Arbeidshygiënische tools op het internet

Arbeidshygiënische tools
op het internet
dr. ir. Tom Geens
Wetenschappelijk Medewerker Studie- en Documentatiedienst
PROVIKMO vzw [email protected]
Voorzitter Belgische Vereniging voor Arbeidshygiëne
BSOH vzw [email protected]
Over Provikmo
• Externe Dienst voor Preventie en Bescherming op het Werk
• www.provikmo.be
• Ruwe structuur:
– Afdeling medisch toezicht
(+110 bedrijfsartsen voor +35000 bedrijven)
– Afdeling risicobeheersing (vele PA veiligheid niv 1 & 2 of andere
specialisten: +50 ings, irs, psychologen/sociologen, ergonomen,
arbeidshygiënisten, veiligheidsdeskundigen,…)
• Team ergonomie, psychosociaal, veiligheid
• Team bedrijfshygiëne
• Team metingen
– Studie- en documentatiedienst (stafdienst)
• Team documentatiedienst
• Team wetenschappelijk onderzoek
PreNNE Donderdag 02/12/2010
2
Over BSOH
• Belgische Vereniging voor Arbeidshygiëne
• www.bsoh.be
• Vereniging
– Bestuurd door twaalfkoppige raad (ervaren arbeidshygiënisten werkzaam bij
de universiteiten, externe diensten, overheid en bedrijven)
– Met een honderdtal leden actief in arbeidshygiëne
–
PreNNE Donderdag 02/12/2010
3
Inhoudstafel
1.
2.
3.
4.
Interessante startsites
Chemische agentia
Fysische agentia
Biologische agentia
Inhoudstafel
1.
2.
3.
4.
Interessante startsites
Chemische agentia
Fysische agentia
Biologische agentia
Interessante startsites
• Bijzonder nuttige startsites
– Beroepsverenigingen
•
•
–
–
–
–
–
–
–
–
Binnenland: BSOH (tools sectie in opbouw)
Buitenland: NVvA, BOHS, IOHA, SofHyt, AIHA, ACGIH,…
OHLearning
BeSWIC
FOD WASO en pagina CODEX welzijn op het werk
RIVM
www.sobane.be
www.deparisnet.be
www.arbokennisnet.nl
www.portaleagentifisici.it/?&lg=EN
Arbeidshygiënische tools op het internet
Studiedag PCBA “Internet en andere informatiebronnen” (2012/04/27)
Inhoudstafel
1.
2.
3.
4.
Interessante startsites
Chemische agentia
Fysische agentia
Biologische agentia
Chemische agentia
•
•
•
•
Toxiciteit
Grenswaarden
REACH en GHS
Berekening externe blootstelling
– Inhalatoir
– Dermaal
– Oraal
• Berekening interne blootstelling
• Verwerking meetgegevens
• Generische risicoanalysesystemen
Arbeidshygiënische tools op het internet
Studiedag PCBA “Internet en andere informatiebronnen” (2012/04/27)
Toxiciteit (1)
• Beoordeling van de toxiciteit van een stof
– Deed men het voor jou? Indien ja:
oud
nieuw • Kijk naar etiket, CLP, MSDS, (eSDS), chemiekaart, IPCS
• Kijk naar de grenswaarden (illustratieve vuistregel!)
Toxiciteit (2)
• Beoordeling van de toxiciteit van een stof
– Deed men het voor jou? Indien neen: doe het dan zelf
• Stap 1: verzamel toxiciteitsinfo en maak een overzichtstabel;
Patchwork is hierbij een fantastisch hulpmiddel
• Stap 2: stel zelf een kritisch effect vast (laagste DNEL, NOAEL,…)
• Stap 3: bepaal een toxiciteitsklasse (vb. naar Sax, 1992)
–
–
–
–
–
0: weinig giftig: alleen effecten bij overmatige expositie
1: laag giftig: reversibele effecten, enige hinder
2: matig giftig: niet permanente schade
3: zeer giftig: permanente schade
U: onbekend; geen gegevens voorhanden
• Internetbronnen toxiciteit
–
–
–
–
PATCHWORK
TOXNET, INCHEM
ESIS (EU) en IRIS (VS)
TOMES (betalend)
Arbeidshygiënische tools op het internet
Studiedag PCBA “Internet en andere informatiebronnen” (2012/04/27)
Grenswaarden
• Bestaat er een grenswaarde?
