Voeding bij Diabetes mellitus

Voeding bij Diabetes mellitus
Overzicht gegevens
Naam
Geboortedatum
Datum
Diëtist
Behandelend arts
Telefonisch
spreekuur
 0492 – 59 55 60
maandag tot en met vrijdag
van 08.15 – 10.00 uur
Deze brochure is een gezamenlijke uitgave met de Zorgboog en Diëtistenpraktijk Roos
Knijnenburg
Pagina 1 van 18
Inhoud
Wat is diabetes mellitus ................................................................................... blz.
Koolhydraten.................................................................................................... blz.
Behandeling van diabetes mellitus ................................................................... blz.
Rookgedrag ..................................................................................................... blz.
Zorg voor een goed lichaamsgewicht ............................................................... blz.
Lichaamsbeweging .......................................................................................... blz.
Relatie ziekte/koorts......................................................................................... blz.
Voeding en diabetes mellitus ........................................................................... blz.
De schijf van vijf ............................................................................................... blz.
Wat heeft u dagelijks nodig .............................................................................. blz.
Wees matig met vet en vetrijke producten ....................................................... blz.
Praktische tips ................................................................................................. blz.
o Kaas ....................................................................................................... blz.
o Vleeswaren ............................................................................................. blz.
o Overig broodbeleg .................................................................................. blz.
o Melk en melkproducten ........................................................................... blz.
o Vlees en gevogelte ................................................................................. blz.
o Aardappelen ........................................................................................... blz.
o Dranken .................................................................................................. blz.
Suiker .............................................................................................................. blz.
Zoetstoffen ....................................................................................................... blz.
Dranken ........................................................................................................... blz.
Alcoholische dranken ....................................................................................... blz.
Praktische tips voor de variatie ........................................................................ blz.
o Brood en broodproducten ....................................................................... blz.
o Zoet beleg ............................................................................................... blz.
o Melk en melkproducten ........................................................................... blz.
o Aardappelen en aardappelvervangers .................................................... blz.
o Nagerechten ........................................................................................... blz.
o Fruit ........................................................................................................ blz.
o Versnaperingen ...................................................................................... blz.
Koolhydratenlijst .............................................................................................. blz.
o Brood en broodproducten ....................................................................... blz.
o Broodsmeersels ...................................................................................... blz.
o Beleg ...................................................................................................... blz.
o Pap ......................................................................................................... blz.
o Dranken .................................................................................................. blz.
o Soepen ................................................................................................... blz.
o Vlees, vis, kip en vleesvervangers .......................................................... blz.
o Sauzen ................................................................................................... blz.
o Groente................................................................................................... blz.
o Aardappelen en aardappelvervangers .................................................... blz.
o Nagerechten ........................................................................................... blz.
o Fruit ........................................................................................................ blz.
o Diversen ................................................................................................. blz.
o Versnaperingen ...................................................................................... blz.
Evaluatie voorlichting ....................................................................................... blz.
Aantekeningen ................................................................................................. blz.
3
3
3
3
4
4
4
4
4
5
6
6
6
6
6
6
6
6
6
6
6
7
7
8
8
9
9
9
9
10
10
10
11
11
11
12
12
13
13
14
14
15
15
16
16
17
17
18
Pagina 2 van 18
Wat is Diabetes mellitus
Diabetes mellitus of vroeger genaamd suikerziekte is een aandoening waarbij het glucosegehalte
in het bloed moeilijk op peil gehouden kan worden. Glucose is afkomstig van koolhydraten in de
voeding. In de darmen worden koolhydraten omgezet in glucose en via de darmwand in het bloed
opgenomen. Het bloed vervoert glucose naar alle lichaamscellen. Daar dient de glucose als
energiebron en is dus noodzakelijk voor het lichaam.
Kort samengevat:
Koolhydraten
uit de voeding
Glucose
in het bloed
Energie voor
het lichaam
Om glucose vanuit het bloed de cellen binnen te laten gaan is insuline nodig. Insuline is een
hormoon dat in de alvleesklier (pancreas) wordt gemaakt.
