4 Kieming en ontwikkeling

Generated by Unregistered Batch DOC & DOCX Converter 2012.4.109.1532, please
register!
samenvatting petatn
1
Algemeenheden
Op wereldvlak 4de grootste teelt
Tarwe
Rijst
Mais
Aardappel
Opmerking
 8 – 10 meer loof bij aardappelen dan wortelen en vereist meer regelmatige
neerslag
 Er zijn rassen waarbij de bloem afvalt voor de bloei  niet bloeiende rassen
 Vroege aardappelen zijn eetbaar na de bloei
 Late aardappelen zijn eetbaar nadat ze afgerijpt zijn ( en voldoende
onderwatergewicht
 Herbloei wijst op doorwas
2
Herkomst
Zuid amerika
3
Plantkundig overzicht
De bloemen kunnen verschillende kleuren hebben(rasgebonden)
Astericks: blauw
Bintje: wit
Opmerking
 We hebben geelvlezige rassen (universeel, witvlezige (rengelse afzet of MC
donald bv santana, innoveter (bijzondere contracten
 Aardappelen kennen drie fase in hun groeipatroon
o Fase 1: opkomst tot knol inductie
o Fase 2: begin knolgroei tot einde loofgroei
o Fase 3: einde loofgroei tot einde gewasgroei (of dood spuiten)
 Bewaaraardappelen moeten schilvast zijn anders aantastbaar voor ziekten en teveel
vocht verlies (vroege aardappelen zijn beperkt houdbaar)
4
Kieming en ontwikkeling




Kieming gebeurt bij voldoende zuurstof en temperaturen boven de 8 – 10 °C
Van groot belang bij primeuraardappelen
o Men vereist korte groen blauwe scheuten
Topspruit: direct na de kiemrust ontwikkelt zich meestal slechts één kiem per knol
Bewaring bij 3 – 4°C
Jeffrey Goderis
Pagina 1
Generated by Unregistered Batch DOC & DOCX Converter 2012.4.109.1532, please
register!
samenvatting petatn

5
Samenstelling





6
Soms spreekt men van groeistimulatoren: zijn producten die men gebruikt op het
blad met als doel betere knolinductie te hebben en zo meer frieten te bekomen
Droge stof
Zetmeel
Ruw eiwit
Ruwe celstof
Ruw vet
Indeling cultivars
6.1 Indeling volgens vroegrijpheid



Vroege rassen: na 3 maanden rijp
Halfvroege rassen: na 120 dagen
Late rassen: na 150 dagen rijp
6.2 Indeling volgens kooktype




Type A
o Fijne eetaardappel, sla aardappel
 Vast vlees
 Fijne korrelstructuur
 Valt niet uiteen bij het koken
 Zetmeelarm
 Charlotte, nicola, ratte(bbq), franceline
Type B
o Fijne tot tamelijke fijne korrel
 Laag gemiddeld zetmeelgehalte
 Soms oppervlakkig uiteenkoken
 Hoe hoger het zetmeelgehalte, hoe bloemiger de aardappel
 Bintje, agria, désirée, santé
Type C
o Kruimig en tamelijk droog en vrij los uiteenvallend bij koken
o Matig tot hoog zetmeelgehalte
o Tamelijk grove korrelstructuur
o Niet bij ons
Type D
o Zeer melig, vaak zeer los
o Droog bij koken
o Grove structuur
Opmerking
Jeffrey Goderis
Pagina 2
Generated by Unregistered Batch DOC & DOCX Converter 2012.4.109.1532, please
register!
samenvatting petatn



Kookaardappel
o Nicola
o Amandine
o Lady christel
o Victoria
Chipsfriet
o Bintje
o Asterix
o Ramas
Chips
o Lady claire
o Jupiter
o Lady jo
Middelvroege aardappel voor friet
felona, anastar, fontana
=> goed bewaarbaar en productief
Bij verwerking van de friet krijgt men meestal het blancheren minder reducerende
suiker, daling enzymatische activiteit. De frietstructuur verbetert en minder gelatineficat,
schoner bakken en minder vervuilen, van het vet en minder bacteriën
zoete aardappelen bevatten meer suiker 3 tot 6 %
rassenlijst zie p 14
7
8
Klimaat en bodem


