De Amazone ontrafeld. "De doelstellingen van

This page was exported from Reporters Online [ https://reportersonline.nl ]
Export date: Tue Jul 18 12:37:59 2017 / +0000 GMT
De Amazone ontrafeld. "De doelstellingen van Brazilië voor
het Akkoord van Parijs, twaalf miljoen hectaren bos planten:
onmogelijk! Wie verzint zoiets?”
Kantelende Amazone (4)
Het Amazonegebied is frontlijn in de strijd tegen klimaatverandering. “Climate control centre for the world”,
noemde de Canadese rockzanger Bruce Cockburn het regenwoud in zijn song ‘If A Tree Falls': “If a tree falls in
the forest does anybody hear? Anybody hear the forest fall?”
Volgens sommigen zouden delen van de Amazone dichtbij zogenaamde kantelpunten (tipping points) zijn, waarbij
een relatief kleine verandering voor een relatief groot en onomkeerbaar gevolg zorgt en het klimaat in een andere
evenwichtssituatie terecht komt. Er zijn ook tegengeluiden die zeggen dat de Amazone flexibeler is dan de
kantelpuntprofeten prediken.
Mijn appartement in Manaus is in een oud gebouw in het centrum van de stad. Het kijkt uit op Avenida Getúlio
Vargas, de belangrijkste verbindingsweg van het centrum met de rest van de stad. Op weekdagen (zondags is het
hier “uitgestorven”) raast het verkeer bumper aan bumper voorbij. Of staat er stil. Het is een riool van
uitlaatgassen. Meer dan twee miljoen mensen wonen er in Manaus en er rijden zo'n 800.000 auto's en motoren.
Verkeersinfarcten zijn er dagelijkse werkelijkheid.
Manauaras (inwoners Manaus) voelen zich relatief vaak “grieperig”. De luchtkwaliteit speelt daarbij een rol, maar
ook de temperatuurstijging in de stad, waar weinig (schoon) open water is en er meer bomen worden gekapt dan
aangeplant. En er is de rook van de omringende (bos)branden die in het droge seizoen de stad letterlijk kan
verstikken.
Manaus kreeg als hoofdstad van de Braziliaanse deelstaat Amazonas in 1967 tijdens de dictatuur de status van
vrijhandelszone. Daardoor ontstond er een gunstig klimaat voor investeerders. Philips, Sony, Nokia, Siemens en
andere hebben er fabrieken. Manaus is een van de rijkste steden van Brazilië. En een van de snelst groeiende.
Haven Manaus Moderna
In 2013 was ik veldproducer (fixer) voor de aflevering over Amazonas van het IKON TV-programma “Paul
Rosenmöller en de strijd van Latijns-Amerika”. De openingsbeelden van de documentaire tonen Manaus Moderna,
het chaotische havengebied van Manaus en de poort naar de stad. Het is de plek in Manaus waar ik altijd als eerste
naar toe ga. Ik ken er de mensen en zij kennen mij. Het is minha terra, mijn grond. Hoewel luisterend naar de
naam “Manaus Moderna”, is het een zwaar verwaarloosd gebied, waar politici zich buiten verkiezingstijd zelden
laten zien. De buurt geldt als “gevaarlijk”. Toch is mij daar nooit iets overkomen en heb ik er veel amigos:
sjouwers, bootmensen en vishandelaren, daklozen, paradijsvogels en alcoholverslaafden, dieven en ja, ook wel een
moordenaar.
Twintig jaar kom ik inmiddels in Manaus Moderna. Twintig jaar leg ik er het leven en werken vast met mijn
camera, en zag ik geen enkele verbetering in de omstandigheden van bestaan. In die twintig jaar is het er eerder
slechter dan beter geworden. “Manaus abandonado”, “Verlaten Manaus”, staat er op een muur. Het toont aan dat
mensen zich hier in de steek gelaten voelen.
Manaus Moderna, maar niet Manaus Moderna alleen, laat het onvermogen van de stad zien om de snelle groei naar
“megacity in het tropisch regenwoud” echt bij te benen.
