Geen diatitel - natuur in je Buurt

Effecten van lichthinder
op fauna en flora
Natuurpunt Educatie
&
Preventie lichthinder vzw
Ecologische en astronomische
lichthinder
Met de steun van de Vlaamse minister
van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
Lichthinder & natuur
• Dieren ondervinden op verschillende
manieren gevolgen:
– Lichtschuwe soorten worden verstoord als hun
leefgebied verlicht wordt
– Andere worden aangetrokken door licht:
voortplanting en foerageergedrag in de war
gestuurd, dodelijke botsingen met lichtbronnen,
…
• Ook planten worden in hun cyclus verstoord.
Met de steun van de Vlaamse minister
van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
3
Effecten op fauna
•
•
•
•
Ongewervelden
Vogels
Zoogdieren
Amfibieën en reptielen
Met de steun van de Vlaamse minister
van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
4
Waarom insecten op licht
afkomen
• Klassieke theorie (achterhaald):
oriëntatie op de maan
Met de steun van de Vlaamse minister
van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
Waarom insecten op licht
afkomen
• Ze lijden aan ‘gezichtsbedrog’
– Naast een lamp zien ze een erg donker gat
– Terwijl ze zich daarheen begeven,
verandert het gat van plaats
– Verklaring ligt in de bouw van het facetoog
(Hsiao, 1972)
Met de steun van de Vlaamse minister
van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
6
Lichthinder & insecten
• Insecten worden meer aangetrokken
door wit & blauw licht dan door geel licht
• Gevoelig voor UV-licht
Met de steun van de Vlaamse minister
van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
Insecten & lichthinder
• De meeste insecten leiden een
kort leven (van enkele dagen tot
een paar weken).
• Veel insecten ‘verspillen’ tijd bij
kunstlicht (bijv. vitrine,
tankstation, etc.)
➮ ze doen dan niet wat ze
zouden moeten doen: voedsel
of partner zoeken
Met de steun van de Vlaamse minister
van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
8
Insecten: aantrekking
Met de steun van de Vlaamse minister
van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
9
Insecten: predatie
Met de steun van de Vlaamse minister
van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
Nachtvlinders
• Soortenrijke groep: 2300+ soorten in België
• Clichés:
– Schadelijk (textiel)
– Saaie motten versus kleurrijke dagvlinders
Met de steun van de Vlaamse minister
van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
11
Ongeveer 85% van de
2470 vlindersoorten
in België zijn nachtactief.
Met de steun van de Vlaamse minister
van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
Nachtactieve insecten
Met de steun van de Vlaamse minister
van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
Met de steun van de Vlaamse minister
van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
Haften en eendagsvliegen
Met de steun van de Vlaamse minister
van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
Glimwormen
• Kevers
• Mannetjes, vrouwtjes
en larven geven licht
• Lichtorgaan: biochemische reactie
waarbij energie vrijkomt in de vorm van
fotonen
• In Vlaanderen 3 soorten
Met de steun van de Vlaamse minister
van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
Insecten met een
communicatieprobleem
• Glimwormen
– vrouwtjes geven licht om
mannetjes aan te trekken
– te veel licht: mannetjes
vinden vrouwtjes niet
– geen voorplanting
Met de steun van de Vlaamse minister
van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
17
Glimwormen
• Larven geven ook licht om predatoren
af te schrikken
• In gebieden met veel lichtvervuiling
stoppen de larven met lichtgeven
•  kwetsbaarder?
Met de steun van de Vlaamse minister
van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
Waterdiertjes
Door kunstlicht
verstoorde
watervlooien
stoppen met het
eten van algen, met
een onnatuurlijke
algengroei tot
gevolg.
Met de steun van de Vlaamse minister
van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
Licht &
trekvogels
Veel trekvogels
vliegen ´s nachts
(ganzen, steltlopers,
vele zangvogels)
Maan en sterren spelen een rol bij oriëntatie.
Met de steun van de Vlaamse minister
van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
20
Licht & trekvogels
Lage wolken/mist & licht
 verlicht gebied (cfr
maan?) trekt vogels aan
 cirkelgedrag in
lichtstraal/verlicht gebied
Met de steun van de Vlaamse minister
van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
Vogels botsen…
• (vuur)torens
• vuren, affakkelen
olieplatform
• windmolens
of geraken uitgeput
• Stadsverlichting
• Skybeamers/-tracers
Met de steun van de Vlaamse minister
van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
Vogelbotsingen met torens
• 38-jaar durende studie, TV-toren,
305m → 121.560 ex. van 123
soorten
• 29-jaar durende studie TV-toren
Florida → 44.007 ex. van 186
soorten (Crawford & Engstrom, 2001)
• Meeste torens worden niet
onderzocht
Met de steun van de Vlaamse minister
van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
Posttoren
Bonn
maan
weekend 23 h
Met de steun van de Vlaamse minister
van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
Posttoren onderzoek door Heiko Haupt
Regulus ignicapillus / Vuurgoudhaan
Nachtegaal
Erithacus rubecula/ Roodborst
Met de steun van de Vlaamse minister
van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
Studies over
„torenslachtoffers“
(Longcore, 2008)
• Hoe hoger de toren, hoe
dodelijker
• Vogels vliegen meer tegen
tuikabels dan tegen masten zelf
• Wit licht trekt meer vogels aan dan
rood licht
• Flitsende lichten trekken minder
vogels aan (Evans, 2007)
Met de steun van de Vlaamse minister
van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
Dagroofvogels & nachtelijke
predatie
• Slechtvalken in steden jagen ook ‘s
nachts
Met de steun van de Vlaamse minister
van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
Broedvogelverstoring:
casus Grutto
• Onderzoek in Nederland naar de invloed van
lichthinder op het broedgedrag, vestiging en
voortplanting van de Grutto
Met de steun van de Vlaamse minister
van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
Lichthinder & Grutto’s
Met de steun van de Vlaamse minister
van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
Lichthinder & Grutto’s
• Geen waarneembare invloed van het
wegverkeer.
