amazone

DE AMAZONE
De Amazone is vrijwel ongeëvenaard in schaal, complexiteit en
natuurlijke schoonheid. Met een oppervlakte van 6,7 miljoen km2
(twee keer de grootte van Europa) omvat het Amazonegebied niet
alleen het grootste overgebleven tropisch regenwoud en het
grootste waterstroomgebied wereldwijd, maar herbergt het ook
minstens 10 procent van onze biodiversiteit. De Amazonerivier is
meer dan 6.500 km lang en bevat het grootste aantal soorten
zoetwatervissen ter wereld. De Amazone is de thuisbasis van meer
dan 30 miljoen mensen, verspreid over een uitgestrekt gebied van
negen verschillende landen: Brazilië, Bolivia, Peru, Ecuador,
Colombia, Venezuela, Guyana, Suriname en Frans-Guyana.
Ongeveer 9% van de bevolking bestaat uit inheemse volkeren. Er
leven 350 verschillende etnische groepen, waarvan zo’n 60
stammen nog steeds grotendeels geïsoleerd leven.
HET WERELD NATUUR FONDS EN DE
AMAZONE
Het Wereld Natuur Fonds (WNF) richt zijn natuurbeschermingswerk
op de meest waardevolle gebieden op aarde. De waarde van deze
plekken zijn wetenschappelijk aangetoond: ze herbergen
onvervangbare en bedreigde dier- en plantensoorten en ze
vertegenwoordigen de grootste en meest intacte ecosystemen ter
wereld. Het WNF werkt al meer dan 40 jaar in het Amazonegebied.
Het WNF voert een groot aantal natuurbeschermingsprojecten
verspreid over de Amazone.
wnf.nl/amazone
WAT IS ER AAN DE HAND?
Ondanks de enorme omvang is het Amazonegebied verrassend
fragiel.
Ontbossing
Ontbossing is de grootste bedreiging voor de Amazone, vooral door
de snelgroeiende vraag naar ruimte voor veeteelt en landbouw. De
bossen in de Amazone zijn heel belangrijk voor iedereen op aarde,
omdat ze een belangrijke rol spelen in het reguleren van ons
klimaat. In de laatste vijftig jaar is het gebied ruim 17% van haar
bossen verloren. En elke dag verdwijnt nog steeds een gebied ter
grootte van bijna 3000 voetbalvelden.
Klimaatverandering
Klimaatverandering zorgt samen met ontbossing voor een vicieuze
cirkel die kan leiden tot onherstelbare schade aan het
Amazonegebied. Hogere temperaturen en minder regen zorgen
voor droogte. Lange droge periodes zijn niet alleen slecht voor
planten en dieren, maar veroorzaken ook veel bosbranden. Dit kan
leiden tot meer CO2-uitstoot en aanzienlijke veranderingen in ons
klimaat en uiteindelijk het verlies van plant- en diersoorten.
Illegaal en niet-duurzaam gebruik van natuurlijke producten
Er is een grote vraag naar de natuurlijke producten van de
Amazone. Denk aan hout, vissen, bessen, noten, rubber en goud.
De manier waarop de producten uit het woud worden gehaald, kan
leiden tot vernietiging van natuurgebieden en diersoorten.
Mijnbouwactiviteiten kunnen zorgen voor bodemerosie en
watervervuiling door bijvoorbeeld de kwik die gebruikt wordt bij het
winnen van goud. Ook de hoeveelheid aan producten die uit de
Amazone gehaald wordt, kan tot desastreuze gevolgen leiden voor
het woud en zijn bewoners.
Dammen
Om aan de groeiende vraag van met name de mijnbouw naar
elektriciteit te voldoen, worden in de Amazone nieuwe
waterkrachtdammen gebouwd en gepland, vooral in gebieden met
veel stromend water. Dat zijn nu juist ook de meest bijzondere
natuurgebieden met veel unieke soorten bomen, planten en dieren.
Een extra nadelig effect van dammen is dat ze andere
ontwikkelingen aantrekken zoals dorpen, mijnbouw, wegen en
landbouw. Hierdoor zijn de gevolgen nog veel groter dan alleen de
verstoring door de dammen op de directe omgeving of het
watersysteem.
OPLOSSINGEN
De lokale bevolking is afhankelijk van het woud. Zij zijn er daarom
zuinig op. Er is genoeg geld te verdienen, zonder het woud
onherstelbaar te vernietigen. Met duurzame bosbouw bijvoorbeeld.