De stad breidde zich tot voor enkele jaren vooral noordwaarts uit, maar sinds een kilometerslange brug de oevers
van de Rio Negro met elkaar verbindt, worden ook aan de westkant van de rivier de contouren van een GrootManaus zichtbaar. Ontbossing en verstedelijking dreigen en daarmee de uitstoot van verontreinigde stoffen. Dit
kan ingrijpende gevolgen hebben, voor lokale ecosystemen én voor de temperatuur- en klimaatontwikkeling in de
wereld. Zo blijkt uit recente onderzoeken van het nationale onderzoeksinstituut INPA in Manaus in samenwerking
met het Amerikaanse ministerie van Energie en het Duitse Max Planck Instituut voor Chemie.
Om het effect van de vervuiling op de vorming van regenwolken te testen, werd GOAmazon (Green Ocean
Amazon) opgezet. De naam refereert aan de overeenkomsten in eigenschappen van wolken boven het
Amazonewoud en die van wolken gevonden boven oceanen. GOAmazon is inmiddels afgerond. De resultaten zijn
bekend. Stedelijke vervuiling hééft invloed op de vorming van regenwolken boven tropische bossen en daarmee op
het klimaat, daar en elders.
Zo werden er erg hoge concentraties ozon gemeten van meer dan 40 deeltjes per miljard, 100 kilometer van
Manaus. “Het is een concentratie die kenmerkend is voor stedelijk vervuilde regio's en die in grote mate de
fotosynthese in het woud beïnvloedt”, legde de Braziliaanse wetenschapper Paulo Artaxo, een van de
initiatiefnemers van het GOAmazon project, mij recentelijk uit. “Ozon vermindert de koolstofopname van de
vegetatie. De stedelijke vervuiling van Manaus vermindert dus de mogelijkheid om de concentratie CO2 in de
atmosfeer door absorptie in de biomassa van het woud te verminderen. Dit heeft grote gevolgen voor de
koolstofkringloop. Als de ozonconcentratie in de toekomst hoger wordt, zoals voorspeld in klimaatmodellen, kan
het woud minder koolstof opslaan.”
Als het Amazone regenwoud minder koolstof opneemt, om wat voor reden dan ook, kan het op een punt belanden
dat zijn rol bij de opname van koolstof en het tegengaan van klimaatverandering omkeert en het een belangrijke
bron wordt van de uitstoot van broeikasgassen, en zo bijdraagt aan het versnellen van de wereldwijde opwarming.
Als dit gebeurt en in delen van de Amazone lijkt het al zover te zijn, kan dat leiden tot wat de eveneens
Braziliaanse onderzoeker Antônio Donato Nobre omschreef als: “De perverse, zichzelf versterkende cyclus van
klimaat-aangedreven vernietiging.”
Zicht vanuit Manaus op de Rio Negro (Negrorivier) met rechts de brug
In 2014 sprak ik meteoroloog en GOAmazon projectleider Bruno Takeshi Tanaka Portela. “Het is belangrijk,
noodzakelijk zelfs, om te doorgronden hoe dingen in het Amazonegebied écht werken,” beklemtoonde die toen.
Lees voor meer informatie over het GOAmazon project mijn artikelen 'Verandering regenproces Amazone
bedreigt klimaat' en 'Braziliaanse wetenschappers vragen internationale actie tegen vernietiging Amazonewoud'.
Ook ik wil weten “hoe dingen in het Amazonegebied écht werken”. Er wordt best veel geschreven over de
Amazone en het klimaat. Maar echt wijzer word ik niet van veel van die artikelen. Ze spreken elkaar tegen, volgen
een bepaalde agenda (lees: wie betaalt bepaalt) en/of slaan in de vertaalslag van wetenschap naar publiek stappen
over. “Als ik dus wil weten hoe dingen in het Amazonegebied écht werken, zal ik zelf op zoek moeten”, dacht ik.
Ik besloot dat het, na een kwart eeuw “avonturieren” in het gebied, wel zin had de balans op te maken. Ook wist ik
dat ik dat als onafhankelijk journalist zou doen, zonder de dwingende en/of censurerende inbreng van
opdrachtgevers en/of ngo's; alleen verantwoording schuldig aan mijn lezers.
