Toegepaste anatomie en fysiologie

Anatomie / fysiologie
Zenuwstelsel 3
FHV2009 / Cxx56 5+6 / Anatomie & Fysiologie - Zenuwstelsel 3
1
De motorische homunculus heeft een grote duim.
De reden hiervan is dat de duim altijd dikker is dan
sensorisch
motorisch
de vingers.
FHV2009 / Cxx56 5+6 / Anatomie & Fysiologie - Zenuwstelsel 3
2
Personen met een splitbrain zullen de meeste
voorwerpen aan de rechterkant kunnen benoemen
Test voor splitbrain
Linker hemisfeer
Ik zie een
sinaasappel
FHV2009 / Cxx56 5+6 / Anatomie & Fysiologie - Zenuwstelsel 3
Rechter hemisfeer
Ik zie
niets
3
Beschadiging van het spraakcentum van Broca
kan leiden tot woordvindingsproblemen
• Broca is het motorisch spraakcentrum en
zet gedachten om in spraak.
• Wernicke is het sensorisch spraakcentrum
en heeft te maken met taalbegrip en
herkenning.
FHV2009 / Cxx56 5+6 / Anatomie & Fysiologie - Zenuwstelsel 3
4
Na het passen van 10 verschillende truien ontstaat er
twijfel welke je zult nemen. Uiteindelijk kies je voor de
blauwe trui.
- Dit keuzemoment wordt bepaald in het gnostisch centrum
• Verwerken van alle
sensorische input
Gebied van Broca
• Samenstellen tot één
beeld van de
werkelijkheid.
• Doorsturen naar
hogere
schorsgebieden voor
het nemen van
beslissingen.
FHV2009 / Cxx56 5+6 / Anatomie & Fysiologie - Zenuwstelsel 3
Gebied van
Wernicke
Gnostisch
centrum
5
Centraal zenuwstelsel
zenuwstelsel
centraal
perifeer
encephalon
truncus cerebri
diëncephalon
12 paar
hersenzenuwen
thalamus
cerebellum
medulla spinalis
cerebrum
hypothalamus
mesencephalon
pons
medulla oblongata
FHV2009 / Cxx56 5+6 / Anatomie & Fysiologie - Zenuwstelsel 3
Mesencephalon = middenhersenen
6
Sensibel systeem
• Informatie van buiten af, de zintuigen
– vangen informatie op en vertalen
– sensor of zintuig is vertaler van informatie
1 Mechanische sensoren (druk, trekkrachten
en vibraties)
2 Thermische sensoren (warmte)
3 Chemische sensoren (concentratie van
bepaalde stoffen)
FHV2009 / Cxx56 5+6 / Anatomie & Fysiologie - Zenuwstelsel 3
7
Sensibel systeem vervolg
4 Elektromagnetische (licht)
5 nocisensoren of pijnsensoren
Pijn is echter geen prikkel maar een
gewaarwording. Elke prikkel kan immers pijn
veroorzaken.
Denk aan: knal, lichtflits, of een ruk aan je arm.
FHV2009 / Cxx56 5+6 / Anatomie & Fysiologie - Zenuwstelsel 3
8
Indeling naar werkterrein
• exteroceptief via exterosensoren
– Nemen de buitenwereld waar; oog, oor, reuk,
smaak en de huidsensoren
• proprioceptief via propriosensoren
– Houding en beweging. In de spieren, pezen
en gewrichtskapsels
• enteroceptief via enterosensoren
– inwendige, zoals bloedvaten en spijsvertering
FHV2009 / Cxx56 5+6 / Anatomie & Fysiologie - Zenuwstelsel 3
9
Adaptatie van de zintuigen
• Sensibel systeem selecteert informatie op
nieuwswaarde.
– adaptatie = aanpassing
• Perifere adaptatie bij de sensor
– Ring aan je vinger
• Centrale adaptatie bij de impulsoverdracht
– De informatie is wel beschikbaar maar wordt
door de hersenen als onbelangrijk aangemerkt
en weggewerkt (tikken van een klok)
FHV2009 / Cxx56 5+6 / Anatomie & Fysiologie - Zenuwstelsel 3
10
Herkenning van voorwerpen
• bottom-up processen
• terugbrengen naar basis figuren
• herkennen van een letter
• top-down processen
• gehelen herkenning
• ook bij ontbrekende onderdelen
• Inkvip
• B zkt vrouw
FHV2009 / Cxx56 5+6 / Anatomie & Fysiologie - Zenuwstelsel 3
11
Organiseren
waarneming
figuur
Voor- achtergrond
• Meestal duidelijk
• Maar soms…
FHV2009 / Cxx56 5+6 / Anatomie & Fysiologie - Zenuwstelsel 3
12
Organiseren
waarneming
figuur
Voor- achtergrond
• Meestal duidelijk
• Maar soms…
• Het is een
gezicht……..