Diabetes mellitus ontstaat door een tekort aan insuline of door het niet goed werken van de
beschikbare insuline. In beide gevallen kan glucose de cel niet in en blijft het in het bloed. De
nieren zullen dan een deel van de glucose uit het bloed halen en met de urine uitscheiden. Een
deel blijft echter in het bloed. Te veel glucose in het bloed geeft klachten zoals dorst, droge tong,
veel drinken, veel plassen, moeheid en jeuk.
Koolhydraten
Voedsel bestaat onder andere uit eiwitten, vetten en koolhydraten. Koolhydraten vormen de
belangrijkste energiebron voor het lichaam.
Er bestaan verschillende soorten koolhydraten, zoals zetmeel, vruchtensuiker, melksuiker en
gewone suiker.
Zetmeel komt onder andere voor in:
brood, aardappelen, rijst, deegwaren, bruine en witte bonen, groente, koek en gebak.
Vruchtensuiker komt voor in:
vers fruit en (ongezoete) vruchtensappen.
Melksuiker komt voor in:
melk, karnemelk, kwark, yoghurt, pap, vla en pudding.
Gewone suiker komt voor in:
vla, pudding, vruchtendrank, snoep, koek, gebak, zoet broodbeleg, frisdrank en ijs.
Behandeling van Diabetes mellitus
De behandeling van diabetes is erop gericht de hoeveelheid glucose in het bloed zo normaal
mogelijk te laten zijn. Gestreefd wordt naar een bloedglucosegehalte tussen 4 en 10 mmol per liter.
Dit kan onder andere door voeding worden beïnvloed. Omdat een maaltijd koolhydraten bevat,
moet er voldoende insuline aanwezig zijn. Het is dus noodzakelijk dat de hoeveelheid insuline en
koolhydraten op elkaar afgestemd zijn (dit wordt ook wel het instellen genoemd). Het basisprincipe
hierbij is een spreiding van koolhydraten over de dag.
Dit wordt bereikt door meerdere maaltijden per dag te gebruiken. Een vaste hoeveelheid
koolhydraten per maaltijd is daarbij van belang.
Met de koolhydraatvariatielijst (zie bladzijde 20) kunt u binnen deze vaste verdeling van
koolhydraten zelf uw maaltijden samenstellen.
Rookgedrag
Van roken staat onomstotelijk vast dat het de belangrijkste risicofactor is op het krijgen van harten vaatziekten. Mensen met diabetes hebben een extra groot risico voor het krijgen van hart- en
vaatziekten. Stoppen met roken is dus altijd de moeite waard, al is het niet zo eenvoudig.
Mocht u wat aankomen, troost u dan met de gedachte dat overgewicht aanzienlijk minder
schadelijk is dan roken.
Pagina 3 van 18
Zorg voor een goed lichaamsgewicht
Is uw gewicht op peil, probeer dit dan zo te houden.
Bent u te zwaar, probeer dan af te vallen.
Door een te hoog lichaamsgewicht kan insuline namelijk niet goed werken. Daardoor blijft het
bloedglucosegehalte te hoog. Het verlies van enkele kilo‟s kan het bloedglucosegehalte al
verbeteren.
Lichaamsbeweging
Meer lichaamsbeweging stimuleert het afvallen en bevordert de werking van de insuline in het
lichaam. Dit helpt mee om het bloedglucosegehalte te verlagen. Probeer dagelijks een half uur
extra te bewegen. Kies een vorm van bewegen die u leuk vindt (fietsen, zwemmen, wandelen,
aerobics etc.).
Relatie ziekte/koorts
Indien u ziek bent of koorts heeft is het belangrijk om uw bloedglucosegehalte te meten. Door
ziekte en/of koorts kan de bloedglucosewaarde in uw bloed stijgen. Het is dan echter toch
belangrijk om uw koolhydraten volgens het voorbeeld dagmenu te blijven eten (lukt dit niet in vaste
vorm, probeer dit dan in vloeibare vorm) en uw medicatie te blijven gebruiken. Meten = weten.
Bij twijfel kunt u contact opnemen met uw arts.
Voeding bij Diabetes mellitus
Gezonde voeding vormt ook bij Diabetes mellitus de basis. Voedingsmiddelen bestaan uit een
combinatie van voedingsstoffen. Er bestaat niet één voedings-middel dat alle voedingsstoffen
tegelijk levert.
