Het grootste gemis in het Verdrag is het individuele klachtrecht van

Bachelor scriptie 2010
Santa’s klacht.
Een Individueel klachtrecht voor kinderen.
Naam:
Studie:
Datum:
Scriptiebegeleider:
Woorden:
Pagina’s:
Sara Veerman
Rechtsgeleerdheid
17-05-2010
Helen Hamzei
4985
17
Inhoudsopgave
1.
2.
3.
4.
Inleiding
Wat is een kind onder het IVRK?
Wat is een individueel klachtrecht?
In hoeverre heeft een kind rechtsbekwaamheid?
• Rechtsbekwaamheid in Nederland
• Rechtsbekwaamheid onder het internationale recht.
5. Waarom zou een individueel klachtrecht nodig zijn?
6. Bestaande individuele klachtrecht mechanismes.
• IVBPR
• EVRM
7. Tegenargumenten
• Het Comité heeft onvoldoende uitrusting.
• Te weinig gebruik van andere
bestaande klachtrecht mechanismes.
• Kinderen hebben te weinig kennis en middelen
om een klacht in te dienen.
• Nationale middelen zijn toereikend genoeg.
• De uitspraken zijn niet bindend.
8. Voorargumenten
• Kinderen kunnen hun klachten aan
een deskundig Comité voorleggen.
• Extra druk op staten is goed
voor een dynamische rechtsontwikkeling
9. Een individueel klachtrecht bij het Internationaal Strafhof.
10. Nadeel
• Kinderrechten vallen niet onder de jurisdictie van het ISH.
11. Voordelen
• Minder grove schendingen worden dan ook beoordeeld.
• Uitspraken van het ISH zijn bindend.
• Proceskostenvergoeding
12. Conclusie
13. Literatuurlijst
Pagina
3
4
4
4
5
6
7
7
7
8
8
9
9
10
10
11
11
11
12
12
12
12
13
13
13
13
13
15
2
Inleiding
In de afgelopen tien jaar alleen al zijn tijdens gewapende conflicten naar schatting twee
miljoen kinderen om het leven gekomen, daarnaast zijn zes miljoen kinderen lichamelijk
verminkt. Door conflicten verliezen kinderen hun ouders en andere verzorgers. Veel
kinderen worden ontvoerd of overgehaald om deel te nemen aan deze conflicten, de
zogenaamde kindsoldaten.1
Een voorbeeld van een voormalig kindsoldaat is Santa. Santa was 11 toen zij uit haar huis
werd ontvoerd. Zij moest toe zien hoe leeftijdsgenootjes voor haar ogen gedood werden
om zo de andere kinderen af te schrikken. Haar ouders werden gedood in een schietpartij.
Santa was gedwongen om op plundertochten mee te gaan. Tijdens haar militaire training
werd zij als vrouw aan de aan de commandant gegeven. Zij zou de komende jaren één
van zijn zeven seksslaven zijn. Uiteindelijk werd zij gepakt door het regeringsleger,
waarna zij gelukkig naar school kon gaan.2
Santa heeft op grond van het Internationaal Verdrag voor de Rechten van het Kind
(IVRK) heel veel materiële rechten, deze staan in artikel 1-41 IVRK. Staten zijn verplicht
deze rechten te waarborgen.3 Maar wat als de Staat deze rechten van Santa niet heeft
gewaarborgd? Hoe moet zij dan haar rechten afdwingen bij de Staat. Santa kan bepaalde
rechten af dwingen bij het Internationaal Strafhof. Zo kan zij naar het Internationaal
Strafhof stappen als zij slachtoffer is van verkrachting, gedwongen prostitutie, seksuele
slavernij, oorlogsmisdaden en misdaden van grensoverschrijdende of binnenlandse
agressie.4
Het recht van een kind op een zelfstandige toegang tot de rechter is een onderwerp dat op
nationaal niveau moet worden bepaald.5 Op grond van artikel 4 IVRK moeten staten
namelijk hun nationale wetgeving zo veel mogelijk in overeenstemming met het IVRK
brengen, maar dit betekent niet het in strijd met het IVRK is als een kind wettelijke
vertegenwoordiging nodig heeft om te kunnen procederen.6 Het Internationaal Strafhof is
complementair aan nationale gerechten (artikel 1 Statuut van Rome). Dit betekent dat het
Internationaal Strafhof alleen tot berechting zal overgaan als een staat afziet van nationale
vervolging of onwillig is om te vervolgen (artikel 17 Statuut van Rome). Dit houdt in dat
het nationale recht niet van toepassing is en dat het recht op een zelfstandige toegang
door het Internationaal Strafhof zelf wordt bepaald. Maar kan zij dit zelfstandig doen?
Een wettelijke vertegenwoordiger zoeken is voor Santa een groot probleem nu haar
ouders niet meer leven. Santa zou dus een zelfstandig recht tot klagen moeten krijgen,
zodat het mogelijk is zonder wettelijke vertegenwoordiger een klacht kan indienen.
1
http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cmsUpload/10019.nl08.pdf
http://www.childsoldiers.net
3
Belgische Senaat ZITTING 2000-2001 .16 JULI 2001. Rechten van het kind. AANBEVELINGEN VAN
DE VERENIGDE COMMISSIES VOOR DE JUSTITIE EN VOOR DE SOCIALE
AANGELEGENHEDEN. Wetgevingsstuk nr. 2-725/3.
4
Meuwese, Blaak en Kaandorp 2005 p.591.
5
Meuwese, Blaak en Kaandorp 2005 p.122.
6
CRC/GC/2002/2 15-11- 2002 Pre-trial Chamber I
2
3
De vraag die ik ga beantwoorden is dan ook: is een individuele klachtrechtprocedure
onder het IVRK een zinvol rechtsmiddel voor kinderen?
