Chronische Ziekten en Sport - Nationaal Platform Zwembaden

Chronische Zieken
in de Spotlights
,
Prof.dr. Frank J.G. Backx, sportarts
INDELING VOORDRACHT
 Chronisch zieken en Sport
 Zwemmen gezond
 Risico's van zwemmen
 Indicaties
 Contra-indicaties
Jaarboek Sportgeneeskunde 2008
(verschenen 14 april 2009)
Chronische Ziekten en Sport
• Enorm speelveld
• 4:10 Nederlanders een chronische
aandoening; prognose ↑
• Visie op CZ en Bewegen/Sport is
drastisch veranderd: overheidsnota’s
• Sportstimulering
(Nationale Sportweek; april 2010)
• Vroeger en nu
Chronische Ziekten en Sport
Vroeger:
• Besmettelijke zielsziekte (van Dieren, 1931)
• Gevaarlijk
• Achter de geraniums
Remmende invloed van de medische stand
Ontmoedigingsbeleid bewegen/sport
Maatschappelijke ontwikkelingen:
• Motorisering (per auto/brommer naar school)
• Technologie (electr. grasmaaier; autowasstraat)
• Televisie/video (bioscoop thuis)
• Computers (digikids; bestellingen via internet)
• Voortgaande woningbouw (noodzakelijke speelruimte om in
de buitenlucht lichamelijk actief te kunnen zijn)
Doelgroepen
Chronisch zieken,
zijn personen die een aandoening hebben,
maar dat nog niet weten.
Bron: Lacroix, 1980
Bewegingsarmoede
Chronisch ziek
Bewegingsarmoede
Minder fitheid (Deconditionering)
Bewegingsangst
Sociaal isolement
Verergering chronische ziekte
Chronische Ziekten en Sport
• Werkdefinitie Sport :
- elke vorm van bewegen die (in de ogen van de respondent) ‘omwille
van de sport’ wordt uitgevoerd,
- zowel op amateur- en topsportniveau, als recreatieve of
wedstrijdgerichte activiteit,
- en in georganiseerde of ongeorganiseerde vorm (OBiN).
• Sport heeft verschillende vormen:
- Sport als doel
- Sport als middel
Sport- en Beweegcontinuum
Inactief ADL OT
Recreatief
Wedstrijd
Topsport
Zelfs topsport !
•
•
•
•
Astma
Diabetes mellitus
Tumoren
Dwarslaesie
Inactief
topsport
BRAVO
VWS:
1) nota ‘Sportmedische begeleiding’ (1987)
Vraag: wat weten we over Sport/Bewegen
bij Chronisch Ziek(t)en?
2) Sportmedische advisering bij Chronische
ziekten (1988)
3) BRAVO:
Bewegen:
meer
Roken:
stoppen
Alcohol:
matigen
Voeding:
gezonde
Ontspanning: voldoende
Chronische Ziekten en Sport
Nu:
• Rest-capaciteit benutten (halfvolle glas)
• Leefstijl wijzigen
• Gedoseerde aanpak
• Ontwikkelingen:
- Fondsen/Stichtingen: NHS→KWF
- Industrie: Nintendo-Wii
- Medici: bijscholingen
Chronische Ziekten en Sport
Acties (leefstijlcampagnes; NISB):
• Publieksacties: Heel Nederland Danst
• Massamediale aandacht: Pb 51 (radio+TV)
• Nederland in Beweging (TV)
• Websites (30minutenBewegen.nl)
• Week voor de Chronisch Zieken
- Doelgroep: naast jeugd, ouderen, ook CZ
- Intermediairen: gezondheidscentra; HA, FT
- Middel: beweegevenementen, ’Bewegen op recept’,
Beweegkuur, etc.
Ongeschikte groepen??
• Post-kanker
• M. Bechterew
• Cystic fibrosis
• Schizofrenie
• Parkinson
• Post-CVA
Belasting-Belastbaarheid
De power van sport/bewegen in zijn
algemeenheid is bewezen,
maar:
• Wat is de optimale belasting?
• Wat is de individuele belastbaarheid?
• Bestaan er specifieke risico’s?
• Wat is de invloed van medicatie?
Belasting Belastbaarheid
Dit vraagt om navigatie in dit proces door
bekwame begeleiders
Maatschappelijke trends
• Obesitas
• Chronische ziekten ↑
• Minder gym op school
• Minder vrije speelruimte
Gevolg: Bewegingsarmoede ↑
Contra-attack:
van A naar Z(wembad)
Zwemmen Algemeen (1)
•
 Basisactiviteit: naast gaan en lopen
 Fysieke voordelen
 Voor iedereen mogelijk cq. haalbaar ?