Daarom is een voedingsmiddel ook nooit gezond of ongezond; een totale voeding is gezond als zij
bestaat uit voedingsmiddelen die samen alle voedingsstoffen bevatten die u nodig heeft.
De schijf van vijf
De schijf van vijf bestaat uit 5 vakken, maar ook uit vijf regels.
Eet gevarieerd, kies elke dag uit ieder vak:
In de Schijf van Vijf staan groepen voedings-middelen die samen de basis vormen voor een
gezonde voeding. De vijf vakken geven aan hoe u variatie aan kunt brengen in de voeding.
a. Brood, (ontbijt)granen, aardappelen, rijst, deegwaren of peulvruchten
b. Groente en fruit
c. Zuivel, vlees(waren), vis, ei of vleesvervangers
d. Halvarine, margarine en olie
e. Drinken (vocht);
vrij te gebruiken dranken zijn:
thee, koffie, bouillon, (bron)water;
met mate te gebruiken: light frisdrank
Pagina 4 van 18
Niet te veel
Een goed dagmenu bestaat uit 3 hoofdmaaltijden en niet vaker dan 4 keer iets tussendoor. Sla
geen ontbijt, lunch en warme maaltijd over, de kans bestaat dat u dan meer extra's tussendoor
gaat eten.
Minder verzadigd vet
Bij diabetes bestaat een groter risico op hart- en vaatziekten. Het gebruik van teveel verzadigd
vet verhoogd het risico nog extra. Kies voor op het brood en voor het bakken, braden en
frituren de zachte of vloeibare vetsoorten, zoals halvarine in een kuipje, vloeibare
bakproducten en olie. Hierin zit vooral onverzadigd (is gezonder) vet, dat risico verlagend
werkt. Harde margarine, volvette kaas, worst, koek, gebak, chocolade en dergelijke bevatten
vooral verzadigd vet. Visvet beschermt tegen hart- en vaatziekten. Aanbevolen wordt om
minstens 1 à 2 keer per week (vette) vis te eten.
Veel groente, fruit en brood
Van groente, fruit en brood kunt u ruime hoeveel-heden eten. Ze bevatten veel voedingsstoffen
en ze geven een verzadigd gevoel. Voedingsvezels bevorderen de stoelgang. Een ruime
consumptie van groente en fruit verlaagd het risico op chronische ziekten.
Veilig
Jaarlijks lopen velen mensen een voedselinfectie op. Om dit te voorkomen gelden een aantal
eenvoudige maatregelen:
a. Volg de houdbaarheidsdata en bewaaradviezen op.
b. Zet bederfelijke producten meteen na gebruik terug in de koelkast.
c. Vervoer gekoelde producten in een koeltas.
d. Zet de temperatuur van de koelkast tussen de 4 en 7 graden Celsius.
e. Was groente en fruit.
f. Verhit kip, ei en varkensvlees door en door.
g. Vermijd tijdens het koken elk contact tussen rauw en bereid eten, dit om kruisbesmetting te
voorkomen.
h. Gebruik steeds schone messen, snijplanken, lepels en dergelijke.
i. Was regelmatig uw handen met water en zeep.
j. In elk geval voor het koken, na aanraking met rauw vlees en na gebruik van het toilet.
k. Bewaar kliekjes maximaal 2 dagen in de koelkast, resten van afhaalmaaltijden niet
bewaren.
l. Neem iedere dag een schone vaatdoek.
Wat heeft u dagelijks nodig
U kunt met de diëtist bespreken of deze hoeveelheden voor u voldoende zijn of niet.
Gemiddeld aanbevolen hoeveelheden voedingsmiddelen per dag vanaf 12 jaar:
Basisvoeding
Hoeveelheid
Brood
4 – 7 sneetjes
Aardappelen (of rijst of deegwaren)
3 – 5 aardappelen (150 – 250 gram)
Groente
3 – 4 groentelepels (150 – 200 gram)
Fruit
2 stuks
Zuivel
2 – 3 glazen melk(-producten) (400 – 550 ml)
en 20 gram kaas (1 plak)
Vlees(waren), vis, kip, ei of vleesvervangers
100 – 120 gram vleeswaren en bereid vlees
samen
1 – 2 keer per week (vette) vis
Halvarine, margarine, bak- en braadproducten
20 – 35 gram
Drinken (vocht)
Minimaal 1½ liter
Pagina 5 van 18
Wees matig met vet en vetrijke producten
In de voeding bij diabetes speelt de hoeveelheid vet een belangrijke rol. Bij diabetes is er een
groter risico op hart en vaatziekten. Om dit te voorkomen, is het verstandig niet te veel vet te eten.