Allereerst zal ik de situatie, voor kinderen die willen procederen, zoals hij nu in
Nederland is laten zien en dit vergelijken met het Internationaal recht, meer specifiek met
het Internationaal Strafhof en de rechtspositie onder het IVRK. Aan de hand van voor- en
tegen argumenten ga ik laten zien dat een klachtrecht onder het IVRK hoognodig is en
daar beter op zijn plaats is dan onder het ISH.
Wat is een kind onder het IVRK?
In artikel 1 van het IVRK wordt een kind omschreven als “elke persoon
onder de leeftijd van 18 jaar, tenzij de nationale wet beslist dat meerderjarigheid wordt
bereikt op een vroegere leeftijd”.
Wat is een individueel klachtrecht?
Een individuele klachtrecht procedure zorgt ervoor dat individuen, groepen of hun
vertegenwoordigers die menen dat hun rechten zijn geschonden door een staat dat partij
is bij een verdrag of overeenkomst, die klacht kunnen indienen bij de bevoegde
commissie, het kinderrechtencomité van het IVRK of bij het Internationaal Strafhof.
Voorwaarde is wel dat de Staat de bevoegdheid daarvan heeft erkend.7
De klachten kunnen worden ingediend door het kind zelf, maar ook namens het kind. Bij
jonge kinderen is geen toestemming nodig als de ouders de klacht indienen. Deze
toestemming is ook niet nodig als het kind in de gevangenis zit en geen contact mag
hebben met de buitenwereld. 8 Ook bij kinderen die zijn overleden hebben de ouders geen
toestemming meer nodig. Zij zijn namelijk volgens the Pre-trail Chamber I geen
natuurlijk persoon meer.9
Onder de verdragen die al een individuele klachtrecht procedure hebben is het niet nodig
om een advocaat te nemen, alhoewel het wel handiger is voor het begrip en de voortgang
van het proces. Er worden bij de bestaande individuele klachtrecht procedures geen
proceskosten vergoed.7
In hoeverre heeft een kind rechtsbekwaamheid?
Een natuurlijk persoon kan een beperkte internationale rechtssubjectiviteit hebben, dat
wil zeggen dat hij of zij de juridische bekwaamheid heeft om binnen de internationale
rechtsorde deel te nemen aan het rechtsverkeer.10 In de praktijk betekent dit dat
7
Task/Tekst 8.3.1. campaign for a CRC complaints mechanism. Crinmail 948 15-01-2008
http://www2.ohchr.org/english/bodies/petitions/individual.htm#against
9
ICC-02/05-111-Corr 14-12-2007, p. 18. Pre-trial chamber I
10
Nollkaemper 2009 p.48.
8
4
natuurlijke personen in een aantal gevallen ook de procedurele mogelijkheid hebben om
hun rechten zelf op internationaal niveau te kunnen afdwingen.11
Rechtsbekwaamheid in Nederland.
De internationale rechtsubjectiviteit van natuurlijke personen verschilt echter veel van die
in onze nationale rechtsorde. In Nederland hebben natuurlijke rechtspersonen van
rechtswege rechtssubjectiviteit, op het moment van hun geboorte. (artikel 1:1 BW) 12 In
het internationale recht is hun rechtssubjectiviteit afhankelijk van de verdragen waar de
staten lid van zijn. Een voorbeeld hiervan is het Europees Verdrag van de Rechten van de
Mens (EVRM). Natuurlijke personen waarvan de rechten van het EVRM van zijn
geschonden zijn bekwaam om bij het Europees Hof van de rechten van de Mens een
zelfstandige procedure tegen de verantwoordelijk staat beginnen.6 Maar als de Staat niet
lid is van het EVRM is er geen mogelijkheid tot een procedure op grond van het EVRM.
Kinderen hebben in Nederland beperkte handelingsbekwaamheid.13 In de meeste gevallen
heeft de minderjarige toestemming van zijn wettelijke vertegenwoordigers nodig, maar
bij alledaagse handelingen zoals het kopen van consumptie artikelen wordt die
toestemming geacht gegeven te zijn. (artikel 1:234 BW) 14
Alhoewel het in de wet nergens uitdrukkelijk wordt bepaald, wordt er over het algemeen
aangenomen dat een minderjarige niet zonder vertegenwoordiger kan procederen. Dit kan
worden afgeleid uit artikel 1:253 i, lid 1 BW. Hier wordt bepaald dat ouders kinderen
vertegenwoordigen in burgerlijke handelingen. 15 Maar in bepaalde gevallen kan een kind
wel zelfstandig procederen ( o.a. artikel 1:227 lid 5, 1:235 lid 4, 1:253ha lid 5 en 7:447
lid 3 BW). In het administratieve recht kan een kind zelfstandig procederen als hij in staat
is tot een redelijke waardering van hun belangen (artikel 8:21 lid 2 AWB). In de praktijk
blijkt dat bij een kortgeding kinderen regelmatig als zelfstandige procespartij te mogen
optreden, als gedaagde of als eiser.16Als een kind niet zelfstandig kan procederen kan er
een bijzondere curator worden benoemd (artikel 1:250 BW). Die behartigt dan de
belangen van het kind. In een aantal gevallen kan het kind de rechter ook informeel
inschakelen (artikel 1:251a en 1:337g BW).17
Als een minderjarige als procespartij optreedt, alleen of met vertegenwoordiger, dan
komt hij in beginsel in aanmerking voor gefinancierde rechtsbijstand. Of het kind dan
toch nog een deel moet zelf betalen wordt mede bepaald door het inkomen en vermogen
van de ouders (artikel 35 lid 1 Jo artikel 34 lid 1 Wet op de rechtsbijstand). Dit geldt niet
als de minderjarige ouder dan 16 jaar en uitwonend is, als de minderjarige thuis woont en
11
Nollkaemper 2009 p.58.
Nollkaemper 2009 p.57.
13
Doek en Vlaardingerbroek 2009 p.227.
14
Doek 2004 p.12.
15
Doek en Vlaardingerbroek 2009 p.240.
