarterly, nr. 87, 1981, p. 441.
318
Chen Jianfu, Chinese Law – Towards an Understanding of Chinese Law, Its Nature and Development, 1999,
pp. 34-39.
319
Hong Lu & Terance D. Miethe, China’s Death Penalty – History, Law and Contemporary Practices, 2007,
pp.45-46.
320
Zhang Ning, “The Political Origins of Death Penalty Exeptionalism - Mao Zedong and the Practice of Capital
Punishment in Contemporary China”, Punishment and Society, nr.10, 2008, pp.118-120.
321
Lu Jianping en Guo Jian, “Death Penalty in People’s Republic of China: Quo Vadis”, Electronic
Rev.Int’lAss’n Penal L.,2006, in: http://www.penal.org/pdf/ReAIDP2006/DeathpenaltyChinaLU.pdf.
322
Zhang Ning, “The Political Origins of Death Penalty Exeptionalism - Mao Zedong and the Practice of Capital
Punishment in Contemporary China”, Punishment and Society, nr.10, 2008, pp.118-120.
323
Mao Zedong 毛泽东, Mao Zedong xuanji 毛泽东选集 (Verzamelde werken van Mao Zedong), Vol.5,
Beijing: Renmin Chubanshe, 1977, pp. 281-282.
324
Chen Jianfu, Chinese Law – Towards an Understanding of Chinese Law, Its Nature and Development,
Londen, Kluwer Law International, 1999, pp. 193-194.
325
Kang Yunshen, “On Mao Zedong’s Creative Contribution to the Marxist-Leninist Theory on the Death
Panalty”, Zhengfa Luntan, Nr. 6, 1991, p. 29.
326
Zhang Ning, “The Political Origins of Death Penalty Exeptionalism - Mao Zedong and the Practice of Capital
Punishment in Contemporary China”, Punishment and Society, nr.10, 2008, pp.131-132.
327
B.S.Davis, “The Death Penalty and Legal Reform in the PRC”, Journal of Chinese Law, Vol.1, 1987, pp.303334.
328
A.P. Blaustein (red.), Fundamental Legal Documents of Communist China, South Hackensack (NJ): Fred B.
Rothman & Co., 1962, pp.215-221.
329
Ibid., pp. 227-233.
330
Ibid., pp. 233-236.
331
Hong Lu & Terance D. Miethe, China’s Death Penalty – History, Law and Contemporary Practices, New
York: Routledge, 2007, p. 47.
332
De doodstraf met 2 jaar uitstel van executie is één van de meest unieke karakteristieken van de Chinese
toepassing van de doodstraf. Er zijn 5 omstandigheden waarin deze straf uitgesproken wordt. Ten eerste wanneer
een misdadiger zich vrijwillig aangeeft en verdienstelijk meewerkt aan het onderzoek. Ten tweede wanneer de
misdadiger een bende lid was maar niet de leider van de bende. Ten derde wanneer het slachtoffer ook deels
verantwoordelijk is voor de misdaad. Ten vierde wanneer de beklaagde kan dienen als een levend bewijs en als
laatste wanneer de beklaagde overzeese contacten heeft. Deze straf stamt oorspronkelijk af van de Han-dynastie
(206 v.Chr. tot 220), toen konden ter dood veroordeelden hun straf inruilen tegen een levenslange
dienstverlening aan de staat. De volgende dynastieën bleven dit gebruik opnemen in hun strafwet. Uit: Hong Lu
and Terance D. Miethe, China’s Death Penalty – History, Law and Contemporary Practices, p.66.
333
Susan Trevaskes, “The Death Penalty in China Today – Kill Fewer, Kill Cautiously”, Asian Survey, Vol.48,
Nr.3, 2008, p. 393. & Zhang Zhengxin, Theory and Practice of the Suspended Death Penalty System, Wuhan:
Wuhan University Press, 2004, p. 13.
334
R. Macfarquhar & L.B. Williams, “The Succession to Mao and the End of Maoism”, in: The Cambridge
History of China: The People’s Republic, Part 2: Revolution within the Chinese Revolution 1966-1982, R.
Macfarquhar en J.K. Fairbank, Cambridge: Cambridge University Press, 1991, pp. 305-401. & Hong Lu &
Terance D. Miethe, China’s Death Penalty – History, Law and Contemporary Practices, New York: Routledge,
2007, p. 16.
335
Jiang Zemin werd geboren in 1926 in Yangzhou. In 1946 werd hij lid van de CCP. Van 1993 tot 2003 was hij
president van de Volksrepubliek China. In 2003 werd hij opgevolgd in deze functie door Hu Jintoe. Van 1989 tot
2002 was hij tevens secretaris-generaal van de CCP. Uit: R. L. Kuhn, The Man who Changed China: The Life
and Legacy of Jiang ZeminThe Man who Changed China: The Life and Legacy of Jiang Zemin, Boston: Crown
Publishers, 2005, p. 10-12.
336
Michael Dillon, China – A Cultural and Historical Dictionary, Surrey: Curzon Press, 1998, p. 261.
337
Ibid.
338
Justin Lin, “ Rural Reforms and Agricultural Growth in China”, American Economic Review, nr. 82, pp. 3451. & Justin Lin, Fang Cai en Zhou Li, The Chinese Miracle – Development, Strategy and Economic Reform,
Hong kong: The Chinese University Press, 2003, pp. 3-18.
339
Zhu Rongji, “ A Brighter Future – Forward”, in: China’s Century – the Awakening of the Next Economic
Powerhouse, L.J. Brahm (red.), New York: John Wiley & Sons, 2001, pp. xi-xv.
101
340
Hong Lu & Terance D. Miethe, China’s Death Penalty – History, Law and Contemporary Practices, 2007,
pp.14-15. & J.P. Burns, “The People’s Republic of China at 50: National Political Reform”, The China
Quarterly, nr.159, 1999, pp. 580-594.
341
Qi Shenghui en Dietrich Oberwittler, “On the road to the rule of law: Crime, Crime Control and Public
Opinion in China”, Eur J Crim Policy Res, nr. 15, 2009, p. 139.
342
D. Curran, “ Economic reform, the floating population, and crime”, Journal of Contemporary Criminal
Justice, nr. 14, 1998, pp. 262– 280.
343
Hong Lu & Terance D. Miethe, China’s Death Penalty – History, Law and Contemporary Practices, 2007,
pp.14-15. & Joseph C.H. Chai en B.Karin Chai, “China’s Floating Population and Its Implications”,
International Journal of Social Economics. Nr. 24, 1997, pp. 1038-1051.
344
Zhao Hongwei, Political Regime of Contemporary China, New York: University Press of America, 2002,
pp.46-49.
345
Shao-chuan Leng, “Criminal Justice in Post-Mao China: Some Preliminary Observations”, The China
Quarterly, nr. 87, 1981, p. 440.
346
De meeste bronnen gebruiken hiervoor de term de rule of law. De invulling die de Chinese rechtsgeleerden
aan deze term geven verschilt echter van de westerse invulling ervan omwille van de politieke en economische
context waarin het ontstaan is. De Chinese rule of law is gekoppeld aan een één-partij regering van de CCP wat
in de ogen van het westen ingaat tegen de scheiding der machten. Voorts heeft de Chinese invulling van de rule
of law betrekking op heel het volk en beschuldigen ze het westen ervan dat hun rule of law enkel betrekking zou
hebben op een kleine groep kapitalisten. Uit: Hong Lu & Terance D. Miethe, China’s Death Penalty – History,
Law and Contemporary Practices, 2007, p. 193.
347
Hong Lu en Lening Zhang, Death penalty in China: The law and the practice, Journal of Criminal justice, 33,
2005, p. 368. & Qi Shenghui en Dietrich Oberwittler, “On the road to the rule of law: Crime, Crime Control and
Public Opinion in China”, Eur J Crim Policy Res, nr. 15, 2009, p. 139.