Van groter belang is het soort vet.
Verzadigd vet verhoogt het risico op hart- en vaatziekten, terwijl onverzadigd vet juist verlagend
werkt.
Verzadigd vet komt zowel voor in voedingsmiddelen van dierlijke herkomst, zoals vlees, melk en
kaas als sommige plantaardige voedingsmiddelen zoals kokos en cacao. Kies bij voorkeur de
magere vleessoorten, magere of halfvolle melkproducten en minder vette kaas.
Onverzadigd vet komt voor in olie, dieethalvarine (en halvarineproducten met minder dan 16 gram
verzadigd vet per 100 gram product), dieetmargarine (en vergelijkbare producten met minder dan
20 gram verzadigd vet per 100 gram product), (vette) vis en noten. Aanbevolen wordt om minstens
1 à 2 maal per week (vette) vis te eten.
Praktische tips
Enkele voorbeelden van minder vette voedingsmiddelen:
Kaas
20+ kaas, 20+ smeerkaas, 30+ kaas, cottage cheese
Vleeswaren
rauwe of gekookte ham, fricandeau, kip/kalkoen-filet, rookvlees, rosbief, magere rollade,
casselerrib, filet americain
Overig broodbeleg
fruit, groentespread, (halva)jam, honing, (appel)stroop, vruchtenhagel
Melk en melkproducten
magere of halfvolle melk, karnemelk, magere (Bulgaarse) of halfvolle yoghurt, magere
chocolade melk, magere vruchtenyoghurt, magere kwark, magere vla
Vlees en gevogelte
bieflappen, tartaar, haaskarbonade, hamlappen, magere varkenslappen, ongepaneerde
schnitzel, rundervink, kipfilet, kalkoenfilet, kip zonder vel
Aardappelen
aardappelvervangingen zoals (zilvervlies)rijst, (volkoren)macaroni, peulvruchten
Dranken
(mineraal)water, koffie of thee zonder suiker (eventueel met zoetstof, tomatensap, vetarme
bouillon, light frisdranken
Suiker
Suiker is een koolhydraat waarvan men vroeger dacht dat het binnen het diabetesdieet niet
toegestaan was. Tegenwoordig denkt men hier anders over; suiker is toegestaan mits er rekening
gehouden wordt met de hoeveelheid koolhydraten die suiker levert. Teveel suiker is echter voor
niemand goed.
Behalve energie levert het geen waardevolle voedingsstoffen voor het lichaam zoals vitamines en
mineralen. Alle soorten suiker en honing leveren evenveel koolhydraten als gewone suiker.
Zoetstoffen
Zoetstoffen dienen ter vervanging van de zoete smaak van suiker en zijn in verschillende soorten
verkrijgbaar. Er zijn zoetstoffen die geen energie leveren en zoetstoffen die wel energie leveren.
Zoetstoffen die geen energie leveren (acesulfaam-K, aspartaam, cyclamaat en saccharine)
bevatten geen koolhydraten. Ze worden veel gebruikt in producten zoals light-frisdrank, “zoetjes”
en vloeibare zoetstof.
Pagina 6 van 18
Zoetstoffen die wel energie leveren (sorbitol, mannitol, xylitol, isomalt, maltitol en lactitol) hebben
weinig invloed op het bloedglucosegehalte, maar helpen niet om af te vallen. Ze worden vaak
gebruikt in suikervrije snoepjes, chocolade en gebak. Deze met zoetstof gezoete producten
kunnen toch koolhydraten bevatten. Daarnaast bevatten ze vaak veel verzadigd vet en zijn ze
meestal duur.
In de meeste gevallen is het goed mogelijk versnaperingen met suiker in uw dagmenu in te
passen.
Dranken
Een aantal dranken bevat geen koolhydraten. Dit zijn thee en koffie zonder suiker, water uit de
kraan, bron- en mineraalwater, bouillon of magere, ongebonden, heldere soep. Deze dranken kunt
u vrij gebruiken. Light-frisdranken met mate gebruiken.