16
Doek en Vlaardingerbroek 2009 p.242. Voorbeelden van uitspraken zijn: Pres. Rb. Alkmaar 9-2-1981,
KG 1981,4 en Hof Amsterdam 13-7-1989, NJ 1992, 504.
17
Doek 2004 p.13.
12
5
de ouders geen kinderbijslag krijgen voor het kind of als het om een geschil met de
ouder(s) gaat.18
Rechtsbekwaamheid onder het internationale recht.
Onder het internationale recht heeft het kind heel veel rechten. Het IVRK bevat een
uitgebreide lijst van die rechten. Het IVRK is opgebouwd uit drie delen. Allereerst de
inhoudelijke rechten van kinderen (artikelen 1-41), zoals bijvoorbeeld het recht van
onderwijs, het recht op gezondheidszorg en het recht op voedsel. In artikel 12 IVRK is
het participatie recht van kinderen opgenomen. Dit houdt in dat kinderen het recht hebben
vrij hun mening te geven in zaken waar het om hun belangen gaat. 19 Het tweede deel
bevat de artikelen over toezicht en verslaggeving van kinderrechten (artikelen 42-45). Het
laatste deel bevat artikelen over de toepassing van kinderrechten (artikelen 46-54).20
Maar ook onder andere verdragen hebben kinderen rechten, zoals onder het Internationaal
Verdrag inzake Burgerlijke en Politieke Rechten (IVBPR). Op grond van artikel 24 van
het IVBPR hebben kinderen recht op een nationaliteit en mogen ze niet gediscrimineerd
worden. Ook Europees verdrag van de Rechten van de Mens (EVRM) is van toepassing
op kinderen. Hierin wordt direct en indirect in de artikelen naar kinderen verwezen.
Direct wordt er naar kinderen verwezen in twee artikelen, namelijk inzake de
vrijheidsberoving (artikel 5) en inzake de bijzondere bescherming bij de openbaarheid
van processen (artikel 6 lid 1). Indirect wordt er in meerdere artikelen verwezen naar
kinderen, zoals het artikel inzake het recht op privé leven (artikel 8 lid 1). 21
Op grond van het IVRK heeft het kind rechtssubjectiviteit. Het kind is een drager van
rechten en heeft het recht om te participeren bij belangrijke beslissingen. 22 Echter het
kind heeft geen processuele bekwaamheid onder het IVRK, aangezien een kind deze
rechten niet zelfstandig kan afdwingen. Ook kan een kind niet zelfstandig een klacht
indienen bij het Internationaal Strafhof. Als een kind naar het Internationaal Strafhof wil
gaan heeft hij een vertegenwoordiger nodig, artikel 89 lid 3 van de Rules of Procedure
and Evidence. Echter dit artikel geeft geen verplichting tot vertegenwoordiger. In de
praktijk blijkt dat dit wel wordt verwacht. Uitspraken van de chamber geven aan dat het
gebruikelijk is dat een minderjarige vertegenwoordigd wordt. 23 In the zaak Lubunga werd
er door de office of public counsel for the defence gevraagd aan de Pre-trial chamber om
een wettelijke vertegenwoordiger te gebieden voor de slachtoffers.24 Maar ook in een
zaak over Uganda vindt de rechter dat het nodig is voor de voortgang van het proces dat
de slachtoffers om een wettelijke vertegenwoordiger nemen. 25 Voor deze
vertegenwoordiging is wel een toestemming nodig van de minderjarige, als dat kan.
18
Doek en Vlaardingerbroek 2009 p.242-243.
CRC/C/GC/12, 20 July 2009The right of the child to be heard. P.8.
20
Internationaal Verdrag inzake de rechten van het Kind.
21
Verhellen 2005 p. 163-164.
22
Buck 2005 p.47.
23
ICC-01/04-01/06-2065-Anx2 23-07-2009. Trial Chamber I .P. 7.
19
24
ICC-01/04-OA4 OA5 OA6, 30-06-2008. The Pre-trial Chamber.
25
ICC-02/04-01/05-356 21-11-2008. Pre-trail chamber II
6
Uit artikel 89 lid3 komt voort dat de vertegenwoordiger geen vader of moeder of een
wettelijke voogd hoeft te zijn, want de “the person acting” is ongedefinieerd en
onbeperkt.26 Volgens de Trail Chamber I houdt dit in dat de vertegenwoordiger geen
familielid of wettelijke vertegenwoordiger hoeft te zijn.
Waarom zou een individueel klachtrecht nodig zijn?
Het IVRK is het enige mensenrechten verdrag dat een systeem waar schendingen
verplicht aangegeven moeten worden, maar niet ter aanvulling daarvan een individueel
klachtrecht heeft. 27 Dit vormt een probleem omdat staten verplicht zijn om in hun
rechtssysteem de rechten van kinderen te waarborgen 28, maar als staten dit niet doen dan
hebben kinderen geen mogelijkheid om naar een instantie te gaan om een klacht in te
dienen.
Kinderen moeten eerst de nationale rechtsmiddelen uitputten. Omdat kinderen over het
algemeen in de meeste landen niet procesbekwaam zijn, kunnen kinderen niet zonder
vertegenwoordiger naar de rechter toe te stappen.15 Voor oorlogssoldaatjes als Santa
levert dit grote problemen op. Vaak hebben zijn, net als Santa, geen ouders meer. Met als
gevolg dat zij met hun klachten niet naar een rechter kunnen. Waar moeten kinderen als
Santa zonder vertegenwoordiger dan heen? Het individueel klachtrecht biedt hier een
oplossing voor. Daarmee kunnen zij zonder vertegenwoordiger toch naar een
internationale rechter.
Verslagen van het IVRK, UNICEF, andere VN agentschappen, NGO’s en mensenrechten
instituties laten zien dat er in elk land van de wereld nog steeds wijdverbreid en vaak
ernstige schendingen van de rechten van kinderen zijn.29 Juist omdat er nog zoveel
schendingen van kinderrechten zijn is het nodig om daar wat aan te doen door middel van
een individueel klachtrecht.
