Wat is sociale economie?

Wat is sociale economie?
Informatieve tekst
Je hebt vast al gehoord over
sociale economie. Maar wat is dat
precies? Waar vind je sociale economie? Wie is er in actief, waarom en
hoe organiseren zij zich? Op al die
vragen krijg je in deze tekst een
antwoord.
1. Definitie
In de economie zijn een aantal spelers actief. De eerste zijn de privébedrijven. Hun doel om producten en
diensten te produceren en daarbij
zoveel mogelijk winst te maken. De
tweede speler is de overheid die
stimulerende maatregelen kan treffen
om de economische ontwikkeling te
versterken of op nieuwe sporen te
zetten. Daarnaast bestaan er autonome initiatieven die een bepaald
maatschappelijk of sociaal doel
nastreven via het ondernemerschap.
Economisch en maatschappelijk rendement worden gekoppeld. In dit geval spreken we van sociale economie.
Dit noemen we ook de derde sector.
VOSEC (Vlaams Overleg Sociale
Economie) is de overkoepelende
organisatie die de sociale economie
in Vlaanderen vertegenwoordigt. Zij
stelde al in 1998 een definitie op voor
de sociale economie.
De ondernemingen van de sociale
economie willen in de eerste plaats
een meerwaarde voor de maatschappij creëren. Het zijn ondernemingen
die goederen en diensten op de markt
brengen. Ze doen dat op een rendabele en efficiënte manier. De winst die
ze daar mee maken gaat niet naar de
aandeelhouders maar wordt opnieuw
geïnvesteerd in hun activiteiten.
Bij dit alles houden de sociale-economieondernemingen rekening met een
aantal belangrijke principes: arbeid
heeft voorrang op kapitaal, democratische besluitvorming, maatschappelijke inbedding, transparant werken,
kwaliteit leveren en duurzaam ondernemen.
De sociale economie heeft dus in de
eerste plaats een sociaal doel. En het
ondernemen is daarbij het middel om
dat doel te verwezenlijken. Ze bieden
hun goederen en diensten aan op de
markt. De sociale economie maakt
haar missie dus waar binnen de
reguliere markteconomie. Maar winst
maken is geen doel op zich.
De sociale economie realiseert
haar doelstelling op verschillende
terreinen­: het meest gekend is de
tewerkstelling van kansengroepen.
Daarnaast worden ook maatschappelijke diensten geleverd of ecologische
en duurzame goederen geproduceerd.
De volledige definitie vind je op
www.socialeeconomie.be/definitie.
C
Links
Portaalsite: www.socialeeconomie.be
Expertise en onderzoek: www.expertisepunt.be
Stages: www.stagepunt.be
Vlaams Overleg Sociale Economie: www.vosec.be
Vlaams beleid: www.werk.be
Federaal beleid: www.mi-is.be
Deze tekst is gebaseerd op de uitgebreide versie voor het hoger onderwijs,
te vinden op www.socialeeconomie.be/initiatieles.
1
2.Sociale economie:
iedereen win(s)t
Door op een andere manier te ondernemen, gaat het rendement veel
verder dan financiële winst alleen:
de sociale economie zorgt ook voor
maatschappelijke winst en dit op heel
verschillende vlakken. In de sociale
economie maakt iedereen winst!
Winst voor... de economie
Winst voor... het bedrijfsleven
Winst voor... de onderneming
De sociale economie is geen speeltuin
voor idealisten, maar een reële vorm
van waardegedreven ondernemen - al
twee eeuwen lang.
De sociale economie is een interessante businesspartner voor de reguliere economie. Heel wat bedrijven
besteden een deel van hun activiteiten uit aan de sociale economie, die
garant staat voor kwaliteit op maat.
Een sociale-economieonderneming
moet ook financiële winst maken,
die niet in de eerste plaats naar de
aandeelhouders gaat, maar opnieuw
wordt geïnvesteerd in duurzame
tewerkstelling.
Winst voor... de sociale zekerheid
Winst voor... de overheid
Langdurig werklozen inschakelen in
een economische activiteit maakt van
hen een waardevolle schakel in onze
samenleving.
De sociale economie voert een aantal
cruciale taken uit zoals seniorenzorg, kinderopvang en buurtzorg. Zo
worden maatschappelijke behoeften
op een efficiënte en goedkope manier
ingevuld.
Winst voor... de werknemers
De sociale economie zorgt voor werk
op maat van mensen.
Winst voor... de klant
De sociale economie levert kwaliteitsvolle producten en diensten: van
strijk- en poetsdiensten tot lekkere
biologische producten, rechtstreeks
van de boerderij.
Winst voor... de maatschappij
De sociale economie biedt oplossingen voor reële noden in onze
maatschappij.
Beschutte werkplaats
2
Sociale werkplaats
Winst voor... innovatie
De sociale economie is koploper in
innovatie binnen maatschappelijk
relevante marktniches. Dat zie je niet
alleen in de dienstverlening, maar
ook in de manier van aanpakken.
Invoegbedrijf
Activiteitencoöperatie
Doelgroep?
Personen met een
arbeidshandicap
Laaggeschoolden die
langdurig werkzoekend
zijn
Laaggeschoolde
of langdurig werk­
zoekenden
Werkzoekenden en
­leefloners
Doel?
Vaste job in werkplaats
Vaste job in werkplaats
Begeleiden en opleiden.
Creatie permanente
reguliere tewerkstelling
Ondersteunen en begeleiden om zelfstandige
activiteit uit te bouwen
In Vlaanderen?
