EEX(bis) en CMR - Uitgeverij Paris

EEX(bis) en CMR: terugkeer
van de parallelle procedures?
W. Verheyen (PhD)
Universitair docent Erasmus Universiteit Rotterdam
lector Odisee University College Brussel
Plaatsvervangend docent Transport Law Katholieke
Universiteit Leuven
Wat aan de orde komt
• Achtergrond:
– verhouding EEX(bis) en CMR
– forumkeuzes in EEX en EEX (bis)
– Forumkeuzes in CMR
• Probleemstelling: EEX(bis) & CMR: parallelle procedures?
• situaties met een risico op parallelle procedures
• Tenuitvoerlegging van uitspraken uit parallelle procedures
• EEX(bis) en CMR: de weg vooruit
• Praktische aanbevelingen
Verhouding EEX(bis) en CMR
• EEX-Vo.: rechterlijke bevoegdheid, de erkenning en de
tenuitvoerlegging van beslissingen in burgerlijke en handelszaken
• 15 januari 2015 treedt verordening 1215/2012 in werking.  EEX
(bis)
• Art. 31 CMR: bevoegdheid, lis pendens en tenuitvoerlegging
• Verhouding bij uiteenlopende regels?
– PRINCIPE: art 71 EEX:Deze verordening laat onverlet de verdragen
waarbij de lidstaten partij zijn en die, voor bijzondere onderwerpen, de
rechterlijke bevoegdheid, de erkenning en de tenuitvoerlegging van
beslissingen regelen.
– Beperking: ECJ in TNT v. AXA en Interzuid v. Nipponkoa: voorrang
geldt slechts voor zover regime waar naar wordt verwezen de geest
van de verordening respecteert
Forumkeuzes in EEX & EEX(bis)
• Hoeksteen EEX: art. 23: partijautonomie: partijen kunnen in
overeenkomst exclusief bevoegde rechter aanduiden.
• Probleem: lis pendens regel art. 27: zaak moet worden
aangehouden indien eerst voor een andere rechter
gebracht, ook als die andere rechter is aangeduid in een
exclusieve forumclausule => Italian torpedo’s
• EEX(bis) wil de efficiëntie van exclusieve forumkeuzes (art,
25)
vergroten:
rechter
aangeduid
in
exclusieve
forumclausule moet beslissing niet aanhouden indien zaak
eerst voor andere rechter aanhangig werd gemaakt (exit
Italian torpedo’s)
Forumkeuzes in CMR
• Art. 31lid 1: geen exclusieve forumkeuze
Lis pendens in CMR?
• Art. 31 lid 2 CMR: klassieke lis pendens regel EEX-Vo: laatste
rechter moet zaak aanhouden (ook indien die is aangewezen in
een forumclausule, die sowieso niet exclusief kan zijn).
Probleemstelling: EEX(bis) &
CMR: parallelle procedures?
• De feiten:
– Rechter F aangeduid in exclusieve forumclause
– Zaak wordt eerst aanhangig gemaakt voor rechter Z
• Gevolgen:
– bij standaard CMR-casus
– Bij casus waar toepasselijkheid CMR onzeker is
Gevolgen bij standaard CMRcasus
• Exclusieve forumclausule is sowieso onmogelijk (art. 31
lid 1 jo art. 41 CMR)
• Rechter aangewezen in forumclausule moet zaak
aanhouden. (art. 31 lid 2 CMR)
• Art. 31 lid 2 EEX (bis) speelt hier in principe geen rol
(TENZIJ… zie verder)
Gevolgen bij casus waar toepasselijkheid CMR
onzeker is (bv. Kwalificatie als vervoerder of expediteur):
– Rechter Z: vervoer: CMR is toepasselijk DUS
exclusieve forumkeuze is niet geldig  ik ben
bevoegd ex art. 31 lid 1 CMR.
– Rechter F: expeditie: CMR is niet toepasselijk DUS ik
ben bevoegd ex exclusieve forumkeuze en moet
ingevolge artikel 31 CMR zaak niet aanhouden.
– Parallelle procedures…die héél lang kunnen
doorgaan ten gevolge van regels tenuitvoerlegging
(zie verder).
situaties met een risico op
parallelle procedures
• Parallelle procedures mogelijk wanneer rechter aangewezen in
forumclausule CMR niet toepasselijk acht & een andere rechter, die
genoemd is in art 31 CMR, zegt dat CMR wel toepasselijk is:
– Wordt de overeenkomst beheerst door CMR?
• Art 1 lid 1 CMR: Dit Verdrag is van toepassing op iedere
overeenkomst onder bezwarende titel voor het vervoer van goederen
over de weg door middel van voertuigen:
– Is er een vervoerovereenkomst?
– Is er een overeenkomst voor vervoer over de weg?
– Wordt de vordering uit de overeenkomst waarop CMR toepasselijk
is, beheerst door CMR?
Is er een vervoerovereenkomst?
