Verband tussen bacteriën in ontlasting en ziekte

Tekst Ellen Brand
Verband tussen bacteriën in ontlasting en ziekte
Onderzoek met
een luchtje
Bacteriën in de ontlasting kunnen
bepalen of iemand gevoelig is voor een
bepaalde ziekte of juist niet. Onderzoekers binnen ERGO en Generation R
gaan daarom poep inzamelen bij de
deelnemers.
R
obert Kraaij, onderzoeker bij het Genetisch Laborato­
rium van de afdeling Inwendige Geneeskunde, legt uit
waarom hij en collega’s van vele andere specialismen
op zoek gaan naar de bacteriestammen in de ontlasting,
de zogenaamde darmflora. “Er zijn aanwijzingen voor een
verband tussen bacteriën in de darm enerzijds en aandoenin­
gen zoals overgewicht, de ziekte van Crohn, astma en eczeem
aan de andere kant. Sinds kort is het met de zogenaamde Next
Generation Sequencing methode technisch mogelijk om op
basis van DNA de samenstelling van de darmflora snel boven
tafel te krijgen.”
Een kilo
Een mens draagt meer dan een kilo bacteriën bij zich. De
meeste zijn goed voor het lichaam, ze zorgen bijvoorbeeld voor
het verteren van voedsel of het aanmaken van vitamines. Maar
de keerzijde is dat ze verantwoordelijk zijn voor het ontstaan
van ziekten. De onderzoekers gaan ervan uit dat de ziekte niet
wordt veroorzaakt door één bepaalde bacterie, maar juist door
een bepaalde combinatie van stammen.
Envelop
Als het aan Kraaij ligt, vraagt hij de komende tijd 20.000
deelnemers van de twee grote Rotterdamse bevolkings­
onderzoekingen, ERGO en Generation R (zie kadertekst), mee
te doen aan het onderzoek. Ze krijgen een soort tupperware
bakje mee naar huis dat ze door middel van een houder op het
toilet kunnen bevestigen. Daar komt de ontlasting in terecht.
Een heel kleine hoeveelheid daarvan sturen de deelnemers
via een speciale envelop naar het Erasmus MC, waar het wordt
geregistreerd, ingevroren en bewaard.
Binnen een dag kan vervolgens het hele bacterie-DNA worden
bepaald van de poep van een persoon, en binnen veertien
dagen zelfs van vijftig individuen. “We doen er dagelijks veel
44
ERGO en Generation R
ERGO is het bevolkingsonderzoek onder 45-plussers in de
Rotterdamse wijk Ommoord om meer te weten te komen over
het ontstaan en verloop van ziekten bij ouderen. Generation R
onderzoekt de groei, ontwikkeling en gezondheid van bijna
10.000 kinderen in Rotterdam. De kinderen worden gevolgd
vanaf de vroege zwangerschap tot aan hun jonge volwassenheid. Beide onderzoeken worden uitgevoerd door het Erasmus MC.
meer dan één en we kunnen nu echt wel spreken van een
recordtempo. Rond 2000 deden we er tien jaar over om het
genoom (totale DNA, red.) van één mens te analyseren.”
Dieet
Wanneer het duidelijk is welke bacteriesamenstelling welke
aandoening kan veroorzaken, kunnen mogelijkheden worden
onderzocht om daar wat tegen te doen, zegt Kraaij. “Je kunt
dan denken aan specifieke medicatie, zoals bepaalde antibio­
tica, maar misschien ook aan veranderingen in het dieet, zoals
drankyoghurtjes.”
Volgens Kraaij speelt de darmflora ook een rol bij het ontstaan
van overgewicht. “Wanneer die relatie duidelijker wordt - om
welke bacteriën gaat het en hoe doen ze dat? - zou bijvoorbeeld
kunnen worden besloten om die bacteriën helemaal te ver­
wijderen en te vervangen door een andere bacteriepopulatie.
We spreken dan van een poeptransplantatie. Dat is een heel
nieuwe methode. Bij muizenexperimenten zijn al de eerste
veelbelovende resultaten geboekt.”
De onderzoeker legt uit dat in dat geval eerst de ‘foute’ bacte­
riën worden verwijderd om daarna via een slangetje nieuwe
in te brengen, afkomstig van een donor, zodat die hun werk
kunnen doen.
Tien jaar
Het uiteindelijke doel van het onderzoek is de verbanden
tussen de darmflora en bepaalde ziekten in kaart te bren­
gen en vervolgens patiënten een betere behandeling aan te
kunnen bieden. Kraaij verwacht dat pakweg over tien jaar bij
elke nieuwe patiënt die zich meldt in het ziekenhuis, dus niet
alleen degenen met een infectie, standaard behalve bloed ook
bacteriën worden afgenomen voor DNA onderzoek.
juni 2012 • Monitor
Toekomstmuziek:
poeptrans­plantatie tegen
overgewicht
Monitor • juni 2012
45