dynamisch bodembeheer

Kalk en magnesium
Calcium (Ca) en magnesium (Mg) beïnvloeden niet alleen de pH,
maar ook een goede werking en bewerkbaarheid van de bodem.
De pH is daarom in veel gevallen niet de hoofddoelstelling van
een bekalking.
Teeltfiche groenten
Richtlijnen voor een
dynamisch
bodembeheer
In functie van de behoefte kan het meest geschikte product
gekozen worden: magnesiumkalk, gips, dolomiet, calciumsulfaat,
… Ook de vorm waaronder deze worden toegediend is van belang.
Fijne kalksoorten (poeder) zijn sneller werkzaam dan grovere
aggregaten. Gebruik in elk geval nooit ongebluste kalk in de
bodem.
Pas je bodembeheer aan aan je bodemtype
Lichte zandgrond:
Beperkte opslagcapaciteit
Lemige grond:
Matige opslagcapaciteit
Organisch materiaal gefractioneerd
en in kleine hoeveelheden toedienen
Toediening organisch materiaal en
bodembewerking in functie van de
bodemcapaciteit en de teeltrotatie
Snelwerkende organische stof (vb.
kippenmest) in het voorjaar en
traagwerkende op het einde van de
zomer
Zware klei:
Hoge opslagcapaciteit
Kalkbodem:
Voorzichtig
Organisch materiaal in één gift
mogelijk maar zorg voor goede bodemomstandigheden bij verspreiden
en inwerken
Organisch materiaal gefractioneerd
toedienen om de bodem te stimuleren, die op volle kracht moet werken tijdens het hele groeiseizoen
-
Snelwerkende organische stof
(kippenmest) in het voorjaar en
traagwerkende op het einde van de
zomer
-
Hoe controleren of de fabriek/de bodem goed werkt?
Maak een profielput (+/- 50 cm diep) en beoordeel
Goed
Niet goed
> Het aangebrachte organisch materiaal wordt verwerkt binnen het jaar.
Er zijn geen oude resten meer herkenbaar;
> Aangename geur;
> Weinig vervilting in grasland;
> Dunne moslaag in grasland in de winter die vermindert tijdens het seizoen.
> Slecht verteerd organisch materiaal en resten zichtbaar in het
bodemprofiel;
> Onaangename geur;
> Veel vervilting in het grasland;
> Grote moslaag die aanwezig blijft tijdens het seizoen.
Kleine problemen komen voor maar herstellen gemakkelijk met
gezonde planten en dieren als gevolg.
Hardnekkige bodemproblemen zorgen chronische kwalen bij
plant en dier.
Ontwikkeling en illustratie : Fred Factory (Frédéric Riaucourt) - T. 06 84 77 42 37 - www.fred-factory.fr / Infografie : Fabrice Dufour - T. 06 08 04 11 20 - www.fabricedufour.fr - December 2011
Sommige bodems zijn kalkrijk. Een eenvoudige veldtest kan
hier reeds een eerste indicatie geven: Breng een aantal druppels zoutzuur (HCl) aan op de grond. Indien de druppeltjes
gaan bruisen, wijst dit op de aanwezigheid van calciumcarbonaat in de grond en is bekalken van de bodem niet nodig. Indien je niets hoort of ziet is bekalken nodig. Aan de
hand van een laboanalyse kan de hoeveelheid en het type
toe te dienen kalk bepaald worden (naargelang de bodemeigenschappen en de verzadigingsgraad van Ca en Mg in de bodem).
Het project VETABIO werd in het kader van het Interreg IV-programma Frankrijk-Wallonië-Vlaanderen gerealiseerd met de steun van het Europees
Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO), de regionale raad van Nord-Pas-de Calais, de departementsraad Nord, de algemene raad van Pas-de-Calais,
de provincie West-Vlaanderen, de provincie Oost-Vlaanderen, de regio Wallonië, de overheidsdienst van Wallonië.
De partners
T. + 33 (0)3 20 32 25 35
www.gabnor.org
T. + 32 (0)81 39 06 99
www.cebio.be
Met financiële steun van
T. + 32 (0)61 23 10 10
www.cra.wallonie.be
T. + 32 (0)93 81 86 86
www.proefcentrum-kruishoutem.be
T. + 33 (0)3 21 08 62 90
www.fredon-npdc.com
T. + 32 (0)51 27 32 00
www.inagro.be
T. + 33 (0)3 21 52 47 65
[email protected]
T. + 32 (0)68 26 46 30
www.carah.be
T. + 33 (0)3 20 88 67 00
www.agriculture-npdc
Bodem of plant voeden?