Zwemmen Algemeen (2)
• Zwemmen zo oud als mensheid (s.g. water=lichaam)
• Doel: geen verdrinking; en lichaamsreiniging
• Heilzame werking; gezondheidsbevordering
• Naaktlooperij (van Dieren, 1931)
• Wedstrijdzwemmen: vanaf 1896 Olympisch
(Ned. hofleverancier qua medaillewinst in Athene)
Weinig 'evidence',
veel 'experience‘,
behoudens over hydrotherapie
(Geytenbeek 2008)
Zwemmen gezond! (1)
Fysiologische kenmerken:
 Cyclisch bewegingspatroon (herhalingen)
 Vrije slag: voortstuwing voor 90% bovenlichaam
 Kracht, vnl kracht-UHV
 Coordinatie: onnodige waterweerstand↓
 Lenigheid: schouders, enkels en WK
 Goed voor spieren en gewrichten
Zwemmen gezond! (2)
Doelgroepen:
 Jong en Oud
 Chronische ziekten of handicaps
 Geblesseerden/revalidanten
Voordelen:
 Sociaal
 Psychisch
 Lichamelijk
Zwemmen gezond! (3)
Meerwaarde door:
 Drijfeffect i.p.v. zwaartekracht (zwemspecifiek)
 Watertemperatuur (chronische ziekten/handicaps)
 Snelle vorderingen bij inactieven!
 Nieuwe vrienden
 Lachen
 Veilig
 Minder stijve spieren/gewrichten
(aquafitness; reumapatienten)
 1-1 kwaliteit begeleiding
(epilepsie; blindheid)
Risico's Zwemmen (1)
Absoluut:
•55.000 blessures/jr
- 31% medisch behandeld
- 2.600 gaan naar een SEH-post van een Zkh
- 130 ziekenhuisopnames
• 31% van SEH-gevallen betreft een hoofdletsel,
vnl. huidwonden
• Oorzaak: val (44%), vnl. uitglijden in zwembad
Relatief:
• 0,4 blessures/1.000 zwemuren (norm=1,0)
Conclusie : zwemmen is een Low risk sport
bron: Hildebrandt e.a.2004; Schmikli 2005; Schoots e.a., 2009
Risico's Zwemmen (2)
 Verdrinking (N= 125/jr; 15% zwem-gerelateerd)
 Onderkoeling
 Spierkramp
 KNO: trommelvliesperforatie
 Oogklachten (chloor)
 Huid: zwemmerseczeem
 Rugklachten (verkeerde techniek)
Zwem-geïnduceerde oorzaken
Acuut:
- Botsingen: andere zwemmers, randbassin, springplank
- Huidverwondingen
Chronisch:
- Overbelasting
- Ziekten: KNO; ogen
Preventie
• - Beschermkap oren
• - Chloorbrilletje
• - Alcohol mijden
Indicaties
 Rugklachten (geen school-/vlinderslag; wel rugslag)
 Knieklachten: M.Osgood Schlatter; chondropathie
(geen schoolslag; wel vrije of rugslag)
 Gewrichtsziekten, zoals artrose en jeugdreuma
 Spierziekten
 Hoge bloeddruk
 Astma
 Overgewicht
 Zwangerschap
bron: Geytenbeek, 2008
Contra-Indicaties (1)
Absoluut:
 Hartaandoeningen
- aortastenose
- cardiomyopathie
- ritme-stoornissen met risico op collaps
 Oorafwijkingen: trommelvliesperforatie
 Diabetes mellitus: bij ontregeling
 Gestoorde temperatuurhuishouding
Contra-Indicaties (2)
Relatief:
 Infecties in KNO-gebied
 Epilepsie
 Retinabloeding/- ablatio
 Huid- en oogklachten door chloor-allergie
Conclusies
Zwemmen is:
 laagdrempelig
 een ''life-time sport''
 een ''low risk sport'‘
Zwemmen draagt bij aan:
 bevordering van de gezondheid
 handhaving van de gezondheid
Randvoorwaarden
 Goede zwemaccommodaties
 Adequate begeleiding
Instructeurs als voorbeeld
Chronische ziekten
Oplossing: meer bewegen in water
Conclusie
Waar een wil is,
is een weg!,
Oók voor personen
met een chronische ziekte