Tevens kunt u een glas tomatensap of groentesap per dag gebruiken zonder er iets anders voor
weg te laten.
Vruchtensappen met het opschrift „ongezoet of light‟ bevatten wel koolhydraten in de vorm van
vruchtensuiker. Deze vruchtensappen kunt u gebruiken, mits er rekening gehouden wordt met de
hoeveelheden koolhydraten. Bijvoorbeeld 1 glas vruchtensap in plaats van 1 portie fruit.
Alcoholische dranken
Alcohol heeft een bloedglucoseverlagende werking. Dit effect kan zeer lang aanhouden, ongeveer
10 uur. Alcoholgebruik geeft dus ook na een aantal uren meer kans op een te laag
bloedglucosegehalte. Daarnaast levert alcohol calorieën.
Sommige dranken zoals bier, zoete wijn en likeur bevatten naast alcohol ook koolhydraten. Het
gebruik hiervan moet dus altijd ingepast worden in het dieet.
Overleg over het gebruik eerst met uw arts of diëtist.
Het kan nodig zijn enige tijd later, bijvoorbeeld voor het slapen gaan, wel een kleine maaltijd te
gebruiken die koolhydraten bevatten. Dit om te voorkomen dat de glucosewaarde in de nacht te
laag wordt door het effect van de alcohol.
Beperk het gebruik tot maximaal 2 (voor vrouwen) à
3 (voor mannen) consumpties per dag en drink het liefst niet iedere dag.
Alcoholvrij-bier veroorzaakt door een grote hoeveelheid koolhydraten een flinke stijging van het
bloedglucosegehalte en kan daarom niet vrij gebruikt worden.
Praktische tips voor de variatie
U kunt variatie in uw maaltijden aanbrengen door een voedingsmiddel met koolhydraten van het
dagmenu te vervangen. U kiest een ander gerecht of voedingsmiddel dat ongeveer evenveel
koolhydraten levert. In de onderstaande variatielijst wordt voor een aantal voedingsmiddelen
aangegeven door welk ander voedingsmiddel (met ongeveer dezelfde hoeveelheid koolhydraten) u
het kunt vervangen. Daarbij is ook rekening gehouden met de hoeveelheid vet dat het
voedingsmiddel bevat.
Een koolhydratenvariatielijst vindt u achter in deze brochure.
Brood en broodproducten
In plaats van 1 snee brood (16 gram koolhydraten) kunt u nemen:
o 2 (volkoren) beschuiten
o 2 sneetjes (bruin) knäckebröd
o 3 stukjes stokbrood
o ½ broodje
o ½ krentenbol
o 1 snee krenten- of rozijnen- of mueslibrood
o 1 schaaltje magere yoghurt met 1 eetlepel muesli
o 1 schaaltje pap van halfvolle melk zonder suiker
Pagina 7 van 18
Wanneer u 1 snee brood als tussendoortje gebruikt, kunt u dit ook vervangen door:
o 1 sneetje (volkoren) ontbijtkoek
o 2 volkorenbiscuits
o 1 Evergreenkoek
o 1½ Sultanabiscuit
o 1 portie fruit
Zoet beleg
Zoet beleg voor 1 snee brood levert ongeveer 10 gram koolhydraten.
Met zoet beleg wordt onder andere bedoeld:
o Jam
o (appel)stroop
o Honing
o Marmelade
o (chocolade)hagelslag
Een portie light- of halvajam bevat 5 gram koolhydraten.
Melk en melkproducten
In plaats van 1 glas halfvolle melk van 150 ml (7 gram koolhydraten) kunt u nemen:
o 1 glas karnemelk
o 1 schaaltje magere yoghurt
o 1 glas drinkyoghurt zonder toegevoegd suiker
o 1 glas halfvolle chocolademelk zonder toegevoegd suiker
Aardappelen en aardappelvervangers
Aardappelen en vervangers hiervoor zoals rijst en deegwaren zijn de belangrijkste
koolhydratenleveranciers van de warme maaltijd. In plaats van 2 kleine aardappelen (100
gram, ongeveer 16 gram koolhydraten) kunt u nemen:
o 2 grote lepels aardappelpuree
o 2 grote lepels gebakken aardappels grote lepel patat frites
o 2 grote lepels gekookte deegwaren zoals macaroni en spaghetti zonder saus
o 2 grote lepels gekookte peulvruchten zoals bruine of witte bonen, kapucijners of linzen
o 1 grote lepel gekookte rijst
o 1 snee bruin brood
o 3 stukjes stokbrood
Met een grote lepel wordt een gevulde opscheplepel van 50 gram bedoeld.