348
Zhang Xuechao, “ Comments on Professor Shilun Li’s Legal History and Thoughts”, in: On the Front of the
Legal Theory, Lu Jingsheng, Chibin Fu & Zhong Gao (reds.), Beijing: The Chinese Procuratorate Press, 2004,
pp. 87-109. & Hong Lu & Terance D. Miethe, China’s Death Penalty – History, Law and Contemporary
Practices, 2007, p. 16.
349
Wang Yunhai, “ The death penalty and society in contemporary China”, Punishment and Society, nr. 10, 2008,
p. 141.
350
Hong Lu en Lening Zhang, Death penalty in China: The law and the practice, Journal of Criminal justice, 33,
2005, p. 368.
351
Qi Shenghui en Dietrich Oberwittler, “On the road to the rule of law: Crime, Crime Control and Public
Opinion in China”, Eur J Crim Policy Res, nr. 15, 2009, p. 139.
352
Ibid.
353
Hong Lu & Terance D. Miethe, China’s Death Penalty – History, Law and Contemporary Practices, 2007,
pp.16-17. & Hong Lu en Lening Zhang, Death penalty in China: The law and the practice, Journal of Criminal
justice, 33, 2005, p. 368.
354
Hong Lu & Terance D. Miethe, China’s Death Penalty – History, Law and Contemporary Practices, 2007, p.
17.
355
Deng Xiaoping, Selected Works of Deng Xiaoping, Beijing: People’s Publishing House, 1993[1983], pp. 90,
325, 379.
356
«Zhonghua Renmin Gongheguo Xingfa 中华人民共和国刑法» (Strafwet van de Volksrepubliek China),
1979, bron: http://www.chinacourt.org/flwk/show.php?file_id=1071 .
357
Eigen vertaling Van Parys Charlotte
358
Hong Lu & Terance D. Miethe, China’s Death Penalty – History, Law and Contemporary Practices, 2007, p.
17.
359
Wang Yunhai, “ The death penalty and society in contemporary China”, Punishment and Society, nr. 10, 2008,
p. 143.
360
Hong Lu & Terance D. Miethe, China’s Death Penalty – History, Law and Contemporary Practices, 2007, p.
18.
361
Ibid., pp.18-19.
362
Wang Yunhai, “ The death penalty and society in contemporary China”, Punishment and Society, nr. 10, 2008,
p. 143.
363
Qi Shenghui en Dietrich Oberwittler, “On the road to the rule of law: Crime, Crime Control and Public
Opinion in China”, Eur J Crim Policy Res, nr. 15, 2009, pp. 140-141.
364
«Zhonghua Renmin Gongheguo Xingfa 中华人民共和国刑法» (Strafwet van de Volksrepubliek China),
1979, herziende versie van maart 1997 , bron: http://www.chinacourt.org/flwk/show.php?file_id=27762 .
365
Eigen vertaling Van Parys Charlotte
102
366
Qi Shenghui en Dietrich Oberwittler, “On the road to the rule of law: Crime, Crime Control and Public
Opinion in China”, Eur J Crim Policy Res, nr. 15, 2009, pp. 140-141.
367
«Zhonghua Renmin Gongheguo Xingfa 中华人民共和国刑法» (Strafwet van de Volksrepubliek China),
1979, herziende versie van maart 1997 , bron: http://www.chinacourt.org/flwk/show.php?file_id=27762 .
368
Eigen vertaling Van Parys Charlotte
369
Qi Shenghui en Dietrich Oberwittler, “On the road to the rule of law: Crime, Crime Control and Public
Opinion in China”, Eur J Crim Policy Res, nr. 15, 2009, p. 141.
370
Ibid.
371
Wang Yunhai, “ The death penalty and society in contemporary China”, Punishment and Society, nr. 10, 2008,
p. 143. & Qi Shenghui en Dietrich Oberwittler, “On the road to the rule of law: Crime, Crime Control and Public
Opinion in China”, Eur J Crim Policy Res, nr. 15, 2009, p. 141. & Hong Lu & Terance D. Miethe, China’s
Death Penalty – History, Law and Contemporary Practices, 2007, p. 19.
372
Bin Liang, Hong Lu, Terance D. Miethe en Lening Zhang, “Sources of Variation in Pro-Death Penalty
Attitudes in China”, Brit.J.Criminol.,nr. 46, 2006, pp. 120.
373
Bin Liang, “Severe Strike Campaign in transitional China”, Journal of Criminal Justice, Vol. 33, 2005, p.387.
374
Ibid.
375
Hong Lu en Lening Zhang, Death penalty in China: The law and the practice, Journal of Criminal justice, 33,
2005, pp. 369-370.
376
Voor de volledige Strafwet van de Volksrepubliek China van 1979 zie Bijlage 1: «Zhonghua Renmin
Gongheguo Xingfa 中华人民共和国刑法» en Bijlage 2: de Engelse vertaling: The Criminal Law of the People’s
Republic of China. Uit: Zhonghua Renmin Gongheguo Xingfa 中 华 人 民 共 和 国 刑 法 , 1 juli 1979,
http://www.court.gov.cn/lawdata/law/penal/index.asp. & http://www.novexcn.com/criminal_law.html .
377
Bin Liang, “Severe Strike Campaign in transitional China”, Journal of Criminal Justice, Vol. 33, 2005, pp.
387-388.
378
Andrew Scobell, “The Death Penalty in Post-Mao China”, The China Quarterly, 123, 1990, p. 507.
379
Wang Yunhai, “ The death penalty and society in contemporary China”, Punishment and Society, nr. 10, 2008,
pp.139-139.
380
Qin Yinghui 秦颖慧, Lun zhongguo sixing de xianzhi 论中国死刑的限制 (Analyse van de beperking op de
doodstraf in China), Yunnan Jingguan xueyuan xuebao, nr. 2, 2008, p. 44.
381
Hong Lu en Lening Zhang, Death penalty in China: The law and the practice, Journal of Criminal justice, 33,
2005, p. 369.
382
Ibid.
383
Andrew Scobell, “The Death Penalty in Post-Mao China”, The China Quarterly, 123, 1990, pp. 507-508.
384
Ibid.
385
Wang Yunhai, “ The death penalty and society in contemporary China”, Punishment and Society, nr. 10, 2008,
pp. 138-139. & Hong Lu en Lening Zhang, Death penalty in China: The law and the practice, Journal of
Criminal justice, 33, 2005, p. 369.
386
Hong Lu & Terance D. Miethe, China’s Death Penalty – History, Law and Contemporary Practices, 2007,
pp 50-56.
387
Hong Lu en Lening Zhang, Death penalty in China: The law and the practice, Journal of Criminal justice, 33,
2005, p. 369.
388
Wang Yunhai, “ The death penalty and society in contemporary China”, Punishment and Society, nr. 10, 2008,
pp. 138-139. & Hong Lu & Terance D. Miethe, China’s Death Penalty – History, Law and Contemporary
Practices, 2007, pp. 114-117.
389
Andrew Scobell, “The Death Penalty in Post-Mao China”, The China Quarterly, 123, 1990, pp. 512-513. &
Qin Yinghui 秦颖慧, Lun zhongguo sixing de xianzhi 论中国死刑的限制 (Analyse van de beperking op de
doodstraf in China), Yunnan Jingguan xueyuan xuebao, nr. 2, 2008, p. 47.
390
Hong Lu en Lening Zhang, Death penalty in China: The law and the practice, Journal of Criminal justice, 33,
2005, pp. 370-371.
391
«Zhonghua Renmin Gongheguo Xingfa 中华人民共和国刑法» (Strafwet van de Volksrepubliek China),
1979, bron: http://www.chinacourt.org/flwk/show.php?file_id=1071 .
392
Eigen vertaling Van Parys Charlotte.