De prijs van Amazonehout
Op mijn lijstje 'wetenschappers die ik wil spreken' staat onder anderen de Braziliaanse bos- en
klimaatwetenschapper Niro Higuchi. Ik sprak Higuchi al eens voor een artikel over duurzaam bosbeheer in de
Amazone. Zijn opmerkingen over de volgens hem grootschalige, illegale boskap en de fraudegevoeligheid van het
certificeringssysteem van hout vielen niet bij iedereen in goede aarde. Sommige mensen in de houtindustrie, vooral
ook in Nederland, zagen zijn opmerkingen liever niet gepubliceerd. Waarover ging het?
Dr. Niro Higuchi werkt bij INPA en leverde in 2007 een belangrijke wetenschappelijke bijdrage aan een rapport
van het ‘Intergovernmental Panel on Climate Change' (IPCC) van de Verenigde Naties dat van grote invloed was
op de manier waarop de wereld naar klimaatverandering ging kijken. De Braziliaan en zijn collega's werden voor
hun werk onderscheiden met de Nobelprijs voor de Vrede, die het IPCC dat jaar deelde met Al Gore, voormalig
vice-president van de Verenigde Staten en een toonaangevende activist voor het milieu.
“Met herbeplanting van bossen verander je alles wat er was”
Bij INPA doet Niro Higuchi onderzoek naar de mogelijkheden van bosmanagement. “Meer dan 90 procent van
alle houtkap in het Amazonegebied is illegaal”, zei hij in 2012, toen ik hem voor het eerst ontmoette. Higuchi: “De
officiële statistieken zeggen dat minder dan tien procent volgens de regels wordt gekapt, maar volgens mijn eigen
onderzoek is het in werkelijkheid nog geen vijf procent. Het woud verdwijnt. Willen we dat doorbreken, dan
moeten we doorgaan met duurzaam management. Dat wil zeggen: terug investeren in het woud om het voor altijd
reproductief te maken.”
Voor de duidelijkheid, Niro Higuchi heeft het over beheer van de primaire of oerbossen van de Amazone, niet over
herbebossing van eerder ontboste gebieden. Higuchi: “Herbebossing is in beginsel hetzelfde als agricultuur. Het is
bosbouw. Net zoals bij elke andere plantage moet je de grond goed klaarmaken alvorens te planten. Je moet
monitoren, oogsten en weer planten. Herbeplanting in bosgebieden wordt vooral gebruikt voor de productie van
vezels, bestemd voor papier en pulp. Ik werk niet met herbeplanting. Met herbeplanting verander je alles wat er
was.”
Duurzaam bosbeheer. Wat verstaan we daaronder? Niro Higuchi legt uit: “Er worden uit een bepaald gebied voor
commercieel gebruik een of meerdere bomen gehaald. Vervolgens blijft dat gebied 30-35 jaar onaangeroerd, voor
er weer geoogst kan worden. Als dat goed wordt georganiseerd, ontstaat er een voorraad die nooit uitgeput raakt.
Het probleem is dat veel mensen geen 35 jaar willen wachten. Men vindt het te duur. Dus kiest men voor de
goedkope manier. Mensen denken dat het Amazonewoud nooit uitgeput zal raken. Dat het oneindig is. Dat het zich
maar blijft vermenigvuldigen. Dat is het punt.”
Aan duurzaam bosbeheer hangt dus een prijskaartje. En als iets geld kost, laten de politiek en de consument het
vaak afweten. Higuchi: “Deze operatie kost veel aan investeringen. Er komt meer bij kijken dan een kettingzaag en
een bulldozer. Gebieden liggen afgelegen. Er zijn transportkosten. Er is uitrusting nodig, materieel en goed
opgeleid personeel. Daar komt bij dat de prijs die nu voor het ruwe materiaal wordt betaald, erg laag is. Er is een
groot verschil tussen de echte prijs en de prijs die de markt hanteert. Dat laatste is het grootste probleem. Pas als er
een eerlijke prijs wordt betaald, kunnen we op grote schaal duurzaam bosmanagement introduceren en daarmee de
toekomst van het Amazonewoud garanderen.”
