Twee bomen in de Hof van Eden

Twee bomen
in de Hof van Eden
door Daniel Gwertzman
Midden op haar straat en aan weerszijden van de
rivier staat het geboomte des levens, dat twaalfmaal
vrucht draagt, iedere maand zijn vrucht gevende; en de
bladeren van het geboomte zijn tot genezing1 der
volkeren. (Openbaring 22:2)
Het “geboomte des levens” verwijst naar de Boom
des Levens in Genesis. Daar worden twee bomen met
name genoemd: de boom des levens (zie ook Ezechiël
47:12) en de boom der kennis van goed en kwaad.
Waarom plaatst God
deze verzoeking
midden in de Hof
van Eden?
Ook deed de
HERE God allerlei
geboomte uit de
aardbodem opschieten, begeerlijk om te
zien en goed om van
te eten; en de boom
des levens in het
midden van de hof,
benevens de boom
der kennis van goed
en kwaad. (Genesis
2:9)
Bomen hebben zowel bij de Israëlieten als bij de
Kanaänieten een heilige betekenis als gedenktekens
(Genesis 21:33). Het waren symbolen van leven en
uithoudingsvermogen, vooral als een diepgewortelde
boom in staat was zijn groene bladeren ondanks
zomerse hitte en droogte te behouden.
Zij zullen niet bouwen, opdat een ander er wone; zij
zullen niet planten, opdat een ander het ete, want als
de levensduur der bomen zal de leeftijd van mijn volk
zijn en van het werk hunner handen zullen mijn
uitverkorenen genieten. (Jesaja 65:22)
1 Zonde leidt tot ziekte en dood. Daarom zullen de bladeren
zowel lichamelijke als geestelijke genezing bieden. Volgens
de Wijzen zullen de bladeren de monden van de stommen
en de schoot van de onvruchtbaren openen (Sanhedrin
100a).
4
De Boom des Levens is een bekend beeld dat diep
geworteld is in de mythologie en de traditie van de
kunst in het oude Nabije Oosten. Er staan afbeeldingen
op zegels, reliëftekeningen en andere kunstuitingen.
Het is een heilige boom, die vruchtbaarheid en voortdurend leven voorstelt, en ook onsterfelijkheid en
eeuwig leven.
Schoon had Ik hem gemaakt met zijn overvloed van
takken; alle bomen van Eden die in Gods hof stonden,
benijdden hem.
(Ezechiël 31:9)
In het boek
Spreuken wordt
ernaar verwezen als
een bron van
wijsheid en begrip
en daar vertegenwoordigt de boom
de Tora, het Woord
van God.
Haar wegen zijn
liefelijke wegen, al
haar paden zijn
vrede. Een boom des
levens is zij voor
wie haar aangrijpen, wie haar vasthouden, zijn
gelukkig te prijzen. (Spreuken 3:17-18)
Wat is de bron van de kracht van de boom, in
tegenstelling tot de kracht van de mens? Waarom
waren er eigenlijk twee bomen, een Boom der Kennis
en een Boom des Levens?
Want voor een boom blijft er nog hoop; wordt die
omgehouwen, hij loopt weer uit, en zijn nieuwe
scheuten blijven niet achterwege. Wanneer zijn wortel
in de aarde veroudert en zijn tronk in de grond
afsterft, dan bot hij weer uit, zodra hij water ruikt, en
schiet twijgen als een jonge plant. Maar wanneer een
man sterft, dan ligt hij krachteloos neer; geeft een mens
de geest, waar is hij gebleven? (Job 14:7-10)
november/december 2010
Twee bomen in de Hof van Eden
Had God deze twee bomen niet in de Hof van Eden
geplant, dan zouden Adam en Eva hun ideale bestaan
voor onbepaalde tijd hebben kunnen voorzetten. We
kennen allemaal de geschiedenis van de zondeval, maar
we zien door de bomen het bos niet. We zijn allemaal
in slaap gesust door de geschiedenis, die zo bekend is
dat we geen vragen stellen, zelfs niet de vraag die de
Bijbel ons smeekt om te stellen:
Hoe konden Adam en Eva door God gestraft worden
als ze het verschil tussen goed en kwaad nog niet kenden?