–
–
–
–
In België of Europa
Scientific Committe on Occupational Exposure Limits (SCOEL)
In andere landen bv via GESTIS International Limit Values
Zonee: zelf afleiden bv adhv Nederlandse Leidraad, ECETOC TR101,
Bekman 2011,…
• Kunnen we meten en toetsen tegenover de grenswaarde?
– NIOSH manual of analytical methods
– GESTIS analytical methods
Arbeidshygiënische tools op het internet
Studiedag PCBA “Internet en andere informatiebronnen” (2012/04/27)
REACH en GHS
• Helpdesks Nederland: goeie startsites
– www.REACHhelpdesk.nl
– www.GHShelpdesk.nl
• FOD WASO: site chemische agentia
– Sectie REACH
– verordening
– Autorisatielijst
– Kandidaatlijst
– Restrictielijst
– Sectie GHS
– verordening
• ECHA: C&L inventory
• ESIS: indeling volgens DSD/DPD én CLP/EU-GHS
Arbeidshygiënische tools op het internet
Studiedag PCBA “Internet en andere informatiebronnen” (2012/04/27)
Berekening externe blootstelling (1)
• Algemene EU context:
– Technical Guidance Document on Risk Assessment (2nd Ed. 2003)
–
–
–
–
Part 1 Risk assessment for human health
Part 2 Environmental risk Assessment
Part 3 QSARs, Use Categories, RAR format
Part 4 Emission Scenario Documents
– Guidance on information requirements and chemical safety assessment
(gids bij REACH)
–
–
–
occupational exposure estimation (D, R14)
exposure of consumers (D, R15)
exposure related to the environment (D, R16)
• Context normering:
– Bij schatten van inhalatoire blootstelling
–
EN689: Leidraad voor het evalueren van de blootstelling aan chemische agentia bij inademing voor vergelijking
met grenswaarden en meetstrategie
– Bij schatten van dermale blootstelling
–
Ontwerpnorm: technische specificatie CEN/TC 137/WG6 (2005-04-25) Dermal Exposure (NEN) (slapend)
– Bij schatten van orale blootstelling
Arbeidshygiënische tools op het internet
Studiedag PCBA “Internet en andere informatiebronnen” (2012/04/27)
Model Tielemans
EN689
Model Schneider
CEN/TC 137/WG6
Model
Jongeneelen
Arbeidshygiënische tools op het internet
Studiedag PCBA “Internet en andere informatiebronnen” (2012/04/27)
Berekening externe blootstelling (3)
•
Inhalatoire blootstelling: EN 689
– Identificatie blootstelling
– Werkplaatsfactoren
– Blootstellingsonderzoek
• Initieel / basis
• Globaal / kwalitatief – semikwantitatief
–
–
–
–
Kwalitatieve en semikwantitatieve risicosocres
Vroegere metingen inclusief biomonitoring
Metingen in vergelijkbare installaties of processen (sectorbenadering)
Betrouwbare schattingen inhalatoire blootstelling
» EASE (disk1, disk2) voor gassen en dampen
» ECETOC TRA (Targetted Risk Assessment)
» Stoffenmanager
» MEASE
» EMKG-EXPO-TOOL (COSHH-BAuA tool)
» ART (Advanced Reach Tool), BEAT (Bayesian Exposure Assessment Tool,
biociden)
» EASCIHMOD
» ConsExpo & EUSES (biociden), DME (dieselmotoremissie), Lasrookassistent
(lasrook),…
– Met de schatting index berekenen: [voorspelling]/[grenswaarde]: I=C/GW
Berekening externe blootstelling (4)
•
Dermale blootstelling: CEN/TC 137/WG6
– Identificatie blootstelling
– Werkplaatsfactoren
– Blootstellingsonderzoek
• Initieel / basis
• Globaal / kwalitatief – semikwantitatief
–
–
–
–
Kwalitatieve en semikwantitatieve risicosocres
Vroegere metingen inclusief biomonitoring
Metingen in vergelijkbare installaties of processen (sectorbenadering)
Betrouwbare schattingen dermale blootstelling
» SkinPermCalc en FiniteDoseSkinPermCalc (NIOSH)
» RISKOFDERM toolkit
» DREAM
» Skinperm en EASCIHSkinPerm
