De contaminatie van landtanks bij CMR-vervoer

“Niets is geheel waar
en zelfs dat niet”
Frederik Van Eeden
De contaminatie van landtanks
bij CMR-vervoer
Eddy Willems
Advocaat
Ponet & De Vleeschauwer
Welke aansprakelijkheid regelt het CMR-Verdrag?
Art. 17:
– geheel of gedeeltelijk verlies van de goederen
– geheel of gedeeltelijke beschadiging van de goederen
– vertraging in de aflevering
“van de goederen” = het VERVOERDE goed
Andere aansprakelijkheden?
Art. 11 lid 3: onjuiste behandeling van begeleidende documenten
Art. 12 lid 7: nieuwe instructies afzender
Art. 21:
remboursbeding
Al deze aansprakelijkheden hebben direct of indirect met het vervoerde
goed te maken
Aansprakelijkheid bij contaminatie:
Twee schade-aspecten:
•
•
schade aan het vervoerde goed
schade aan het goed in de landtank
en bijkomende kosten, opruiming, productieschade, …
Indeling op basis CMR-Verdrag:
Verlies van het vervoerde goed (afgeleverd aan verkeerde bestemmeling)
–
–
volledig
gedeeltelijk (lossing stopgezet)
Schade van het vervoerde goed (gelost bij juiste bestemmeling)
–
–
volledige schade
• vervoerd goed OK, maar verkeerde tank
• vervoerd goed gecontamineerd
gedeeltelijke schade (lossing verkeerde tank stopgezet)
Vertraging?
Mogelijk in combinatie met gedeeltelijk verlies of schade
Aflevering aan “verkeerde” bestemmeling

vervoerde goed: art. 20 CMR: de goederen mogen door de
werkelijke bestemmeling “als verloren” worden beschouwd.
– vergoeding: afzendwaarde, al dan niet beperkt
STR/bruto kg
– geen gevolgschade, behoudens art. 23 lid 4 CMR
8,33
(vrachtprijs, douanerechten en overige kosten m.b.t. vervoer)
•
goed in landtank: de “verkeerde” bestemmeling heeft extra
contractuele schade: art. 1382 BW: onrechtmatige daad
– vergoeding: alle bewezen schade
– alle gevolgschade in oorzakelijk verband met de fout
Art. 28 CMR:
“wanneer het verlies, de beschadiging of de vertraging,
ontstaan in de loop van een aan dit Verdrag
onderworpen vervoer, volgens de toepasselijke wet kan
leiden
tot
een
vordering,
die
niet
op
de
vervoersovereenkomst is gegrond, kan de vervoerder
zich beroepen op de bepalingen van dit Verdrag, die zijn
aansprakelijkheid uitsluiten of de verschuldigde
schadevergoedingen vaststellen of beperken.”
Niet toepasselijk wanneer de vordering uitgaat van “een
derde” die geen overeenkomst onder de CMR-bepalingen
heeft afgesloten; (Appel Paris, 11.6.1974, BT 1974,319)
Aflevering aan de juiste bestemmeling …
maar in een verkeerde landtank
Casus 1: Antwerpen, 19 november 1991, ETL 1992, 127
Feiten:
–
–
–
vervoer vanuit Frankrijk naar Antwerpen van 2 producten
verkeerde product (“paranox 24” ipv “paramine”) gelost
bestemmeling vordert op basis van de CMR
vervoerder stelt dat schade na het vervoer is ontstaan… (art. 1382 BW; foutief
handelen wordt betwist)
Hof:
–
–
–
art. 1382 BW speelt niet
CMR (art. 17) toepasselijk: lossen = onderdeel afleveringsplicht
vergoeding:
“Er moet rekening worden gehouden met de producten “VI Improver”,
dat reeds in de landtank aanwezig was, en “Castrol 000”, dat met de
vorige producten (“paranox 24” en “VI Improver”) werd gemengd om tot
een vers product te komen. Berekening in overeenstemming met de
bepalingen van het CMR-Verdrag,….”