Alle dingen zijn door het Woord geworden en
zonder dit is geen ding geworden, dat geworden is. In
het Woord was leven en het leven was het licht der
mensen; en het licht schijnt in de duisternis en de
duisternis heeft het niet gegrepen. (Johannes 1:3-5)
Wat bood de slang Eva aan in de Hof van Eden?
Wie was deze wandelende en pratende slang? De slang
bood meer dan heerlijk aantrekkelijk fruit in een tuin
waarin elke boom er prachtig uitzag en goede vruchten
voortbracht.
De slang nu was het listigste van alle dieren des
velds, die de HERE God gemaakt had. (Genesis 3:1)
De mens had in Eden slechts één gebod:
En de HERE God legde de mens het gebod op: Van
alle bomen in de hof moogt gij vrij eten, maar van de
boom der kennis van goed en kwaad, daarvan zult gij
niet eten, want ten dage, dat gij daarvan eet, zult gij
voorzeker sterven. (Genesis 2:16-17)
Adam en Eva waren niet onbekend met
moraliteit voordat ze van de boom aten. Ze
kenden goed en fout wel, maar ze kenden
n
goed en kwaad niet. Hun zonde veranderde hun kennis. Ze hadden het
morele onderscheidingsvermogen van
een kind. Ze kozen het goede niet uit
een diepe overtuiging, noch verzetten
zij zich tegen al het slechte.
Volgens de rabbijnen en de Joodse mystieke traditie
is de slang in werkelijkheid de kwade verleider, de
Satan en de Engel des Doods, want door hem kwam de
dood in de wereld. De vrucht van de Boom der Kennis
van Goed en Kwaad vertegenwoordigde het conflict
tussen begeerte en geweten.
Adam
De slang bood de mens een makkelijke
en Eva
uitweg; in plaats van het Woord van God
kenden wel het
te volgen riep hij de mens op om zijn
eigen instinct te volgen en niet op de
verschil tussen goed
Heer te vertrouwen.
en fout, maar niet
tussen goed en kwaad.
Gezegend is de man die op den
Ze hadden het morele
HERE vertrouwt, wiens betrouwen de
onderscheidingsMaar voordat de jongen weet het
HERE is; hij toch zal zijn als een boom,
vermogen van
kwade te verwerpen en het goede te
aan het water geplant, die zijn wortels
een kind.
verkiezen, zal het land ontvolkt zijn, voor
tot
or
to aan een beek uitslaat, en het niet
welks beide koningen gij angstig zijt. (Jesaja
saja
7:16)
Slechts wanneer de mens opklimt tot het niveau
van rechtvaardigheid, zal hij het echte verschil tussen
goed en kwaad begrijpen, wat een goddelijke eigenschap is.
Ook dacht uw dienstmaagd: het woord van mijn
heer de koning zal wel geruststellend zijn, want als een
engel Gods, zó is mijn heer de koning, die horen kan
wat goed is en kwaad. En de HERE, uw God, zij met u.
(2 Samuël 14:17)
Waarom werd de mens de vrucht van de Boom der
Kennis van Goed en Kwaad verboden? Het antwoord is
eenvoudig. Om de morele capaciteiten te ontwikkelen,
moet de mens onderworpen worden aan discipline en
beproeving. De mens wordt niet geboren met morele
capaciteiten. Hij moet die ontwikkelen door zijn leven
te onderwerpen aan Gods wil, zoals die geopenbaard is
in Zijn Woord.
merkt,
als er hitte komt, maar welks loof
me
groen blijft, die in een jaar van droogte geen
zorg heeft en niet nalaat vrucht te dragen. (Jeremia
17:7-8)
De slang was ook door God geschapen, net als alle
andere schepselen. In Genesis wordt ons verteld dat het
niet goed voor de mens was om alleen te zijn en dat
God een hulpe voor hem formeerde (Genesis 2:18).