Bestaande individuele klachtrecht mechanismes.
Twee voorbeelden, het IVBPR en het EVRM, laten zien hoe individuele klachtrecht
procedures waar kinderen een beroep op kunnen doen in praktijk werken.
Internationaal Verdrag inzake Burgerlijke en Politieke Rechten (IVBPR)
Artikel 2 van het optioneel protocol behorend bij IVBPR geeft aan burgers een
individueel klachtrecht, indien staten lid zijn van dat optioneel protocol. Kinderen hebben
dus ook een individueel klachtrecht. Deze klachten worden behandeld door
Mensenrechtencomité. Dit Comité behandeld ook de verslagen van de staten en
beoordeeld deze (artikel 41). De uitspraken die het Mensenrechtencomité over de
26
ICC-01/04-01/06-2065-Anx2 23-07-2009. Trial Chamber I P. 15
Task/Tekst 8.3.1. campaign for a CRC complaints mechanism. Crinmail 948 15-01-2008
28
Belgische Senaat ZITTING 2000-2001 .16 JULI 2001. Rechten van het kind. AANBEVELINGEN VAN
DE VERENIGDE COMMISSIES VOOR DE JUSTITIE EN VOOR DE SOCIALE
AANGELEGENHEDEN, Wetgevingsstuk nr. 2-725/3.
29
Briefing Paper. Children’s use of international and regional human rights complaints/communications
procedures. 11/02/2009.
27
7
klachten doet zijn niet bindend. Het maakt alleen zijn inzichten bekend aan de
desbetreffende staat die partij is een aan de klager (artikel 5 lid 4). Maar in praktijk
worden de uitspraken van het Mensenrechtencomité door de aangeklaagde staten
gerespecteerd.30 Wel moeten burgers die een klacht willen indienen eerst alle nationale
middelen uitputten (artikel 5 lid 2 sub b van het facultatief protocol).
Uit onderzoek van 2009 is gebleken dat er sinds het klachtrecht van het IVBPR bestaat,
er meer dan 1800 klachten zijn geweest. In 2008 waren dat er 70, waarvan er 6 werden
ingediend door kinderen. Deze klachten werden wel door vertegenwoordigers ingediend.
Dit laat wel zien dat er weinig klachten door kinderen zelfstandig worden ingediend bij
het IVBPR.31
Europees Verdrag van de Rechten van de Mens (EVRM)
Artikel 34 EVRM bevat het individueel klachtrecht onder het EVRM. De klachten
worden voor het Europees Hof van de Rechten van de Mens (EHRM) gebracht. Het
EHRM is ook bevoegd adviezen te geven en klachten tussen staten over de naleving van
het EVRM te behandelen (artikel 32 EVRM). Dit klachtrecht is voor ieder individu,
minderjarigen zijn daarvan niet uitgesloten.32 Eerst moeten alle nationale rechtsmiddelen
worden uitgeput (artikel 35). Hierdoor hebben kinderen toch een vertegenwoordiger
nodig, maar als hun beroep wordt afgewezen kunnen zij alsnog zelfstandig een klacht
indienen bij de Europese Commissie in Straatsburg.33 In tegendeel tot het IVBPR zijn de
uitspraken van het EHRM wel bindend. Het individueel klachtrecht namelijk niet
opgenomen in een facultatief protocol, maar in het EVRM zelf. Dit zorgt er ook voor dat
burgers tegen alle staten die lid zijn van het EVRM kunnen klagen.
Alhoewel het EVRM meer klachten heeft ontvangen van kinderen dan het IVBPR blijft
het getal toch klein.34 Veel klachten van kinderen worden ingediend door
vertegenwoordigers, maar er zijn ook kinderen die zelfstandig klagen. 35
Tegenargumenten
Er zitten heel wat bezwaren aan een individueel klachtrecht, niet alleen aan het
klachtrecht zelf maar ook aan de mogelijkheid om het individueel klachtrecht onder het
Comité voor de rechten van het Kind te laten vallen.
30
Prakken en Spronken 2009 p.683.
Briefing Paper. Children’s use of international and regional human rights complaints/communications
procedures. 11/02/2009.
32
Vlaardingenbroek, Blankman, Heide, van der Linden, Punselie en Raak-Kuiper 2008 p.10.
33
ECRM 16 December 1974, Sosjale Joenit, D&R volume 2 (1975) p.118. NJ 1975, 474. M.nt. EEA.
34
EUROPEAN COURT OF HUMAN RIGHTS statistics 1/1-30/4/2010.
http://www.echr.coe.int/NR/rdonlyres/8699082A-A7B9-47E2-893F-5685A72B78FB/0/Statistics_2010.pdf
35
Briefing Paper. Children’s use of international and regional human rights complaints/communications
procedures. 11/02/2009.
Voorbeelden van zaken waar kinderen zelf procedeerden: Tyrer v UK, 1978, Nielsen v Denmark, 1988 en
D.G. v Ireland, 2002.
31
8
Het Comité heeft onvoldoende uitrusting.
Zo is het kinderrechtecomité onvoldoende uitgerust om een individuele klachtrecht
procedure aan te kunnen.36 Het Comité heeft gewoonweg te weinig capaciteit om boven
op hun huidige werk ook nog de klachten van de individuele klachtrecht procedure te
verwerken.37 Dit zorgt ervoor dat het Comité minder tijd over houdt om het IVRK te
promoten. Onafhankelijke instituties die individuele zaken en klachten moeten
behandelen hebben dit ook al aangegeven.38
Dit zou betekenen dat het kinderrechtencomité daarvoor uitgebreid moet worden. 39 Het
Comité heeft al eerder bewezen opgewassen te zijn tegen een uitbreiding. Na de eerste
twee optionele protocollen40 is het Comité ook succesvol uitgebreid. Daarnaast zouden er
een tijdelijk tweekamer systeem en andere aanvullende middelen kunnen worden ingezet
om de achterstand weg te werken.41 Het IVBPR laat zien dat het voor een comité
mogelijk is om ook klachten te verwerken.
