24-4-int.Schreur.

INTERVIEW MET JEROEN SCHREUR
DOOR ANDRÉ DE VOS
FOTOGRAFIE WILLY SLINGERLAND
Duurzaamheid is voor ABP nu
echt een beleggingscriterium
Een duurzame beleggingsportefeuille en een kwart minder
bestuur, de zogenaamde ESG-factoren (environment, social,
governance).”
CO2-uitstoot. ABP wil verantwoord beleggen, zonder dat
het rendement kost. “Uiteindelijk bestaan we om goede
pensioenen uit te betalen”, zegt Jeroen Schreur, hoofd
vermogensbeheer bij ABP.
Precies tien jaar geleden zond nieuwsprogramma Zembla ‘Het
clusterbomgevoel’ uit. De uitzending onthulde dat grote Nederlandse
pensioenfondsen belegden in fabrikanten van clusterbommen en
bedrijven die aan kinderarbeid deden. De pensioensector stond op zijn
kop. Vanaf dat moment werd serieus werk gemaakt van duurzaam
beleggen.
Inmiddels is duurzaam beleggen voor pensioenfondsen een van de
belangrijkste thema’s. Zelfs nu de pensioenen achterblijven bij de
verwachtingen van de deelnemers en er veel discussie is over het
stelsel.
ABP, met 2,8 miljoen deelnemers en 380 miljard euro belegd
vermogen het grootste fonds van Nederland, en een van de grootste
beleggers ter wereld, zette in 2015 een nieuwe stap. Het fonds
formuleerde een aantal zeer concrete voornemens. De gehele
portefeuille moet voortaan aan duurzaamheidseisen voldoen. De
CO2 -uitstoot van bedrijven in de aandelenportefeuille moet in 2020
met een kwart zijn teruggebracht. De waarde van de beleggingen met
een ‘hoge duurzaamheidwaarde’ moet verdubbeld worden tot
58 miljard euro. En beleggingen in hernieuwbare energie gaan van
1 naar 5 miljard. Ambitieuze doelen. “Maar we liggen aardig op
koers”, zegt Jeroen Schreur, hoofd vermogensbeheer bij ABP. “De
doelstelling voor 2016 was om de CO2 -uitstoot met tien procent te
verminderen, het ziet ernaar dat we dat hebben gehaald.”
DE UITZENDING VAN ZEMBLA WAS OOK
VOOR ONS EEN WAKE-UP CALL
ABP is al tien jaar bezig met duurzaam beleggen. Waarom?
“Eigenlijk zijn we al langer bezig, maar niet structureel. Vanaf 2000
werkten we met duurzaamheidsscores voor bedrijven. We keken hoe
we met onze portefeuille een hogere score konden behalen dan de
duurzaamheidsscore van de index. En we spraken bedrijven ook al
aan op beleid waar we het niet mee eens waren. De uitzending van
Zembla was ook voor ons een wake-up call. We zijn kritisch gaan
kijken naar onze beleggingen. Wat doen we eigenlijk? Onze
deelnemers vroegen daar ook om. Dat heeft ertoe geleid dat we een
uitsluitingenbeleid zijn gaan hanteren. In bepaalde bedrijven en
landen beleggen we niet. Daarnaast zijn we echt gaan onderzoeken
hoe bedrijven omgaan met zaken als milieu, sociaal beleid en
14
de actuaris maart 2017
# maatschappelijk verantwoord ondernemen en beleggen
Wat is er dan in 2015 veranderd?
“Tot 2015 was de driehoek rendement, risico en kosten leidend bij
beleggingskeuzes. ESG kwam pas daarna, als een soort laag over het
beleggingsbeleid. Nu is duurzaamheid een van de vier criteria waarop
we keuzes baseren. Dat is een heel andere manier van denken.
Vermogensbeheerders, intern bij onze eigen uitvoerder APG maar ook
externe partijen die we inschakelen, moeten nu echt rekening houden
met duurzaamheid als ze ergens in beleggen. Daar selecteren we ze
ook op. Dat is een andere benadering die ze moeten leren. Dat kost
tijd. Beleggers zijn niet gewend om met dit soort aspecten rekening te
houden, het zit niet in hun DNA. Ze denken in eerste plaats in
financiële termen.”
BELEGGERS ZIJN NIET GEWEND OM
MET DIT SOORT ASPECTEN REKENING TE
HOUDEN, HET ZIT NIET IN HUN DNA
Vanwaar dat andere beleid?