Evenals Adam waren alle schepselen uit de aarde
geformeerd. Adam gaf hun namen, maar hij vond geen
hulp onder hen. Hier wordt ons meegedeeld dat de
mens geen dier is; hij is anders. Wat onderscheidt de
mens van het dier? Dat is de roepstem van God.
… ieder die naar mijn naam genoemd is, en die Ik
geschapen heb tot mijn eer, dien Ik geformeerd heb,
dien Ik ook gemaakt heb. (Jesaja 43:7
Als de mens het Woord van God de rug toekeert,
wordt hij teruggebracht tot het niveau van een dier en
wordt hij niet veel meer dan een aangeklede aap. Wat
de slang tot Eva zegt, is dat Gods geboden niet het
november/december 2010
5
Twee bomen in de hof van Eden
belangrijkste zijn. Het belangrijkste zijn de lusten,
instincten en passies die God zelf in elk mens heeft
geplaatst. Zijn stem is de stem van elke zondaar die
beweert dat God hem nu eenmaal zo geschapen heeft. In
moderne termen hebben mensen er “een goed gevoel
bij”. Men bekommert zich niet om goed of kwaad, of
om de consequenties van de daden, het gaat alleen om
het genot.
Tegenstanders van godsdienst hebben dit in de
geschiedenis altijd bovenaan hun agenda staan. De
bekende negentiende-eeuwse Duitse filosoof Friedrich
Wilhelm Nietzsche (1844-1900) noemde een collectie
van zijn essays Boven Goed en Kwaad. Daarin richtte
hij een aanval op de neiging van de westerse godsdiensten om werelds genot en genoegen te mijden. Voor
hem was hartstocht de basis van het leven zelf. Als
iemand hartstocht vermijdt, of daar niet in slaagt, dan
heeft die persoon niet geleefd. Zijn najagen van zijn
hartstochten leidde uiteindelijk tot zijn psychische
instorting.
Adam zei dat hij bevreesd was omdat hij naakt was.
Waarom zegt hij dat hij bevreesd is in plaats van in verlegenheid gebracht? Hij belijdt zijn echte zonde niet.
Zijn schuldgevoel en bewustzijn van zijn naaktheid
houden verband met zijn gebrek aan geestelijke
wapenrusting om de slang tegemoet te treden. Zijn
ogen werden geopend door het eten van de verboden
vrucht en nu had hij een nieuwe bron van kennis en
verlangen naar alle oorspronkelijke lusten, ondanks
hun schadelijke uitwerking. Hij was zijn eenvoudige
geloof kwijt. In de Christelijke traditie vinden we
dezelfde gedachte in 2 Cor. 11:3 en Efeze 6:24.
De straffen die God oplegde aan hen die betrokken
waren bij de eerste zonde, waren niet willekeurig. Het
waren dood, pijn bij de bevalling, moeilijkheden bij de
bewerking van het land en de slang moest op zijn buik
kruipen en stof eten.
Adam en Eva waren door de slang bedrogen,
waardoor ze het zicht op de verschillen tussen
hen en de dierenwereld verloren. In de
God
nasleep
van de val van de mens stelde God
Waarom vroeg God na de zondeval aan
an
n
vroeg niet
grenzen vast voor de mens en de
Adam: “Waar zijt gij?” Weet de almachnaar de plaats
dierenwereld. De dieren zouden niet
tige, alwetende God niet waar Zijn
waar Adam was,
meer zo menselijk zijn. De slang
schepsel is? Het gaat God in Zijn vraag
verloor zijn poten en zijn spraakverniet om de locatie van Adam. Het is
maar naar de reden
mogen. Bovendien zou er haat zijn
meer een uitdrukking van smart voor
voor zijn afwezigheid.
tussen de kinderen van Eva en de
iets dat niet op zijn eigen plaats is,
God wenst dat de mens
afstammelingen van de slang.
waar het zou behoren te zijn. Wat God
berouw toont, zodat
in werkelijkheid vraagt, is: “Waar ben
Hij hem niet hoeft
Omdat de slang de val van de mens
je gebleven? Waarom ben je niet hier?”
te straffen.
had
h veroorzaakt, werd hij als eerste
gestraft.