Te weinig gebruik van andere bestaande klachtrecht mechanismes.
Ook heeft de NGO groep van de IVRK klachtrecht mechanisme werkgroep onder al
bestaande individuele klachtrechtmechanismes op grond van andere internationale of
nationale mensenrechtenverdragen gekeken naar zaken waar kinderen de aanvragers
waren. Hieruit blijkt dat er weinig gebruik van deze bestaande klachtrecht mechanismes
wordt gemaakt door kinderen of door vertegenwoordigers van kinderen. Zo heeft
bijvoorbeeld het Comité van het IVBPR heeft in het jaar 2008 maar 6 klachten42 van
kinderen gekregen, waarvan er 5 teruggestuurd werden naar de nationale rechter omdat
de nationale rechts middelen niet waren uitgeput. Maar volgens het onderzoek kregen
ook het EVRM en andere onderzochte individuele klachtrecht procedures kregen weinig
klachten van kinderen.43 Dit kan betekenen dat er geen vraag is naar een nieuw
klachtrecht onder het IVRK.
Echter dit wil niet zeggen dat kinderen en hun vertegenwoordigers niet geneigd zijn om
klachten in te dienen. Meestal weten kinderen en vertegenwoordigers niet van de
36
Belgische Senaat ZITTING 2000-2001 .16 JULI 2001. Rechten van het kind. AANBEVELINGEN VAN
DE VERENIGDE COMMISSIES VOOR DE JUSTITIE EN VOOR DE SOCIALE
AANGELEGENHEDEN, Wetgevingsstuk nr. 2-725/3.
37
Task/Tekst 8.3.1. campaign for a CRC complaints mechanism. Crinmail 948 15-01-2008
38
UNICEF, Summary Report: STUDY ON THE IMPACT OF THE IMPLEMENTATION OF THE
CONVENTION ON THE RIGHTS OF THE CHILD.
39
ICC-01/04-01/06-2065-Anx2 23-07-2009. Trial Chamber I P. 15
40
1. Facultatief Protocol bij het Verdrag inzake de rechten van het kind inzake de betrokkenheid van
kinderen bij gewapende conflicten.
2. Facultatief Protocol bij het Verdrag inzake de Rechten van het Kind betreffende de verkoop van
kinderen, kinderprostitutie en kinderpornografie.
41
Task/Tekst 8.3.1. campaign for a CRC complaints mechanism. Crinmail 948 15-01-2008
42
Voorbeelden klachten van kinderen: Communication No. 1496/2006, Communication No. 1513/2006,
Communication No. 1513/2006.
43
Briefing Paper. Children’s use of international and regional human rights complaints/communications
procedures. 11/02/2009.
Voorbeeld “in naam van het kind”: Application no. 23763/94.
Voorbeelden van zaken waar kinderen zelf procedeerden: Tyrer v UK, 1978, Nielsen v Denmark, 1988 en
D.G. v Ireland, 2002.
9
bestaande klachtrechten af. Daarnaast laat de rapportage procedure van het IVRK zien
dat veel kinderen en hun vertegenwoordigers niet de middelen hebben om op nationaal
niveau tegen schendingen op te komen.31 Deze kinderen kunnen geen kant meer op nu ze
niet de nationale rechtsmiddelen kunnen uitputten, hetgeen een vaak voorwaarde is om
op internationaal niveau een klacht in te dienen. Het probleem is dus niet dat kinderen
geen klacht in willen dienen, maar geen klacht in kunnen dienen, wegens onwetendheid
of een beperkend nationaal rechtsstelsel.
Kinderen hebben te weinig kennis en middelen om een klacht in te dienen.
Lucy Smith, een lid van het VN-Comité voor de rechten van het kind, denkt dat het
probleem van de onbekendheid en de onvermogendheid van kinderen, om een klacht in te
dienen, ook bij een individueel klachtrecht onder IVRK zal voorkomen. Wat er dan
waarschijnlijk gaat gebeuren is dat alleen de vindingrijke ouders klachten gaan indienen
en niet alleen in het belang van hun kind, maar ook in hun eigen belang. 44 Dit is ook als
probleem uit het onderzoek van de IVRK klachtrecht mechanisme werkgroep
voortgekomen. Dit komt bijvoorbeeld voor bij scheidingszaken, waar ouders hun eigen
belang nastreven.45
Maar hier draagt Lucy Smith zelf al een mogelijke oplossing voor aan, namelijk dat
kinderen niet alleen door hun ouders of wettelijke vertegenwoordigers vertegenwoordigd
hoeven te worden, maar ook een ander land of een organisatie vertegenwoordigd kunnen
worden.46
Nationale middelen zijn toereikend genoeg.
Verder hebben volgens Lucy Smith de nationale toezichtsmiddelen van de staten, zoals
een kinderombudsman, opleiding van professionelen en ouders, en bewustmaking, meer
effect dan internationale middelen. Ook legt het VN-Comité herhaaldelijk de nadruk op
het belang van nationaal individueel klachtrecht voor kinderen en heeft het staten
aangemoedigd om zulke procedures te ontwikkelen in hun nationale rechtsorde.
Maar vooralsnog blijven de rechten van kinderen veelvuldig geschonden worden zoals
verslagen van het IVRK, UNICEF, andere VN agentschappen, NGO’s en mensenrechten
instituties laten zien.47 Blijkbaar helpen nationale toezichtsmiddelen niet genoeg om
ervoor te zorgen dat de rechten van kinderen niet meer geschonden worden. Een
individueel klachtrecht voor kinderen zorgt ervoor dat kinderen een rechtsmiddel tegen
de schendingen hebben.
44
Alfredsson, Grimheden, Ramcharan en Zayas 2009 p. 115.