Het loof sterft bij – 1,5°C
Tussen het planten en opkomst is er veel warmte nodig niet zo zeer water
Vruchtafwisseling
 1op3 teeltrotatie
 Gescheurd grasland: meer kans op schurft
Schimmelaantasting op de schil, in principe enkel een minder mooi uitzicht van de schil
 Aardappelen in lichtere gronden zijn grauwer en schurft gevoeliger, hoe luchtiger
de grond hoe meer kans op schurft
 Aaltjes
o Vruchtafwisseling (1/3)(1/4)
o Tolerante rassen t.o.v. aaltjes
o Chemisch, gebruik van granulaten (voor of bij het zaaien, werking tegen de
actieve plant speciefieke aaltjes)
 Nematorin: ritnaalden en aaltjes
 Mocap: ritnaalden en aaltjes
 Vydate 10G: aaltjes
o Aaltjes zijn meldingsplichtig t.o.v. de voedselveiligheid
Jeffrey Goderis
Pagina 3
Generated by Unregistered Batch DOC & DOCX Converter 2012.4.109.1532, please
register!
samenvatting petatn
o Gebruik van vloeibare nematociden
 Methyl iso thio cyanant
9
Bemesting






Stikstof
o 300 – 1,8N mineralisatie
o Opmerking
 Fractioneren heeft weinig zin: eventueel kleine giften via ureum
(max 10%)
Fosfaten
o In beginfase een grote behoeft nodig
o 90 – 120 E
o MAP 75 E
Potas
o 300 a 350 E
o Kali bevordert de kwaliteit van de aardappelen
o Minder stootblauw gevoelig
o Indien chloorpotas: moet men vroeg genoeg toedienen zodat de chloor kan
uitspoelen (2 maanden vooraf het planten)
o Ideaal:
 Potassulfaat
 Patentkali
o Effluent
 Zorgt in onze streken voor goedkope potas
 Goed benutbaar voor aardappelen indien het technisch goed
uitgevoerd wordt
 Zie oef p16 achterkant
Magnesium
o KMg
o Vooral op lichtere gronden magnesium gebrek
Calcium
o Gemakkelijke uitspoeling
o Normaal ok
Zwavel
o Positief inzake kwaliteit
 Vroegere afrijping
 Minder reducerende suikers
o Behoefte:40 -50 E/ha
Zie oefeningen bemesting cursus
Jeffrey Goderis
Pagina 4
Generated by Unregistered Batch DOC & DOCX Converter 2012.4.109.1532, please
register!
samenvatting petatn
10 Het poten
Pootgoed prijzen
 vroege: 700- 1000 euro
bintje 400-500 euro
Verschillende klasses
Jeffrey Goderis
Pagina 5
Generated by Unregistered Batch DOC & DOCX Converter 2012.4.109.1532, please
register!
samenvatting petatn
Opmerking

Aanaardfrezen enkel in poldergrond

Zo dicht mogelijk bij het planten snellere opwarming dan
de zon

Vluggere bezakking en gemakkelijker onkruidbeheersing

Minder bovengrondse knollen

Vroege aardappelen met voorkieming  niet machinaal
(manueel) vluggere groei (14 – 21 d)

Punten van de scheut machinaal Warmtestoot, licht en
wind

Éénmaal gestart

Late aardappel (weinig of geen voorkieming, rijsnelheid is
bepalend voor plantafstand
oefening
geg.
 Planter 35/45
 5,2 stengels / knol
 Plantafstand 15,5 cm
Jeffrey Goderis
Pagina 6
Generated by Unregistered Batch DOC & DOCX Converter 2012.4.109.1532, please
register!
samenvatting petatn
- Aantal knollen per meter 1m / 0,155m = 6,45 knollen / m
- Afstand tussen balken: 75 cm  10 000m² / 0,75 m = 13.333, 33m
- aantal knollen per hectare 6,45 knollen per m * 13.333,33m = 85.999,98
 86.000 knollen/ha
- Kilo’s per hectare 86.000 knollen per ha / 20 knollen per kg = 4.300 kg / ha
- Aantal stengels per hectare  86.000 knollen per ha * 5,2 stengels per knol =
447.200 stengels / ha
Andere oef p 20
10.1 Potersmaat



