de macro-economie van de grote recessie waarom is macro

WAAROM IS MACRO-ECONOMIE BELANGRIJK?
DE MACRO-ECONOMIE VAN DE GROTE RECESSIE
 Het verhaal van de Grote Recessie
 Minimalistisch macro-model
 goederenmarkt: inkomen
 geldmarkt: prijspeil
 kapitaalmarkt: rente
 3 vergelijkingen, 3 onbekenden, 14 belangrijke conclusies
PROF. DR. B. JACOBS
LWEO – VUGHT
28 MEI 2015
EEN SIMPEL MACRO-ECONOMISCH MODEL
 Denk aan IS-LM, alleen zet de centrale bank de rente (Romer, 2013)
IS-MP NORMALE SITUATIE
r
MP: Y(r, π)
 Goederenmarkt: standaard
 Y = C(Y – T, r) + I(r) + G
→ IS: Y = Y(r, T, G)




Geldmarkt: centrale bank volgt Taylor-regel:
i > 0: r = r(Y, π)
i = 0: r = – πe
Prijsverwachtingen: πe(π), dπe/dπ > 0
r = -πe
IS: Y(r, G, T)
→ MP: Y = Y(r, π)
Y
IS-MP BESTEDINGSUITVAL
r
ECONOMISCHE GROEI
MP
r = -πe
IS0
IS1
Y
ECONOMISCHE GROEI T.O.V. TRENDGROEI
Bron: CPB (2015) CEP
Bron: CPB (2015) CEP
GROTE DEPRESSIE, JAREN 80 & GROTE RECESSIE
Bron: CPB (2015) CEP, CBS (2015) Statline
MACRO-ECONOMISCH BELEID
 Aanvankelijk budgettaire stimulansen
 Begrotingstekorten:
IS-MP BUDGETTAIRE VERRUIMING
r
MP
 2008: 0,5% bbp
 2009: -5,6% bbp
 2010: -5,1% bbp
 Crisispakket Balkende-IV:
 2009: 0,7% bbp
 2010: 0,5% bbp
 2011: -0,5% bbp
 Grootste stimulans: automatische stabilisatie
r = -πe
IS1
 Na 2010: tekortreductie
IS0
Y
BELEIDSRENTES ECB
IS-MP MONETAIRE VERRUIMING
r
MP0
r = -πe
IS
Bron: DNB (2015)
Y
MP1
LES 1: BIJ GROTE BESTEDINGSUITVAL BELANDT
ECONOMIE IN DE LIQUIDITEITSVAL
r
MP
r = -πe
LES 2: GROOTSCHALIGE BESTEDINGSUITVAL
ONSTAAT DOOR BALANSPROBLEMEN
 Klappende bubbels vastgoed- en onroerendgoedmarkten
 Bedrijven en huishoudens bouwen schulden af
 Vermogensverliezen
 Beurs
 Pensioen
 Bankencrisis
 Grotere liquiditeitsbeperkingen
 Deleveraging
 Tekortreductie overheid
IS0
IS1
Y
HET PROBLEEM: PRIVATE SCHULDEN
Bron: CPB (2013) De naakte feiten over de Nederlandse overheidsschuld
HET PROBLEEM: PRIVATE SCHULDEN
Bron: CPB (2013) De naakte feiten over de Nederlandse overheidsschuld
HUIZENPRIJZEN
Bron: CPB (2015) CEP
PRIVATE SCHULDEN OOK HOOFDOORZAAK
EUROCRISIS!
Bron: Kash Mansori (2011)
DEKKINGSGRADEN PENSIOENFONDSEN
Bron: DNB (2015)
MONETAIRE POLITIEK
DEFLATIE IN EUROGEBIED
INFLATIEVERWACHTINGEN STERK GEDAALD
Bron: Benink en Boonstra (2015)
Bron: CPB (2015) CEP
LES 3: CONVENTIONEEL MONETAIR BELEID IS
IMPOTENT IN DE LIQUIDITEITSVAL
r
MP
r = -πe
IS
Y
KWANTITATIEVE VERRUIMING




Opkopen overheidsobligaties en andere effecten
EUR 60 mrd per maand tot aan eind september 2016
EUR 1.1 bln totaal
In ieder geval totdat inflatie omhoog gaat
LES 4: ONCONVENTIONEEL MONETAIR BELEID
WERKT DOOR HOGERE INFLATIEVERWACHTINGEN
r
MP
LES 5: INFLATIEVERWACHTINGEN WORDEN
ALLEEN GEWEKT BIJ PERMANENTE MONETAIRE
VERRUIMING