Briefing Paper. Children’s use of international and regional human rights complaints/communications
procedures. 11/02/2009.
46
Smith 2009 p. 116.
47
Briefing Paper. Children’s use of international and regional human rights complaints/communications
procedures. 11/02/2009.
45
10
Kinderen hebben al een individueel klachtrecht onder andere verdragen.
Doordat kinderen al terecht kunnen bij het individueel klachtrecht onder andere
verdragen zoals het IVPBR en het EVRM zal een nieuw individueel klachtrecht onder het
IVRK deze systemen verdubbelen.48
Alhoewel kinderen inderdaad al een individueel klachtrecht hebben en deze klachtrechten
deels overlapt zouden worden door een individueel klachtrecht onder het IVRK, heeft een
individueel klachtrecht onder het IVRK wel een hele grote meerwaarde. Al die andere
verdragen bevatten namelijk niet alleen rechten voor kinderen, maar het IVRK wel. Het
IVRK geeft kinderen veel aanvullende rechten die niet onder andere verdragen worden
beschermd. Die aanvullende rechten moeten kinderen ook kunnen afdwingen. Daarom is
het onder het IVRK ook nog individueel klachtrecht nodig.
De uitspraken zijn niet bindend.
Dan als laatste, de uitspraken van het Comité zullen niet bindend zijn, net als bij het
IVBPR die het individueel klachtrecht ook heeft opgenomen in een facultatief protocol.
De concluding observations van het Comité zijn ook niet bindend voor de staten49, met
als gevolg dat niet iedere staat zich aan de aanbevelingen houdt.50 Als zij zich al niet aan
de aanbevelingen houden, gaan zij zich al helemaal niet aan de uitspraken over
schendingen houden.
Echter ondanks dat het Mensenrechtencomité van het IVBPR ook geen bindende
uitspraken kan doen, worden de uitspraken toch door de schendende staten gerespecteerd.
Bovendien is het voor een staat ook niet goed om bekend te staan als een schender van
mensenrechten.51 Volgens de Centrale Raad van Beroep kunnen uitspraken van een
Mensenrechtencomité in het algemeen als een gezaghebbend oordeel worden
aangemerkt, waar alleen van afgeweken kan worden als er sprake is van zwaarwegende
redenen.52
Voorargumenten
Naast al deze tegenargumenten, die allemaal weerlegd kunnen worden, zitten er ook grote
voordelen aan een individueel klachtrecht.
Kinderen kunnen hun klachten aan een deskundig Comité voorleggen.
Als eerste kunnen kinderen met een individueel klachtrecht onder het IVRK hun klachten
voorleggen aan een deskundig Comité, met speciale kennis op het gebied van
kinderrechten. Dit is nu nog niet mogelijk is. 53 De taak van het Comité is nu de verslagen
van staten over de implementatie van het IVRK behandelen. Het Comité onderzoekt elk
verslag en geeft aanbevelingen en spreekt haar bezorgdheid uit naar de staten door
48
Task/Tekst 8.3.1. campaign for a CRC complaints mechanism. Crinmail 948 15-01-2008
Bouchet-Saulnier, Brav en Olivier 2007, p.62.
50
Task/Tekst 8.3.1. campaign for a CRC complaints mechanism. Crinmail 948 15-01-2008
51
Kooijmans en Brus 2008, p 368.
52
Hoogenboom, van der Kade, de Vries en Rog 2007, p 83.
53
Task/Tekst 8.3.1. campaign for a CRC complaints mechanism. Crinmail 948 15-01-2008
49
11
middel van concluding observations.54 Het Comité moet zich bij een individueel
klachtrecht ook gaan richten op de klachten van kinderen. Hierdoor wordt het Comité een
orgaan met inhoudelijke kennis van de kinderrechten. Bij andere verdragen waar
kinderen ook een klacht kunnen indienen, zijn de klachtbehandelende organen niet
gespecialiseerd in kinderrechten.
Extra druk op staten is goed voor een dynamische rechtsontwikkeling.
Ook legt een individueel klachtrecht een extra druk op staten om het IVRK te
implementeren. Daarnaast legt het ook meer druk om het IVRK na te leven. Kinderen en
vertegenwoordigers kunnen dan hun klacht voorbrengen voor een commissie. Deze extra
controle kan ervoor zorgen dat staten zich aan de verplichtingen van het IVRK houden.55
Staten hebben er belang bij als andere staten zich ook aan de verplichtingen van
verdragen houden. Maar wanneer een staat het verdrag schendt maakt hij vaak geen
inbreuk op de rechten van een andere staat. Deze staten blijken in praktijk de schendende
staten bijna niet te willen aanspreken op de schending, ook al zouden daarvoor juridische
gronden zijn. Het is dus van belang dat kinderen hun eigen schendingen kunnen aangeven
door een klacht in te dienen. Daarnaast kan het ook zo zijn dat de nationale rechter in
toekomstige gevallen met zo’n uitspraak van het Comité rekening zal houden en
uitspraak doet tegen de staat. 56 Ook in Nederland heeft een uitspraak over een
individuele klacht wel eens geleid tot een verandering in de jurisprudentie, in de zaak
Derksen en Bakker. 57 Een individueel klachtrecht is dus goed voor een dynamische
rechtsontwikkeling.58
Een individueel klachtrecht bij het Internationaal Strafhof.
Alhoewel het een nieuw individueel klachtrecht waarschijnlijk bij het Comité van de
rechten van het kind ondergebracht wordt, is er ook een mogelijkheid om het bij het ISH
onder te brengen. Een individueel klachtrecht bij het ISH in plaats van bij het
kinderrechtecomité heeft zijn voor- en nadelen.
Nadeel
Kinderrechten vallen niet onder de jurisdictie van het ISH.