• Vervoer of expeditie/ commission de transport
• Vervoer als onderdeel ruimer contract
• Datec-probleem
Vervoer of expeditie/ commission
de transport
• Grote verschillen bij kwalificatie/ aansprakelijkheid in
verschillende landen omwille van:
– Verschillend gewicht bewoordingen overeenkomst en vaak geen
doorslaggevend element partijkwalificatie
– Uiteenlopend belang “informatieplicht”:
• FR. Actori incubit probatio  Nl: de expediteur moet zeggen wat hij doet
en doen wat hij zegt.
– Verschillend gewicht voor uiteenlopende elementen:
• FR: groot belang uitbesteding vervoer  andere landen geen gewicht
• Lump sum facturatie: element pro qualificatie als commissionaire in Frankrijk
 aansprakelijkheid als vervoerder in Duitsland  beperkte rol in
andere landen.
– Aansprakelijkheid als vervoerder bestaat enkel in NL en GER.
Vervoer als onderdeel ruimer
contract
• Voorbeelden?
– Warehousing
– Verhuis+ vervoer
• CMR toepasselijk?
– afhankelijk van de aangehangen theorie:
• Sui generis (geen CMR),
• absorptie (CMR op alles als vervoer dominant: Rb. Rottterdam 3
Mei 2006)
• of combinatie (CMR op het vervoerluik: HR 22 Januari 1993)?
– en van de interpretatie van de overeenkomst: “is het echt
accessoir?”
Datec probleem
• Algemene voorwaarden: max waarde lading: 50.000 $
• Waarde pakket is hoger
• UPS: geen wilsovereenstemming  geen overeenkomst  geen
CMR.
• Rechtspraak GB+ DE + Rb. Amsterdam: CMR!
• Hof Amsterdam: gaat niet op vraag of CMR toepasselijk is.
Commentaar TEN BRUGGENCATE: geen wilsovereenstemming 
geen overeenkomst voor vervoer geen CMR …
Is er een overeenkomst voor vervoer
over de weg?
• Vervoersintegratie
• Multimodaal vervoer
Vervoersintegratie
• Overeenkomst waarbij de vervoerder de vrije keuze
heeft over de te gebruiken vervoerwijzen (bv.
pakketvervoer / geïntegreerd hinterlandvervoer)
• CMR toepasselijk?
– België: Cass. 8 November 2004 TNT / Mitsui Marine en Sony : geen
consensus over de vervoerwijze  geen CMR (impliciete
wilsovereenstemming mogelijk maar zelden aanvaard in lagere
rechtspraak: +/- technische onmogelijkheid vereist)
– Nederland en Duitsland: toepassing leer partijbeslissing/ alternatieve
verbintenis: door keuze wordt regime toepasselijk  CMR (maar
afwijkende rechtspraak)
– Frankrijk en Engeland: CMR vereist niet dat vervoerwijze
contractueel werd overeengekomen  CMR toepasselijk
Multimodaal vervoer
• Vraag I: toepassing sui generis of combinatietheorie?
• Vraag II: bij sui generis: welk recht is toepasselijk en is
dit relevant voor vraag naar toepasselijkheid art 31
EEX(bis)?
Toepassing sui generis of
combinatietheorie?
• Combinatie: CMR!
– BE (Antwerpen 13 september 2010 RHA 2011, 57)
– UK ( CA Quantum Corp Ltd v Plane Trucking Ltd )
• Sui generis: Geen CMR
– NL (HR 1 juni 2012 (Godafoss)
– Ger (BGH 17 July 2008)
welk recht is toepasselijk en is dit relevant voor
vraag naar toepasselijkheid art 31 EEX(bis)?
• Rechtskeuze?  aangewezen nationale recht: als
geen CMR-land geen CMR (bv Godafoss)
• NL & Ger: multimodale nationale wetgeving:
– netwerksysteem met sui generis systeem voor niet
gelokaliseerde schade
– Vraag: als via nationale recht naar CMR wijst, heeft art. 31
CMR dan nog wel van voorrang via art 71 EEX(bis)?
• Rechtspraak: ja!
• M.i. is CMR hier dan slechts toepasselijk als nationaal recht 
voorrang EEX
Wordt de vordering uit de overeenkomst waarop
CMR toepasselijk is, beheerst door CMR?
• Typevoorbeeld: Cargofoor/Tiense Suiker-schade (zie lezing
tweede dagdeel): Nl & Cass.: wordt beheerst door CMR 
lagere RS België en Duitse RS: niet beheerst door CMR.
• Is er hier grond tot parallelle procedures?  m.i.: neen:
1.
2.
•
Art 31 verwijst naar “Alle rechtsgedingen, waartoe het aan dit
Verdrag onderworpen vervoer aanleiding geeft”  vordering
zelf moet niet beheerst zijn door CMR.
Zelfs als rechtbank anders oordeelt, zou enkel
contaminatieschade mogen vorderen en niet ook
ladingschade, anders “bijt” CMR sowieso.