393
Qin Yinghui 秦颖慧, Lun zhongguo sixing de xianzhi 论中国死刑的限制 (Analyse van de beperking op de
doodstraf in China), Yunnan Jingguan xueyuan xuebao, nr. 2, 2008, p. 45.
394
«Zhonghua Renmin Gongheguo Xingfa 中华人民共和国刑法» (Strafwet van de Volksrepubliek China),
1979, herziende versie van maart 1997 , bron: http://www.chinacourt.org/flwk/show.php?file_id=27762 .
395
Eigen vertaling Van Parys Charlotte
103
396
Susan Trevaskes, “The Death Penalty in China Today – Kill Fewer, Kill Cautiously”, Asian Survey, Vol.48,
Nr.3, 2008, pp. 393-394.
397
Hou Qingqi 侯庆奇, yanda zhengce zhi fenxi 严打政策之分析 (analyse van het beleid van de yanda
campagnes), Enshi zhiye jishu xueyuan xuebao, Vol.18, nr.4, 2006, p.18.
398
Susan Trevaskes, “Severe en Swift Justice in China”, Brit. J. Criminol., Vol.47, 2006, p.23. & Murray Scot
Tanner, “Campaign – Styla Policing in China and Its Critics”, in BØrge Bakken (red.), Crime, Punishment and
Policing in China , New York: Rowman & Littlefield Publishers, Inc. , 2001, p. 171.
399
Susan Trevaskes, “The Death Penalty in China Today – Kill Fewer, Kill Cautiously”, Asian Survey, Vol.48,
Nr.3, 2008, p. 395.
400
Hong Lu and Terance D. Miethe, China’s Death Penalty – History, Law and Contemporary Practices, New
York, Routledge, 2007, p.24. & Murray Scot Tanner, “Campaign – Styla Policing in China and Its Critics”, in
BØrge Bakken (red.), Crime, Punishment and Policing in China , New York: Rowman & Littlefield Publishers,
Inc. , 2001, p. 171.
401
Bin Liang, The Changing Chinese Legal System – Centralization of Power and Rationalization of the Legal
System, New York en Londen: Routledge Taylor & Francis Group, 2008 pp. 91-92.
402
Susan Trevaskes, “Severe en Swift Justice in China”, Brit. J. Criminol., Vol.47, 2006, p.24.
403
Murray Scot Tanner, “Campaign – Styla Policing in China and Its Critics”, in BØrge Bakken (red.), Crime,
Punishment and Policing in China , New York: Rowman & Littlefield Publishers, Inc. , 2001, p. 171.
404
Hou Qingqi 侯庆奇, yanda zhengce zhi fenxi 严打政策之分析 (analyse van het beleid van de yanda
campagnes), Enshi zhiye jishu xueyuan xuebao, Vol.18, nr.4, 2006, p.18.
405
Murray Scot Tanner, “Campaign – Styla Policing in China and Its Critics”, in BØrge Bakken (red.), Crime,
Punishment and Policing in China , New York: Rowman & Littlefield Publishers, Inc. , 2001, p. 171.
406
Hou Qingqi 侯庆奇, yanda zhengce zhi fenxi 严打政策之分析 (analyse van het beleid van de yanda
campagnes), Enshi zhiye jishu xueyuan xuebao, Vol.18, nr.4, 2006, p.18.
407
Ibid.
408
Eigen vertaling Van Parys Charlotte.
409
Bin Liang, “Severe Strike Campaign in transitional China”, Journal of Criminal Justice, Vol. 33, 2005, p.391.
410
Ibid.
411
Hou Qingqi 侯庆奇, yanda zhengce zhi fenxi 严打政策之分析 (analyse van het beleid van de yanda
campagnes), Enshi zhiye jishu xueyuan xuebao, Vol.18, nr.4, 2006, p.19.
412
Bin Liang, “Severe Strike Campaign in transitional China”, Journal of Criminal Justice, Vol. 33, 2005, p.391.
413
Ibid., p.392. & Hou Qingqi 侯庆奇, yanda zhengce zhi fenxi 严打政策之分析 (analyse van het beleid van de
yanda campagnes), Enshi zhiye jishu xueyuan xuebao, Vol.18, nr.4, 2006, pp.20-21.
414
Susan Trevaskes, “The Death Penalty in China Today – Kill Fewer, Kill Cautiously”, Asian Survey, Vol.48,
Nr.3, 2008, p. 395.
415
Qi Shenghui en Dietrich Oberwittler, “On the road to the rule of law: Crime, Crime Control and Public
Opinion in China”, Eur J Crim Policy Res, nr. 15, 2009, p. 137.
416
Hong Lu & Terance D. Miethe, China’s Death Penalty – History, Law and Contemporary Practices, 2007,
pp. 25-26.
417
Susan Trevaskes, “The Death Penalty in China Today – Kill Fewer, Kill Cautiously”, Asian Survey, Vol.48,
Nr.3, 2008, p. 412.
418
Ibid.
419
Wang Yunhai, “ The death penalty and society in contemporary China”, Punishment and Society, nr. 10, 2008,
pp. 143-145.
420
Hong Lu & Terance D. Miethe, China’s Death Penalty – History, Law and Contemporary Practices, 2007,
pp. 25-26. & 139-140.
421
Shanhe Jiang, Eric G. Lambert, Vincent M. Nathan, “Reasons for death penalty attitudes among Chinese
citizens: Retributive or instrumental?”, Journal of Criminal Justice, Vol.37, 2009, p. 225.
422
Shanhe Jiang, Eric G. Lambert and Jin Wang, “Capital Punishment Views in China and the United States: A
Preliminary Study Among College Students”, Int J Offender Ther Comp Criminol, Vol. 51 , 2007, p. 84 & Hong
Lu and Terance D. Miethe, China’s Death Penalty – History, Law and Contemporary Practices, New York,
Routledge, 2007, p.24.
423
M. Lee, “Happy holidays and busy killing fields”, Far EasternEconomic Review, Vol. 131(8), 1986, p. 47.
424
Wang Yunhai, “ The death penalty and society in contemporary China”, Punishment and Society, nr. 10, 2008,
p. 150.
104
425
Bin Liang, Hong Lu, Terance D. Miethe en Lening Zhang, “Sources of Variation in Pro-Death Penalty
Attitudes in China”, Brit.J.Criminol.,nr. 46, 2006, p. 123.
426
Internationaal Verdrag inzake Burgerrechten en Politieke Rechten, New York, 19 december 1966. Bron:
www.fedasil.be/home/attachment/i/929.
427
Roger Hood en Carolyn Hoyle, The Death Penalty - a Worldwide Perspective, Oxford: Oxford University
Press, 2008, pp.100-101.
105
5.
Conclusie
China’s geschiedenis gaat gepaard met een diepgeworteld vertrouwen in de kracht van
de doodstraf. Desondanks zij in sommige korte periodes zwaar onder vuur kwam te staan en
de toonaangevende filosofische school, het confucianisme, het slechts zag als een wapen van
een bewind die gebaseerd was op tirannie, bleef zij een intrinsiek deel van het strafrecht
gedurende meer dan duizend jaar. Zelfs nu, niettegenstaande de globale tendens tot
afschaffing en de druk van de internationale gemeenschap, blijft China volharden in zijn
toepassing ervan.
Deze masterproef trachtte de redenen voor dit diep vertrouwen in de kracht van de
doodstraf te duiden door een blik te werpen op de evolutie van de doodstraf in China
gekoppeld aan de internationale tendensen enerzijds en de sociopolitieke context en enkele
aspecten van het Chinese rechtswezen anderzijds.
De vroegste samenleving zochten reeds van oudsher een methode om sociale orde te
handhaven en roerhangers die deze orde in de weg stonden te straffen. Vele gemeenschappen
maakten hiervoor gebruik van de doodstraf. De doodstraf werd gezien als een efficiënt
vergeldend middel die paste binnen ‘de oog om oog, tand om tand’ mentaliteit van toen.
