MON04 PAG 01/32 versie 2

RADIOLOGIE
Tekst: Kees Vermeer Beeld: Levien Willemse
STAMCELLEN
blasten inderdaad terecht zijn gekomen op de beschadigde plaats in het
varkenshart. Bij dit onderzoek zijn
diverse afdelingen betrokken, waaronder Radiologie, Experimentele
Cardiologie, Celbiologie en Endocrinologie.
Overstap naar patiënten
De overstap naar onderzoek met
mensen zal nog even duren. Er is
namelijk een probleem: de (menselijke) stamcellen kunnen bij de mens
een fatale hartritmestoornis veroorzaken. Na een stamceltherapie zou een
patiënt daarom een pacemaker nodig
hebben. Maar juist zo’n apparaatje
kan niet in een MRI, omdat het
gevoelig is voor de magneten daarin.
“Hier hebben we nog geen oplossing
voor,” laat MRI-fysicus dr. Piotr
Wielopolski weten. “Het is in ieder
geval wèl gelukt om menselijke myoblasten te labelen met ijzer. Maar
voorlopig blijft het bij proefdierstudies.”
IJzervreters
Stamcellen kunnen beschadigde cellen in het lichaam
vervangen, bijvoorbeeld in het hart. Maar hoe weet je
of de stamcel zich inderdaad op die plek nestelt om
daar z'n nieuwe functie uit te oefenen? In Erasmus MC
is een methode ontwikkeld om dat te onderzoeken. De
stamcel eet zich eerst vol met ijzer.
tamcellen zijn cellen in het
lichaam die nog geen speciale taak hebben. Ze bevinden zich onder meer in het
beenmerg, maar ook op verschillende andere plaatsen, zoals de
spieren. Een stamcel ontwikkelt zich
op een gegeven moment tot een
gespecialiseerde cel. In het hart
groeit een stamcel uit tot bijvoorbeeld een hartspiercel. Onderzoekers
maken daarvan handig gebruik: door
stamcellen in het hart te brengen,
worden de cellen als het ware
gedwongen om hartcel te worden.
Stamcellen zouden zo de plaats kunnen innemen van beschadigde hart-
S
cellen, na bijvoorbeeld een hartinfarct.
Maaltijd ijzer serveren
Bovenstaande stamceltherapie staat
nog in de kinderschoenen. Allereerst
moet worden aangetoond dat de
ingebrachte stamcellen zich inderdaad in het hart vestigen. In Erasmus
MC is nu een manier ontwikkeld om
dat te bekijken. Het gebeurt met
ijzerdeeltjes en Magnetic Resonance
Imaging (MRI), vertelt prof. Gabriel
Krestin, hoofd Radiologie. “De stamcellen die wij gebruiken, halen we
uit spierweefsel. Ze heten myoblasten.
Die laten we in het laboratorium
groeien in de aanwezigheid van heel
kleine ijzerdeeltjes. Die deeltjes hebben we ingepakt in een pakketje van
eiwitten. De cel vindt die eiwitten
lekker en eet ze op. Zo komt het
ijzer in de cellen. Als je de cellen
vervolgens bekijkt met MRI, zie je de
ijzerdeeltjes en weet je waar de cellen zich bevinden. We voorzien de
cellen dus van een label om ze met
MRI zichtbaar te maken.”
De volgende stap is te onderzoeken
of de gelabelde cellen ook in een
levend lichaam, oftewel in vivo, te
zien zijn met MRI. Erasmus MC
gebruikt hiervoor varkens. Nadat bij
de dieren een hartinfarct is nagebootst en de dierlijke myoblasten,
geladen met ijzerdeeltjes, in een
bloedvat rond hun hart zijn ingespoten, wordt na vier weken het varkenshart onderzocht met MRI. Er
zijn pas enkele experimenten
gedaan, maar één ervan is geslaagd.
Daarbij is goed te zien dat de myo-
Met bovenstaand soort onderzoek
worden processen op het niveau van
cellen in beeld gebracht. Maar daar
blijft het niet bij. Het uiteindelijke
doel, niet alleen binnen Radiologie
maar ook op andere terreinen, is om
moleculen zichtbaar te maken.
“Onlangs heeft de Raad van Bestuur
besloten een Erasmus MC-brede verkenningscommissie op te zetten,”
vertelt prof. Krestin. “Die gaat onderzoeken hoe we deze zogeheten molecular imaging kunnen ontwikkelen.
Je kunt er veel methoden voor
gebruiken, bijvoorbeeld fluorescentiemicroscopie, een PET-scan of
MRI.”
Hersenweefsel vervangen
Het zichtbaar maken dat stamcellen
op de plaats van bestemming
komen, is de eerste stap in het
onderzoek. De volgende vraag is of
ze daar ook de juiste functie uitoefenen. Zo ja, dan zijn er veel meer toepassingen denkbaar.
Prof. Krestin: “Misschien kunnen we
op deze manier ook beschadigd
weefsel in de hersenen vervangen. Er
zijn methoden om de functie van de
hersenen zichtbaar te maken, dus die
kunnen we gebruiken. Heel spannend.” I
Proef: stamcellen
toedienen tegen
gevolg hartinfarct
MONITOR
aug/sept 2003
9