25/28: ondermaat: 3 hoofdstengels
58/35: middelmaat 4 hoofdstengels
35/45: bovenmaat: 5,5 hoofdstengels
Hoe groter de poter hoe meer reserve hoe meer scheuten
16 – 18 stengels / m² hoe meer kans op friet
Opmerking
 Een trage kieming is ongewenst
o Het aantal stengels/knol is kleiner
o Veel gevoeliger voor rhizoctonia
o Het beste is geleidelijk laten opwarmen met buitenlucht. Indien een
warmtestoot max tot 25°C
10.2 Pootgoedbehandeling
vlotte opkomst en een snelle begingroei van het gewas na poten
Afharen: vaste kiem bekomen, kleine kiemen groen tot blauw
 Voorkiemen
o Het pootgoed 2tot4weken voor het planten veel licht en behoorlijk
temperatuut te geven zodat de ogen beginnen uit te lopen of te schieten
10.3 Rassenkeuze
10.3.1 Bintje
 Zowel versmarkt als industrie
 Meest universeel (door iedereen verhandelbaar)
 Vatbaarder voor aaltjes, doorwasgevoelig en schurftgevoeliger
 35/45: 40 cm in de rij
 28/35: 36 cm in de rij
 Gemakkelijk bewaarbaar bij 6 – 8°C
 Bemesting
o 180 – 220 kgN
o 80 kg P2O5
Jeffrey Goderis
Pagina 7
Generated by Unregistered Batch DOC & DOCX Converter 2012.4.109.1532, please
register!
samenvatting petatn



o 250 kg K2O
Wondheling verloopt vlot
Geen probleem met kiemremming
50 ton
10.3.2 Asterix
 Het 2de meest geteelde bewaarras
 15 tot 20% meer opbrengst t.o.v. bintje
 Resistent tegen aaltjes
 Plantafstand
o 35/45: 36 cm
 Bemesting
o 20% minder dan bintje
o Meer kalium (stootblauwgevoeliger)
 Kan bewaard worden tot februari bij 8°C
 Bij kiemremming opletten voor poederbrand
 Vergassen is aangewezen
 60 – 70 ton /ha
10.3.3 Fontana
 Goede bakkleur
 Middenlaat ras
 Aaltjesresistent
 35/50: 33 cm plantafstand
 Gevoelig voor stootblauw
 Bewaring tot maart-april bij 6,5°C
 Gevoelig voor rotte knollen door erwiniabacterien
 65 ton/ha
 Meer kans op holheid
 Gevoelig voor bacterieziekten
10.3.4 Ramos
 Agria kruising
 Middenvroeg ras
 AM-resistent
 Stikstofbemesting moet 20% lager zijn dan bij bintje
 35/50: 36cm in de rij
 Bewaring tot mei – juni
 65 ton /ha
10.3.5 Saturna
 Chips aardappel
 Moet een hoog onderwater gewicht halen (minimaal 400g/5kg)
 Matige opbrengst
 Zeer gevoelig voor blauwgevoelig en aan droogte en Mg gebrek
 35/45: 33 cm in de rij
 Moet bewaard worden bij 8°C
Jeffrey Goderis
Pagina 8
Generated by Unregistered Batch DOC & DOCX Converter 2012.4.109.1532, please
register!
samenvatting petatn
10.3.6 Lady claire
 Agria kruising
 Goede bakkleur
 Minder blauwgevoelig dan saturna
 Resistent tegen AM
 Bewaring tot april mei bij 6°C
 Kiemremming moet door gassen gebeuren poederbrandgevoelig
 33cm in de rij
10.3.7 Innoveter
 Witvlezig Mc donald
 AM resistent
 Droogtegevoelig
 33 cm in de rij
 Gevoelig voor sencor en artist
 Bij kiemremming oppassen voor poederbrand
11 Teeltzorgen
11.1 Onkruidbestrijding
VOOROPKOMST
Onkruid
Zwarte nachtschade
Kleefkruid
Melganzenvoet
Kamille
Veelknopigen
grassen
Jeffrey Goderis
Middel
Centium
DEFI
Challenge
Linuron
Artist
Sencor
Stomp
Indien beide onkruiden gaan we mengen
Kan schade veroorzaken aan buurland
Breed werkende middelen
- zeer breed werkend
- (alle onkruiden)
- eist vocht
Pagina 9
Generated by Unregistered Batch DOC & DOCX Converter 2012.4.109.1532, please
register!
samenvatting petatn
- wordt overal gebruikt op onkruid rijke percelen
Opmerking
Bij breedbladige middelen kent men een deel mengproducten
Lingo: centium + linuron
Metric: Centium + sencor
Veelknopigen:
- varkensgras
- perzikkruid
- zwaluwtong