Wanneer deze gemeenschappen evolueerden tot meer complexe structuren groeide de
aandacht voor homogeniteit en waarden wat zich ook reflecteerde binnen het strafsysteem en
het gebruik van de doodstraf. Vanaf de 17e onder invloed van de ideeën van de Verlichting en
Cesare Beccaria’s essay Over misdaad en straf ontstond er een beweging die zich inzette voor
de afschaffing van de doodstraf. Geleidelijk aan wist deze beweging de aandacht te trekken
van sommige staten die hun doodstrafbeleid begonnen te beperken. In de eeuwen hierop
herzagen verschillende staten hun strafbeleid en schaften ze de doodstraf af. Sinds 2008 zijn
er slechts 59 landen meer die de doodstraf opnemen in hun strafbeleid. Van deze 59 zijn er
slechts 25 landen, waaronder China, die nog daadwerkelijk executies uitvoeren. Deze evolutie
schrijft men toe aan de toegenomen globalisering en de druk van internationale organisaties.
In het keizerrijk China werden wetten gezien als een middel om politieke controle uit
te oefenen op de maatschappij en de harmonie in de samenleving te bewaren. Ze waren
ondergeschikt aan het gezag van de heerser. Deze heerser regeerde op basis van moraliteit. De
wetten waren confucianistisch in natuur en legalistisch in vorm. De confucianisten geloofden
dat de harmonie in de samenleving het best bewaard bleef onder het bewind van een heerser
die uitblonk in moraliteit. Wetten zouden hierbij niet nodig zijn daar het volk automatisch zijn
106
voorbeeld en de regels van goed gedrag, de li, zou volgen. De legalisten benadrukten het
belang van strenge wetten en harde straffen. De wet moest de basis vormen van het bestuur en
iedereen moest gelijk zijn voor de wet. De wetten hadden een voornamelijk straffend karakter
en hadden als doel de mensen op te voeden en af te schrikken om een bepaalde misdaad te
plegen. Bovendien hechtten de legalisten ook groot belang aan groepsverantwoordelijkheid
waardoor individuele rechten op een laag pitje kwamen te staan. Na een korte overheersing
van de legalistische wetten en straffen moesten deze plaats maken voor het confucianisme.
Reeds snel ondervonden de toenmalige heersers dat een bestuur die enkel gebaseerd was op
het confucianisme onhoudbaar was en namen ze aldus de legalistische wetten op in hun beleid.
De hardheid en strengheid van die wetten en straffen werd echter getemperd door de
menselijke en flexibele confucianistische benadering. Straffen werden enkel toegepast
wanneer het echt niet anders kon en dan nog moesten ze gepaard gaan met heropvoeding die
de misdadiger weer op het juiste pad moest brengen. Deze visie op wetten en straffen die een
combinatie van strengheid en menselijkheid weerspiegeld bleef de toonaangevende visie
gedurende meer dan duizend jaar. Wel behield men het harde aspect van de wetten en straffen
van de legalisten niet zozeer voor de werkelijke toepassing ervan maar wel met als doel de
mensen af te schrikken om een misdaad te begaan. Deze afschrikkende functie van de wet,
wordt ook aan de doodstraf toegeschreven. Het gebruik van de doodstraf als afschrikkend
middel bleef een rode draad doorheen zijn hele evolutie tot op de dag van vandaag.
Dit overwegend straffend karakter van de wetten en de traditionele visie op wetten
weerspiegelde zich in de codices van de verschillende dynastieën. Deze codices behandelden
hoofdzakelijk strafrecht. Hoewel ze qua opbouw evolueerden doorheen de dynastieën kwam
er geen verandering in deze nadruk op misdaad en straffen. Wel kunnen we opmerken dat de
heersers in rustige tijden meer geneigd waren een beleid te voeren op basis van de menselijke
en flexibele principes van het confucianisme. In woelige tijden greep men terug naar de harde
aanpak van de legalisten. In alle codices bekleedde de doodstraf de functie van de ultieme
straf. Wel zien we een geleidelijke evolutie naar een grotere stratificatie van de straffen. De
eerste tekenen van het gebruik van de doodstraf in China vinden we terug in het strafsysteem
van de Miao, een barbaars volk die in China leefde in de 23ste eeuw v. Chr. Volgens de mythe
hanteerden zij een systeem van vijf straffen om hun volk onder controle te houden. Naast de
doodstraf betrof het voornamelijk verminkende straffen zoals tatoeëren en amputeren.
Niettegenstaande de Miao door de oppergod Shangdi gestraft werden voor dit gebruik, namen
de Chinese heersers dit systeem over. Gedurende de lange geschiedenis van het keizerrijk
China blijven deze vijf straffen het fundament van het strafsysteem van elke dynastie. Wel
107
veranderde de inhoud ervan naargelang de sociale, politieke en economische omstandigheden
van de bepaalde periode. Waar de Vijf Straffen tijdens de eerste dynastieën voornamelijk
verminkende straffen, rouxing, waren, kregen ze vanaf de Sui een nieuwe invulling onder
invloed van de verandering die ingezet waren tijdens de periode van verdeeldheid die aan de
Sui voorafgaat. Het zwaartepunt van het strafsysteem verschoof van verminkende straffen
naar slavernij en lichaamsstraffen. De vijfde straf, de doodstraf, bleef onveranderd. De twee
belangrijkste executiemethodes doorheen het hele keizerrijk waren onthoofding en ophanging.
De eerste werd gezien als de wreedste methode omdat het lichaam niet in zijn geheel bewaard
bleef en dit van belang was in de vooroudercultus. Naargelang de sociopolitieke
omstandigheden werden er soms executiemethodes aan toegevoegd. Vanaf de Yuan-dynastie
kwam zo de lingchi praktijk in gebruik. De Mongoolse heersers deelden de vooroudercultus
niet men de Chinezen en vervingen daarom ophanging door lingchi. In latere dynastieën werd
deze praktijk voornamelijk gebruikt voor de ‘tien gruweldaden’. Deze ‘tien gruweldaden
werden beschouwd als de ergste misdaden die iemand kon plegen en werden dan ook bestraft
met de wreedste executiemethode. Men hechtte er namelijk groot belang aan dat de straf
overeenkwam met de begane misdaad. Omwille van deze redenen getuigden de codices ook
van een minutieuze beschrijving van straffen en bijhorende misdaden. Niettegenstaande de
grote nadruk op straffen en de misdaad bleef het humane confucianistische aspect eveneens
aanwezig vooral in rustige tijden.
De Republiek China betekende een breuk met voorafgaande periode. Gedurende deze
periode bestonden er twee compleet verschillende visies op misdaad en straffen, de visie van
de nationalisten en de visie van de communisten. Dit reflecteerde zich ook in een
verschillende kijk op de doodstraf. De nationalisten voerden een beleid van hervormingen die
omwille van de sociopolitieke situatie van dat moment niet altijd in de praktijk gerealiseerd
werden. Tot deze hervormingen behoorde de uitbouw van een modern juridisch stelsel
gebaseerd op westerse principes als rationaliteit, menselijkheid en rechtvaardigheid. De
doodstraf werd enkel nog toegepast voor de ‘ergste’ delicten zoals contrarevolutionaire
misdaden en moord. Hoewel men trachtte de executiemethodes minder pijnlijk te maken en
aldus menselijker bleven ze de facto gruwelijk. Ophanging en onthoofding bleven schering en
inslag. De doodstraf bleef zijn afschrikkende functie behouden. Afgehakte hoofden van
communisten werden tentoongesteld om de mensen ervan te weerhouden samen te werken
met de communisten. De doodstraf kon vanaf de republikeinse periode ook rekenen op
tegenstand. Toch bleef deze oppositie miniem en bleef de doodstraf door het overgrote deel
van de bevolking gezien worden als een efficiënt afschrikkend middel.