“Ik ben geen voorstander van certificering: te gevoelig voor
fraude”
Niro Higuchi ziet in de handel in CO2-rechten mogelijkheden om tot een eerlijkere prijs voor hout uit duurzaam
beheerde bossen te komen. Higuchi: “Misschien dat als we de opslag van CO2 als toegevoegde waarde van
bosbeheer gebruiken, we er meer waarde aan kunnen toekennen, of in ieder geval de prijs wat verhogen. Meer
samenwerking tussen organisaties in de CO2-handel en mensen die met bosbeheer werken kan een duurzame
Amazone dichterbij brengen.”
Om de prijs van hardhout uit de Amazone te kunnen verhogen, moeten vraag en aanbod op elkaar aansluiten. Om
dat te bereiken is het belangrijk dat de illegale houtkap wordt gestopt. Wanneer er vervolgens sprake is van goed
georganiseerd duurzaam bosbeheer en er een eerlijke prijs wordt betaald, zal het aantrekkelijker worden om op
legaal hout over te stappen, betoogt Higuchi. En dat wordt gecertificeerd? Nee dus. De boswetenschapper van
INPA is geen voorstander van certificering. Te gevoelig voor fraude, zegt hij. Higuchi: “Ik heb geen certificering
nodig. Ik heb de wet achter me. Die bepaalt dat duurzaam bosbeheer de norm is. Belangrijk is dat IBAMA
(Braziliaans milieu-instituut) zijn werk doet. Dan kunnen wij duurzaam bosbeheer in praktijk brengen en een
rechtvaardiger maatschappij creëren.”
Amazonewoud
Mythen van de Amazone
Vijf jaar na mijn eerste gesprek met Niro Higuchi loop ik weer zijn werkkamer bij INPA in Manaus binnen. Hij is
nauwelijks veranderd. Achter de vriendelijke, Aziatisch ogende man gaat een rebel schuil (“Dat moet je wel zijn in
dit beroep”), die wars is van populistische kletsverhalen. “De mythen van de Amazone” noemt Niro Higuchi ze in
zijn boek ‘A Floresta Amazônica e suas múltiplas dimensões: uma proposta de educação ambiental', ‘Het
Amazone regenwoud en zijn meervoudige dimensies: een voorstel voor milieu-educatie'. Tot die mythen hoort
onder andere het verhaal over het Amazonewoud als “long van de aarde”. Dat is het dus niet. Ook is het
Amazonegebied geen zee van eindeloos groen, en staat het tropisch regenwoud niet vol met de soort reuzenbomen
waarmee toeristen, milieu-activisten en would-be “ontdekkingsreizigers” graag op de foto gaan. Het
Amazonegebied is geen groot homogeen vlak. Het heeft een onregelmatige topografie met plateaus met een
doorsnee van zo'n 500 meter elk, er liggen steden als Belém en Manaus, en er is overal transport over water.
Verder wonen er alleen al in het Braziliaanse deel 25 miljoen mensen, onder wie honderden inheemse volken.
Niro Higuchi lacht als ik hem vertel van de ‘censuur' op zijn uitspraak over certificering en fraude.
“Je geloofde niet in certificering.”
“Nog steeds niet.”
“En dan krijg je te maken met censuur.”
“Hahaha. Het is een goed punt voor mij. Het is oké.”
325 meter hoog in het regenwoud
We leven in tijden van verandering. De aandacht voor de Amazone als belangrijk klimaatcentrum voor de wereld
is wat naar de achtergrond verdwenen. Terwijl het belang van het gebied voor de wereld gewoon doorgaat,
misschien nog wel belangrijker is dan in het verleden, in relatie met de uitstoot van CO2, klimaat en
klimaatverandering enzovoort.
Waaróm is de Amazone zo belangrijk, niet alleen om zijn biodiversiteit, niet alleen voor de mensen die er wonen,
maar ook en vooral als klimaatcontrolecentrum voor de wereld? Op deze vraag hoop ik in mijn gesprekken met
bos- en klimaatwetenschapper Niro Higuchi en anderen antwoord te krijgen.