Aflevering aan de juiste bestemmeling …
maar in een verkeerde landtank
Casus 2: Queen’s Bench division 29.10.1992,ETL 1993, 277
Feiten:
–
–
–
–
vervoer vanuit Frankrijk naar het Verenigd Koninkrijk van het product “ADIP”
in Hull werd de verkeerde tanktrailer aangekoppeld
verkeerd product gelost bij bestemmeling
productieverlies in fabriek
Justice Saville:
–
–
–
CMR van toepassing
op de schade, anders dan deze die betrekking heeft op het vervoerde goed, is
art. 23,4 CMR niet van toepassing
andere schade (product in landtank, productieverlies,…) wordt niet door het
CMR-Verdrag uitgesloten en kan onder het gemeen recht worden gevorderd
Aflevering in de juiste landtank ...
maar het vervoerde goed is gecontamineerd
Casus 3: OLG Köln, 26.9.1985, TransprtR. 1986, 285
Feiten:
–
–
–
–
–
“Amolit X” poeder vervoerd vanuit België naar Duitsland
bij lossing is goederenstaal in orde
landtank was leeg
tijdens productie zwarte partikels in eindproduct
vorige lading cement; rubberen hamer bij lossing gebruikt
OLG Köln:
–
–
–
–
CMR-Verdrag van toepassing
bij lossing was uitsluitend het vervoerde goed beschadigd
de latere productie-/gevolgschade valt niet onder art. 23 lid 4 CMR
eine “abschliessende Regelung”
Aflevering in de juiste landtank ...
maar het vervoerde goed is gecontamineerd
Casus 4: Kh. Antwerpen, 7.1.1977, ETL 1977, 420
Feiten:
–
–
–
–
vervoer vanuit Antwerpen naar Denemarken van een chemisch product
daags na lossing wordt silicone aangetroffen in het geleverde product
echte schade-oorzaak niet duidelijk
schadeclaim: kosten reinigen tanks
Rechtbank:
–
–
–
onzichtbare schade (zeer geringe hoeveelheid)
protest tijdig (binnen 7 dagen): vermoeden aansprakelijkheid
“in zover de vordering betrekking heeft op de kosten ontstaan door de
noodzakelijke reiniging der landtanks, is de rechtbank van mening dat, in
zover de vordering gebaseerd is op de CMR-wetgeving, deze niet kan worden
toegekend. Inderdaad geeft het verdrag geen grondslag tot het bekomen van
schadevergoeding aan installaties van afzender of ontvanger….. Mogelijk is
er een andere rechtsgrond….”
Aflevering in de juiste landtank ...
maar het vervoerde goed is gecontamineerd
Casus 5: Hof ’s Hertogenbosch, 10.6.1991, S&S 1992, 44
Feiten:
–
–
–
een lading steenkool vanuit België naar Nederland
cementresten vorige lading: contaminatie
pas na lossing vastgesteld
Eerste aanleg (arr. Rb. ’s Hertogenbosch)
–
–
–
–
–
wanprestatie onder de CMR
schadevergoeding begrensd tot vermogenswaarde vervoerd goed
andere schade komt niet in aanmerking
mogelijk wel volgens gemeen recht (oud art. 1401 BW-onrechtmatige daad)
vordering van de verzekeraar van de lading op grond van onrechtmatige daad
werd afgewezen omdat de verzekeraar deze vordering niet mocht stellen (deze
kreeg door cessie de rechten van de bestemmeling nadat deze al de schade
met de afzender/ verkoper had gecompenseerd door facturen onbetaald te
laten!)
Aflevering in de juiste landtank ...