108
De visie van de communisten stond haaks op die van de nationalisten. Waar de
nationalisten de rol van de doodstraf probeerden te minimaliseren, zagen de communisten de
doodstraf als een essentieel wapen in de klassenstrijd. Binnen Mao’s concept van people’s
justice oordeelde het gewone volk in ad hoc rechtbanken over uiteenlopende strafzaken.
Boerenverenigingen waren de autoriteit op het vlak van arrestaties, processen en executies.
Wetten en straffen werden gezien als middelen om het ultieme doel, de democratische
dictatuur van het proletariaat, te bereiken. Iedereen die dit doel in de weg stond werd gezien
als vijanden van de revolutie. De doodstraf werd gezien als een methode om komaf te maken
met deze vijanden van de revolutie en tevens als een middel om de leenrechtelijke wortels van
het imperialisme uit te roeien.
Het juridisch stelsel van de Volksrepubliek China had zijn wortels in het communisme
van voor 1949. Wetten werden nog steeds gezien als een wapen tegen diegene die de opbouw
van de dictatuur van het proletariaat probeerden te ondermijnen. Onder de ideologische
invloed van het marxisme, leninisme en confucianisme benadrukt Mao het belang van de
living law, wetten die flexibel waren en zich makkelijk aanpasten aan de sociopolitieke
omstandigheden. Aanvankelijk werd de doodstraf slechts gezien als een wapen in de
klassenstrijd. Wanneer deze voltooid was en de dictatuur van het proletariaat gevestigd dan
zou deze afgeschaft worden. Toch is deze afschaffing nooit een feit geworden. In plaats van
de doodstraf af te schaffen bleef het een belangrijk element in het behouden van de sociale
orde en in het neerslaan van contrarevolutionairen. Vanaf de vroege jaren ’50 kondigde Mao
wel het Shaosha Shensha 少杀慎杀 - dood minder dood voorzichtiger - beleid aan wat inhield dat
men enkel nog diegene zal doden die zeer ernstige misdaden begaan. De anderen werden ‘beloond’
met de doodstraf met twee jaar uitstel van executie die kon omgezet worden in levenslange
opsluiting wanneer de misdadigers zich verdienstelijk stelden van de staat en berouw toonden.
Toch stond het bewind van Mao bekend als ‘wetteloos’ wegens het ontbreken van een
strafwetboek en de ondergeschikte status van de wet. Onder Mao zwaaide de rule of man de
scepter.
De economische hervormingen en de opendeur politiek brachten grote verandering teweeg
in het Chinese juridisch stelsel. Deng Xiaoping besefte dat een economische groei onmogelijk was
zonder de opbouw van een solide juridisch stelsel. Teneinde de economische hervormingen werd
het juridisch stelsel formeler, meer bureaucratisch en professioneler. De Strafwet van 1979 is hier
een bewijs van. Deng verwierp eveneens Mao’s visie op de wet en benadrukte het belang van een
staat die gebaseerd is op de rule of law. Hij benadrukte dat de opbouw van een democratie slechts
109
mogelijk was wanneer de staatsmacht gecontroleerd werd door de wet. Hij achtte het tevens van
belang dat iedereen gelijk was voor de wet. Hoewel Deng Xiaoping meer aandacht had voor de
opbouw van de rule of law bleven de wet een politiek instrument in het neerslaan van zij die de
economische opbouw en de sociale orde in de weg staan. Bovendien hadden de economische
hervormingen geleid tot grote veranderingen in de maatschappij waardoor er een enorme stijging
was van het misdaadcijfer. Om deze misdaadgolven de kop in te drukken had de regering nood
aan nieuwe wetten. De nieuwe wetten vervaardigd onder Deng Xiaoping bleven echter getuigen
van maoïstische invloeden. Slecht vanaf de jaren ’90 onder Jiang Zemin’s bewind ebde deze
ideologische invloed weg. De visie van Jiang Zemin leunde dichter aan tegen de westerse rule of
law. Toch heeft China nog een lange weg te gaan in de volledige implementering van de rule of
law. De CCP blijft de juridische sferen domineren waardoor de wet nog steeds een ondergeschikte
positie bekleedt. Op het vlak van de doodstraf verschuift het zwaartepunt van politieke misdaden
naar economische misdaden. Het post-Mao tijdperk wordt gekenmerkt door een verbreding van
het aantal misdaden waarop de doodstraf staat. Deze verbreding weerspiegelt de veranderingen
binnen de maatschappij. Misdaden die onder Mao geen mogelijkheden hadden tot groeien komen
terug te voorschijn vanaf 1979. Niettegenstaande het grotere aantal misdaden waarop de doodstraf
staat tracht men deze wel menselijker te maken. Zo zoekt men naar executiemethodes die minder
pijnlijk zijn en voert men een aantal restricties in. De doodstraf vormt in de post-Mao periode
eveneens een belangrijk element in de yanda-campagnes. Onder Deng Xiaoping en Jiang Zemin
poogde men een evenwicht te vinden tussen strengheid en mildheid. Aan de ene kant bestrafte
men de wreedste misdaden met de doodstraf en voerde men de zogenaamde yanda-campagnes,
aan de andere kant bleef men Mao’s ‘dood minder, dood voorzichtiger’ richtlijn steunen.
Het huidige beleid stelt dat China de doodstraf niet kan afschaffen maar wel onjuiste
executies moet vermijden. Hoewel Hu Jintao streeft naar een harmonieuze samenleving en de rule
of law blijft de regering het gebruik van de doodstraf steunen terwijl deze haaks staat op beide
streefdoelen. Gezien China een land is die gebaseerd is op de staatsmacht is de doodstraf veeleer
een politieke kwestie dan een juridische kwestie. Het doodstrafbeleid is aldus sterk verbonden met
de politieke, economische en sociale ontwikkelingen van het land. Bovendien geniet de doodstraf
van grote steun van het volk. Deze steun is toe te schrijven aan het diepgewortelde geloof in het
afschrikkend en vergeldend effect van de doodstraf, het waardepatroon van het volk en de huidige
sociopolitieke context. Gezien slecht een klein segment van de bevolking zijn stem verheft tegen
de doodstraf komt de druk tot afschaffing enkel als gevolg van interne eisen en internationale druk.
De toekomst van de doodstraf binnen Hu Jintao’s harmonieuze samenleving zal grotendeels
afhangen
van
de
verdere sociale ontwikkelingen binnen de
Chinese
maatschappij.
110
6.
Bibliografie
Boeken en tijdschriften:
-
Alford, W.P., Of Arsenic and Old Laws: Looking Anew at Criminal Justice in Late
Imperial China, California Law Review, 72, 1984.
-
Anderson, James F., Criminal Justice and Criminology: Concepts and Terms, Lanham:
University Press of America, 2002.
-
Ban Gu 班固, Qian Hanshu 前漢書, The Commercial Press, Shanghai, China, 1916.
-
Bartke, Wolfgang, Who’s Who in the People’s Republic of China, München, New
York, London, Oxford, Parijs: K.G.Saur, 1987.
-
Benn, Charles, Daily life in Traditional China – The Tang Dynasty, Westport, CT:
Greenwood Press, 2002.
-
Bin Liang, “Severe Strike Campaign in transitional China”, Journal of Criminal
Justice, Vol. 33, 2005, pp.387-399.
-
Bin Liang, Hong Lu, Miethe, T.D. en Lening Zhang, “Sources of Variation in ProDeath Penalty Attitudes in China”, Brit.J.Criminol., nr. 46, 2006, pp. 119-130.
-
Bin Liang, The Changing Chinese Legal System – Centralization of Power and
Rationalization of the Legal System, New York en Londen: Routledge Taylor &
Francis Group, 2008.
-
Blaustein, A.P. (red.), Fundamental Legal Documents of Communist China, South
Hackensack (NJ): Fred B. Rothman & Co., 1962.