In het natuurreservaat Uatumã, 150 kilometer ten noordoosten van Manaus, rijst sinds vorig jaar als onderdeel van
het GOAmazon project ATTO (Amazonian Tall Tower Observatory) op uit het regenwoud. De stalen
onderzoekstoren van 325 meter hoog is een gezamenlijk Duits-Braziliaans project, waarbij ook de universiteit van
Berkeley is betrokken. ATTO is een ‘Atmospheric Laboratory', opgezet om te begrijpen op welke wijze het
Amazonewoud de verandering van het klimaat beïnvloedt en omgekeerd, hoe klimaatverandering de gezondheid
van het Amazonewoud aantast.
ATTO: “Atmospheric Laboratory” 325 meter hoog in het Amazone regenwoud
Wetenschapper en rebel
Niro Higuchi is inmiddels ook verbonden aan GOAmazon. Of beter gezegd, het vervolg op GOAmazon, NGEETropics, een Next-Generation Ecosystem Experiment.
Voordat hij uitleg geeft, wil Higuchi eerst nog wat kwijt:
“We moeten nu veel harder werken om alles te begrijpen dan voorheen, omdat klimaatverandering inmiddels
werkelijkheid is. Het gaat er nu om de kwetsbaarheid van het systeem te begrijpen, de kringlopen van water, CO2
en energie. Wij moeten begrijpen hoe kwetsbaar wij zijn, om ons aan te kunnen passen. We beschikken
tegenwoordig over goede klimaatmodellen, voor bepaalde regio's. Maar als je die allemaal samenvoegt, heb je een
probleem. Omdat tropische ecosystemen een erg belangrijke rol spelen in de kringlopen van water, CO2 en
energie. Ik zou zeggen dat zo'n 70 procent van alle water-, CO2- en energiekringlopen via tropische ecosystemen
circuleert. Het probleem nu is dat we weinig informatie hebben over de rol die het tropisch bos speelt in de
interactie tussen biosfeer en natuur. Dat moet beter. Als wij die interactie begrijpen, in de tropen, kunnen wij de
onzekerheid bij klimaatmodellen elimineren of op zijn minst verminderen. Met een goed en betrouwbaar
klimaatmodel zijn wij beter voorbereid op wat komt, en kunnen wij ons aanpassen.”
“Eén klimaatmodel of meerdere modellen naast elkaar?”
“Je kunt een goed werkend model hebben voor Noord-Amerika, Europa, Azië, Zuidoost Azië enzovoort. Maar ...
het koolstofsysteem is globaal. Je kunt niet zomaar delen van biomen buiten beschouwing laten, zoals het
ecosysteem in tropische wouden, verantwoordelijk voor 70 procent van de water-, CO2- en energiekringlopen van
de hele planeet. Als wij ons niet concentreren op het beter begrijpen van deze interactie in de tropen, zullen we
nooit een goed klimaatmodel hebben.”
“GOAmazon is afgerond?”
“Ja, Next-Generation is het gevolg van GOAmazon. Alleen al de Braziliaanse Amazone omvat 5 miljoen vierkante
kilometer. Daarvan is iedere vierkante kilometer anders, heeft iedere vierkante kilometer zijn eigen dynamiek. Het
is onmogelijk om de hele Amazone te onderzoeken. Maar we blijven het proberen. Er is nu ATTO. En het NGEEproject. Hiervoor hadden we slechts een 50 meter hoge toren, waarvan de reikwijdte erg klein was. Met een toren
van 325 meter hoog hebben we de mogelijkheid om een model te ontwikkelen gebaseerd op een reikwijdte van
honderden kilometers.”
“Wat voor soort apparatuur staat daar boven?”
“In beginsel apparatuur om de emissies van het woud te meten, de atmosferische samenstelling. Het bladerdak in
dat gebied is veertig meter hoog. Met 325 meter zit je daar bijna 300 meter boven. De reikwijdte van de
onderzoeken breidt zich dus enorm uit. De data van de computers worden in real time verzameld en gaan naar
Duitsland en Manaus. De bevindingen van NGEE-Tropics gaan ook naar Berkeley in Californië.”
“Next-Generation. Het verzamelen van data. Je wilt begrijpen hoe alles werkt. Je ontwikkelt modellen. Maar dan?
Mensen vragen: Is de Amazone dichtbij een kantelpunt? Zo ja, hoe dicht?”