» ECETOC TRA, EASE (disk1, disk2), Stoffenmanager, MEASE, ConsExpo,…
– Met de schatting index berekenen: [voorspelling]/[grenswaarde]: I=C/GW
» I < 0,1
Groen: kans op blootstelling verwaarloosbaar, OK
» I > 1,0
Rood: kans op te hoge blootstelling, ACTIES nemen
» 0,1 < I < 1,0
Oranje: kans op blootstelling reëel: METEN
Arbeidshygiënische tools op het internet
Studiedag PCBA “Internet en andere informatiebronnen” (2012/04/27)
Berekening externe blootstelling (5)
Theoretisch, REACH
Conceptueel * / **
INHALATOIR
DERMAAL
EASE
Mech, T1
X
X
ECETOC-TRA
Mech, T1
X
X
Mech, T1 * / **
X
X
Emp, Mech, T2 **
X
EMKG-EXPO-TOOL
Mech, T1
X
MEASE
Mech, T2
X
Stoffenmanager
ART
ORAAL
Aan
gebaseerd op
gevalideerd
gas, damp, vloeistof,
vast (stof en vezels)
X
chemische stoffen in
kader van REACH
damp, vloeistof lage
vluchtigheid, stof
damp, mist, stof, rook
(niet voor gas en
vezels)
vloeistof, vaste stof
X
metals and inorganic
substances
ja
http://www.eteamproject.eu/
STEAMBASE
ja
Marquart et al., 2008,
Schinkel et al., 2010
ja
Tielemans et al., 2011
http://www.eteamproject.eu/
EMKG
EASE, ECETOC TRA
http://www.eteamproject.eu/
EBRC
X
chemische stoffen op
de werkplaats
Ja maar…
DREAM
Mech, T1 *
X
chemische stoffen op
de werkplaats
Ja maar…
EASCIHSkinPerm
Mech, T2
ChemSTEER
EUSES
Mech
Emp, Mech, T1, T2
X
X
AIHA EASC,
X
chemicals during
manufacturing etc
X
industrial chemicals
and biocides
BEAT
Emp, Mech, T2 *
ConsExpo
Emp, Mech, T2 *
X
X
SprayExpo
Mech, T2
X
X
T3
X
LasrookAssistent
Schneider et al., 1999,
Oppl et al., 2003
Van Wendel de Joode
et al, 2003, Schneider
et al., 1999
AIHA EASC
X
X
ECETOC, Money et
al., 2007
COSHH
Mech, T1 *
Mech, T2
Tickner et al, 2005
EASE, ConsExpo
RISKOFDERM
EASCIHMOD
Referenties
X
x
door EPA zelf
TGD, ConsExpo,
EASE (niet gebruiken)
biociden in de
landbouw
non-food
consumenten stoffen,
biociden
biociden in de
landbouw
lasrook
Arbeidshygiënische tools op het internet
Studiedag PCBA “Internet en andere informatiebronnen” (2012/04/27)
US EPA
neen
RIVM (EU)
neen
Philips et al., 2001,
Schneider et al., 1999
neen
RIVM
?
BAuA
ja
IRAS
Berekening externe blootstelling (6)
• Blootstellingsmodellering (met/zonder tools) is nodig en heeft zeker
een plaats
• Maar accuraatheid en precisie moeten gekend zijn voor de tools op
de markt komen
• Vele moderne tools voor desktop research voor registratie onder
REACH, daarvoor zijn ze ontworpen en moeten ze gebruikt worden
• Voor echte werkplaatsanalyses zijn de meeste tools op dit moment
onvoldoende accuraat en precies, ze zijn richtinggevend in de
tweede stap van je blootstellingsonderzoek
• Voor het gedetailleerd onderzoek hebben we vaak meetmethoden
die meer valide en precies zijn
Arbeidshygiënische tools op het internet
Studiedag PCBA “Internet en andere informatiebronnen” (2012/04/27)
Berekening externe blootstelling (7)
• Vraag je eerste af of modelleren je zal helpen, en zoja, denk na ifv
de toepassing welk model bruikbaar is
• Modellen zijn nuttig maar niet altijd nodig
• Gebruikt een getrapte aanpak (algemeen naar specifiek)
• Ken de sterktes en beperkingen van het gekozen model, en
respecteer de beperkingen ook: werk binnen het toepassingsgebied
• De discussie over de tekortkomingen wordt niet altijd gevoerd
• Typ een resultaat van zes cijfers na de komma niet over in je
rapport (cfr onzekerheidsbereid van 10^6)
• Er plakt meestal geen gevaarsetiket op een model…
• Lees de handleiding of documentatie bij de modellen!