Of met de handel in vruchten en noten. Het WNF helpt ze daarbij.
Door te helpen bij duurzaam bosbeheer. Door gebieden te
beschermen. Door de bevolking een stem te geven bij grote
infrastructuurprojecten.
Ontbossing tegengaan
Het WNF werkt samen met vele partners aan het tegengaan van
ontbossing. Zo worden nieuwe beschermde gebieden gecreëerd,
wordt het beheer van bestaande beschermde gebieden verbeterd
en wordt duurzaam bosbeheer ondersteund en gepromoot met
behulp van FSC-certificatie. Jij kunt ook helpen. Door geen fout
hout te kopen, maar FSC-hout. Door het ondersteunen van het werk
van het WNF.
No-gozones voor dammen
Het WNF kijkt welke gebieden te kwetsbaar zijn om dammen in te
bouwen en wijst no-gozones aan. Tegelijk helpen we overheden
met het vinden naar plekken waar dammen het minst kwaad
kunnen als ze toch gebouwd moeten worden. Daarvoor wordt veel
onderzoek gedaan, onder andere naar de hoeveelheid en
verscheidenheid aan plant- en diersoorten en naar de gevolgen van
bestaande dammen voor de natuur en de lokale bevolking.
RESULTATEN
Een greep uit wat het WNF de afgelopen jaren heeft bereikt:
ARPA is een 10-jarig programma in Brazilië, gericht op de
versterking van de beschermde gebieden van de Amazone. In
2008 werd hier 25,3 miljoen hectare beschermd gebied
gerealiseerd. In 2016 verwacht ARPA tot 32 miljoen hectare
nieuwe beschermde gebieden te creëren.
Peru heeft in 10 jaar tijd 1,7 miljoen hectare bos FSC
gecertificeerd. Alleen dit jaar al is meer dan 1,5 miljoen kubieke
meter FSC-hout geproduceerd. Dat is ongeveer twee keer het
verbruik van tropisch hout in Nederland.
WWF-Colombia en partners hebben de roze en grijze
rivierdolfijn onderzocht in de Amazone- en
Orinocostroomgebieden. Met deze informatie kan het WNF zich
zeer gericht inzetten voor het behoud van de soort.
WWF-Bolivia heeft een belangrijk watergebied van meer dan
6,9 miljoen hectare aangewezen als het grootste internationaal
beschermd watergebied ter wereld.
WWF-Peru heeft plannen voor een grote Braziliaanse
waterkrachtcentrale tegengehouden, die 22.000 hectares zou
overstromen en inheemse volkeren zou dwingen te verhuizen.
AMAZONIA – DE FILM
Een jong kapucijnaapje dat in gevangenschap is opgegroeid,
bevindt zich na een vliegtuigongeluk plotseling hulpeloos en alleen
in het midden van het Amazonegebied. Hij zal moeten leren zich
staande te houden in dit uitgestrekte gebied waar overal gevaren op
de loer liggen. De kleine held moet niet alleen zijn gelijken trotseren,
maar ook enge roofdieren en giftige planten. Het wordt een lange,
fascinerende reis in dit ongekende universum, dat vaak weelderig
en van een adembenemende schoonheid is, maar ook vreemd en
vijandig.
AMAZONIA is een film over het bijzondere avontuur van een
kleine held in de krachtige natuur.
AMAZONEDIEREN
Kapucijnaap
Deze boombewoner leeft in het bovenste gedeelte van het woud en
komt alleen naar beneden om te drinken of om een deel van zijn
eten op te halen. Er zijn een tiental soorten kapucijnapen. Maar
terwijl elke soort zijn eigen specifieke kenmerken heeft, hebben ze
allemaal toch ook iets specifieks gemeen: ze zijn uitgerust met een
grijpstaart waarmee ze, precies zoals een hand, in staat zijn om
objecten te pakken. In het Amazoneregenwoud is het meest
voorkomende soort de Cebus apella, de bruine kapucijn - die uit de
film - herkenbaar aan zijn bruine vacht en het kleine zwarte toefje
op zijn hoofd. De naam ‘kapucijn’ komt net van dat toefje dat
herinnert aan de kap die de monniken vroeger droegen. De
kapucijnaap leeft in groepen van 6 tot 40 apen. Hun grondgebied
strekt zich uit over een oppervlakte van 2,5 tot 3,5 km². De kapucijn
is een omnivoor. Hoewel hij de voorkeur geeft aan rijpe en zoete
vruchten is hij ook dol op zaden, planten, het nectar van bloemen,
insecten, spinnen, eieren uit vogelnesten en kleine dieren zoals de
hagedissen of kikkers.