maar het vervoerde goed is gecontamineerd
Hof ’s Hertogenbosch:
–
–
–
–
past uitsluitend het CMR-Verdrag toe
beoordeling “onrechtmatig handelen” hoeft niet mee onderzocht te worden
CMR-Verdrag wil de schade binnen de perken houden en de vervoerder is niet
tot gevolgschade gehouden
De zin van art. 23 lid 4 CMR: verdere schade is niet verschuldigd, wordt ruim
geïnterpreteerd en beperkt zich niet tot de schade aan het vervoerde goed
Nederlandse basisrechtspraak: Cargafoor: Hoge Raad 15.4.1994, S&S, 1994,
72
Feiten:
–
–
–
–
–
–
vervoer van Rotterdam naar Tubize van azijnzuur
tijdens lossing verstopt de losleiding van de tankwagen
contaminatie met restanten in losleiding
twee landtanks gecontamineerd
schade aan het vervoerde goed werd geregeld
claim voor de goederen die, voorafgaand aan de lossing, in de tanks zaten
Eerste aanleg: rechtbank Maastricht (27.4.1989):
–
–
CMR van toepassing
Toepassing art. 29 CMR: alle schade onbeperkt vergoeden
Hoger beroep: hof ’s Hertogenbosch (26.10.1992)
–
–
–
CMR niet van toepassing op deze schadeclaim
onrechtmatige daad
niet van belang of Belgisch dan wel Nederlands recht van toepassing is
Cassatie: Hoge raad 15.4.1994
•
•
Adv.-Gen. Strikwerda:
– CMR niet toepasselijk (art. 23,4 CMR = vervoerd goed)
– onrechtmatige daad (niet relevant B. of N. recht)
– uitvoerige verwijzing rechtsleer en rechtspraak
bevestiging door Hoge Raad
België: de suikeroorlog
Feiten:
–
–
–
–
–
een lading van 28,5 ton kristalsuiker wordt in een silowagen vervoerd
slechte reiniging, contaminatie met vorige lading mestkorrels
lossing in vlaksilo met 10.500 ton suiker
hiervan werd +/- 4.500 ton als gecontamineerd beschouwd
wat met deze bijkomende 4.500 ton schade?
Eerste aanleg: Kh. Antwerpen, 4.6.2004
–
–
–
vervoerd goed = CMR
4.500 ton = gemeen recht
Art. 23 lid 4 CMR is hierop niet van toepassing
• onduidelijkheid: niet expliciet gesteld dat de 4.500 ton niet onder de
CMR viel
• gevolg: discussie mogelijk of art. 28 CMR speelt bij toepassing gemeen
recht
Beroep: Antwerpen, 19.2.2007, ETL 2007, 427
–
–
–
–
art. 28 CMR belet dat art. 23 lid 4 CMR niet toepasselijk zou zijn
enkel de in art. 23,4 CMR voorziene schadeposten zijn verschuldigd
schade aan goederen uit landtank zijn geen ‘overige kosten’ zoals in art. 23,4
CMR bedoeld
gevolg: enkel vervoerd goed moet vergoed worden
Cassatie: 16.1.2009, RW 2009-2010, 738 met uitvoerige noot F. Stevens
–
–
–
–
plaatst de schade aan het goed in de landtank volledig buiten de CMR
analoge redenering als Cargafoor-arrest: CMR regelt niet de aansprakelijkheid
voor andere schade dan deze aan het vervoerde goed
voor die schade is het nationaal recht toepasselijk (bijkomende contractuele
schade)
artikel 23 lid 4 CMR noch art. 28 CMR is hier aan de orde
Verrassende wending: het verwijzingshof: Gent, 20.6.2011, ETL 2011, 543; T. Verz.
2012, 145
•
uitspraak geïnspireerd op de commentaar van prof. Kristiaan Bernauw (De verzekering, 2009,
326)
•
deze ziet drie scenario’s:
–
–
–
•
scenario 1: vervoerde goed heeft geen schade terwijl er bij de bestemmeling wel goederen
werden beschadigd. (Vb.: tankwagen rijdt tegen landtank die barst. Vervoerde goed is intact
gebleven: claim buiten de CMR)
scenario 2: vervoerde goed en andere goederen samen beschadigd (klassiek scenario) Als de
schade aan het vervoerde goed gedurende het transport is ontstaan, kan in navolging van
art. 23 lid 4 CMR enkel de schade aan het vervoerde goed voor vergoeding in aanmerking
komen volgens prof. Bernauw
scenario 3: het vervoerde goed wordt intact aangeleverd maar bij de lossing worden deze
goederen zowel als de goederen in de landtank beschadigd (levering in verkeerde tank).
Hier is de discussie of vervoer al dan niet als beëindigd moet beschouwd worden. (lossen en
afleveren zijn verschillende begrippen)
M.a.w. deze verfijningstheorie komt erop neer dat de vervoerder bij verlies of schade aan het
vervoerde goed alle andere schade als niet vergoedbare gevolgschade zou kunnen afwenden. Art.