-
Bodde, D., “Myths of Ancient China”, in: Mythologies of the Ancient World, S.N
Kramer (red.), Garden City (NJ): Doubleday,1961.
-
Bodde, D. & Morris, C., Law in Imperial China, Cambridge (Massachusetts): Harvard
University Press, 1967.
-
Bodde, D., “Age, Youth and Infirmity in the law of Ch’ing China”, in: Essays on
China’s Legal tradition, Princeton (NJ): Princeton University Press, 1980.
-
Bodde, D., “The State and Empire of China”, in The Cambridge History of China:
Volume 1 the Chin and Han Empire, 221 B.C-A.D220, eds. Twitchett, D. & Loewe,
M., Cambridge: Cambridge University Press, 1986.
-
Bourgon, J., “Abolishing ‘Cruel Punishment’: A Reappraisal of the Chinese roots and
Long-Term efficiency of the Xinzheng Legal Reforms”, Modern Asian Studies,
Vol.37, nr. 4, 2003, pp.851-862.
-
Brook, T., Bourgon, J. & Blue, G., Death by a Thousand Cuts, Cambridge, London
and Massachusetts: Harvard University Press, 2008.
-
Brugger, Bill, China: Radicalism to Revisionism 1962-1979, Totowa: Taylor and
Francis, 1981.
111
-
Burns, J.P., “The People’s Republic of China at 50: National Political Reform”, The
China Quarterly, nr.159, 1999, pp. 580-594.
-
Chai, Joseph C.H. & Chai, B.Karin, “China’s Floating Population and Its
Implications”, International Journal of Social Economics. Nr. 24, 1997, pp. 10381051.
-
Chen Jianfu, Chinese Law – Towards an Understanding of Chinese Law, Its Nature
and Development, Londen: Kluwer Law International, 1999.
-
Chen, P.H., Chinese Legal Traditions under the Mongols- the Code of 1291 as
Reconstructed, Princeton (NJ): Princeton University Press, 1979.
-
Chen Yuting 陈雨亭, Lun sixing yu rendaozhuyi 论死刑与人道主义 (Bespreking van
de doodstraf versus humanisme), Hunan kezhi xueyuan xuebao 湖南科技学院学报,
27, 2006, pp. 46-48.
-
Cohen, J.A., The Criminal Process in the People’s Republic of China 1949-1963,
Cambridge en Massachusetts: Harvard University Press, 1968.
-
Creel, Herlee G., “The fa-chia: ‘Legalist’ or ‘Administrators’?”, Bulletin of the
Institute of History and Philology, Academia Sinica, extra Vol.4, Taipei, 1961, pp.
607-636.
-
Creel, Herlee G., “Legal institutions and procedures during the Chou dynasty”, in
Essays on China’s Legal Tradition, ed. J.A..Cohen, R.R. Edwards and F.C.Chen,
Princeton (New Jersey): Princeton University Press, 1980.
-
Curran, D., “ Economic reform, the floating population, and crime”, Journal of
Contemporary Criminal Justice, nr. 14, 1998, pp. 262– 280.
-
Davis, B.S., “The Death Penalty and Legal Reform in the PRC”, Journal of Chinese
Law, Vol.1, 1987, pp.303-334.
-
Davis, M.C., The concise dictionary of crime and justice, Londen: Sage publications,
2002.
-
Deng Xiaoping, Selected Works of Deng Xiaoping, Beijing: People’s Publishing
House, 1993[1983].
-
Dikotter, F., “Crime and Punishment in Early Republican China: Beijing’s First
Model Prison, 1912-1922”, Late Imperial China, Vol.21, Nr. 2, 2000, pp. 140-162.
-
Dikötter, F., Crime, Punishment and the Prison in Modern China, London: C. Hurst &
Co. (Publishers) Ltd., 2002.
-
Dikotter, F., “The Promise of Repentance – Prison Reform in Modern China”, British
Journal of Criminology, 42, 2002, pp. 240-249.
-
Dillon Michael (red.), China a Cultural and Historical Dictionary, Surrey: Curzon
press, 1998.
112
-
Dubs, H.H., The Works of Hsüntze, London: Arthur Probsthain, 1928.
-
Duyvendak, J.J.L., The Book of Lord Shang, London: A. Probsthain, s.n.,1928, p. 288.
-
Eastman, L.E., “Nationalist China during the Sino-Japanese War 1937-1945”, In: The
Cambridge History of China: Volume 13-Republican China-1912-1949-Part 2,
Fairbank, J.K. en Feuerwerker, A., Cambridge: Cambridge University Press, 1986.
-
Epstein, Edward J. en Hing-yan Wong, Simon, “The Concept of ‘Dangerousness’ in
the People’s Republic of China and its Impact on the Treatment of Prisoners”,
Brit.J.Criminol., Vol.36, nr.4, 1996, pp. 472-497.
-
Fairbank, J.K.(red.), The Cambridge History of China- Vol.10 – Late Ch’ing, 18001911, Part 1, Cambridge: Cambridge University Press, 1978.
-
Fairbank, J.K. en Kwang-ching Liu (reds.), The Cambridge History of China - Volume
11- Late Ch’ing, 1800-1911, Part 2, Cambridge: Cambridge University Press, 1980.
-
Fairbank, J.K., China a New History, Cambridge, Massachusetts en Londen: The
Belknap Press of Harvard University Press, 1992.
-
Franke, H., Twitchett, D. & Fairbank, J.K., The Cambridge History of China: Alian
Regimes and border States 907-1368, Vol. 6, Cambridge: Cambridge University Press,
1994.
-
Geng Lin 邢琳, wo guo gudai sixing zhidu de yanbian guocheng ji qi dongyin 我国古
代死刑制度的演变过程及其动因 (de evolutie van het doodstrafsysteem van mijn
land en zijn fundamentele reden), guangxi shehui kexue 广西社会科学, nr. 3, 2008,
pp. 106-110.
-
Gilpatrick, Meredith G., “The Status of Law and Lawmaking Procedure Under the
Kuomintang 1925 -1946”, The Far Eastern Quarterly, Vol. 10, nr.1, 1950, pp. 38-55.
-
Griffin, P.E., The Chinese Communist treatment of Counterrevolutonaries:1924-1949,
Princeton: Princeton University Press, 1976.
-
Groen, Nico & Veen, Robert (reds.), Prisma van de Filosofie - filosofen en
filosofische begrippen verklaard, Utrecht: Het Spectrum BV, 1990.
-
Harrison, J.F. , “Wrongful Treatment of Prisoners: A Case Study of Ch’ing Legal
Practice”, The Journal of Asian Studies, Vol.23, nr.2, 1964, pp.227-244.
-
Hong Lu & Miethe, Terance D., China’s Death Penalty – History, Law and
Contemporary Practices, New York: Routledge, 2007.
-
Hong Lu & Miethe, Terance D., Punishment: A Comparative Historical Perspective,
London: Cambridge University Press, 2005.
-
Hong Lu & Zhang Lening, Death penalty in China: The law and the practice, Journal
of Criminal justice, 33, 2005, pp. 367-376.
-
Hood, Roger & Hoyle, Carolyn, The Death Penalty - a Worldwide Perspective,
Oxford: Oxford University Press, 2008.
113
-
Hou Qingqi 侯庆奇, Yanda zhengce zhi fenxi 严打政策之分析 (Analyse van het
beleid van de yanda campagnes), Enshi zhiye jishu xueyuan xuebao, Vol.18, nr.4,
2006, pp.18-21.
-
Hu Xingdong 胡兴东, Zhongguo gudai sixing xingxing shijian zhidu yanjiu 中国古代
死刑行刑时间制度研究 (onderzoek naar het systeem van periodisering van het
uitvoeren van de doodstraf in het oude China), Yunnan Shifan Daxue Xuebao 云南师
范大学学报, Vol.40, nr.1, 2008, pp. 112-118.