“Dat is zo gegroeid. Er kwam meer belangstelling voor het onderwerp,
ook bij onze achterban. Die is heel groot en heel gevarieerd, van
mensen die duurzaamheid helemaal niets interesseert tot zij die
alleen willen investeren in biologisch-dynamische rode paprika’s.
Maar in de breedte leeft de wens om te beleggen in bedrijven die
bijdragen aan een duurzame wereld. Daar willen we aan tegemoet
komen. Bovendien hebben wij als grote speler op de financiële markt
ook de maatschappelijke verantwoordelijkheid om met dit onderwerp
bezig te zijn.”
“We kregen steeds meer kennis over het onderwerp. We zagen
bewijzen dat duurzaam beleggen op termijn geen ander risicorendementprofiel heeft dan traditioneel beleggen. Er waren al veel
onderzoeken die dat uitwezen, maar wij hebben dat zelf nog eens
laten uitzoeken door de Universiteit van Tilburg. Die kwam tot
dezelfde conclusie. Dat heeft ons mede doen besluiten deze stap te
zetten.”
Duurzaam beleggen kost geen geld?
“Het risico-rendementprofiel is over een periode van twintig jaar niet
anders dan van traditionele beleggingen. Met hetzelfde risico kun je
hetzelfde rendement halen. Maar het kan zijn dat duurzame
beleggingen minder risicovol zijn. En dus een lager rendement maken.
Dan moet je dat oplossen in je strategische beleggingsbeleid, door
elders in de portefeuille meer risico te nemen. Bijvoorbeeld met
alternatieve beleggingen. Maar zover zijn we nog niet.”
Want duurzaam beleid mag natuurlijk geen geld kosten.
“Rendement blijft onze primaire doelstelling. We bestaan om goede
pensioenen aan onze deelnemers uit te kunnen betalen.”
WIJ HEBBEN ALS GROTE SPELER OP DE
FINANCIËLE MARKT OOK MAATSCHAPPELIJKE
VERANTWOORDELIJKHEID
Hoe werkt duurzaam beleggen in de praktijk?
“We kiezen voor bedrijven die in hun sector voorop lopen op gebied
van duurzaamheid, bij gelijke rendementen en risico’s: de koplopers.
Tegelijk beleggen we juist ook in bedrijven die nog behoorlijke
stappen moeten maken, en dat ook willen: de beloftes, bedrijven die
willen transformeren. Die aanpak betekent dat we in minder
bedrijven gaan beleggen, zo’n 30 procent minder, verwacht ik. Maar
dat is geen doel op zich. Minder bedrijven, maar grotere posities per
bedrijf. Ik denk dat we ook minder vaak zullen handelen.”
Betekent dat geen groter risico door minder spreiding?
“We beleggen in zo’n 4000 bedrijven. Als daar 30 procent vanaf gaat,
verandert dat amper iets aan onze risicopositie. Dat omslagpunt ligt
eerder bij zo’n 750 bedrijven, dus daar hoeven we ons voorlopig geen
zorgen over te maken.”
Duurzaamheid laat zich lastig meten. Iedereen interpreteert het anders.
Accountants klagen bijvoorbeeld dat er voor CO2 -uitstoot geen harde
regels zijn. Hoe kan ABP dat dan meten?
“Er is nog geen markstandaard, maar wij werken er wel aan, samen
met veel partijen. Bedrijven rapporteren erover. Er ontstaat steeds
meer consensus. Ik denk dat ABP als grote belegger juist kan bijdragen
aan het helpen ontwikkelen van een wereldwijde standaard. We
hebben nu sinds kort de VN duurzame ontwikkelingsdoelen. Die
hanteren wij ook. Dat kan dé standaard worden.”
Hoe gaat ABP die 25% CO2 -reductie bereiken? Door alle vervuilende
bedrijven uit de portefeuille te gooien of juist door ze te dwingen schoner
te werken?
“Vooral dat laatste. Anders wordt onze portefeuille wel schoner, maar
schieten we er als samenleving weinig mee op. Onze nieuwe aanpak
is gericht op insluiting in plaats van uitsluiting. We gaan het gesprek
aan met bedrijven. Op gebied van CO2 -uitstoot, maar ook over
arbeidsomstandigheden. Wat doen ze om die te verbeteren? Degene
die daar het beste in is, die echt stappen maken, maakt de grootste
kans op onze belegging. Het is een continu proces. Het bedrijf dat het
ene moment het beste is, kan in een later stadium worden ingehaald
door een ander. Dat nemen we dan mee in onze beleggingsoverwegingen. Zoals we dat ook bij financiële prestaties doen.”
de actuaris maart 2017
# maatschappelijk verantwoord ondernemen en beleggen
15
DOOR DENNIS HEIJNEN
Hoe gaat u het gesprek aan met bedrijven, de zogenaamde engagement?
