Lessuggesties - Het Spookbos

Lessuggesties na de veldles Bomen en knoppen
Allereerst iets meer over de Paardekastanje
Vóór de ijstijd groeide de Paarde- of wildekastanje in heel Europa. Het ijs drong hem
echter terug tot in Turkije. De zware zaden maakten dat de boom zich niet kon
verspreiden. Dieren noch de wind konden hem helpen en zo moest de
Paardekastanje wachten tot de mens voor zijn verspreiding zorgde.
In de 16e eeuw bracht een Nederlander een stek van de Paardekastanje mee. De
Latijnse naam voor Paardekastanje luidt: Aesculus hippocastanum. Aesculus staat
voor 'eten', terwijl hippos-castanum paardekastanje betekend. Hoogstwaarschijnlijk
gaven de Turken hun paarden Tammekastanjes te eten (want de Paardekastanjes
zijn bitter). De Nederlander dacht echter dat het de vruchten van de wilde
Paardekastanje waren. Een kleine vergissing dus.
Er is nog een andere verklaring, waarom de Paardekastanje zo heet. Aan de voet
van de bladsteel van een Paardekastanje zit een verdikking, die wel op de hoef van
een paard lijkt. Plukken we het blad eraf, dan lijken de littekens van de vaatbundels
op de spijkers in het hoefijzer.
Wist je dat . . .
- De Paardekastanje geen familie van de Tamme kastanje is, ook al zou je dat
misschien denken.
- Men vroeger dacht dat de vruchten van de Paardekastanje schadelijk waren voor
de menselijke gezondheid. In het buitenland wordt het veel als veevoer gebruikt.
De gedroogde vruchten legt men, voor ze door het voer worden gemengd, 24 uur
in het water. Dat doet de bitterheid van de vruchten voor een deel verdwijnen.
- In de natuur wilde zwijnen en knaagdieren (met uitzondering van de eekhoorn)
kastanjes eten.
- Een Paardekastanje wel 200 jaar oud kan worden. Soms wordt de boom wel 25
meter hoog.
(Bron: Kastanjetakken in de klas, Bureau Natuureducatie Groningen)
Een tak in de klas
Als een tak van de Paardekastanje in een warme omgeving in een vaas wordt gezet,
zal hij snel beginnen uit te groeien.
Het lijkt net alsof de donkerbruine knoppen in stroop zijn gedoopt. Raak ze maar
eens aan!
Deze kleverige stof zorgt ervoor, dat de knoppen beschermd worden tegen insecten
en ziektekiemen. Bovendien vriezen ze niet meer stuk en kunnen ze ook niet
uitdrogen. Een beschermend jasje dus. Al vroeg in het voorjaar trekt de 'stroop' op de
knoppen honingbijen aan. Ze 'knagen' de stroop eraf en nemen die aan hun poten
mee naar de korf of de kast. Daar gebruiken ze het om gaten dicht te maken. Een
soort stopverf.
Tijdens de groei buigen de knopschubben langzaam naar buiten en komen de
opgevouwen lichtgroene 'handenblaadjes' uit hun witwollen bed tevoorschijn. Ieder
blad heeft 5 tot 7 vingers.
1
NME-centrum Het Spookbos, Eemnes 2009
Met een beetje geluk zit er in de eindknop ook nog een bloem verborgen. Meestal
komen er maar enkele bloemetjes aan één kaars in bloei en blijven de andere
bloemetjes als vilten ronde bolletjes in de knop. Maar het is te proberen met veel
sproeien. Als het echt niet lukt kunnen de leerlingen altijd nog in april/mei de
kastanjeboom buiten in bloei zien staan. In elk park staat er wel één.
Let op:
- Zet takken in een stevige pot op een lichte niet te warme plaats.
- Besproei de knoppen regelmatig.
- Doe in het water in de pot wat voedsel voor snijbloemen, dat bevordert de ontwikkeling.
- Als je doorzichtige potten neemt kunnen de leerlingen zien of er onder aan de
takken ook iets verandert.
(Bron: Kastanjetakken in de klas, Bureau Natuureducatie Groningen)
Verschillende takken in de klas
Neem van een paar verschillende bomen rond de school een tak voor in de klas.
Geef de boom buiten en de tak in de klas een zelfde gekleurde papier.
Zodra er binnen aan de takken of buiten aan de bomen katjes of bloemen komen ga
je met het betreffende potje en de leerlingen naar de boom om de groei te
vergelijken.
(Bron: Bomenmap, Stichting Nationale Boomfeestdag Utrecht 1991)
Het zaaien van kastanjes in de klas
In de natuur liggen de bruine kastanjes op de grond tussen vochtige bladeren. Daar
ontkiemen de kastanjezaden.
Pak er eens een paar op (zo rond maart). Misschien ziet u aan de onderkant een
lange bleke wortel tevoorschijn komen. U kunt hem in de klas verder laten
ontkiemen.
U kunt ook proberen zelf een kastanje te laten ontkiemen. Leg de kastanjes - net als
in de natuur - boven op de aarde tussen wat vochtige bladeren en houdt ze vochtig.
Deze manier van zaaien vereist wel dat u het potje de eerste tijd afgedekt houdt met
bv. een glasplaatje zodat de grond vochtig blijft. Doet u dat niet, stop ze dan onder
de grond. Regelmatig een klein beetje water geven.
(Bron: Kastanjetakken in de klas, Bureau Natuureducatie Groningen)
Dagboek van de tak
De leerlingen kunnen met behulp van het Werkblad Dagboek van de tak van de . . .
in de schoolomgeving (of thuis) een uitlopende boom of struik een week lang
bijhouden.
(Bron: Schoolbiologie Utrecht)
NME-centrum Het Spookbos, Eemnes 2000
2