Gezondgids4, augustus 2014 Test vleesvervangers
advertisement
test Vleesvervangers Ze maken hun naam niet waar Vleesvervangers passen prima in het lege plekje op je bord dat ontstaat als je vlees of vis laat staan. Maar als vervanger voor de voedingswaarde van vlees schieten ze tekort. Tekst Antje Houmes Fotografie Marcel Graumans wat & hoe Product Vleesvervangers Uitvoering In een laboratorium zijn 7 vegetarische burgers, 3 groenteschijven, 3 soorten vegetarisch gehakt, 3 soorten nuggets, 2 soorten roerbakreepjes, 3 rookworsten, 2 schnitzels en 7 kaasschnitzels onderzocht. Hierbij is gekeken naar energie, eiwit, zout, ijzer en vitamine B12. 10 GEZONDGIDS augustus 2014 e in elke supermarkt verkochte ‘vleesvervangers’ maken hun naam niet helemaal waar. Je zou den­ ken dat vleesvervangers dezelfde essentiële voe­ dingsstoffen bevatten als vlees: eiwitten, ijzer en B­vitaminen. Maar die vlieger gaat niet op. De Consumenten­ bond liet zeven verschillende soorten vleesvervangers onder­ zoeken op eiwit, ijzer en vitamine B12, de belangrijkste voe­ dingsstoffen van vlees. Omdat het lichaam plantaardig ijzer minder gemakkelijk opneemt dan ijzer van dierlijke bronnen (heemijzer) vergeleken we niet de hoeveelheden ijzer ín de producten, maar de hoeveelheid ijzer die het lichaam eruit opneemt. Wat blijkt: geen enkele vleesvervanger vervangt alle onderzochte nuttige stoffen uit vlees volledig. Ook lieten we het zoutgehalte bepalen. De meeste producten zijn bremzout, terwijl onbewerkt vlees vrijwel zoutloos is. Alle gegevens van de 30 onderzochte vleesvervangers vindt u in een uitgebreide tabel op www.gezondgids.nl. D vleesvervangers 1 Groenteschijven Minimaal de helft van de onderzoch­ te groenteschijven bestaat uit groen­ te, soja en tarwe. En een flinke scheut olie. 10% van de groenteschijven bestaat uit vet, voornamelijk onverzadigd. Er zit per 100 gram ongeveer 10 gram eiwit in; in rundvlees is dat ongeveer twee keer zo veel. De groenteschijf van Albert Heijn is het minst zout. Om ijzer binnen te krijgen hoef je ook geen groenteschijf te eten. Dat zit er maar weinig in. Bovendien neemt het lichaam ijzer uit plantaardige bronnen slechter (ongeveer 10%) op dan ijzer uit vlees (25%). In de Vers Vega-groente­ schijven van Puur (gekocht bij Marqt) zit het minste ijzer. In de andere twee groen­ teschijven zit iets meer, maar altijd nog minder dan in vlees. De aanbevolen da­ gelijkse hoeveelheid (ADH) is 9 milli­ gram. Behalve aan de schijven van Puur voe­ gen fabrikanten vitamine B12 toe aan de groenteschijven. Ze zijn er wel behoorlijk karig mee, en stoppen er precies de hoe­ veelheid in die nodig is om de claim ‘bron van vitamine B12’ op de verpakking te mogen zetten: nog geen 15% van de ADH (zie ook kader op pagina 12). 2 Nuggets en reepjes Vegetarische nuggets en reepjes om te roerbakken bevatten vaak soja en tarwe. De nuggets van Vivera zijn gemaakt van de eiwitrijke bonen van de lupineplant. De reepjes van Quorn heb­ ben een schimmeleiwit als basis. Er zit gemiddeld 17 gram eiwit in 100 gram nuggets en reepjes, Vivera is een uitschieter met 25 gram. Ook voor wat betreft verzadigd vet scoren deze vegeta­ rische producten goed. Maar qua zout is het oppassen geblazen. De nuggets van de Vegetarische Slager zijn bremzout met bijna 3 gram zout per 100 gram, 6 keer zo veel als op het etiket staat. De verklaring van de Vegetarische Slager is dat er oude etiketten zouden zijn gebruikt, terwijl het recept inmiddels is veranderd. De nug­ gets van Albert Heijn doen het met 1 gram zout per 100 gram het best qua zoutgehalte. Uit de nuggets en reepjes haal je half zo veel ijzer als uit vlees. Vita­ mine B12 zit er nauwelijks in. Quorn bevat geen van beide. 