“Als wij zaken constateren die anders of beter kunnen, gaan we het
gesprek aan. Eerst sturen we een nette brief, dan bellen we. Als dat
allemaal niet werkt, spreken we ons publiek uit, op de aandeelhoudersvergadering bijvoorbeeld. We trekken op met andere
beleggers. Dat leidt heel vaak tot resultaat.”
BEDRIJVEN DIE DE AFSPRAKEN VAN DE VN
OVER VERANTWOORD ONDERNEMEN
SCHENDEN, KOMEN OOK OP ONZE
UITSLUITINGSLIJST
En als bedrijven helemaal niet willen?
“Bedrijven die de afspraken van de VN over verantwoord ondernemen
schenden, komen ook op onze uitsluitingslijst. Het gesprek houdt een
keer op. Dat hebben we bijvoorbeeld gedaan met Walmart. Die
hebben we aangesproken op de arbeidsomstandigheden en de
mogelijkheid voor personeel om zich te organiseren in vakbonden.
Drie jaar lang. Vergeefs. In dat bedrijf beleggen we dus niet meer,
tenzij het beleid verandert.”
Hoe checkt ABP of een bedrijf ook echt zo duurzaam opereert als het
beweert te doen?
“Daarvoor zijn talrijke bronnen. Duurzaamheidsverslagen, analisten,
maar ook de media en ngo's (niet-gouvernementele organisatie). We
houden onze oren en ogen open. Ook onze eigen mensen en die van
onze vermogensbeheerder APG. Als we bij een bedrijfsbezoek merken
dat zaken niet kloppen, dan spreken we het management daarop
aan.”
JEROEN SCHREUR:
WE STAAN NOG MAAR AAN HET
BEGIN VAN DIT TRAJECT
Jeroen Schreur (46) studeerde econometrie in Groningen.
Hij ging direct na zijn afstuderen in 1995 in de
pensioensector aan de slag, als onderzoeksanalist bij het
Philips Pensioenfonds. In 1999 stapte hij over naar ABP,
waarvoor hij in de VS en Hong Kong zat. Sinds 2010 is hij
hoofd vermogensbeheer bij pensioenfonds ABP. Hij is
verantwoordelijk voor de wijze waarop ABP belegt; APG
doet de feitelijke uitvoering.
16
Mensen denken bij duurzaam beleggen aan biologische
landbouwbedrijven en windmolens. Maar het ABP sluit duurzaam
beleggen in oliebedrijven of tolwegen niet uit. Is dat niet raar?
“We kunnen ons beleggingsbeleid niet beperken tot alleen de heel
duurzame bedrijven. Ons uitsluitingenbeleid is niet veranderd. We
beleggen in dezelfde sectoren en landen. Maar daarbinnen gaan we
voor de koplopers en de beloftes. Het aantal puur duurzame
bedrijven, zeg maar de zonnecollectorenfabrikanten, is beperkt. We
gaan van één naar vijf miljard euro in duurzame energie. Een
vervijfvoudiging is best spectaculair; sneller is niet verantwoord. Het
is moeilijk om voldoende goede beleggingsmogelijkheden te vinden.
Maar ik ben optimistisch over de innovatie in duurzame energie.
Vergelijk het met computers. We zitten met duurzame energie nog in
het floppy-tijdperk, die zwarte schijven met een opslag van 360kb.
Voor computers hebben we nu SD-kaarten met 200 gigabyte. Die kant
gaat het met duurzame energie ook op.”
Voor duurzame beleggingen was 2016 geen topjaar. Een extra belegging
in olie had veel meer opgeleverd. Fijn voor de gepensioneerden.
“Ja, in dat ene jaar. Maar wij kijken naar de lange termijn. En dan
zijn de resultaten niet wezenlijk anders. Bovendien zijn wij er niet op
uit om op korte termijn de markt te verslaan. Onze stijl van actief
beleggen bestaat uit het gericht zoeken van de juiste bedrijven.”
2020 nadert al snel. Wat is de volgende stap in het
duurzaamheidsbeleid?
