Volwassen cellen omvormen tot ESC achtige cellen

STAMCELLEN
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Definitie
Soorten
Eicel
Morula
Blastocyst
Foetus
Navelstrengbloed
Stamcellen uit volwassen individu
DEFINITIE VAN STAMCELLEN
DRIE EIGENSCHAPPEN:
A) NIET- DIFFERENTIATIE
de ongedifferentiëerde stamcel deelt zich tot een
gedifferentiëerde of gespecialiseerde cel : de stamcel maakt
bepaalde celtypes aan en reproduceert daarnaast zichzelf
B) PROLIFERATIE
stamcellen delen en hernieuwen zichzelf (self renewal) over lange
tijd, zonder duidelijke veroudering, dankzij hun lange telomeren
(stamcellen verouderen ook, maar trager dan gewone cellen)
C) HERSTEL
stamcellen kunnen een orgaan of weefsel correct herstellen
STAMCEL:
VOLGENS BRON EN POTENTIE
Bevruchte
Morula
Blastocyst
Foetus
eicel
Navelstreng
Volwassen
bloed
EMBRYONALE STAMCELLEN
Human Embryonic stem cells=
Totipotent
VOLWASSEN STAMCELLEN
h-ESC
Pluripotent
Adult stem cells
Multipotent
STAMCEL:
VOLGENS BRON EN POTENTIE
EICEL (OVULA, OÖCYT)
STADIUM: dag 0, vóór de bevruchting
 Oerstamcel als basis voor:
 natuurlijke voortplanting
 IVF, wetenschap, klonen..
Hoe? via eicelafname
 Potentie: totipotent
 Belang en knelpunten:
 invriezen nu ook mogelijk
 risico’s bij ovariële stimulatie en eicelafname:
 infectie,bloeding
 lange termijn effect van hormonale stimulatie
 handel in en patenten op eicellen: ethisch debat
 Ver-”ding”-elijking van de vruchtbaarheid
MORULA
STADIUM: dag 1 tot 4-5 dagen na de bevruchting
Hoe? Afzuigen van één cel uit morula


Potentie: totipotent
Belang en knelpunten:
 ontstaan van tweelingen
 PGD =preïmplantatie genetische diagnostiek
 Saviour baby
 embryosparende techniek voor aanmaak van h-ESC
MORULA: de eerste dagen
BLASTOCYST (BLASTULA)
STADIUM: dag 5 à 6 na bevruchting
Hoe? Uit overtollige embryo’s na IVF en
aangemaakte embryo’s preleveert men de inner cell massa
 Potentie:




pluripotent
uit innercelmassa gepreleveerd
220 verschillende cellen mogelijk
embyonale stamcel: plastisch groot
groeipotentieel
BLASTOCYST (BLASTULA)
 Belang:



invriezen mogelijk
ontwikkelen van CELLIJNEN
nut:
 wetenschappelijk onderzoek
 Celtherapie
 Knelpunten:



ethisch debat rond
statuut van het embryo
MBV met IVF, ICSI, draagmoeders
therapeutisch klonen
FOETUS
STADIUM: 5 à 10 weken na bevruchting
Hoe? primitieve germcellen uit abortusmateriaal
 Potentie: multipotent groot groeipotentieel
 Belang:


Gearhart ontwikkelde cellijn in 1998
momenteel weinig gebruikte bron
 Knelpunten:

Ethisch debat rond het statuut
van embryo hangt samen met
debat rond abortus
NAVELSTRENGBLOED
STADIUM: bij geboorte
Hoe? bloed uit de navelstreng
 Potentie:


ADULTE SC maar SC uit navelstrengbloed heeft grotere
plasticiteit en groeicapaciteit dan SC van volwassene
MULTIPOTENTE SC:
 hematopoëtische SC
 mesemchymale SC
NAVELSTRENGBLOED
 Belang:







celtherapie bij 70tal ziekten:
 leucemie(1988: eerste transplantatie)
 aangeboren immunologische stoornis
grotere plasticiteit en groeicapaciteit
immunologisch minder afstoting (naïever dan volwassenSC)
minder infectie overdracht
vlug beschikbare bron van SC:
 wereldwijd publieke banken met HLA typering
mogelijkheid om celaantal op te drijven in vitro
toekomstperspectief:
 behandeling van niet-hematologische aandoeningen, experimenten voor diabetes, hersenen hartinfarct
NAVELSTRENGBLOED
 Knelpunten:



invriezen tot 20 jaar beperkt
100ml per gift:
celaantal neemt toe bij:
 vaginale bevalling
 groter geboortegewicht van kind
 vlug afklemmen na geboorte:
 30 sec: 35ml/kg
 2 min: 14ml/kg
 kweek in vitro vóór de transplantatie
~groter celaantal gunstig voor transplantatie
~MAAR : risico voor anemie bij boorling bij te grote afname
afwegen van maatschappelijk belang (leukemiebehandeling:
publieke navelstrengbloedbanken) en van privé belangen
(invriezen van navelstrengbloed voor eventuele zelftherapie
of voor sportende vader/moeder)
SC GEPRELEVEERD UIT
VOLWASSEN INDIVIDU
 Bron:


uit alle weefsels van volwassenen en kinderen
grotere aanwezigheid in weefsels met grote hernieuwing
vb.beenmerg, huid
 Potentie:


MULTIPOTENTE SC:
uitz: -MAPC cellen (Catherine Verfaillie)
minder groeipotentieel (telomerase)
 Volwassen cellen omvormen tot ESC achtige cellen
iPS uit fibroblasten
tot op heden nog geen alternatief voor embryonale SC
SC GEPRELEVEERD UIT
VOLWASSEN INDIVIDU
 Belang:


celtherapie
ethisch geen bezwaar
 Knelpunten:




kleine hoeveelheden
verouderde SC:
 minder groeipotentieel
(telomerase)
 aangetast door licht, toxiciteit
immunologische afstoting
transfer van infectie
CONCLUSIE
 alle types zijn complementair
 elk type stamcel heeft zijn pro’s en contra’s
DUS zal men in de toekomst:
 verder onderzoek moeten verrichten op de
verschillende soorten stamcellen

de vele knelpunten meer aandacht en analyse
moeten geven