Tijdens het droge seizoen bestaat zijn
voedsel hoofdzakelijk uit palmnoten. De kapucijnapen
communiceren met elkaar door te schreeuwen en door krachtige
gebaren en gezichtsuitdrukkingen te gebruiken. Met 29
verschillende soorten kreten beschikken ze over een heel
gevarieerd vocaal repertoire. Bij elk stemgeluid hoort een bepaalde
mimiek: een hoofdbeweging, het wijd opensperren van de ogen, het
tonen van de tanden, het intrekken van de hoofdhuid (de huid van
de schedel). Hun communicatiesysteem is zo ontwikkeld dat de
kapucijnapen er toe in staat zijn om twee tegenstrijdige
stemgeluiden of een mimiek die niet overeenstemt met het
stemgebruik te combineren. Een mannetje in het gezelschap van
een vrouwtje kan bijvoorbeeld op hetzelfde moment een teder
geluid produceren en een agressieve schreeuw naar een ander
mannetje dat dichterbij probeert te komen.
Jaguar
De jaguar is de grootste kat van de Amazone. Hij lijkt op de luipaard
(die in Afrika en Azië leeft en ook wel panter genoemd wordt) maar
is steviger gebouwd. Vooral zijn kop is breder. Een ander verschil is
dat binnen de zwarte 'rozetten' op zijn vacht soms kleinere zwarte
vlekken zitten, iets wat bij luipaarden nooit voorkomt. Net als bij de
luipaard komen er bij de jaguar volledig zwarte exemplaren voor.
Jaguars leven vooral in tropische bossen en hebben een voorkeur
voor waterrijke gebieden. Ze zijn niet bang voor water en kunnen
goed zwemmen. Hun dieet is zeer divers. Ze jagen bij voorkeur op
grote prooien, zoals tapirs, capibara's (grote knaagdieren) en
pekari's (een soort zwijnen). Maar de jaguar neemt ook genoegen
met kleinere dieren, van zoetwaterschildpadden tot kevers. Het
mannetje leeft solitair, het vrouwtje zorgt ongeveer twee jaar lang
voor haar jongen.
Harpij
De harpij is de grootste arend ter wereld en ondanks zijn spanwijdte
van 2,30 m kan hij zich met een verbluffende snelheid tussen de
takken en lianen van de Amazone laten glijden. Hij jaagt vooral op
zoogdieren uit de boomkruinen, waaronder apen en luiaards.
Daarnaast vangt hij vogels en reptielen. Om het kronendak af te
speuren zit de harpij vaak op een tak van een woudreus. Zijn grote
nest bouwt hij ook hoog in een boom. Het mannetje en vrouwtje zijn
uiterlijk niet van elkaar te onderscheiden. De naam harpij is een
referentie naar een gevaarlijk goddelijk wezen uit de Griekse
mythologie.
Luiaard
Er bestaan vijf soorten luiaards, waarvan drie 'drievingerige' en twee
'tweevingerige'. Aan hun poten hebben ze enorm sterke
haakvormige klauwen waarmee ze eindeloos kunnen blijven
hangen. Een roofdier dat er in slaagt om een luiaard te vinden, kan
ontdekken dat een luiaard zijn machtige haakhand ook snel kan
uithalen en flinke verwondingen kan veroorzaken. Luiaards brengen
bijna hun hele leven ondersteboven hangend in de bomen door.
Slechts eens per week komt de luiaard naar beneden voor een
toiletbezoek. Zelfs voor zijn maaltijd hoeft hij nauwelijks in beweging
te komen. Hij eet bladeren, knoppen en twijgjes. Maar dat is niet erg
voedzaam en geeft hem niet veel energie. De luiaard compenseert
dit door minder en langzaam te bewegen.
Orinocodolfijn
De orinocodolfijn is een typische rivierdolfijn. Hij leeft in het
stroomgebied van de Orinoco en de Amazone. Orinocodolfijnen zijn
bij de geboorte donker grijs. Als ze ouder worden verkleurt hun huid
naar grijswit of roze, vandaar dat ze ook wel roze dolfijn genoemd
worden. De ogen van de orinocodolfijn zijn klein: hij maakt vooral
gebruik van echolocatie. Daarbij speelt de zogenaamde ‘meloen’,
die zich in het voorhoofd bevindt, een belangrijke rol. De vorm van
de meloen en daarmee het voorhoofd kan ook veranderen. De nek
is flexibel. Doorgaans zwemmen orinocodolfijnen alleen of in paren.