Nagerechten
In plaats van 1 schaaltje magere vla van 150 ml (21 gram koolhydraten) kunt u nemen:
o 1 schaaltje (magere) yoghurt met 1 portie fruit
o 1 schaaltje (magere) vruchtenyoghurt
o 1 schaaltje rijstepap met 1 theelepel suiker, honing of stroop
o 1 schaaltje havermoutpap met 2 theelepels suiker, honing of stroop
o 1 schaaltje magere yoghurt met 2 eetlepels muesli
Pagina 8 van 18
Fruit
Een gemiddelde portie fruit (ongeveer 14 gram koolhydraten) kan bestaan uit:
o 1 appel, sinaasappel, peer of grapefruit
o 2 nectarines of kiwi‟s
o 3 mandarijnen
o 1 schijf (verse) ananas
o 1 schaaltje kersen (100 gram)
o 1 kleine banaan
o 3 pruimen
o 7 abrikozen
o 10 druiven (100 gram)
o 1 glas (150 ml) sinaasappel-, grapefruit- of appelsap
o ½ schaaltje vruchten op siroop
o 200 gram aardbeien of meloen
Versnaperingen
In plaats van 2 koekjes (ongeveer 14 gram koolhydraten) kunt u nemen:
o 3 biscuits zoals een mariabiscuit of lange vinger
o 1 plak ontbijtkoek
o 2 speculaasjes
o 1 Evergreenkoek
Het is belangrijk dat u nooit een maaltijd overslaat.
Koolhydraatvariatielijst
Bij het dieet dat u gebruikt gaat u uit van een vast dagmenu. Hierop kunt u variatie aanbrengen
door te gaan rekenen met koolhydraten. De koolhydraten worden achter de voedingsmiddelen
vermeld per verstrekkingseenheid, dat wil zeggen per lepel, per stuk, per schaaltje, enzovoorts.
De koolhydraten worden per maaltijd opgeteld.
De hoeveelheid koolhydraten per maaltijd is belangrijk bij het variëren. Als u gaat variëren houdt u
dezelfde hoeveelheid koolhydraten aan als u anders zou gebruiken, alleen kiest u hiervoor andere
producten.
U kunt per maaltijd tot 2 - 5 gram koolhydraten afwijken.
Ook kunt u informatie vinden in de Eettabel (brochure nr. 806) van het Voedingscentrum of
via www.voedingscentrum.nl.
Het Voedingscentrum is telefonisch bereikbaar onder nummer 070 – 306 88 10.
De Diabetes Vereniging Nederland (DVN) geeft informatie over diabetes in het algemeen via
www.dvn.nl of telefoon 033 – 463 05 66.