Kwantitatieve verruiming niet terugdraaien
Helikoptergeld
Voorwaarts begeleiden/commitment (‘forward guidance/commitment’)
Hogere inflatiedoelstelling centrale bank
Nominale bbp-doelstelling
r = - πe0
r = - πe1
IS
Y
LES 6: HOGERE INFLATIE ONSTAAT ALLEEN ALS
CENTRALE BANKEN ONVERANTWOORDELIJK ZIJN




Tijdsconsistentieprobleem
Centrale banken willen inflatie bestrijden
Hogere toekomstige inflatie niet geloofwaardig
‘Commit to be irresponsible’
LES 7: ONCONVENTIONEEL MONETAIR BELEID
WERKT DOOR LAGERE RENTES/WISSELKOERSEN
r
MP
r = - πe0
r = - πe1
IS0
IS1
Y
KWANTITATIEVE VERRUIMING HELPT EEN BEETJE
BEGROTINGSBELEID
 Conventioneel beleid uitgewerkt: rentes op nul
 Kwantitatieve verruiming
 Portfoliokanaal: hogere koersen, lagere risicopremies
 Bankkanaal: goedkoper krediet
 Wisselkoerskanaal: lagere euro
 Risico: bellen in financiële markten
LES 8: BEZUINIGEN IS ECONOMISCH ZEER
SCHADELIJK IN LIQUIDITEITSVAL
BEZUINIGINGEN EN LASTENVERZWARINGEN
r
MP
r = -πe
IS1
Y
IS0
Bron: Wim Suyker (2014), "Tekortreducerende maatregelen 2011-2017 MEV2014-versie"
MULTIPLIERS NU GROTER DAN IN NORMALE
TIJDEN
VEEL GROTERE EFFECTEN BUDGETTAIRE
CONSOLIDATIE: MULTIPLIER 1 GROTER DAN IN
IMF MODELLEN
 Nulgrens beleidsrente ECB
 Liquiditeitsbeperkingen
 huishoudens onder water met hypotheek
 Synchrone bezuinigingen
 Niet als overheid ook in problemen zit
 Hogere rentelasten overheid verhogen kapitaalkosten banken ->
minder kredietverlening
 Relevant voor periferie in Europa, niet Nederland
Bron: Blanchard en Leigh (2013)
DE ORGIE VAN AUSTERITEIT
OVERHEIDSSCHULDEN
BEZUINIGINGEN EN GROEI
Bron: Krugman (2015), The Guardian
SECULAIRE STAGNATIE, SCHULD-DEFLATIE EN
DRIE PARADOXEN IN DE LIQUIDITEITSVAL
 Seculaire stagnatie: de economie verzandt in stagnatie met dalingen
van inkomen en desinflatie/deflatie
BEZUINIGINGEN EN WERKLOOSHEID
Bron: OECD (2014) WEO
GEAGGREGEERDE VRAAG IN NORMALE SITUATIE
r
MP(π1)
MP(π0)
 Schuld-deflatie: de economie kan in een schuld-deflatie spiraal
terechtkomen met met dalingen van inkomen en desinflatie/deflatie
 Spaarparadox: als iedereen tegelijk wil sparen daalt het inkomen
zodanig dat het niemand lukt daadwerkelijk te sparen
r = - πe0
r = - πe1
 Beulparadox: structurele hervormingen kunnen de economie schaden
en seculaire stagnatie versterken
IS
 Flexibiliteitsparadox: beleid om de prijs- en loonflexibiliteit te verhogen
kan de economie schaden en seculaire stagnatie versterken
Y1
Y0
Y
GEAGGREGEERDE VRAAG IN NORMALE SITUATIE IS
DALEND
NAAR GEAGGREGEERDE VRAAG EN AANBOD
π
 Geaggregeerd aanbod: Y = Y* + α(π - πe)
 Variant van de Phillips-curve
π1
π0
Y1
Y0
Y
COMBINEREN AD-AS: NORMALE SITUATIE
π
AD
GEAGGREGEERDE VRAAG IN DE LIQUIDITEITSVAL
r
AS: Y = Y* + α(π-πe)
MP(π1)
r = - π0
r = - π1
πe = - r
IS
Y
Y0
Y1
Y
MP(π0)
GEAGGREGEERDE VRAAG IN DE LIQUIDITEITSVAL:
NIET DALEND MAAR STIJGEND!
π
COMBINEREN AD-AS: LIQUIDITEITSVAL
π
AD
AS: Y = Y* + α(π-πe)
π1
πe = - r
π0
Y0
Y1
Y
LARRY SUMMERS: SECULAIRE STAGNATIE
 Besparingen hoog