Arbeidshygiënische tools op het internet
Studiedag PCBA “Internet en andere informatiebronnen” (2012/04/27)
Berekening interne blootstelling
• Tool van Jongeneelen en Ten Berge
• Presentatie NVvA congres 2012
• http://www.cefic-lri.org/lri-toolbox/induschemfate
Arbeidshygiënische tools op het internet
Studiedag PCBA “Internet en andere informatiebronnen” (2012/04/27)
Verwerking meetgegevens
• Enkele besproken op www.bsoh.be
–
–
–
–
–
–
IHStat
IHDataAnalyst
SPEED
Hyginist
AltrexChimie
…
• Verwerking volgens
– EN689
– BOHS / NVvA guidance
– En nog andere: overzicht Grosjean 2011
Arbeidshygiënische tools op het internet
Studiedag PCBA “Internet en andere informatiebronnen” (2012/04/27)
Generische risicoanalysesystemen
• Enkele besproken in Veiligheidsnieuws 172 (Prebes)
–
–
–
–
–
Aangepaste Kinney
COSHH essentials
CLARICE (INRS methode)
Regetox
Stoffenmanager
Arbeidshygiënische tools op het internet
Studiedag PCBA “Internet en andere informatiebronnen” (2012/04/27)
Inhoudstafel
1.
2.
3.
4.
Interessante startsites
Chemische agentia
Fysische agentia
Biologische agentia
Fysische agentia
•
•
•
•
•
•
•
Geluid
Binnenklimaat
Warmte- en koudebelasting
Trillingen en schokken
Ioniserende straling
Niet ioniserende straling
Verlichting
Arbeidshygiënische tools op het internet
Studiedag PCBA “Internet en andere informatiebronnen” (2012/04/27)
Geluid
• Wetgeving
– KB Lawaai
• Websites
–
–
–
–
–
–
–
–
–
Sobane brochure lawaai
http://www.werk.belgie.be/
www.deparisnet.be en daar doorklikken naar bruit
www.arbokennisnet.nl en daar doorklikken naar geluid
Niet-bindende praktijkgids “Lawaai op het werk”
Noise Reduction Ideas Bank
CDC Noise and hearing loss prevention
HSE Noise protection and hearing loss calculators
NIOSH HLsim (Hearing Loss Simulator)
Arbeidshygiënische tools op het internet
Studiedag PCBA “Internet en andere informatiebronnen” (2012/04/27)
Binnenklimaat
• Wetgeving
– Binnenmilieubesluit versie 2004
• Websites
– http://www.werk.belgie.be/
– www.deparisnet.be en daar doorklikken naar Sick Building Syndrome
– www.arbokennisnet.nl en daar doorklikken naar binnenklimaat
• Ventilatieproblematiek
– PHPCO2Vent
– PHPAIDA
– GGD-richtlijn ventilatie scholen via www.ggdkennisnet.nl
Arbeidshygiënische tools op het internet
Studiedag PCBA “Internet en andere informatiebronnen” (2012/04/27)
Warmte en koude
• Wetgeving
– (ARAB Hoofdstuk II Afdeling I art. 64 tot 68)
– (ARAB Hoofdstuk III Afdeling II art. 148 decies)
– KB Thermische omgevingsfactoren komt eraan!