17 CMR bepaalt de toepasselijkheid en niet art. 23 lid 4 CMR dat de vergoeding regelt.
Beslissing Hof Gent:
–
–
–
–
–
de vordering situeert zich volledig binnen het contractuele vervoerskader
de schade is tijdens het vervoer ontstaan en is aan de CMR onderworpen
de schade aan de goederen in de vlaksilo is het gevolg van de foutieve
uitvoering
de CMR beheerst alle schadelijke gevolgen
CMR is evenwichtsoefening: enerzijds vermoeden van aansprakelijkheid met
anderzijds als compensatie een beperkte aansprakelijkheid
Tweede voorziening in cassatie: Cass. 23.1.2014, C 12.0356 N/1
–
Uit de artikelen 17, 23 en 25 CMR volgt dat het CMR-Verdrag slechts de
aansprakelijkheid van de vervoerder regelt voor verlies of de beschadiging van
de vervoerde goederen alsook voor de vertraging in de aflevering ervan.
–
De appelrechters stellen dat bij beschadiging van de vervoerde goederen in
beginsel als vergoedbare schade elke andere schade uitsluit dan deze ten
gevolge van het verlies van de intrinsieke waarde van de vervoerde goederen,
ook de gevolgschade door verlies of beschadiging van de vervoerde goederen.
–
De appelrechters die op die grond oordelen dat de gevolgschade aan de in de
vlaksilo opgeslagen goederen niet in aanmerking komt voor vergoeding,
verantwoorden hun beslissing niet naar recht.
Rechtbank koophandel Gent, 5 november 2013, AR A/10/04189
Feiten:
–
–
–
nationaal vervoer van korrels in bulk (CMR-vervoer)
na lossing schade tijdens productie
contaminatie met eerdere lading aangetoond (slechte reiniging voertuig)
Vonnis:
–
–
–
artikel 17 CMR spreekt van beschadiging VAN het vervoerde goed en niet
DOOR het vervoerde goed
de rechtbank volgt niet het Hof te Gent, maar de eerste cassatie-uitspraak
schade aan andere goederen (productie) bijkomend te vergoeden volgens
gemeen recht
Aansprakelijkheid bij vertraging
•
•
vervoerd goed: vergoeding beperkt tot maximaal de vrachtprijs (art 23,5° CMR)
goed
in
landtank
(vb.
product
onderhevig
aan
bederving
omdat
conserveringsproduct niet tijdig is toegevoegd) Gelet op bovenvermelde
rechtspraak wordt deze schade afgehandeld volgens gemeen recht (contractuele
aansprakelijkheid) Fout en oorzakelijk verband met de schade moet bewezen
worden!
EVALUATIE: uitsluitend CMR-vergoeding versus dubbele vordering (cassatie)
1. de vervoerder moet de risico’s duidelijk op voorhand kunnen inschatten
–
dit
•
•
•
is niet altijd mogelijk!
Vb bij schade aan “derden” (onrechtmatige daad)
artikel 28 CMR geldt niet voor “derden”
discussies omtrent “zware fout”, gelijk te stellen met “opzet” blijven
naast CMR-polis blijft een polis aansprakelijkheid tgo derden noodzakelijk
–
beperking risico is perfect te organiseren
• vervoerd goed = dwingende schadebeperking behoudens grove fout/opzet
(art. 29 CMR)
• andere schade = geldige contractuele beperkingen, behoudens
opzet/bedrog
2. er moet evenwicht blijven: vermoeden aansprakelijkheid versus beperking
–
–
blijft zo voor vervoerd goed!
niet voor andere schade, maar hier speelt vermoeden van aansprakelijkheid
ook niet! (fout vervoerder bewijzen)
3.
de theorie dat verlies en schade aan het vervoerde goed of vertraging in de
aflevering tot gevolg heeft dat alle verdere schade ook onder de CMR valt, heeft
een pervers kantje:
–
de vervoerder heeft er alle belang bij om transportschade aan te tonen!
4.
de door prof. Bernauw uitgewerkte scenario’s zijn ingewikkeld en werken
betwistingen in de hand
–
–
grijze zone wanneer er sprake is van “transportschade”
verkeerde “lossing” versus verkeerde “aflevering”
5. ongelijke situatie naargelang de aard van het goed
–
vb. “gecontamineerde” vervoerd goed geeft geen schade aan het vervoerd goed
maar wel aan het eindproduct: geen transportschade?