vergrijzing: groot aanbod pensioenbesparingen
balansherstel na financiële crisis
vermogensongelijkheid sterk toegenomen
voorzorgsbesparingen gestegen
deflatiegevaar
Y
LES 9: SECULAIRE STAGNATIE IS EEN LANGDURIG
AANHOUDENDE LIQUIDITEITSVAL
π
AD1 AD0
AS: Y = Y* + α(π-πe)
πe = - r
 Investeringen laag





vergrijzing: krimpende vraag investeringsgoederen
prijzen investeringsgoederen gedaald
kosten krediet hoog
overcapaciteit
deflatiegevaar
Y
LES 10: EEN ECONOMIE IN DE LIQUIDITEITSVAL KAN
IN EEN SCHULD-DEFLATIE SPIRAAL BELANDEN
π
AD1
AD2
AD0
AS: Y = Y* + α(π-πe)
DOOD DOOR BOEKHOUDEN
 Y=C+I+G+E–M
 Y=C+S+T
 S–I=G–T+E–M
πe = - r




S – I omhoog
G – T omlaag
Gesloten economie: mathematish onmogelijk
Open economie: E – M omhoog
 E ‘exogeen’, dus M omlaag
Y
SALDO LOPENDE REKENING (%BBP)
 Niet alle sectoren kunnen tegelijk balansen herstellen
LES 11: SPAARPARADOX: IN DE LIQUIDITEITSVAL KAN
KEYNES’ SPAARPARADOX OPTREDEN
π
AD1
AD0
AS
πe = - r
Merk op:
S – I = s(1 – t)Y – I(r)
G – T = G – tY
Bron: CPB (2015) CEP
Y
LES 12: ZWOEGPARADOX: IN DE LIQUIDITEITSVAL ZIJN
STRUCTURELE HERVORMINGEN SCHADELIJK
π
LES 13: STRUCTURELE HERVORMINGEN STIMULEREN
ECONOMIE ALLEEN BIJ ENORME EXTRA VRAAG
π
AD
AS0
AS1
πe = - r
πe = - r
Y
LES 14: FLEXIBILITEITSPARADOX: IN DE
LIQUIDITEITSVAL ZIJN LOON- EN PRIJSFLEXIBILITEIT
SCHADELIJK
AD1
Y
DE MACRO-ECONOMIE VAN DE GROTE RECESSIE
Les 1: Bij grote bestedingsuitval belandt de economie in de liquiditeitsval
Les 2: Grootschalige bestedingsuitval onstaat door balansproblemen
Les 3: Conventioneel monetair beleid is impotent in de liquiditeitsval
Les 4: Onconventioneel monetair beleid werkt door hogere
inflatieverwachtingen
 Les 5: Inflatieverwachtingen worden alleen gewekt bij permanente
monetaire verruiming
 Les 6: Hogere inflatie onstaat alleen als centrale banken
onverantwoordelijk zijn
 Les 7: Onconventioneel monetair beleid werkt door lagere
rentes/wisselkoersen




AD0
ASflex
πe = - r
AD1
AS0
AS1
π
AD0
ASrigide
Y
DE MACRO-ECONOMIE VAN DE GROTE RECESSIE
MACRO-ECONOMIE OP DE MIDDELBARE SCHOOL
 Les 8: Bezuinigen is economisch zeer schadelijk in liquiditeitsval
 Les 9: Seculaire stagnatie is een langdurig aanhoudende liquiditeitsval
 Les 10: Een economie in de liquiditeitsval kan in een schuld-deflatie
spiraal belanden
 Les 11: Spaarparadox: in de liquiditeitsval kan Keynes’ spaarparadox
optreden
 Les 12: Zwoegparadox: in de liquiditeitsval zijn structurele hervormingen
schadelijk
 Les 13: Structurele hervormingen stimuleren economie alleen als die bij
enorme extra vraag uitlokken
 Les 14: Flexibiliteitsparadox: in de liquiditeitsval verergeren loon- en
prijsflexibiliteit de recessie
 Huidige crisis kan niet worden begrepen zonder macro-economie
 Wat leren leerlingen over de Grote Recessie?
DANK U WEL!
 Informatie?
 E-mail: [email protected]
 Homepage: http://people.few.eur.nl/bjacobs
 Twitter: @_basjacobs
 Belangrijkste lessen van de Grote Recessie kunnen worden geleerd in
een een AD-AS model met 3 (!) kernvergelijkingen
 IS-curve
 MP-curve (vroeger: LM-curve)
 Phillips-curve
 AD-AS model kan volledig worden gefundeerd op micro-economische
grondslagen (Eggertsson en Krugman, 2012, QJE)