•
•
BSOH studienamiddag 04/06/2012 FOD WASO Brussel
PRENNE module thermische omgevingsfactoren 14/06/2012 FLEXPO Gent
• Websites
–
–
–
–
http://www.werk.belgie.be/ warmte en koude
www.deparisnet.be en daar doorklikken naar ambiances thermiques
Sobane brochure thermische omgevingsfactoren
www.arbokennisnet.nl en daar doorklikken naar extreme koude of extreme
hitte
– Overzicht websites Hittestress Van Hooste 2011
Arbeidshygiënische tools op het internet
Studiedag PCBA “Internet en andere informatiebronnen” (2012/04/27)
Trillingen en schokken
• Wetgeving
– KB Mechanische trillingen
• Websites
– www.deparisnet.be en daar doorklikken naar vibrations manubrachiales of
vibrations corps total
– Sobane brochure globale lichaamstrillingen
– Sobane brochure hand- en armtrillingen
– www.arbokennisnet.nl en daar doorklikken naar trillingen
– Niet-bindende praktijkgids bij de EU richtlijn trillingen
– www.ergonomiesite.be/arbeid/trillingen.htm (calculator)
– http://www.vibration.db.umu.se/Default.aspx?lang=EN (dbase en calculatoren)
– http://www.las-bb.de/karla/
– http://www.hse.gov.uk/vibration/hav/vibrationcalc.htm
– http://www.humanvibration.com
– http://www.portaleagentifisici.it/?&lg=EN
Arbeidshygiënische tools op het internet
Studiedag PCBA “Internet en andere informatiebronnen” (2012/04/27)
Ioniserende straling
• Wetgeving
– KB ioniserende straling
• Websites
– http://www.werk.belgie.be/defaultTab.aspx?id=612
– www.arbokennisnet.nl en daar doorklikken naar ioniserende straling
– http://www.nvs-straling.nl/cms/showpage.aspx
Arbeidshygiënische tools op het internet
Studiedag PCBA “Internet en andere informatiebronnen” (2012/04/27)
Niet-Ioniserende straling
• Wetgeving
– KB KOS
• Websites en software
–
–
–
–
Elektromagnetische velden in arbeidssituaties
Optische straling in arbeidssituaties
Niet-bindende praktijkgids bij de EU richtlijn kunstmatige optische straling
Checklist KOS (kunstmatige optische straling) van Steven Van Cauwenberghe
(FOD WASO) en andere info mbt KOS
– HSE brochure kunstmatige optische straling
– www.arbokennisnet.nl en daar doorklikken naar elektromagnetische straling
– Catrayon 4 is een programma van het INRS dat toelaat om blootstelling aan
kunstmatige optische straling op de werkplek te berekenen en om
beschermingsmiddelen te kiezen.
http://www.inrs.fr/accueil/produits/mediatheque/doc/outils.html?refINRS=outil03
Arbeidshygiënische tools op het internet
Studiedag PCBA “Internet en andere informatiebronnen” (2012/04/27)
Verlichting
• Wetgeving
– ARAB Hoofdstuk II Afdeling I art. 59 tot 63bis
• Websites en software
– http://www.etaplighting.com/downloads.aspx?id=4378&LangType=2067&comp
=etap
– www.arbokennisnet.nl en daar doorklikken naar licht
– Nederlandse stichting voor verlichtingskunde
– Sobane brochure verlichting
– Sobane brochure beeldschermwerk
Arbeidshygiënische tools op het internet
Studiedag PCBA “Internet en andere informatiebronnen” (2012/04/27)
Inhoudstafel
1.
2.
3.
4.
Interessante startsites
Chemische agentia
Fysische agentia
Biologische agentia
Biologische agentia
• Wetgeving
– KB Biologische agentia
– Legionellabesluit versie 2007
– Binnenmilieubesluit versie 2004
• Websites
– Sobane brochure biologische agentia
– The European Guidelines for Control and Prevention of Travel Associated
Legionnaires' Disease
– http://www.werk.belgie.be/
– http://www.biosafety.be/
– http://www.bvfplatform.nl/
– http://www.dsmz.de/
– http://www.legionellavraagbaak.nl
Arbeidshygiënische tools op het internet
Studiedag PCBA “Internet en andere informatiebronnen” (2012/04/27)
Bedankt voor jullie aandacht!
Arbeidshygiënische tools op het internet
Studiedag PCBA “Internet en andere informatiebronnen” (2012/04/27)