Paardekastanje - IVN Hellendoorn

Paardekastanje
Hellendoorn en Nijverdal hebben iets moois
gemeen: in beide dorpen staat een hele
mooie Paardekastanje. In Hellendoorn in de
pastorietuin van de Hervormde Kerk aan de
Dorpsstraat, in Nijverdal in de pastorietuin
van de Vrije Evangelische Gemeente aan de
Grotestraat.
Het zijn kolossale bomen en die indruk wordt
nog versterkt door het grote blad dat de boom
bezit. Handvormig noemen we dat blad; met
wat fantasie zijn de afzonderlijke blaadjes als
vingers te zien.
Van oorsprong komt de boom niet in
Nederland voor, maar hij werd zo’n
vierhonderd jaar geleden uit de Balkan naar
ons land gehaald. Dat de boom een echte
Nederlandse verschijning is geworden, blijkt
wel uit het feit dat de dag waarop de
blaadjes ontluiken bij het K.N.M.I. wordt
geregistreerd: die dag is het klimatologisch
begin van de lente.
Als eenling met zo’n volle kroon doet de
Paardekastanje het goed, maar ook als laan
vormt hij een schitterend geheel. Dat is te
zien aan de Reggeweg van Hellendoorn naar
Hulsen voor de brug. Eigenlijk is de boom
altijd het aanzien waard. Eerst al in het
voorjaar, als uit de grote, kleverige knoppen
het wit viltig blad verschijnt, dat nog
helemaal opgerold is. Ook later, als hij in het
fris groene blad zit, kleurt hij erg mooi.
En dan de bloei. Nadat de boom eerst volop in
blad gekomen is, komen de bloemen die de
boom overdekken. Het zijn 15 tot 20
centimeter lange opstaande kaarsen waarop
het gonst van de hommels en de bijen, want
de bloemen bevatten veel nectar. De officiële
naam van de Paardekastanje is Aesculus
hippocastanum. De soortnaam hippocastanum
betekent letterlijk Paardekastanje.
Soms komt op de boom een vlinder voor, het
Bont schaapje. De rupsen kunnen bij massaal
voorkomen de hele boom kaal vreten. Het is
een gele, borstelig behaarde rups. Bijzonder
van de Paardekastanje is dat stam en takken
uitsluitend in het voorjaar groeien. Daardoor
vertoont het hout ook geen jaarringen. Het
hout is van slechte kwaliteit en vrijwel
onbruikbaar. Daarom treffen we de boom ook
niet in het bos aan, maar wel in parken en
plantsoenen. Beplantingsmensen van
gemeentes vinden de overvloedige
vruchtdracht een nadeel in verband met
vernieling door bijvoorbeeld stokken gooien.
Daarom wordt er in het openbaar plantsoen
vaak een bepaalde selectie toegepast,
namelijk Baumannii.
Deze selectie heeft dubbele bloemen en
draagt daardoor bijna geen vruchten. Hij is in
onze gemeente ook veel aangeplant. Op het
Henry Dunantplein aan de N.O. kant staan 3
oude Baumannii’s. Een typisch kenmerk zijn
de elleboogvormige takken. Het lijkt wel een
kandelaar met rondom takken. In Europa
staan de oudste nog levende bomen in
Engeland; deze zijn in 1664 geplant. Een
ervan is nog altijd 40 meter hoog. Onder
gunstige omstandigheden kan de boom 200 tot
400 jaar oud worden.
Tenslotte nog iets over de naam: die komt
vermoedelijk uit Turkije waar dampige
paarden de vruchten van de Tamme kastanje
als geneesmiddel toegediend kregen. Bij de
naamgeving is door de gelijkenis van de
vruchten van de beide kastanjes
waarschijnlijk een vergissing gemaakt, hoewel
de bomen in het geheel geen familie van
elkaar zijn. De meeste mensen kennen weinig
bomen bij naam, maar de Paardekastanje (of
wilde kastanje zoals hij in de volksmond
genoemd wordt) is bij iedereen bekend.
Het is zo’n herkenbare boom met zijn grote
knoppen en die heeft hij al als hij nog maar
een ukkie is!
april 1990
Mannes Konijnenbelt