Hier lijkt dus geen grond tot parallelle procedures
Tenuitvoerlegging van uitspraken uit
parallelle procedures
• Tenuitvoerlegging onder art. 31 lid 3 CMR:
uitvoerbaarheid in land 1  uitvoerbaarheid in land 2
=> volgens voorwaarden nationale recht maar geen
nieuwe behandeling zaak.
• Tenuitvoerlegging onder EEX(bis):
– Tenuitvoerlegging op basis van certificaat oorsprongsrechter
(art. 42 jo. 53 EEX(bis)  geen uitvoerbaarheidsverklaring
door rechter van land waar uitvoering werd gezocht is vereist.
(art 39 EEX(bis)
– 3 gronden om tenuitvoerlegging te weigeren (volgende slide)
• Quid als zowel EEX als CMR toepasselijk zijn? Favor
executionis: voorrang voor de meest gunstige regels.
3 gronden om tenuitvoerlegging te
weigeren (art. 45 jo 46 EEX (bis)
• Openbare orde, maar geen procedurele openbare orde  kan hier
geen rol spelen.
• Uitspraak van rechter in de lidstaat waar tenuitvoer-legging wordt
gezocht (ook als na oorspronkelijke beslissing maar voor
tenuitvoerlegging!)
• Eerdere uitspraak van rechter in andere lidstaat
• !Kan dus pas op zeer laat tijdstip in procedure zekerheid
hebben omtrent de vraag welk vonnis zal worden uitgevoerd!
EEX(bis) en CMR: de weg vooruit?
• EEX(bis) nog niet in werking => nog geen rechtspraak over gevolgen
art. 31.
• Echter TNT v. AXA en Interzuid v. Nipponkoa kunnen aanwijzingen
geven over de weg vooruit:
•
•
“While it is apparent from the foregoing considerations that Article 71 of Regulation No
44/2001 provides, in relation to matters governed by specialised conventions, for the
application of those conventions, the fact remains that their application cannot
compromise the principles which underlie judicial cooperation in civil and
commercial matters in the European Union, such as the principles, recalled in
recitals 6, 11, 12 and 15 to 17 in the preamble to Regulation No 44/2001, of free
movement of judgments in civil and commercial matters, predictability as to the
courts having jurisdiction and therefore legal certainty for litigants, sound
administration of justice, minimisation of the risk of concurrent proceedings, and
mutual trust in the administration of justice in the European Union.”
“It follows that the rules governing jurisdiction, including the lis pendens rules,
set out in specialised conventions referred that, as is called for by recitals 11, 12
and 15 in the preamble to the regulation, they are highly predictable, facilitate the
sound administration of justice and enable the risk of concurrent proceedings to
be minimised.”
EEX(bis) en CMR: de weg vooruit?
(vervolg)
• Op basis van deze overwegingen en omwille van het feit dat centrale
doelstelling van EEX en EEX(bis) net het vermijden van parallelle
procedures is (overweging 21), lijkt ook in dergelijke zaken art. 31
CMR verder te zullen worden uitgehold.
• Vraag: hoe ver gaat die uitholling? Wat in zuivere CMR-zaken? Ook
daar voorrang omdat de bevoegde rechter ex art. 31 CMR minder
voorspelbaar is?
– Nickel & Goeldner Spedition v. Kintra: loutere feit dat er meer
keuzemogelijkheid is onder CMR zorgt er niet voor dat art. 31 lid 1
CMR strijdig is met principes onderliggend aan EEX.
– Maar Nickel & Goeldner dateert van voor EEX(bis) uitzondering op
lis pendens: zal deze beslissing onder EEX(bis) standhouden of
wordt alle werking aan art. 31 CMR ontnomen ingeval van een
exclusieve forumclausule?
Praktische aanbevelingen
• Hoe risico op parallelle procedures inperken?
– Geen forumkeuze opnemen (of uitdrukkelijk bepalen dat niet
exclusief)  art 31.2 EEX (bis) geldt enkel voor exclusieve
forumclausules.
– Arbitrageclausule opnemen:
• Valt niet onder EEX(bis) (considerans 12 en art 1.2 d) EEX
(bis))
• Kan exclusief onder CMR
Conclusie
• Oorspronkelijke doelstelling EEX was uitsluiten parallelle
procedures.
• Uitzondering op lis pendens regel EEX(bis) heeft tot doel
Italian torpedo’s te vermijden.
• In veel CMR-zaken zal deze wijziging echter de
oorspronkelijke doelstelling om parallelle procedures te
vermijden in het gedrang brengen.
• Tussenkomst HvJ is te verwachten: op basis van
bestaande rechtspraak kan prognose worden gemaakt
dat dit verdere uitholling artikel 31 CMR tot gevolg heeft.
• Vormt art. 31.2 EEX(bis) het einde van art. 31 CMR?
EEX(bis) en CMR: terugkeer van
de parallelle procedures!?