Het ISH behandeld zaken betreffende genocide, misdaden tegen de mensheid,
oorlogsmisdaden en misdaden van agressie (artikel 5 lid 1 statuut van Rome). Deze
beperkte jurisdictie is een groot nadeel. In artikel 68 lid 3 van het Statuut van Rome staat
dat een slachtoffer die in zijn persoonlijke belangen is getroffen, zijn mening en wensen
te kennen kan geven tijdens een zaak. Alleen slachtoffers van geschonden rechten door
één van de misdaden die binnen de jurisdictie van het ISH vallen, kunnen hun mening en
54
Publication (general), Committee on the Rights of the Child, 04/08/2100.
Members news van de Kindernothilfe (Africa Representation Office), KENYA: The Draft Optional
Protocol to the UNCRC with an Individual Complaints Procedure, 08/08/2007.
56
Nollkaemper 2009 p.400.
57
Comité voor de Rechten van de Mens, 1 april 2004, nr. 976/2001, NJCM-Bulletin, jrg. 30 (2005), nr. 2,
blz. 186 e.v.
58
Hoogenboom, van der Kade, de Vries en Rog 2007, p 83.
55
12
wensen te kennen geven (artikel 85 sub a van de Rules of Procedures and Evidence). Dat
slachtoffer kan ook een kind zijn (artikel 88 lid 1 van de Rules of Procedures and
Evidence). Echt veel van de kinderrechten van het IVRK worden niet door het ISH
beschermt, want alleen de rechten die onder de jurisdictie van het ISH vallen worden
door het ISH beschermd. Dit zou betekenen dat wanneer het ISH een klachtrecht voor
kinderen zou krijgen het zijn jurisdictie zo zou moeten uitbreiden zodat het ISH ook de
kinderrechten van het IVRK beschermd.
Voordelen
Minder grove schendingen worden dan ook beoordeeld.
Omdat het ISH alleen zaken van genocide, oorlogsmisdaden, misdaden tegen de
mensheid en daden van agressie beoordeeld, behandelt het ISH dus alleen grove
schendingen van mensenrechten. Dit zorgt ervoor dat de minder grove schendingen niet
worden beoordeeld.59 Een voordeel is dus dat met een individueel klachtrecht ook die
minder grove schendingen beoordeeld kunnen worden.
Uitspraken van het ISH zijn bindend.
Daarnaast kan het ISH in tegenstelling tot het kinderrechtencomité wel bindende
uitspraken doen. Als een staat zich aansluit bij het Statuut van Rome, aanvaardt hij
automatisch de jurisdictie van het ISH (artikel 12 lid 1 Statuut van Rome). Zonder deze
aanvaarding van een staat kan het ISH niks beginnen (artikel 12 lid 2 Statuut van Rome).
Als staten de jurisdictie van het ISH hebben aanvaard, zijn zij ook gebonden aan de
uitspraken van het ISH. De burgers en staten moeten zich dus houden aan uitspraken van
het ISH. Dit zorgt ervoor dat staten zullen oppassen dat de rechten van kinderen in hun
staat niet geschonden worden.
Proceskostenvergoeding
Als laatste bestaat er bij bestaande individuele klachtrecht procedures geen
proceskostenvergoeding. 60 Echter bij het ISH worden de kosten van het proces wel
vergoed, zowel voor de aangeklaagden als de slachtoffers. (artikel 83 lid 1 en 2
Regulations of the Court). Het ISH vergoedt alle kosten die redelijkerwijs nodig zijn voor
een effectieve verdediging van de aangeklaagde. Voor het slachtoffer vergoedt het ISH
de kosten van de advocaat. Veel kinderen hebben het geld niet om een klacht in te dienen.
Proceskosten vergoeding zal ervoor zorgen dat kinderen dat makkelijker kunnen doen.
Conclusie
Kinderrechten worden nog steeds geschonden. Kinderen worden nog steeds beperkt om
hun rechten voor een rechter af te dwingen. Dit komt doordat het moeilijk is voor
kinderen om de nationale rechtsmiddelen uit te putten en kinderen niet zelfstandig
kunnen procederen. Door een individueel klachtrecht kunnen kinderen wel zelfstandig
naar een rechter toe stappen.
59
60
Kleffner en Zegtveld 2000, p. 384-385.
http://www2.ohchr.org/english/bodies/petitions/individual.htm#against
13
Een individueel klachtrecht kan ondergebracht worden bij het IVRK, oftewel bij het
kinderrechtencomité, of onder het Internationaal Strafhof. Beiden organen hebben vooren nadelen. Zo kan het ISH wel bindende uitspraken doen en het Comité niet. Maar de
expertise van het Comité dat zij heeft over kinderrechten is veel beter dan de kennis van
het ISH over kinderrechten. Het zou waarschijnlijk beter zijn om het Comité de klachten
van kinderen te laten behandelen. Zij hebben al bewezen dat zij in staat zijn om uit te
breiden en zij hebben al kennis over kinderrechten.
Alhoewel er veel nadelen aan een individueel klachtrecht zitten, wegen zij niet op tegen
de voordelen. Een individueel klachtrecht zorgt ervoor dat kinderen met hun klacht naar
een deskundig Comité kunnen gaan. Daarnaast zal een individueel klachtrecht de nodige
druk op staten leggen zodat staten minder geneigd zijn om kinderrechten te schenden.
Santa moet de mogelijkheid krijgen om, ondanks haar verschrikkelijke jeugd, toch een
nieuw leven op te bouwen. De staat moet haar deze mogelijkheden zoveel mogelijk
geven. Hiernaast moet Santa gerechtigheid kunnen krijgen voor al de gruweldaden die zij
heeft ondervonden. Door een individueel klachtrecht kan zij die gerechtigheid krijgen.
14
Literatuurlijst:
Boeken
Bouchet-Saulnier, Brav en Olivier 2007
F.Bouchet-Saulnier, L.Brav, C. Olivier, The practical guide to humanitarian law,
Verenigde Staten: Rowman en Littlefield Publishers Inc. 2007
Buck 2005
T. Buck, International Child Law. London: Cavendisch Publishing Limited 2005.
Doek 2004
J.E Doek, Rechten van kinderen : some concluding observations and recommendations.