“Het feit dat er klimaatproblemen zijn is er gewoon. We kunnen allemaal de veranderingen in het weer
waarnemen, iedere dag, iedere week, ieder jaar. Maar ons klimaatmodel, zoals het er nu ligt, is niet in staat deze
veranderingen te voorspellen. Als wij in staat zijn de onzekerheden van onze modellen te verminderen, krijgen we
meer vertrouwen. De onzekerheid is momenteel groot. Een model kan prima werken voor Europa, voor de
Verenigde Staten, voor Japan, maar kijk je op wereldniveau, dan is er een probleem.”
“Hoop je dat beleidsmakers, politici actie zullen ondernemen, als zij zien dat het mogelijk is om met nieuwe
modellen te voorspellen wat er gaat gebeuren?”
“Als wij hier in de Amazone met een ernstige droogte te maken hebben, is de respons dat zoiets wel vaker is
voorgekomen, 20 jaar geleden, 100 jaar geleden – het is oké, het is normaal. Men kan niet accepteren dat deze
ernstige droogten zich vaker voordoen dan voorheen en ernstiger zijn. Ons model, zoals het er nu ligt, kan dit niet
voorzien. En dan krijg je de reactie dat dit verschijnsel zich nu eenmaal van tijd tot tijd voordoet. Die preoccupatie
is er helaas. Met het ATTO project, een initiatief van Duitsland en partners in Europa en Amerika, kunnen we
beter voorspellen wat er gaat gebeuren.”
“Toch zullen er altijd mensen zijn die zeggen: ik geloof je niet. De huidige Amerikaanse president spreekt over een
klimaat-hoax. Het lijkt mij lastig werken als wetenschappelijke bevindingen worden afgedaan als ‘ook maar een
mening'.”
“Met dit soort eenvoudige interpretaties hebben we al jaren te maken. Politici komen en gaan. We kunnen alleen
maar doorgaan. We moeten doorgaan. Klimaatverandering is werkelijkheid, het is echt. Maar wat het moeilijk
maakt is dat wij niet kunnen zeggen wat er morgen gaat gebeuren. Of overmorgen. Wij moeten aantonen dat wij de
wetenschappelijke mogelijkheden hebben om voorspellingen te doen. In dit geval moeten we dus meer doen, en
beter. Ik hoop vooral dat wij met ATTO en NGEE-Tropics de onzekerheid kunnen verminderen die in de huidige
klimaatmodellen zit.'
“Er zijn mensen die zeggen: Het klimaat verandert, dat klopt, maar dat heeft niets te maken met menselijk
handelen. Kun je hiermee het verband aantonen?”
“In sommige landen, zoals in Nederland, Noorwegen en Japan begrijpen mensen dat heel goed, in ieder geval de
meerderheid. Zij veranderen hun gedrag. Dat stimuleert ons om door te gaan. Vanaf het moment dat onze
onderzoeksresultaten het bewijs leveren, is het mogelijk om het verband aan te tonen. Duidelijk is al wel dat
tropische wouden een erg belangrijke rol spelen in de kringlopen van water, CO2 en energie.”
“Wat gebeurt er als een groot deel van het woud verdwijnt?”
“Ik weet het niet. Ik kan je dat niet vertellen. Maar belangrijk voor deze wereld is wel dat we nu al weten dat er
ernstige veranderingen zullen komen.”
“Een paar jaar terug was er in de media veel aandacht voor atmosferische rivieren, vliegende rivieren, zoals ze in
Brazilië wel worden genoemd. Gaat het bij dit verschijnsel om een klein of een belangrijk deel van het systeem?”
“Een belangrijk deel. Het is een al heel lang bekend verschijnsel, al van voor de jaren 90. Maar we weten nog
altijd niet wat de rol van het woud is in deze kringloop. Men heeft het over de “vochtige corridor” gecreëerd door
de Amazone, maar we weten nog altijd niet hoeveel het woud aan deze corridor bijdraagt.”
“Dus de cijfers bij de artikelen kloppen niet?”
“Er wordt nog altijd onderzoek naar dit fenomeen gedaan om het te kunnen verklaren.”
“De berichtgeving hierover ging met enige overdrijving gepaard. Menigeen, zelfs het Wereld Natuur Fonds, had
het over 1000 liter water die iedere boom in de Amazone per dag in de lucht zou ‘uitzweten'. Berekeningen laten
zien dat dit alleen opgaat voor een reusachtige mahonie- of cederboom met een radius van minstens 10 meter.”