“We gaan volgend jaar ons strategisch beleggingsbeleid voor de
periode 2019-2022 bespreken. Dan kijken we ook hoe we verder gaan
met dit thema. We staan nog maar aan het begin van dit traject. We
nemen de tijd voor deze transitie, dat moet ook. We hebben nog geen
vijf kilometer van de marathon afgelegd.”
Wat heeft u tot nu het meest verrast in deze transitie?
“Hoeveel andere beleggers hier óók mee bezig zijn. Duurzaam beleggen
verspreidt zich over de financiële sector als een olievlek, hoewel dat
misschien niet de gelukkigste term is. Je ziet de beleggingswereld
veranderen. We hadden laatst een bijeenkomst waar ook Nyenrode
aanwezig was. Die leiden veel mensen in de financiële sector op. Ze
beseffen dat dit onderwerp in de opleiding moet, van pensioenbestuurders, van professionele beleggers. Dit is geen voorbijgaande
trend.” ■
de actuaris maart 2017
# maatschappelijk verantwoord ondernemen en beleggen
Verzekeraars in gesprek over
convenant internationaal MVO
Het Verbond van Verzekeraars zit sinds kort om de tafel
met de overheid, vakbonden en NGO's om te komen tot
een convenant over internationaal maatschappelijk
verantwoord ondernemen. Daarin worden afspraken
gemaakt over verantwoord beleggen, bijvoorbeeld als het
gaat om mensenrechten, milieu en dierenwelzijn.
FORSE IMPACT
Nederlandse verzekeraars hebben samen rond de 540 miljard euro op de
balans staan. Het grootste gedeelte daarvan is belegd in staatsobligaties,
maar een substantieel deel wordt ook belegd in aandelen en bedrijfsobligaties. Daarmee kunnen ze een forse impact hebben.
MVO
Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) is de afgelopen jaren
terecht steeds belangrijker geworden en ook verzekeraars doen hier veel
aan. Zo heeft het Verbond sinds 1 januari 2012 een code Duurzaam
Beleggen, die onder andere is gebaseerd op de Principles for Responsible
Investment en de Global Compact van de Verenigde Naties. Daarnaast zijn
veel individuele verzekeraars bezig met MVO, en rapporteren ze daar ook
over.
D. Heijnen MSc werkt als beleidsadviseur Financieel-Economische
Zaken bij het Verbond van Verzekeraars. Hij houdt zich daar
voornamelijk bezig met algemeen economisch beleid,
belastingzaken, risk management en beleggingsbeleid.
Maatschappelijk en Ondernemend zijn de speerpunten van de
verzekeringssector, daar maakt maatschappelijk verantwoord
beleggen een belangrijk onderdeel van uit. Dennis studeerde
algemene economie en politicologie aan de VU in Amsterdam.
CONVENANT
Het is goed dat verzekeraars nu samen met ngo’s gaan kijken of ze hun
beleid verder kunnen aanscherpen. Er is ook een rol voor de overheid en
NGO's (niet-gouvernementele organisatie) Zij kunnen investeerders helpen
bij het opsporen van schendingen bij bedrijven waarin wordt geïnvesteerd.
Van een goede en open dialoog met realistische doelstellingen kan
uiteindelijk iedereen profiteren.
De gesprekken over het internationale MVO-convenant vloeien voort uit
een oproep van minister Lilianne Ploumen van Buitenlandse Handel en
Ontwikkelingssamenwerking. Na het instorten van een textielfabriek in
Bangladesh in 2013 pleitte zij voor afspraken tussen het Nederlandse
bedrijfsleven en NGO's over internationaal MVO. De verzekeringssector heeft
deze handschoen via het Verbond van Verzekeraars meteen opgepakt.
Aan de gesprekken doen het Verbond, de ministeries van Buitenlandse
Zaken en Financiën, FNV, Oxfam Novib, Amnesty International, PAX, Natuur
& Milieu, Save the Children en World Animal Protection Nederland mee. De
Sociaal-Economische Raad (SER) begeleidt het proces. De banken- en de
textielsector sloten eerder al een soortgelijk convenant af.
MEER INITIATIEVEN
Het convenant is slechts één van de initiatieven over duurzaam investeren
waarbij verzekeraars momenteel betrokken zijn. Zo is het Verbond van
Verzekeraars ook actief betrokken bij het DNB Platform Duurzaam
Financieren. Partijen in de financiële sector en de overheid kijken onder
leiding van DNB hoe de aandacht voor duurzame financiering in de
financiële sector verder kan worden vergroot en gestimuleerd. ■
de actuaris maart 2017
# maatschappelijk verantwoord ondernemen en beleggen
17