Pagina 9 van 18
Voedingsmiddelen
Brood en broodproducten
brood (bruin, wit, volkoren)
roggebrood licht
roggebrood donker
broodje
krenten-, rozijnen-, mueslibrood
krentenbol
knäckebröd
beschuit
stokbrood
ontbijtkoek
toastje
rijstwafel
Evergreenkoek
Eenheden
snee
snee
snee
stuk
snee
stuk
snee
stuk
stuk
plak
stuk
stuk
stuk
Gewicht/
inhoud
Koolhydraten
gram
35
25
45
50
35
50
10
10
10
25
5
5
20
16
9
16
23
18
26
6
7
5
18
3
4
13
Broodsmeersels
halvarine, margarine, roomboter
Beleg
kaas, vleeswaren
ei
zoet beleg
honing
vruchtenhagelslag
halvajam, light jam
pindakaas
sandwichspread
0
per snee
per snee
per snee
per snee
per snee
per snee
15
15
15
15
15
15
0
0
10
12
15
5
2
2
Pagina 10 van 18
Voedingsmiddelen
Gewicht/
inhoud
Koolhydraten
gram
schaaltje
schaaltje
eetlepel
eetlepel
eetlepel
150
150
5
4
10
11
17
3
3
6
glas
glas
glas
glas
150
150
150
150
7
5
17
8
glas
glas
150
150
19
8
glas
glas
glas
glas
glas
glas
150
150
100
150
150
150
12
14
9
19
15
0
bier (pils)
bier bruin
bier alcoholvrij
glas
glas
glas
200
200
200
6
10
11
jenever, whisky
sherry
port
glas
glas
glas
35
50
50
0
2
7
Pap
havermoutpap zonder suiker
rijstepap zonder suiker
Brinta
cornflakes
muesli/cruesli
Dranken
melk
karnemelk
magere chocolademelk
chocolademelk zonder
toegevoegd suiker
drinkyoghurt
drinkyoghurt zonder toegevoegd
suiker
appelsap
sinaasappelsap
uitgeperst sinaasappelsap
vruchten-, tweedrank
frisdrank
light frisdrank
Een-heden
Pagina 11 van 18
Voedingsmiddelen
Eenheden
Gewicht/
inhoud
Koolhydraten
gram
Vervolg dranken
witte wijn (droog)
witte wijn (zoet)
rosé
rode wijn
glas
glas
glas
glas
150
100
150
150
1
6
5
5
Soepen
heldere groentesoep
vermicelli soep
gebonden soep
erwtensoep
bruine bonensoep
peulvruchtensoep
Cup a soup
bord
bord
bord
bord
bord
bord
kop
250
250
250
250
250
250
175
2
5
8
23
10
18
14
100
100
100
25
50
0
8
7
3
5
150
100
75
75
75
60
80
9
9
7
1
4
4
3
Vlees, vis, kip en vleesvervangers
gehakt, vlees, vis (rauw)
stuk
gehaktbal met paneermeel
bal
gepaneerd vlees/vis
stuk
visstick
stuk
gebonden saus met vlees
opscheplepel
(ragout)
saté (3 stokjes) met saus
portie
vegetarische schnitzel
stuk
vegetarische hamburger
stuk
tahoe
plak
tempé
plak
Quorn
stuk
Valess
Stuk
Pagina 12 van 18
Voedingsmiddelen
Sauzen
jus ongebonden
jus gebonden
groentesaus
tomatensaus
satésaus
Ketjap manis
ketchup
mayonaise
mayonaise halfvet
fritessaus
slasaus
mosterd
piccalilly
Groente
doperwten, mais, witte bonen in
tomatensaus
groente gekookt
rauwkost bladgroente
rauwkost vaste groente
Eenheden
Gewicht/
inhoud
Koolhydraten
gram
sauslepel
sauslepel
sauslepel
sauslepel
sauslepel
eetlepel
eetlepel
eetlepel
eetlepel
eetlepel
eetlepel
theelepel
eetlepel
25
25
25
25
25
15
25
15
15
15
20
5
25
0
1
2
1
6
7
6
0
1
3
2
0
2
opscheplepel
50
6
opscheplepel
schaaltje
schaaltje
50
35
70
2
1
1
Pagina 13 van 18
Voedingsmiddelen
Eenheden
Aardappelen en aardappelvervangers
aardappelen gekookt
stuk
aardappelen gebakken
opscheplepel
aardappelen puree
opscheplepel
stamppotten
opscheplepel
patates frites
opscheplepel
rijst gekookt
opscheplepel
macaroni, spaghetti (zonder saus) opscheplepel
nasi
opscheplepel
bami
opscheplepel
pannenkoek
stuk
flensje
stuk
pizza
stuk
peulvruchten (witte en bruine
opscheplepel
bonen)