• Of het woord
‘Liar’
FHV2009 / Cxx56 5+6 / Anatomie & Fysiologie - Zenuwstelsel 3
13
Organiseren
waarneming
figuur
Voor- achtergrond
• Meestal duidelijk
• Maar soms…
• Wat zie je?
• Een stelletje ……..
• Of een
doodshoofd?
FHV2009 / Cxx56 5+6 / Anatomie & Fysiologie - Zenuwstelsel 3
14
FHV2009 / Cxx56 5+6 / Anatomie & Fysiologie - Zenuwstelsel 3
Wat zie je hier?
15
Organiseren waarneming
Perceptuele constancy
• Gelijk houden
• Grootte
• Vorm
• Kleur
– Ondanks de verschillen van onze retina
input
FHV2009 / Cxx56 5+6 / Anatomie & Fysiologie - Zenuwstelsel 3
16
Organiseren
waarneming
Groeperen
Aanvullen
Boom is die er?
Zie jij een kat?
FHV2009 / Cxx56 5+6 / Anatomie & Fysiologie - Zenuwstelsel 3
17
Organiseren waarneming
Kleur en grootte
Welke middelste cirkels is groter?
FHV2009 / Cxx56 5+6 / Anatomie & Fysiologie - Zenuwstelsel 3
18
Organiseren waarneming
Vorm en grootte
Welke middelste cirkels is groter?
FHV2009 / Cxx56 5+6 / Anatomie & Fysiologie - Zenuwstelsel 3
19
Organiseren
waarneming
Grootte
Veraf - dichtbij
FHV2009 / Cxx56 5+6 / Anatomie & Fysiologie - Zenuwstelsel 3
20
Organiseren waarneming
Diepte
FHV2009 / Cxx56 5+6 / Anatomie & Fysiologie - Zenuwstelsel 3
21
Organiseren waarneming
Zwart
en wit
Hoeveel
zwarte
puntjes
tel je?
0 of ?????
FHV2009 / Cxx56 5+6 / Anatomie & Fysiologie - Zenuwstelsel 3
22
Organiseren waarneming
Diepte
recht
Evenwijdige lijnen of gebogen? Is de rode dan alleen recht?
FHV2009 / Cxx56 5+6 / Anatomie & Fysiologie - Zenuwstelsel 3
23
Cerebellum
rechter hemisfeer
windingen
cerebellum
hersenstam
FHV2009 / Cxx56 5+6 / Anatomie & Fysiologie - Zenuwstelsel 3
linker hemisfeer
24
Cerebellum
• Staat via drie paar stelen
(pendunculi) in verbinding
met:
– middenhersenen
– pons
– verlengde merg
• Bevatten alle afferente en
efferente banen
• Via deze structuren contact
met cerebrum en
ruggenmerg
FHV2009 / Cxx56 5+6 / Anatomie & Fysiologie - Zenuwstelsel 3
25
Functie cerebellum
• Coördinatie (planning, uitvoering
en controle) van willekeurige
bewegingen.