Met Adam en Eva besprak God de
ges
Het gebruikelijke woord voor ‘waar’ in
zaakk voor Hij hen strafte. In het geval van de
het Hebreeuws is Eiphoh, maar dat woord
d
gebruikt de Heer niet in Zijn vraag aan Adam. In plaats slang was er geen sprake van discussie; de slang werd
ogenblikkelijk vervloekt. Dit is ook het geval bij
daarvan gebruikt Hij Ayeh, een woord dat gebruikt
iemand die een verleider is en een ander tot afgodenwordt als middel om een dialoog op gang te brengen
dienst verleidt. In een dergelijk geval moet men het
met de mens, zodat deze niet bang hoeft te zijn om
Woord van God volgen en niet zijn eigen instincten en
berouw te tonen. Op dezelfde manier reageerde God
verlangens. Waarom verslaat de slang de mens door
ten opzichte van Kaïn (Genesis 4:9), Bileam (Numeri
hem in de hiel te bijten? Omdat hij hem overhaalt om
22:9) en Hizkia (Jesaja 39). God wenst in Zijn genade
het Woord van God te vertrappen (vertreden).
dat de mens berouw toont, zodat Hij hem niet hoeft te
straffen, maar we lezen niets over berouw van de kant
Maar laat den voorhof, die buiten den tempel is, er
van Adam. Deze geschiedenis leert ons dat – voordat
buiten, en meet dien niet; want hij is aan de heidenen
een aardse rechter iemand veroordeelt – hij de beklaagde eerst moet vragen om zijn daden te verklaren.
gegeven; en zij zullen de heilige stad vertreden, twee en
veertig maanden lang. (Openbaring 11:2)
Adams verklaring heeft niets te maken met de
plaats waar hij zich verstopt had, maar wel met de
Wat betreft de vrouw, haar straf is naar de zwaarte
reden waarom hij zich verstopt had.
van haar overtreding. Ze had haar man beïnvloed om
van de verboden vrucht te eten. Nu zou ze aan hem
En hij zeide: Toen ik uw geluid in den hof hoorde,
dienstbaar zijn. In de nieuwe voorwaarden voor het
werd ik bevreesd, want ik ben naakt; daarom verborg
leven buiten de Hof van Eden zullen ze hun dagelijks
brood verkrijgen door hard te werken, waardoor de
ik mij. (Genesis 3:10)
vrouw nog meer afhankelijk wordt van de man.
6
november/december 2010
Twee bomen in de Hof van Eden
Gehoorzaamheid aan het Woord van God maakt man
en vrouw elkaars gelijke. Op deze manier wordt ze
werkelijk een kroon voor haar man.
Een degelijke vrouw is de kroon van haar man…
(Spreuken 12:4)
Adams zonde bestond uit het luisteren naar de stem
van zijn vrouw in plaats van Gods gebod te volgen en
in deze zin was hij de voornaamste zondaar. Adam
werd niet vervloekt zoals de slang, maar de aarde werd
wel vervloekt.
Dit was omdat de mens al door God gezegend was
(Genesis 1:28). De aarde werd vervloekt, omdat deze
voor de mens was geschapen. Daarom moet de mens,
als de aarde geen vrucht draagt, zich tot zijn Hemelse
Vader wenden. De mens was oorspronkelijk in de Hof
geplaatst om die “te bewerken en te bewaren”, wat
alleen lichte werkzaamheden inhoudt (Genesis 2:15).