• Significante invloed op locatie van het nest.
• Geen significante invloed op broedperiode.
• Geen significante invloed op aantal eieren.
• Geen significante invloed op de kwaliteit
van het legsel.
Met de steun van de Vlaamse minister
van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
Verstoring broedvogels
• Onderzoek in Groot-Brittanië naar de
invloed van lichthinder op roodborst
– Verstoord zanggedrag
– Gebrek aan slaap
– Verstoord bioritme
– Verstoorde BMI
(metabolisme)
– Verstoorde broedcyclus
Alex Pollard, Cardiff University
Met de steun van de Vlaamse minister
van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
Verstoring broedvogels
• Dagactieve soorten
worden nachtactief
(foerageergedrag
onder verlichting)
Met de steun van de Vlaamse minister
van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
Verstoring wintervogels
• Kleine zwanen overwinteren in grote
aantallen in Groot-Brittannië
• In gebieden met lichtvervuiling nam het
vetgehalte van de Kleine zwanen sneller toe
• Gevolg: de zwanen kunnen vroeger naar
broedgebieden in Siberië vertrekken en
komen daar te vroeg aan.
Met de steun van de Vlaamse minister
van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
Nachtactieve zoogdieren
Nachtactieve zoogdieren
zoals herten, bevers &
vossen mijden te sterk
verlichte gebieden, zodat
die soorten leefgebied
verliezen.
Met de steun van de Vlaamse minister
van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
Padden
Padden worden
door kunstlicht
aangetrokken; op
verlichte wegen
vinden ze voedsel
(insecten), maar
vallen ze makkelijk
ten prooi aan het
verkeer.
Met de steun van de Vlaamse minister
van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
Amfibieën en lichthinder
• Larvale ontwikkeling
Met de steun van de Vlaamse minister
van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
Elders in de wereld…
Pasgeboren
zeeschildpadden
oriënteren zich op het
maan- en sterrenlicht dat
op het zeewater
reflecteert. Kunstlicht
langs de kust brengt hen
in de war.
Met de steun van de Vlaamse minister
van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
Zeeschildpadden
• Florida, 1998: 19.970 gedisoriënteerde
zeeschildpadden gerapporteerd
–
–
–
–
Sterven door uitdroging
Worden verorberd door mieren en krabben
Worden doodgereden door auto’s
Overlevers zijn vaak uitgeput (lagere overlevingskansen)
Met de steun van de Vlaamse minister
van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
Planten & lichthinder
• Fotosynthese: chlorofyl
• Hoe meer licht, hoe sneller de plant groeit
• Lichtvervuiling zorgt o.m. voor kieming,
doorbreking winterrust, celstrekking, etc.
• Teveel aan licht kan bij sommige soorten de
zaadkieming in de war sturen
Met de steun van de Vlaamse minister
van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
Planten & lichthinder
• Sommige
planten zoals
aardbei hebben
donkere
nachten nodig
om in bloei te
komen.
Met de steun van de Vlaamse minister
van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
Vorstschade
Door kunstlicht kunnen
bladeren en bloesems
te vroeg in het jaar
ontwikkeld worden. De
kans op vorstschade
vergroot.
Met de steun van de Vlaamse minister
van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
Verstoring jaarcyclus
Met de steun van de Vlaamse minister
van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
Opbrengstverlies landbouw
Met de steun van de Vlaamse minister
van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
19
nove
Conclusie
• Lichthinder is een wijdverbreid probleem
voor tal van dieren, planten én onszelf!
• Oplossingen zijn vrij eenvoudig:
– Licht uit als het kan
– Op de juiste manier verlichten
Met de steun van de Vlaamse minister
van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
Meer informatie
• Preventie Lichthinder vzw:
www.preventielichthinder.be
• Werkgroep Lichthinder VVS:
www.lichthinder.be
• Vlaamse overheid:
http://www.lne.be/themas/hinder-enrisicos/lichthinder/
• International Dark-sky Organisation:
www.darksky.org
Met de steun van de Vlaamse minister
van Leefmilieu, Natuur en Cultuur
45