– Krijgen een kopie van cerebrum
– Vergelijken deze prikkels met
proprioceptieve prikkels en prikkels
uit ogen en evenwichtsorgaan
– Fietsen, zwemmen, skiën
FHV2009 / Cxx56 5+6 / Anatomie & Fysiologie - Zenuwstelsel 3
26
Cerebellum, coördinatie van
motoriek
– grote hersenen
• opdracht voor de beweging
– evenwichtsorgaan
• stand van het lichaam in de ruimte
– proprioceptieve zintuigjes
• stand van elk onderdeel van het lichaam
– visueel orgaan
FHV2009 / Cxx56 5+6 / Anatomie & Fysiologie - Zenuwstelsel 3
27
Primaire
motorische
schors
nucleus
Contact met cortex
en basale kernen
Informatie
over de
beweging
nucleus
Feedback van
cerebellum
nucleus
nucleus
FHV2009 / Cxx56 5+6 / Anatomie & Fysiologie - Zenuwstelsel 3
cerebellum
cerebellum
cortex
28
Proprioceptie (lichaamshouding)
FHV2009 / Cxx56 5+6 / Anatomie & Fysiologie - Zenuwstelsel 3
29
Functie cerebellum
• Naast coördinatie heeft het een rol bij
leerprocessen
– Motorisch leren
– Aandacht
• Bevatten evenveel zenuwcellen als alle
andere hersendelen bij elkaar
FHV2009 / Cxx56 5+6 / Anatomie & Fysiologie - Zenuwstelsel 3
30
Testen, stoornissen van het
cerebellum
•
•
•
•
•
•
•
•
vinger – neus aanraken
nystagmus
tremor
dronkemansgang
evenwichtsstoornissen
onbeheerste beweging
starre bewegingen
dysartrie (dubbele tong praten)
FHV2009 / Cxx56 5+6 / Anatomie & Fysiologie - Zenuwstelsel 3
31
Diëncephalon (tussenhersenen)
• De tussenhersenen
liggen in holtes van
de grote hersenen
– thalamus
– hypothalamus
– epithalamus
FHV2009 / Cxx56 5+6 / Anatomie & Fysiologie - Zenuwstelsel 3
32
Thalamus in diëncephalon
• Functie van de
thalamus is
selectie van
afferente prikkels
zodat een mens
zich kan
concentreren
FHV2009 / Cxx56 5+6 / Anatomie & Fysiologie - Zenuwstelsel 3
33
Hypothalamus
• Belangrijke
kernen hier zijn:
–honger
–dorst
–verzadiging
–temperatuur
–seks
FHV2009 / Cxx56 5+6 / Anatomie & Fysiologie - Zenuwstelsel 3
34
Hypothalamus
• Hormonen die in hypothalamus
gemaakt worden zijn:
–1. ADH
–2. Oxytocine, functie:contractie glad
spierweefsel (weeën)
FHV2009 / Cxx56 5+6 / Anatomie & Fysiologie - Zenuwstelsel 3
35
Truncus cerebri (hersenstam)
• De hersenstam,
de steel van het
CZS bestaat uit:
– Mesencephalon
(middenhersenen)
– Pons (brug)
– Medulla oblongata
(verlengde merg)
FHV2009 / Cxx56 5+6 / Anatomie & Fysiologie - Zenuwstelsel 3
36
Hersenstam
• De hersenstam bevat
de reticulaire formatie
en is de
oorsprongplaats van
de twaalf paar
hersenzenuwen
• Formatio reticularis
– diffuus netwerk van
korte neuronen over
de hele lengte van de
hersenstam
– functie: regelen
bewustzijnsniveau
FHV2009 / Cxx56 5+6 / Anatomie & Fysiologie - Zenuwstelsel 3
37
Formatio reticularis
• Motorisch en sensorisch gedeelte
• Prikkels vanuit zintuigen naar sensorisch
gedeelte
• Via schakelneuronen naar thalamus en
vervolgens prikkeling van de cortex
• Ritmische activiteit:
– ARAS – ascenderend reticulair activerend systeem
– DRAS - descenderend reticulair activerend systeem
– ARAS activeert het DRAS en omgekeerd
FHV2009 / Cxx56 5+6 / Anatomie & Fysiologie - Zenuwstelsel 3
38
Formatio reticularis
• Voorbeeld 1 wakker worden, opstaan, onzeker op de
benen doordat bewustzijnsniveau nog laag is en er
onvoldoende controle over de spieren is (DRAS).
Uitrekken geeft verhoogde spanning is spierspoelen
waardoor het ARAS wordt geactiveerd en vervolgens de
cortex waardoor het bewustzijnsniveau stijgt.
• Voorbeeld 2 knikkebollen; activiteit van cortex en
bewustzijnsniveau dalen dus ook DRAS daalt, minder
controle over de spieren (ook nekspieren). Hoofd knikt
naar voren en spierspoelen worden geactiveerd. ARAS
activeert weer de cortex.
• Voorbeeld 3 spierrelaxantia bij narcose onderdrukken
prikkels naar het ARAS
FHV2009 / Cxx56 5+6 / Anatomie & Fysiologie - Zenuwstelsel 3
39
Medulla oblongata
(verlengde merg)
• De functie van het verlengde merg
is vegetatief. Hier liggen de
volgende kernen:
–ademcentrum
–vasomotorisch centrum
–temperatuurcentrum
–braakcentrum
FHV2009 / Cxx56 5+6 / Anatomie & Fysiologie - Zenuwstelsel 3
40