• 67 beschutte werkplaatsen
• 16.360 doelgroepwerknemers
• 97 sociale werkplaatsen
• 5.470 doelgroepwerk­nemers
• 243 invoegbedrijven
• 2190 invoeg-werk­
nemers
1 per provincie
3.Hoe is de sociale economie georganiseerd?
Bedrijven uit de sociale economie
organiseren zich in
–– werkvormen die mensen tewerkstellen die moeilijk op de reguliere
arbeidsmarkt aan de slag kunnen,
–– de lokale diensteneconomie,
–– coöperaties,
–– activiteitensectoren.
Tewerkstelling van kansengroepen
Lokale diensteconomie
Coöperaties
Een aantal organisaties uit de sociale
economie hebben als doel mensen
uit zogenoemde kansengroepen
tewerkstellen. Zij bieden hen een
permanente job of trachten hen te
laten doorstromen naar de reguliere
arbeidsmarkt. Dat noemen we ook
inschakelingseconomie.
Elke regio heeft specifieke sociale
noden. Dat kan bijvoorbeeld een
tekort aan kinderopvang of huishoudelijke ondersteuning zijn. De lokale
diensteneconomie zet kansengroepen
in die sectoren aan het werk en vangt
zo die tekorten op. Omwille van het
regionale en lokale aspect spelen de
lokale besturen hier een belangrijke
rol. Onder impuls of in samenwerking
met lokale besturen worden initiatieven opgezet zoals mobiliteitsprojecten, huishoudelijke ondersteuning of
begeleiding van senioren.
Verschillende overheden dragen bij
om de lokale diensteneconomie te
financieren. Daarnaast betaalt ook de
klant voor de dienstverlening waarvan hij of zij gebruik maakt.
Coöperaties zijn ondernemingen die
opgericht zijn om in een gemeenschappelijke behoefte te voorzien. Ze
zijn de eigendom van de aangesloten
vennoten die de coöperatie beheren.
De bedoeling van een coöperatie is
dus niet winst maken, maar een gemeenschappelijk doel bereiken.
Meer info
www.vlab.be
www.socialewerkplaats.be
www.vlaamsinvoegplatform.be
www.activiteitencooperaties.be
www.lokalediensteneconomie.be
België telt momenteel bijna 40.000
coöperatieve vennootschappen. Zo’n
500 onder hen kregen een erkenning van de Nationale Raad voor de
Coöperatie­. Zo’n erkenning vereist
dat de onderneming volgende principes volgt:
–– vrijwillig en open lidmaatschap,
–– democratische controle door de
leden,
–– economische participatie door de
leden,
–– zelfstandigheid en onafhankelijkheid,
–– onderwijzen, vormen en informeren,
–– coöperatie tussen coöperaties,
–– aandacht hebben voor de gemeenschap.
Coöperaties komen traditioneel meer
voor binnen bepaalde sectoren.
Vooral in de landbouw, de financiële
sector, de farmacie, als aankoopgroepering in klein- en groothandel, vrije
beroepen en creatieve sectoren vind
je ze vaak terug.
www.coopkracht.org
www.cooperatiefondernemen.be
3
4.Waar komen we
sociale-economie ondernemingen tegen?
De sociale economie kom je overal
tegen! De meest uiteenlopende sectoren zijn erin actief. Als consument
kom je er mee in aanraking via innovatieve sociale ondernemers, zoals
de producenten van RoomeR: Gentse
ondernemers die een likeur maakten
op basis van vlierbloesem. Misschien
neem je wel groene stroom van
producent Ecopower? Die coöperatie
is eigendom van de meer dan 20.000
gezinnen die er vennoot van zijn.
Ook veel groendiensten maken deel
uit van de sociale economie. Zelfs
de bouwsector ontsnapt er niet aan.
Denk bijvoorbeeld aan installateurs
van zonnepanelen.
4
De sociale economie vormt vaak een
schakel in een grotere keten. Een
gratis dvd bij je favoriete magazine
inpakken bijvoorbeeld, kan in sociale
of beschutte werkplaatsen gebeuren.
Maar ook de montage van displays
voor supermarkten of van dashboards voor wagens gebeurt er.
Sociale-economieondernemingen
hebben enorm ruime toeleveringsmogelijkheden en zijn professioneel
georganiseerd.
Daarnaast vind je de sociale economie ook in bepaalde nichemarkten,
zoals de kringwinkels. Een ander
voorbeeld zijn de fietspunten. Dat
zijn fietsenstallingen met toezicht,
meestal aan een station, waar je je
fiets ook kan laten herstellen volgens
het thuiskomprincipe. Ook de energiesnoeiers vormen een nichemarkt.
Zij voeren energiescans en energiebesparende maatregelen uit, vooral
bij maatschappelijk zwakke groepen.
Tot slot biedt de sociale economie
ook semi-publieke goederen of een
publieke dienstverlening aan. Denk
maar aan de aanvullende thuiszorg,
buurtgerichte kinderopvang, boodschappendiensten, sociale restaurants, het onderhoud van fiets- en
wandelpaden, …
De ondernemingen zijn actief in een
brede waaier aan ‘sectoren’. Dat
toont nogmaals de grote verscheidenheid binnen de sociale economie.
Een overzicht van de producten en
diensten van alle sociale-economieondernemingen vind je op de portaalsite
SocialeEconomie.be:
www.socialeeconomie.be/productendiensten/zoeken