3 Gehakt 4 Rookworst Soja is de basis voor het vegeta­ risch alternatief voor gehakt. Ge­ middeld zit er ongeveer 18 gram eiwit in, in het kruimgehakt van Vivera het meest. In de volksmond heten deze producten ‘vegetarisch gehakt’, maar volgens de Warenwet moet een product met de naam ‘gehakt’ ook werkelijk gehakt vlees bevatten. Vandaar dat de fabrikanten namen hebben gekozen als ‘kruimge­ hakt’, ‘fijngehakt’ en ‘gehackt’. Het Fijnge­ hakt van Quorn, gemaakt van schimmel­ eiwit, is het minst zout met 0,5 gram per 100 gram. In de andere merken zit per ons zeker twee keer zo veel. Qua zout is rundergehakt beter, maar qua verzadigd vet is het vegetarisch alternatief gezon­ der. In het vegetarisch ‘gehakt’ zit de helft van de hoeveelheid vitamine B12 uit run­ dergehakt, maar plantaardig ijzer zit er genoeg in. Het is qua ijzer dan ook verge­ lijkbaar met echt gehakt. Behalve het Fijngehakt van Quorn, dat valt buiten deze boot: het bevat zelfs helemaal geen ijzer en vitamine B12. Voor een vegetarische rookworst draaien fabrikanten hun hand niet om: met water, soja, tarwe en rookaroma imiteren ze een rookworst van vlees. Het eiwitgehalte is vergelijkbaar met dat van een runderrookworst. Hetzelfde geldt helaas voor de hoeveelheid zout. Zowel een vegetarische als een runderrook­ worst bevat ongeveer 2 gram zout per 100 gram, die van Vivera maar liefst 2,5 gram. Vegetarische worsten zijn behoorlijk vet. Omdat dat grotendeels onverzadigd is, is Variatie is goed De vleesvervangers uit de supermarkt vervangen vlees niet een-op-een blijkt uit onderzoek van de Consu­ men­­tenbond. Toch is dat niet direct een drama. De meeste mensen kunnen prima zonder vlees, meent Jeanne de Vries, universitair docent humane voeding aan Wageningen Universiteit. Wel is een gezond en gevarieerd eetpatroon belangrijk om voldoende ijzer, eiwit en B-vitaminen binnen te krijgen. Vooral ouderen, kinderen, vrouwen die menstru­eren, zwanger zijn of borstvoeding geven, en die vegetarisch willen eten, doen er goed aan te variëren met vleesvervangers, zuivel, eieren, peulvruchten, vis en noten. Elke van deze vervangers biedt weer iets anders. Veganisten moeten extra alert zijn en vitamine B12 uit een supplement halen. Het zit alleen in dierlijke producten en de vleesvervangers waar het aan toe is gevoegd bevatten maar een deel van de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid. augustus 2014 GEZONDGIDS 11 vleesvervangers een vegetarische rookworst een betere keus dan een runderrookworst. In de vegetarische rookworsten van Albert Heijn en C1000 zit zo veel ijzer, dat het lichaam er net zo veel uit kan opnemen als uit een echte rookworst. En de rook­ worst van C1000 bevat evenveel vitamine B12 als een gewone rookworst. In de an­ dere geteste merken zit de helft daarvan. Betekenis ‘Bron van’ Op veel vleesvervangers staat de claim ‘bron van vitamine B12’, terwijl de hoeveelheid ervan nogal tegenvalt. Volgens de wet mogen fabrikanten deze claim al gebruiken als er per ons evenveel inzit als in een half eitje. En dat is maar 15% van de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH). Voor ijzer mogen fabrikanten van vleesvervangers ‘bron van ijzer’ claimen als er evenveel ijzer in het product zit als in rundvlees: 2 milligram per ons, 15% van de ADH. Omdat het lichaam plantaardig ijzer minder goed opneemt, zegt deze claim eigenlijk niets. 12 GEZONDGIDS augustus 2014 5 Schnitzels 6 Kaasschnitzels De schnitzels uit deze test bestaan net als de meeste andere vleesver­ vangers grotendeels uit soja. Qua eiwit bevat een schnitzel gemiddeld 15 gram per ons, het gemiddelde van alle geteste vleesvervangers. Een vegetarische schnitzel is een energierijke vervanger van vlees; er zitten ruim 1,5 keer zo veel calorieën in als in een gepaneerde var­ kensschnitzel. Verder zijn vegetarische schnitzels vette vleesvervangers, al is het grotendeels onverzadigd vet uit olie, 12 gram per ons. De schnitzel van Soy­ good (Aldi) is het minst vet. Qua zout scoren de schnitzels iets minder slecht dan de rest, al bevatten ze nog steeds 1,5 gram zout per 100 gram. IJzer en vitami­ ne B12 zijn aan de schnitzels toegevoegd. Voor wat betreft ijzer