“Journalisten willen sensatie. Het is echt een al heel lang bekend verschijnsel. Science publiceerde al in 1988, 1989
een artikel over de corridor. Daarin werd uitgelegd wat er gebeurde met waterdamp uit de Atlantische Oceaan die
naar de Andes wordt getransporteerd en vervolgens naar de Amazone. Het is niet nieuw. Maar we wisten niet
precies wat de rol van het woud was. Natuurlijk is de waterkringloop een gesloten systeem. Het probleem is de
distributie en de kwaliteit van het water. Het lijkt een duidelijk en gemakkelijk te begrijpen verschijnsel. Om
echter uit te kunnen leggen wat de rol van de Amazone hierbij is, moeten we nog heel wat uitzoeken.”
Bodem Amazonewoud
Ondergronds
Artikelen over de Amazone richten zich meestal op het woud, op wat er zich boven de grond in het bos afspeelt.
Maar er is meer in het woud dan bomen, meer dan het bladerdak. De bodem speelt minstens zo'n belangrijke rol in
de kringlopen van water, CO2 en energie, en dus in het functioneren van de Amazone als klimaatcontrolecentrum.
Niro Higuchi: “Dat is ook een van de doelstellingen van NGEE-Tropics. Daar ligt nu onze prioriteit: onderzoek
onder de grond. Natuurlijk, we moeten onder de grond en boven de grond samenvoegen. We hebben echter al veel
onderzoek boven de grond gedaan. Nu gaan we ondergronds. Dat is deel van de uitdaging."
“Enig idee wat je daar zult vinden?”
"In mijn geval – ik ben boswetenschapper – is mijn bijdrage aan dit onderwerp gerelateerd aan wortels. We hebben
ons tot nu toe geconcentreerd op wat er boven de grond is; nu gaan we ondergronds. Vanuit de IPCC invalshoek,
als we het hebben over de opslag van koolstof, dan hebben we het over wortels van twee millimeter en meer
doorsnee. Voor het hele proces zijn wortels dunner dan twee millimeter echter belangrijker dan die boven de twee
millimeter. Dus concentreren we ons nu op wortels van twee millimeter en minder, om het hele proces te kunnen
begrijpen. We hebben het daarbij over koolstof, allerlei soorten van koolstof afgeleide gassen: methaan, CO2, CO,
zelfs COS, een sulfiet. Om de uitstoot van elke koolstofgas te begrijpen, moet je weten wat zich in de bodem
bevindt, het ondergrondse proces begrijpen en hoe het bijdraagt aan die uitstoot.”
“Hoe is het nu met de ontbossingscijfers?”
“Het is iets beter dan toen ik je de laatste keer sprak. Dit jaar gaat het minder goed dan vorig jaar. Maar het
gemiddelde van de laatste vijf jaar is veel beter dan ervoor.”
“Wat voorspel je voor de toekomst?”
“Ik hoop het beste, maar ontbossing, zoals ik het zie, is in Brazilië meer gerelateerd aan de economische crisis dan
aan maatregelen van de regering.”
“Wat is de betekenis van het Akkoord van Parijs voor de Amazone?”
“Brazilië heeft nu een taakgroep – ik zit daar niet in – die de regering helpt te voldoen aan de doelstellingen van
het Akkoord van Parijs. Ik geloof niet in die doelstellingen. Brazilië beloofde een herbebossing van twaalf miljoen
hectare tegen 2030. Het is nu 2017. We hebben dus dertien jaar om dat doel te halen. In Brazilië zijn we met
herbebossing begonnen in 1966, vijftig jaar geleden, en het resultaat van deze enorme stimulans op het gebied van
herbebossing is zeven miljoen hectare. In 50 jaar hebben we zeven miljoen hectare bos geplant. Hoe kan ik nu
verwachten dat wij erin zullen slagen om in dertien jaar twaalf miljoen hectare te planten? Onmogelijk.”
"De doelstellingen van Brazilië voor het Akkoord van Parijs,
twaalf miljoen hectaren bos planten: onmogelijk! Wie verzint
zoiets?”