Alleen in het droge seizoen, als delen van de rivier droogvallen,
komen ze in groepen voor van rond de twaalf dieren. Dan werken
ze soms samen bij de jacht. Doorgaans zoekt de orinocodolfijn zijn
voedsel op de bodem van de rivier. In de regentijd trekt hij het
overstroomde bos in. Dankzij zijn flexibele lichaam
Tarantula
Alle spinnen zijn roofdieren die hun prooi met gifkaken verlammen
of doden. Het gif zorgt ook voor de vertering. Kenmerkend voor
spinnen zijn de spintepels aan hun achterlijf waarmee ze spinrag
maken. Hiermee maken ze een cocon voor de eieren en vaak ook
een web. De tarantula heeft de reputatie van een roofdier, bijzonder
gevaarlijk voor de mens. In werkelijkheid eet hij kuikens, reptielen,
insecten en kleine zoogdieren. Een tarantula is constant in
beweging. Hij ziet slecht en zijn haren waarschuwen hem voor
gevaar.
Morpho
De naam van deze vlinder betekent "mooi" in het Grieks. De
morpho is te herkennen aan zijn grote, glimmende vleugels. De
bovenkant ervan is vaak blauw of groen gekleurd, maar er bestaan
ook witte morpho's. De mannetjes zijn feller van kleur dan de
vrouwtjes die ook een bruine rand met witte vlekken aan de
voorvleugel hebben. De onderzijde van de vleugels is bruin met
verschillende 'ogen'. De vlinder heeft een spanwijdte tussen de 100
en 120 millimeter. Dankzij zijn spectaculaire verschijning is de
morpho van oudsher een gewild verzamelobject. Daarom is de
vlinder nu beschermd.
Meer weten over de dieren in het dierenrijk? Ga naar:
wnf.nl/dierenbieb
HET BOEK ‘AMAZONE’
Het boek neemt je mee op een ontdekkingstocht in een
adembenemende wereld, vol met exotische bloemen en planten,
reusachtige bomen, inheemse stammen en de meest uiteenlopende
dieren. Een indrukwekkend inkijkje in de schoonheid, maar ook de
kwetsbaarheid van de Amazone. Laat je elke bladzijde opnieuw
betoveren door de magie van dit gebied!
Het boek bevat:
231 pagina’s met meer dan 150 adembenemende foto’s
Fascinerende verhalen over de Amazone en haar bewoners;
van de sierlijke jaguar tot inheemse stammen.
Enkele 3D-foto’s voor een nog intensere beleving (3D-bril
bijgesloten in het boek)
Een beeldverslag van de opnames van de bijbehorende film
‘Amazonia’
QR-codes waarmee u, door ze te scannen met uw telefoon,
enkele scènes uit de film ‘Amazonia’ kunt bekijken.
Bij een gift van € 39,95 of meer, ontvang je dit prachtige boek
gratis!
wnf.nl/amazone
DE AMAZONEQUIZ
2. Waarom komt een luiaard uit zijn boom?
3. Wat is dit voor dier?
4. Welke kleur heeft de orinocodolfijn?
Antwoorden: C: 8, C: om zijn behoefte te doen, C: capibara, D: roze.
1. De maki-kikker heeft tien bolle plaktenen. Hoeveel plakvingers
heeft hij?
WIL JE MEER DOEN?
Geef een gift
De Amazone geeft je leven. Geef de Amazone vandaag nog iets
terug en help mee dit prachtige woud te beschermen met een gift.
wnf.nl/amazone
Word donateur
Alleen met de hulp van onze donateurs kunnen we een vuist maken
voor de natuur. Geef samen met ons de aarde door en word
donateur.
wnf.nl/donateur
Volg ons op Facebook
Wil jij op de hoogte blijven van het laatste nieuws over ons
natuurbeschermingswerk? Volg ons dan op Facebook. Deel online
je mening met anderen en met ons.
facebook.nl/wereldnatuurfonds
WNF webshop
Ben je op zoek naar een mooi cadeau? Koop dan nu een product in
onze shop, en steun hiermee direct het natuurbeschermingswerk
van het WNF!
wnf.nl/shop
-----------------------------------------------------------------------------------------© Wereld Natuur Fonds 2013 - Foto’s: © Michel Roggo / © WWF-Canon,
R.Isotti, A.Cambone - Homo Ambiens / WWF-Canon, een deel van de
foto’s komt uit de film Amazonia.