Toen de mens in de Hof van Eden
verbleef, kende hij geen angst en verdriet.
t.
Pas toen hij uit de Hof was verdreven en
kinderen had, waarvan de een de ander
vermoordde en op zijn beurt veroordeeld werd tot een zwervend bestaan,
ondervond Adam de smart van deze
wereld. Toen de mens de vrucht van
de Boom der Kennis at, werd hij
sterfelijk. Als hij niet had gezondigd,
zou hij zijn fysieke bestaan hebben
kunnen zuiveren en boven zijn oorsprongg
hebben kunnen uitstijgen. Nadat hij had
gezondigd, kon dat niet meer.
Adam eenmaal gezondigd had, was hij onderworpen
aan de dood. Daarom moest voorkomen worden dat hij
van de Boom des Levens zou eten. Dit was om ons de
ernst van de zonde te leren en ook dat eeuwig leven
waardeloos is als het verkregen wordt ten koste van
bevlekt te blijven door zonde.
Het eten van de Boom des Levens zou de mens
onsterfelijk hebben gemaakt. Als de mens onsterfelijkheid had verkregen terwijl hij ondergedompeld was in
zonde, zou hij alle dagen besteden aan het najagen van
zijn bevrediging en nalaten geestelijke vreugde na te
streven, die God bedoeld had toen Hij de mens naar
Zijn beeld schiep. De profeet Jesaja verklaarde dat de
dood uit de wereld zal verdwijnen als de mensheid
weer zo dicht bij God leeft, als door God in de schepping was bedoeld (Jesaja 25:8).
Waarom plaatste God de cherubs met vlammend
zwaard ten oosten van de Hof van Eden om de weg
naar de Boom des Levens te bewaken? Om te
beginnen kan het bewaken van de weg naar
begi
Toen
de Boom des Levens ook inhouden dat
d
Adam
deze beschermd en in stand gehouden
gezondigd
wordt, zodat die niet voor de mensheid
had, was hij
verloren gaat. Daarom zullen ze deze
weg weer vinden en uiteindelijk
onderworpen aan de
ernaar teruggaan.
dood. Daarom moest
voorkomen worden
dat hij van de Boom
des Levens zou
eten.
Want het lot der mensenkinderen is gelijk het lot
der dieren, ja, eenzelfde lot treft hen: gelijk dezen
sterven, zo sterven genen, en allen hebben enerlei
adem, waarbij de mens niets voorheeft boven de
dieren; want alles is ijdelheid, alles gaat naar één
plaats , alles is geworden uit stof. (Prediker 3:19-20)
Waarom verbood God Adam niet om van de Boom
des Levens te eten toen Hij hem in de Hof van Eden
plaatste? Het antwoord is dat dit vóór de zondeval geen
enkel effect zou hebben gehad, omdat de mens toch al
onsterfelijk was. Het zou vergelijkbaar zijn met een
geneesmiddel toedienen aan een gezonde. Maar toen
Dit is niet de enige plaats waar de
cherubs gevonden worden. Het was
hun taak ervoor te zorgen dat de mens
de noodzaak zal inzien en het verlangen
d
zal ontwikkelen naar Gods nabijheid en
De cherubs stonden op het deksel van
lleiding.
idi
de Heilige Ark en zowel in de tabernakel als in de
tempel stonden ze symbool voor hen die het Woord
van God omarmen als een Boom des Levens.
Als we het Woord van God in ons leven volgen,
hebben we een geestelijke wapenrusting die ons in staat
kan stellen terug te keren tot de Boom des Levens. Dit
maakt het mogelijk de duisternis en het kwaad van de
stoffelijke wereld te overwinnen.
Doet de wapenrusting Gods aan, om te kunnen
standhouden tegen de verleidingen des duivels. (Efeziers 6:11) ■
november/december 2010
7