leveren ze iets meer dan de helft uit vlees. Ook de hoeveel­ heid vitamine B12 is aan de lage kant, al is dat in een varkensschnitzel ook zo. Kaasschnitzels bevatten maar weinig echte kaas; het is vooral ‘smeltkaas’, een mengsel van kaas, water, zetmeel en smeltzouten, onder een kro­ kant laagje. Er zit niet zo veel eiwit in, maar wel veel vet, grotendeels verzadigd: gemiddeld 17 gram per 100 gram, tegen 2 gram in een varkensschnitzel. Dat vet komt natuurlijk uit de kaas, dat ook zorgt voor een flinke schep zout. Het zoutst is de schnitzel van Beemster: ruim 2,5 gram per ons. Het minst zout is die van Padde­ stoel (te koop bij natuurvoedingswin­ kels) met 1,5 gram. Ook is de kaasschnit­ zel met de meeste echte kaas, die van Maaslander, nogal vet. Wel heeft die een hoog vitamine B12­ge­ halte. Dat is niet zo verbazingwekkend, want kaas is een natuurlijke bron van vitamine B12. Voor wat betreft ijzer falen de kaasschnitzels; het zit er niet in. Al­ leen al hierom maken kaasschnitzels de naam vleesvervanger niet waar. 7 Burgers De vegetarische burgers hebben meestal soja als basis, en bevatten zo’n 20 gram eiwit per ons. Bijna de helft minder zit er in de burger van Quorn, die geen soja, maar schimmeleiwit bevat. Net als een hamburger van vlees is een vegetarische burger meestal erg zout: die van de Vegetarische Slager en van Vivera bevatten bijna 2,5 gram zout per 100 gram. Dat kan beter, bewijst Quorn met minder dan 1 gram. Diezelfde burger van Quorn bevat wel te weinig ijzer en vita­ mine B12 om vlees te kunnen vervangen. De fabrikanten van de andere burgers voegen vitamine B12 en ijzer toe, al is het maar weinig vitamine B12. Met een vege­ tarische hamburger krijg je bijna even­ veel ijzer binnen als met een echte ham­ burger. De burger van C1000 levert zelfs nog meer ijzer dan een hamburger. Ook bevat deze burger de meeste vita­ mine B12. ■ In de Consumentengids van juli/augustus staat een (smaak)test van kaasschnitzels en vegetarische burgers. De lekkerste vegetarische burger is die van De Vegetarische Slager: de MC2 burger. Wel is hij bremzout: ruim 2 gram per burger. De lekkerste kaasschnitzel is van Menu Fromage, ook al is hij nogal vet en zout. Op www.gezondgids.nl vindt u een uitgebreide tabel met de onderzoeksresultaten van alle vleesvervangers waar dit artikel op gebaseerd is. Ook staat in deze tabel per product de milieudruk. 2 1 Groenteschijven De minst zoute AH Tivall Groenteschijf 3 1 2 Nuggets en reepjes De minst zoute Quorn Stukjes 3 Gehakt Het meeste eiwit Vivera Kruimgehakt 6 4 4 Rookworsten Net zo veel B12 als vlees C1000 Rookworst 5 Schnitzels Het minste vet, meeste B12 Soygood vegetarische schnitzel (Aldi) 6 Kaasschnitzels De vetste Maaslander kaasschnitzels naturel 7 5 Test Vleesvervangers 7 Burgers Het meeste eiwit en ijzer C1000 hamburger IJzer ^ Zout Verzadigd vet Vitamine B12 Eiwit Energie (kcal/100 g) Vleesvervanger Burger ««« «««« « « «« 200 Vlees Hamburger «« «««« «««« ««« «« 240 Vleesvervanger Gehakt ««« «««« « «« «« 120 Vlees Rundgehakt «« « ««« «««« «« 225 Vleesvervanger Groenteschijf «« ««« « « « 180 Vlees Biefstuk «« « « «««« ««« 105 Vleesvervanger Kaasschnitzel « «««« «««« «« « 280 Vlees Varkensschnitzel (gepaneerd) « ««« « «« ««« 140 Vleesvervanger Nuggets «« «««« « « «« 185 Vlees Kipnuggets « ««« ««« «« « 260 Vleesvervanger Roerbakreepjes «« ««« «« « «« 165 Vlees Runderreepjes «« « « «««« ««« 105 Vleesvervanger Rookworst «««« «««« «« «« «« 235 Vlees Runderrookworst «« «««« ««« «««« «« 225 Vleesvervanger Schnitzel «« ««« «« « « 270 Vlees Varkensschnitzel (gepaneerd) « ««« « «« ««« 140 « = minder goed dan vlees « = beter dan vlees Hoe meer sterretjes, hoe groter de hoeveelheid ^ = de ongecorrigeerde hoeveelheid ijzer. Het lichaam neemt van plantaardig ijzer zo’n 10% op, tegen circa 25% van ijzer uit vlees. Voor het vlees zijn de gegevens uit het Nederlands voedingsstoffenbestand van het RIVM gebruikt. augustus 2014 GEZONDGIDS 13