Droogtegevoeligheid – gewasveiligheid.
Planten
Stomp
opkomst
Centium
Artist
challenge
Defi
Nooit sproeien als de aardappelen al boven zijn  14 dagen later (groeiverlies)
11.2 Schimmelaantastingen
11.2.1 Lakschurft
11.2.2 Phytophtora infestans
Knolbeschermers:
 Ranman
 Shirlan
 Unikat pro
11.2.3 Alternaria
2 types
 Alternaria alternata
o Sporen verspreiden zich via de lucht
o Bladaantasting na bladbeschadiging (wind, luizen
o Sterke groei bij gebreksziekten
o (kleine vlekken)
o Ontwikkeling reeds vroeg in de teelt
 Alternaria
o Verspreiding via opspattend water
o Ontwikkeling na de bloei
o Vochtige omstandigheden
o Grote vlekken
Jeffrey Goderis
Pagina 10
Generated by Unregistered Batch DOC & DOCX Converter 2012.4.109.1532, please
register!
samenvatting petatn
Alternaria is zeer goed bestrijdbaar mede met de plaag
Bestrijding alternaria
 Behoorlijk
o Mancozeb
o Valbon
o Profilux
o Acrobat
 Goed
o Unikat pro
 Specifiek
o Amistar (enkel alternaria op het blad
11.2.4 Gewonde schurft
 Schimmelziekten
 Hoe luchtiger de grond hoe gevoeliger
 Enken een visueel gegeven op de schil
 Geen bestrijding mogelijk
 Komt op alle gronden voor
11.2.5 Netschurft
 Graslandschurft
 Wijzigende pH van de bodem
11.2.6 Poederschurft
 Tast ook het aardappelvlees aan
11.2.7 Fusarium – droogrot
 Bewaarziekte enkel bij zeer lage bewaring
 Juni, juli bestrijden
11.2.8 Zilverschurft
11.3 Bacterieziekten
Geen bestrijding mogelijk
 Gezond pootgoed
 Soms vewarring tussen stengelplaag en zwart benigheid
11.3.1 Zwartbenigheid
11.3.2 Bruinrot
 Bacteriele aantasting
 Pseudimonas selanaccarum
 Onschadelijk voor de volksgezondheid
 Herkomst: tropische en subtropische gebied
 Ziektebeeld
o Mat glazige verkleuring in de vaatbundelring (overlangs doorsnijden) +
kleverig bacterieslijm
Jeffrey Goderis
Pagina 11
Generated by Unregistered Batch DOC & DOCX Converter 2012.4.109.1532, please
register!
samenvatting petatn
o Later: vochtige ingezonken vlekken
o Aardappelen zijn niet bewaarbaar

EG
o Quarantaine ziekte
o Mag niet aanwezig zijn
o Bijzondere bestrijding en verplichtingen
Opmerking
 Er is vooral controle op pootgoed (steekproef) geen 100% uit te sluiten, vandaar de
verplichting van hoeve pootgoed
11.4 Virusziekten




Zeer groot belang bij pootgoed: overdracht bepreken naar volgende teelt
Bladverkleuring
Bladmisvorming
Opbrengstdaling
11.5 Dierlijke schadeveroorzakers
11.5.1 Aardappelaaltjes
11.5.2 Bladluizen
 Bladluizen wordt niet door alle middelen meegenomen
 Aandacht naar
o Aardappeltopluis
o Vuilboonluis
o  moeilijk te bestrijden en ontwikkelen zich in het voorjaar
 Meer aandacht voor opbouw van predatoren, dat ze meehelpen in de bestrijding
10 juli
30 juli
Vroeg
Meer speciefiek middelen
Die luizen meenemen en
Natuurlijke predatoren sparen
- teppeki
- plenium
+ uitbreiding ‘bladrol’
Antifeeden middelen
10 aug
zuigschade
20 aug
goedkopere middelen
- synth perithroiden
11.5.3 Coloradokever
11.5.4 Bodeminsecten: aardrups, ritnaald
11.6 Aardappelopslag

Virusziekte, schimmelpluis en aaltjes
Jeffrey Goderis
Pagina 12
Generated by Unregistered Batch DOC & DOCX Converter 2012.4.109.1532, please
register!
samenvatting petatn



Aardappelplant als onkruidplant
Vaak onderschat: vooral na jaren zonder vorst
Huidige rooiers zijn uitgerust op minder verlies en kneuzen
12 Eigenschappen en gebreken
Opmerking
 (knolvorm)
 Onregelmatige groei
 Rhizoctonia (kloven)
 N bemesting (te veel N  holgroei, rasgebonden
 Insecten vraatschade
12.1 Knol
12.2 Kieming
12.3 Drogestofgehalte