-
Huang Xian 黄娴, ‘Shujing’, ‘Yijing’ yu shiba shiji zhongfa xue mu wen liu《书经》、
《易经》与十八世纪中法学木文流 (De functie en invloed van de shujing en de
Yijing op de Chinees – Franse academische communicatie van de 18e eeuw), Min
jiang xueyuan xuebao 闽江学院学报, vol.27, nr.3, 2006.
-
Hucker, Charles O., China’s Imperial Past – An Introduction to Chinese History and
Culture, Londen: Duckworth, 1975.
-
Hulsewé, A.F.P., Remnant of Han Law, Vol.1, Leiden: E.J.Brill, 1954.
-
Ivanhoe, P. J. & Van Norden, Bryan William, Readings in classical Chinese filosophy,
Indianapolis: Hackett Publishing, 2005.
-
Jiang Shanhe, Lambert, Eric G. & Wang Jin, “Capital Punishment Views in China and
the United States: A Prliminary Study Among College Students”, Int J Offender Ther
Comp Criminol, Vol. 51, 2007, pp. 84-97.
-
Shanhe Jiang, Lambert, Eric G., & Nathan, Vincent M.,“Reasons for death penalty
attitudes among Chinese citizens: Retributive or instrumental?”, Journal of Criminal
Justice, Vol.37, 2009, pp. 225-233.
-
Jiang Yonglin, The Great Ming Code- Da Ming Lü – translated and introduced bij
Jiang Yonglin, Seattle en Londen: University of Washington Press, 2004.
-
Johnson, Wallace, The Tang Code, Princeton, New Jersey: Princeton University Press,
1979.
-
Jones, W.C. (vert.), The Great Qing Code – A New Translation With Introduction bij
William C. Jones, Oxford: Clarendon Press, 1994.
-
Kang Yunshen, “On Mao Zedong’s Creative Contribution to the Marxist-Leninist
Theory on the Death Panalty”, Zhengfa Luntan, Nr. 6, 1991, p. 29.
-
Koo, Telly H., The Constitutional Development of the Western Han Dynasty, Journal
of the American Oriental Society, vol. 40, [1920], pp.175-176.
-
Kramers, Robert P., “ The development of the Confucian Schools.” In eds.: Twitchett,
D. & Loewe, M., The Cambridge History of China- Vol.1: The Chin and Han Empires,
221 B.C. - A.D.220, Cambridge: Cambridge University Press,1986.
-
Kuo-kang, S., Zhou Enlai and the Foundations of Chinese Foreign Policy, New York:
St. Martin’s Press, 1996.
-
Kwang-Chin Chang, Shang Civilisation, New Haven: Yale University Press, 1980.
114
-
Ladany, Laszlo, Law and Legality in China: The testament of a China-watcher,
Honolulu: University of Hawaï Press, 1992.
-
Lee M., “Happy holidays and busy killing fields”, Far EasternEconomic Review, Vol. 131(8),
1986, p. 47.
-
Legge, James, The Chinese Classics, vol.3, Oxford: Clarendon Press, 1893.
-
Legge, James, The Chinese Classics, Vol.5, Hong Kong: Hong Kong University Press,
1960.
-
Lepp, A.W., “Note: the Death penalty in Late Imperial, Modern and Post-Tiananmen
China”, Michigan Journal of International Law, nr.11, 1990, pp.987-1038.
-
Li Kwok-sing, A Glossary of Political Terms of The People’s Republic of China,
Hong Kong: The Chinese University Press, 1995.
-
Li Wenfang 李文芳, shilun Shang Yang de baquan sixiang 试论商鞅的霸权思想
(over de suprematie ideologie van Shang Yang), Tahe Zhiye Jishu xueyuan xuebao 漯
河职业技术学院学报, Vol.7, nr.1, 2008, pp. 78-87.
-
Liang Jian 梁健, Zhongguo gudai xingfa de fuchou tedian 中国古代刑法的复仇特点
(De karakteristieken van wraak binnen de oude Chinese strafwet), Fazhi yu jingji 法
制与经济,10, 2008, pp. 88-89.
-
Liao, W.K., The Complete Works of Han Fei Tzu, Vol.I, London, 1939-1959.
-
Lieberthal, Kenneth, “The Great Leap Forward and the Split in the Yenan
Leadership.”, in: R. MacFarquhar en J.K. Fairbank, Cambridge History of China,
Volume 15 The People’s Republic, Part 2: Revolution within the Chinese Revolution
1966-1982, Cambridge: Cambridge University Press, 1991.
-
Lin, Justin, “ Rural Reforms and Agricultural Growth in China”, American Economic
Review, nr. 82, pp. 34-51.
-
Lin, Justin, Fang Cai en Zhou Li, The Chinese Miracle – Development, Strategy and
Economic Reform, Hong kong: The Chinese University Press, 2003.
-
Liu Yongping, Origins of Chinese Law – Penal and Administrative Law in Its Early
Development, Oxford, New York, Oxford University Press, 1998.
-
Loewe, M. & Shaugnessy, E.L. (reds.), The Cambridge History of China – From the
Origins of Civilisation to 221 B.C., Cambridge: Cambridge University Press, 1999.
-
Lu Jianping en Guo Jian, “Death Penalty in People’s Republic of China: Quo Vadis”,
Electronic
Rev.Int’lAss’n
Penal
L.,2006,
in:
http://www.penal.org/pdf/ReAIDP2006/DeathpenaltyChinaLU.pdf
-
Mao Zedong 毛泽东, Mao Zedong xuanji 毛泽东选集 (Verzamelde werken van Mao
Zedong), Vol.1-4, Beijing: Renmin Chubanshe, 1967.
-
Mao Zedong 毛泽东, Mao Zedong xuanji 毛泽东选集 (Verzamelde werken van Mao
Zedong), Vol.5, Beijing: Renmin Chubanshe, 1977.
115
-
MacCormack, G., The Spirit of Traditional Chinese Law, Athene en Londen: The
University of Georgia Press, 1996.
-
Macfarquhar, R. & Williams, L.B., “The Succession to Mao and the End of Maoism”,
in: The Cambridge History of China: The People’s Republic, Part 2: Revolution
within the Chinese Revolution 1966-1982, R. Macfarquhar en J.K. Fairbank,
Cambridge: Cambridge University Press, 1991.
-
Mathews, R.H., Mathews’ Chinese English Dictionary, Cambridge en Massachusetts,
Harvard University Press, 1943.
-
Meek, T.J. & Pritchard, B., ed., Ancient Near Eastern Texts, Princeton, New York,
Princeton Universtiy Press, 1950.
-
Mote, F.W., Imperial China- 900-1800, Cambridge en London: Harvard University
Press, 1999.
-
Müller, F.Max, Sacred Books of the East, Oxford, Clarendon Press, vol. XXVII, 1885.
-
Palmer, M., The People’s Republic of China, in: Hodgkinson, Peter & Rutherford,
Andrew (reds.), Capital punishment: Global issues and prospects, criminal policy
series, Vol.II, Winchester, UK , Waterside Press,1996.
-
Pan Dingwu 潘定武, Shilun ‘Hanshu’ de wenxue gexing 试论《汉书》的文学个性
(Over het literair karakter van de Hanshu) , Vol. 10, nr. 2, 2008, pp.4-10.
-
Park, N., “Imperial Chinese Justice and the Law of Torture”, Late Imperial China,
Vol.29, nr.2, 2008, pp. 37-67.
-
Peterson, W.J., The Cambridge History of China - Volume 9 - Part One: The Ch’ing
Empire to 1800, Twitchett, D. & Fairbank, J.K. (reds.), Cambridge: Cambridge
University Press, 2002.
-
Pomerantz-Zhang, Linda, Wu Tingfang (1842-1922): Reform and Modernization in
Modern Chinese History, Hong Kong: Hong Kong University Press, 1992.