witte bonen in tomatensaus
opscheplepel
Nagerechten
pudding
(magere) vla
vla zonder suiker
Optimel vla
(magere) yoghurt
vruchtenyoghurt
(magere) kwark
(magere) vruchtenkwark
ijs
ijslollie/waterijs
Magnum (ijs)
schaaltje
schaaltje
schaaltje
schaaltje
schaaltje
schaaltje
schaaltje
schaaltje
bolletje
stuk
stuk
Gewicht
/
inhoud
Koolhydraten
gram
50
50
50
50
55
50
50
60
60
70
70
350
60
8
8
7
6
18
16
10
15
16
20
12
91
10
50
6
150
150
150
150
150
150
150
150
50
55
95
29
21
12
14
6
21
6
17
13
12
27
Pagina 14 van 18
Voedingsmiddelen
Fruit
appel, peer, sinaasappel
banaan
druiven
pruim
pruimen, geweekt
abrikoos, vers
aardbeien, frambozen, bessen,
bramen
kiwi
nectarine
perzik
ananas, vers
kersen
meloen
mandarijn
grapefruit
vruchten op siroop
Diversen
appelmoes met suiker
appelpuree zonder suiker
suiker (klontje)
suiker (zakje)
suiker
Eenheden
Gewicht
/
inhoud
Koolhydraten
gram
stuk
stuk
trosje
stuk
schaaltje
stuk
130
100
125
40
125
20
100
15
20
19
4
38
2
6
stuk
stuk
stuk
schijf
schaaltje
schijf
stuk
stuk
schaaltje
75
90
110
100
160
100
55
150
125
7
6
9
12
21
10
5
10
19
eetlepel
eetlepel
stuk
stuk
theelepel
15
15
5
10
3
3
2
5
10
3
Pagina 15 van 18
Voedingsmiddelen
Versnaperingen
appeltaart
vruchtenvlaai(tje)
slagroomgebak
slagroomsoesje
appelflap
wafel
kwarktaart
cake
gevulde koek
stroopwafel
koekjes allerhande
biscuit
volkoren biscuit
lange vinger
Sultanabiscuit
Sultana Yofruit
Evergreenkoek
bonbon
chocolade (melk, puur)
Mars, Nuts
Mars, Nuts (mini)
drop, kauwgom, toffee, zuurtje
kauwgom
pepermunt
rozijnen
suikervrij snoepje
Eenheden
punt
punt/stuk
punt/stuk
stuk
stuk
stuk
punt
plak
stuk
stuk
stuk
stuk
stuk
stuk
stuk
stuk
stuk
stuk
blokje
stuk
stuk
stuk
stuk
stuk
eetlepel
stuk
Gewicht
/
inhoud
Koolhydraten
gram
100
85
100
45
100
50
115
30
60
45
10
5
10
5
15
20
20
15
5
55
20
5
2
3
10
5
41
32
29
7
38
17
31
13
37
27
7
4
7
4
10
13
13
10
3
38
13
5
1
3
7
0
Pagina 16 van 18
Voedingsmiddelen
Vervolg versnaperingen
bami/nasibal
frikadel
kroket
bitterbal
loempia
huzarenslaatje
saucijzenbroodje
worstenbroodje
shoarmabroodje
kroepoek
pinda
chips
augurk
Eenheden
stuk
stuk
stuk
stuk
stuk
bol
stuk
stuk
stuk
schaaltje
eetlepel
zakje
handje
stuk
Gewicht
/
inhoud
Koolhydraten
gram
85
80
65
20
150
50
70
75
26
6
11
5
28
7
23
26
24
7
2
15
5
1
10
20
30
10
25
Evaluatie voorlichting
Bent u van mening dat in deze folder bepaalde informatie ontbreekt, onduidelijk of onjuist is, dan
horen wij dit graag.
U kunt dit aangeven bij het Patiëntenvoorlichtingsbureau.
Pagina 17 van 18
Aantekeningen
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
Telefoonnummers en adressen
Diëtetiek
T: 0492 – 59 55 60
maandag tot en met vrijdag van 8.15 – 10.00 uur
De Zorgboog
Afdeling diëtetiek
Postbus 16
5760 AA Bakel
T: 0900 – 899 86 36
I: www.zorgboog.nl
Roos Knijnenburg, diëtist
Leliestraat 15g
Fabriekstraat 24
5701 WK Helmond 5753 AH Deurne
T: 0492 – 52 35 71 T: 0493 – 31 95 57
E: [email protected]
Patiëntenvoorlichting
T: 0492 – 59 51 02
E: [email protected]
Elkerliek ziekenhuis
www.elkerliek.nl
[email protected]
Locatie Helmond
Wesselmanlaan 25
5707 HA Helmond
Locatie Deurne
Dunantweg 16
5751 CB Deurne
Locatie Gemert
Julianastraat 2
5421 DB Gemert
model 12448 ag 1011
Pagina 18 van 18