“Jij gelooft ook niet echt in herbebossing, toch?”
“Klopt. Als je eucalyptus en ananas plant, oké. Maar volledige rehabilitatie van het ecosysteem is moeilijk. Je
moet over een erg goede zaadtechnologie beschikken. Dat is heel gecompliceerd. Dat is in de Amazone erg
moeilijk, omdat het hier allemaal zo heel anders is.”
“De Braziliaanse fotograaf Sebastião Salgado deed het.”
“Ja. Maar belangrijker dan planten is het kennen van de problemen en de betrokkenheid van de bevolking. Dat
werkt anders. Natuurlijk kun je ergens wat bomen planten, maar dan hebben we het niet over twaalf miljoen
hectare. Wat is het ontboste gebied in de Amazone? Dat is zeven miljoen hectare. Die herplanten is onmogelijk.”
“Salgado claimt wel een volledige restauratie van het regenwoud.”
“In een beperkt gebied. Hoeveel bomen heeft hij geplant? Een beperkt aantal, en daarmee heeft hij een erg goed
werk gedaan. Als we nu vele duizenden Sebastiao Salgado's hadden in Brazilië... Het kost een hoop energie, geld
en hard werk. Maar de doelstellingen van Brazilië voor het Akkoord van Parijs, twaalf miljoen hectaren:
onmogelijk! Wie verzint zoiets?”
LONG VAN DE AARDE
De Amazone wordt vaak “long van de aarde” genoemd, om de grote hoeveelheden zuurstof die het woud zou
produceren, zonder welke wij zouden “stikken”. Deze betiteling is alleen al onjuist, omdat een long zuurstof
inneemt in plaats van uitstoot. De bomen in het Amazonewoud nemen koolstofgas in en laten ook weer
koolstofgas los, en, onder bepaalde omstandigheden (tijden van ongehinderde groei), zuurstof. Waarnemingen van
de laatste 30 jaar wijzen uit dat de hoeveelheid zuurstof die onder bepaalde optimale omstandigheden (natuur in
evenwicht) in het Amazonewoud vrijkomt, niet voldoende is om de samenstelling van de atmosfeer wezenlijk te
beïnvloeden. Waar komt onze zuurstof dan vandaan? In hoeveelheden gemeten is meer dan 70 procent van alle
zuurstof geproduceerd op aarde afkomstig van algen. De bijdrage van bossen (alle bossen op aarde) en planten
wordt geschat op minder dan 30 procent. Meer hierover: The most important organism?
VLIEGENDE RIVIEREN
Bomen zijn essentieel voor het leven in het Amazone-regenwoud, doordat ze bijdragen aan het beschermen en in
stand houden van de biodiversiteit. Maar er is meer. De bomen functioneren als een pompsysteem dat water
absorbeert en via het bladerdak ‘uitzweet', waardoor regenwolken ontstaan; 20 miljard ton per dag. De
Braziliaanse meteoroloog José Marengo kwam in de jaren negentig met de term “vliegende rivieren” om de
luchtstromen te beschrijven die de waterdamp van het Amazonegebied naar het midden en het zuidoosten van
Brazilië en het noorden van Argentinië voeren. Met de ontbossing van steeds meer Amazoneregenwoud lijken nu
ook deze vliegende rivieren te verdwijnen, zo blijkt uit waarnemingen van het Braziliaanse Instituut voor
Ruimteonderzoek (INPE).
Video: Why we must rebuild our forests: Sebastião Salgado at TED2013
Dit artikel is mede mogelijk gemaakt door het Matchingfonds van De Coöperatie, een initiatief voor freelance
journalisten.
Excerpt: Er wordt veel geschreven over de Amazone en het klimaat. Maar nogal wat artikelen spreken elkaar tegen,
volgen een bepaalde agenda en/of slaan in de vertaalslag van wetenschap naar publiek stappen over.
Post date: 2017-06-27 20:09:56
Post date GMT: 2017-06-27 18:09:56
Post modified date: 2017-07-09 13:41:12
Post modified date GMT: 2017-07-09 11:41:12
Powered by [ Universal Post Manager ] plugin. MS Word saving format developed by gVectors Team www.gVectors.com