Onderwatergewicht
o 340: minder zetmeel
o 360: ideaal
o 380: meer open koken
o Chips en friet: 380 – 420
o Bij loofdoding is het onderwater gewicht eveneens bepalend
12.4 Glazigheid
Doorwas
 door tijdige afbreking van de kiemrust door de weersomstandigheden
 1 of meerdere ogen lopen uit
 Knolvorming (soms ketting)
 Primaire knol
 Loof: hergroei: bloei
 Laattijdig doorwas verplaatsing van de reservestoffen glazigheid waterzak
(barst bij bewaring)
 Oorzaak
o Hoge bodemtemperatuur + onregelmatige groei (tijdstip bepaalt de
heftigheid)
 Drijvers – glazigheid
o Wijziging DS komen boven in zoutbad (sortering op basis van soortelijk
gewicht)
o Dichtheid: rasafhankelijk
glazigheid
waterzak
Jeffrey Goderis
Pagina 13
Generated by Unregistered Batch DOC & DOCX Converter 2012.4.109.1532, please
register!
samenvatting petatn
240
285
Niet bewaarbaar
340
kleine smaak
afwijking
380
kwaliteit voor
verwerking
smaakafwijking
zeer moeilijke
verwerking
opmerking
waarom laag zetmeelgehalte bij de aardappelen die ze in maart uitrijden?
 aardappelen gebruiken zelf hun zetmeel om te overleven
12.5 Stootblauw



Beschadiging van de cellen
Zorgen voor voldoende potas
Opmerking
o Vooral het behandelen is van groot belang
o Test met elektronische aardappel
o Stootblauw vermijden is zeer kostelijk en wordt onmiddellijk bij tarre
gevoegd
o Test op stootblauw per ras
o Frieten bakken en vergelijken met kleurenkaart
o Bewaring: 7 – 8 °C: te koud  stootblauwgevoelig
12.6 Bakkleur (gehalte aan reducerende suikers)


Maillard reactie: gehalte aan reducerende suikers bepalen voor de mate van
bruinverkleuring
Zwavelhoudende meststoffen zorgen voor minder reducerende suikers
o Ammoniumsulfaat
o Ammoniumsulfonitraat
12.7 Nitraatgehalte
Weinig problemen
13 Loofdoding
Dit doet men om de schil te doen afharden, anders te veel schade bij het rooien
Jeffrey Goderis
Pagina 14
Generated by Unregistered Batch DOC & DOCX Converter 2012.4.109.1532, please
register!
samenvatting petatn
Opletten: is de onderwaterkwaliteit ok?, is de gewenste maat bereikt?
13.1.1 Chemische loofdoding
reglone
diquat
basta
Glufosinaat
ammonium
Carfentrazone ethyl
spotlight
quickdown
Vlugwerkend
14dagen
gemakkelijk
Afdoden van stengels
Trager werkend
Hebben zonlicht nodig
Minder schoonheidsfoutjes
Hebben zonlicht nodig
Minder schoonheidsfoutjes
contactwerking
13.1.2 Loofklappen
14 Bewaring





Poters: 2-3°C
Consumptie: 7-8°C
Friet: 6-8°C
Chips: 8-10°C
Bewaarmiddelen
o Chloorprofam
o Men kan ook thiabenzazol toedienen om aantasting zoals zilverschurft,
droogrot en phoma tegen te gaan
Opmerking
 Vroege aardappelen
o 20-30 ton
o Opbrengst = prijs
o Veiling of vaste handel
 Halfvroege aardappelen
o Eind juli – september
o 38-44ton bruto /ha
o 3000-4500 euro
o Pootgoed: rasafh 700-1000euro/ha
o Bemesting 200-230 euro/ha
o Fyto 400euro/ha
o Totale kosten 3200 euro/ha
Jeffrey Goderis
Pagina 15
Generated by Unregistered Batch DOC & DOCX Converter 2012.4.109.1532, please
register!
samenvatting petatn

Late aardappelen
o Kg opbrengst rasafh
o Bintje 45-50 ton
o Innoveter boven de 50 ton
o Ander rassen zijn wel duurder in pootgoed
o Bruto opbrengst
 3500 – 4000 euro
 Pootgoed 450-500euro/ha
 Bemesting 230-250 euro/ha
 Fyto 750 – 1000 euro/ha
 Totale kosten 3200 euro
Jeffrey Goderis
Pagina 16