Amsterdam: VU Boekhandel Uitgeverij 2004.
Doek en Vlaardingerbroek 2009
J.E. Doek, P. Vlaardingerbroek, Jeugdrecht en Jeugdzorg, 6e druk. Amsterdam: Elsevier
Juridisch 2009.
Kooijmans en Brus 2008
P.H. Kooijmans, M. M. T. A. Brus, Internationaal publiekrecht in vogelvlucht, Deventer:
Kluwer 2008.
Meuwese, Blaak en Kaandorp 2005
S. Meuwese, M. Blaak, M. Kaandorp, Handboek Internationaal Jeugdrecht. Nijmegen:
Ars Aequi Libri 2005.
Nollkaemper 2009
A. Nollkaemper, Kern van het international publiekrecht. 4e druk. Den Haag: Boom
Juridische uitgevers 2009.
Prakken en Spronken 2009
T. Prakken, T. Spronken, Handboek verdediging, 2e druk. Deventer: Kluwer 2009
Verhellen 2005
E. Verhellen, Verdrag inzake de rechten van het kind. Achtergrond, motieven, strategieën,
hoofdlijnen. 5e druk. Antwerpen/Apeldoorn: Garant 2005
Vlaardingenbroek, Blankman, Heide, van der Linden, Punselie en Raak-Kuiper
2008
P.Vlaardingenbroek, K. Blankman, A.Heida, A.P. van der Linden, E.C.C. Punselie, J.A.E.
van Raak-Kuiper, Het hedendaagse personen en familierecht, 5e druk. Deventer: Kluwer
2008.
15
Hoogenboom, van der Kade, de Vries en Rog 2007
T. Hoogenboom, M. M. van der Kade, T. L. de Vries en B. C. Rog, In vele kwaliteiten.
Ter gelegenheid van het afscheid van mr. H. van Leeuwen Utrecht: Centrale Raad van
Beroep 2007
Artikelen
Kleffner en Zegtveld 2000
J.K. Kleffner en L. Zegtveld, “Establishing an individual complaints procedure for
violations of the humanitary law”, in H. Fischer, Yearbook of International Humanitarian
Law volume 3, Den Haag: T.M.C. Asser Press 2000, P. 384-404.
Smith 2009
L. Smith, “Monotoring the CRC”, in G. Alfredsson, J. Grimheden, B.G. Ramcharan, A.
Zayas, International human rights monitoring mechanisms. Essays in honour of Jakob Th.
Moller. Copyright: Leiden: Koninklijke Brill 2009, P 109-132.
Uitspraken
Comité voor de Rechten van de Mens, 1 april 2004, nr. 976/2001, NJCM-Bulletin, jrg. 30
(2005), nr. 2, blz. 186 e.v.
ECRM 16 December 1974, Sosjale Joenit, D&R volume 2 (1975) p.118. NJ 1975, 474.
M.nt. EEA.
Internationaal Strafhof: ICC-01/04-OA4 OA5 OA6, 30-06-2008. The Pre-trials Chamber
Internationaal Strafhof: ICC-01/04-01/06-2065-Anx2 23-07-2009. Trial Chamber I
Internationaal Strafhof: ICC-02/04-01/05-356 21-11-2008. Pre-trail Chamber II
Internationaal Strafhof: ICC-02/05-111-Corr 14-12-2007. Pre-trial Chamber I
Internationaal Strafhof: CRC/GC/2002/2 15-11- 2002. Pre-trial Chamber I.
Wetgeving
1953 Europees Verdrag inzake de Rechten van de Mens, 213 UNTS 222
1989 Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind, 1577 UNTS 3
1966 Internationaal Verdrag inzake Burgerlijke en Politieke Rechten, 99 UNTS 171
Regulations of the Court van het Internationaal Strafhof
Rules of Procedures and Evidence van het Internationaal Strafhof
2002 Statuut van Rome inzake het Internationaal Strafhof, 2187 UNTS 90
16
Publicaties
Belgische Senaat ZITTING 2000-2001 .16 JULI 2001. Rechten van het kind.
AANBEVELINGEN VAN DE VERENIGDE COMMISSIES VOOR DE JUSTITIE EN
VOOR DE SOCIALE AANGELEGENHEDEN, Wetgevingsstuk nr. 2-725/3.
Briefing Paper. Children’s use of international and regional human rights
complaints/communications procedures. 11/02/2009.
General comment IVRK: CRC/C/GC/12, 20-07- 2009 The right of the child to be heard.
Members news van de Kindernothilfe (Africa Representation Office), KENYA: The
Draft Optional Protocol to the UNCRC with an Individual Complaints Procedure,
08/08/2007.
Publication (general), Committee on the Rights of the Child, 04/08/2100.
Task/Tekst 8.3.1. campaign for a CRC complaints mechanism. Crinmail 948 15-01-2008
UNICEF, Summary Report: STUDY ON THE IMPACT OF THE IMPLEMENTATION
OF THE CONVENTION ON THE RIGHTS OF THE CHILD.
Websites
Amnesty <www.amnesty.nl/encyclopedie_lemma/1263>
“Bijgewerkte versie van de RICHTSNOEREN VAN DE EU OVER KINDEREN EN GEWAPENDE
CONFLICTEN”<www.consilium.europa.eu/uedocs/cmsUpload/10019.nl08.pdf >
Child Rights Information Network <www.crin.org>
“help de ex-kindsoldaten”<www.childsoldiers.net>
Office of the United Nations Commissioner for Human Rights “23 FAQ about Treaty
Body complaints procedures”
<www2.ohchr.org/english/bodies/petitions/individual.htm#against>
United Nations “Chapter Three: Monitoring the Convention and the Optional Protocol”
<www.un.org/disabilities/default.asp?id=229>
17