-
Puri, R.C., Dictionary of Criminology, New Delhi: Mittal Publications, 1905.
-
Qi Shenghui & Oberwittler, Dietrich, “On the road to the rule of law: Crime, Crime
Control and Public Opinion in China”, Eur J Crim Policy Res, nr. 15, 2009, pp. 137157.
-
Qin Yinghui 秦颖慧, Lun zhongguo sixing de xianzhi 论中国死刑的限制 (Analyse
van de beperking op de doodstraf in China), Yunnan Jingguan xueyuan xuebao 云南
警官学院学报, nr. 2, 2008, pp. 42-48.
-
Qü Tongzi, Law and Society in Traditional China, Parijs en Den Haag, Mouton & Co,
1961.
-
Schram, Stuart, “ Mao Tse-tung’s Thought from 1949-1976.”, in: R. MacFarquhar en
J.K. Fairbank (reds.), Cambridge History of China: Volume 15 The People’s Republic
of China, Part 2, Cambridge: Cambridge University Press, 1991.
116
-
Scobell, Andrew, “The Death Penalty in Post-Mao China”, The China Quarterly,
nr.123, 1990, pp. 503-520.
-
Shambaugh, D., The Modern Chinese State, Cambridge: Cambridge University Press,
2000.
-
Shao-Chuan Leng, “Pre-1949 Development of the Communist Chinese System of
Justice”, The China Quarterly, nr. 30, 1967, pp.93-114.
-
Shao-chuan Leng, “Criminal Justice in Post-Mao China: Some Preliminary
Observations”, The China Quarterly, nr. 87, 1981, pp. 440-469.
-
Shiba, Yoshinobu, Commerce and Society in Song China, vertaald door: Marc Elvin,
Ann Arbor, Michigan: University of Michigan, 1970.
-
SSu-yü Teng, New Light on the History of the Taiping Rebellion, New York: Russell,
1950.
-
Stover, L., Imperial China and the State Cult of Confucius Kefferson (North Carolina):
Mc Farland & Company, Inc. Publishers, 2005.
-
Trevaskes, Susan, “The Death Penalty in China Today – Kill Fewer, Kill Cautiously”,
Asian Survey, Vol.48, Nr.3, 2008, pp. 393-414.
-
Trevaskes, Susan, “Severe en Swift Justice in China”, Brit. J. Criminol., Vol.47, 2006,
pp.23-41.
-
Tanner, Murray Scot, “Campaign – Styla Policing in China and Its Critics”, in BØrge
Bakken (red.), Crime, Punishment and Policing in China , New York: Rowman &
Littlefield Publishers, Inc. , 2001.
-
T’ung-tsu Ch’ü, Law and Society in Traditional China, Parijs: Mouton, 1961[1947].
-
Van Norden, Bryan W., Confucius and the Analects – new essays, Oxford: Oxford
University Press, 2002.
-
Wang Chengguang, “ Introduction: An Emerging Legal System”, in: Introduction to
Chinese Law, Chengguang Wang en Xianchu Zhang (reds.), Hong Kong: Sweet &
Maxwell, 1997.
-
Wang Gungwu, The Cambridge History of China-Volume 8 - The Ming
Dynasty:1368-1644 ,Part 2, D. Twitchett, D. & Mote, F.W. (reds.), Cambridge:
Cambridge University Press, 1998.
-
Wang Yunhai, “ The death penalty and society in contemporary China”, Punishment
and Society, nr. 10, 2008, pp. 137-152.
-
Weggel Oskar, Chinesische Rechtsgeschichte, Leiden: E.J. Brill, 1980.
-
Wiggers, A.J. & Lissens, R.F., et al (reds.), Grote Winkler Prins, Amsterdam en
Brussel: Elsevier, 1977 [1870].
-
Wilkinson, E., Chinese History - a Manual – Revised and Enlarged, Cambridge and
London: Harvard University Asia Center, 2000.
117
-
Wright, M.C., The Last Stand of Chinese Conservatism- The T’ung Chih Restoration,
1862-1874, Stanford: Stanford University Press, 1962 [1957].
-
Wu Jingrong 吴景荣 & Cheng Zhenqiu 程镇球, xinshidai hanying da cidian 新时代
汉英大词典 (New Age Chinese-English Dictionary), Beijing: The Commercial Press,
2006.
-
Xia Zhengyi 夏征衣, Cihai 辞海, Shanghai: Shanghai Cishu Chubanshe 上海辞书出
版社, 1989.
-
Xu, Chongde 许崇德, Zhonghua renmin gongheguo xianfa shi 中华人民共和国宪
法史(Een geschiedenis van de grondwetten van de Volksrepubliek China), Fuzhou:
Fujian renmin chubanshe 福建人民出版社, 2003.
-
Xuejing 薛菁, fengjianzhi wuxing yange chutan 封建制五刑沿革初探 (Studies in
Evolution about Feudal Five Cardinal Forms of Punishment), minjiang xueyuan
xuebao 闽江学院学报 , vol. 27, nr.1, 2006, pp.65-70.
-
Young, A.N., China’s nation-building effort, 1927-1937- The Financial and
Economic Record, Stanford: Hoover Institution Press, 1971.
-
Yu-Ning Li, Shang Yang’s Reforms and State Control in China, White Plains, New
York, M.E. Sharpe, 1977.
-
Zhang Ning, “The Political Origins of Death Penalty Exeptionalism - Mao Zedong
and the Practice of Capital Punishment in Contemporary China”, Punishment and
Society, nr.10, 2008. pp. 117-137.
-
Zhang Xuechao, “ Comments on Professor Shilun Li’s Legal History and Thoughts”,
in: On the Front of the Legal Theory, Lu Jingsheng, Chibin Fu & Zhong Gao (reds.),
Beijing: The Chinese Procuratorate Press, 2004.
-
Zhang Zhengxin, Theory and Practice of the Suspended Death Penalty System,
Wuhan: Wuhan University Press, 2004.
-
Zhao Hongwei, Political Regime of Contemporary China, New York: University
Press of America, 2002.
-
Zhao Kuifu 赵逵夫, ‘liji’ yu xiandai jingshen wenming 礼记与现代精神文明 (De liji
en de moderne spirituele civilisatie), Xibei shida xuebao 西北师大学报, vol.45, nr.1,
2008, pp.1-7.
-
Zhu Rongji, “ A Brighter Future – Forward”, in: China’s Century – the Awakening of
the Next Economic Powerhouse, L.J. Brahm (red.), New York: John Wiley & Sons,
2001.
Internet bronnen:
-
«Zhonghua Renmin Gongheguo Xingfa 中华人民共和国刑法», 1 juli 1979, herzien
voor
de
7de
keer
op
28
februari
2009.
http://www.court.gov.cn/lawdata/law/penal/index.asp.
118
-
Engelse vertaling: The Criminal Law of the People’s Republic of China.
http://www.novexcn.com/criminal_law.html.
-
Rapport van Amnesty International, List of Abolitionist and Retentionist Countries,
december 2008, http://www.amnesty.org.
-
Europa
–
het
portaal
van
de
Europese
instellingen,
http://europa.eu/legislation_summaries/human_rights/fundamental_rights_within_eur
opean_union/index_nl.htm , maart 2009.
-
Internationaal Verdrag inzake Burgerrechten en Politieke Rechten, New York, 19
december 1966. Bron: www.fedasil.be/home/attachment/i/929.
119
7.
Bijlages
•
Bijlage 1: «Zhonghua Renmin Gongheguo Xingfa 中华人民共和国刑法», 1 juli 1979,
herzien
voor
de
7de
keer
op
28
februari
2009.
Bron:
http://www.court.gov.cn/lawdata/law/penal/index.asp.
•
Bijlage 2: Engelse vertaling: The Criminal Law of the People’s Republic of China.
Bron: http://www.novexcn.com/criminal_law.html.
120