Bodembeheer en bodemvruchtbaarheid kunnen niet los van elkaar bekeken worden. Toch wordt de vruchtbaarheid van
een bodem nog vaak eenzijdig gelijkgesteld met een voldoende aanvoer van nutriënten. Via een bodemstaal worden de
beschikbare nutriënten in de bodem gemeten. Deze waarde wordt afgetoetst aan de NPK-behoefte van het gewas. Het
verschil tussen deze twee resulteert in de toe te dienen hoeveelheid meststoffen. Deze redenering reduceert de bodem
tot een ‘opslagplaats’.
Binnen de biologische landbouw streven we naar een globale en dynamische aanpak van de bodem. De bodem is eerder een fabriek dan een opslagplaats. Hierbij wordt rekening gehouden met de fysische en chemische eigenschappen
van de bodem, het bodemleven en de seizoensinvloeden. Deze agro-ecologische aanpak is een complex en dynamisch
verhaal en moet het evenwicht houden tussen de draagkracht van de bodem en de financiële randvoorwaarden van het
landbouwbedrijf.
Factoren die de bodemactiviteit beïnvloeden,
in volgorde van belang:
Temperatuur
De temperatuur heeft een grote invloed op de intensiteit van het
bodemleven. Het bodemleven vertraagt sterk bij 4 – 5°C. De mineralisatie begint pas bij een bodemtemperatuur van 12°C. Ook
al hebben we geen vat op de weersomstandigheden, toch kan in
sommige gevallen een microklimaat gecreëerd worden.
Hoe?
> Keuze van de ligging en de oriëntatie van de percelen of de
beplanting
> Effect van een windscherm (hagen, hoge bomen, …)
> Koepels, serres, netten, …
> Afdekking met stro
Op het einde van de winter moet het bodembeheer erop gericht
zijn om de bodem zo snel mogelijk te laten opwarmen zodat
bodemleven weer op gang kan komen.
Lucht en water: niet van elkaar te scheiden …
maar werken elkaar tegen
Atmosfeer
Klimaat
se
e
h
nt
y
s
Ve
rd
a
Baas
Beheer bodemvoorraad
ng
pi
m
Fo
to
De hoeveelheid lucht en water in de bodem staat in direct verband met de aanwezigheid van ‘holtes’ in de bodem. Deze ‘holtes’
staan met elkaar in verbinding en bepalen in hun geheel de porositeit van de bodem. Deze porositeit kan enkel visueel op het
veld waargenomen worden, hetzij met het blote oog, hetzij met
een loep. Ze wordt gevormd en onderhouden door de wortels
die zich in de bodem ontwikkelen en vervolgens afsterven. Ook
de gangen van regenwormen, woelmuizen en macrofauna van
de bodem hebben een bijdrage in de porositeit van de bodem.
Anderzijds gaan verschillende bodemdeeltjes aan elkaar klitten
onder invloed van micro-organismen. Op die manier vormen individuele bodemdeeltjes aggregaten. De aggregaatstructuur van
een bodem bepaalt in grote mate de natuurlijke porositeit.
Klanten
Gewas of
onkruiden
Baas
Bodemverluchting
Organisch materiaal als voeding
Micro-organismen hebben behoefte aan opneembare elementen
(o.a. N) en energie (C onder de vorm van suikers). Deze vinden ze
in het organisch materiaal in de bodem.
Het doel van ons bodembeheer is om de organische stof te laten
mineraliseren. De optimale hoeveelheden organisch materiaal
alsook de frequentie en het tijdstip van aanbrengen zijn afhankelijk van het bodemtype maar ook van de weersomstandigheden.
Ter herinnering, organisch materiaal heeft lucht nodig om te mineraliseren. Vermijd dus om het toegediende organische materiaal diep onder te ploegen.
2
12°C Aan de slag!
4°C Algemene staking
Water
Directe
afzet
Lucht
Temperatuur
Wi
We
rk
p
Afbraak
Mg
Bodem
We
rk
pl
nk
e
Distributie
2
ts
aa
De porositeit van een bodem is een heel belangrijk punt en
verklaart veel tijdelijke en/of hardnekkige problemen in de bodem (ploegzool, slempvorming, compactie, hydromorfie, …). De
planten kunnen enkel hun optimum bereiken als hun wortels dat
ook doen.
Grondstoffen
Organisch materiaal
en meststoffen
s1
at
la
Door de bodembewerkingen die we uitvoeren, creëren we een
‘kunstmatige’ porositeit die voortdurend evolueert. Bodembewerkingen uitgevoerd onder slechte omstandigheden hebben
een omgekeerd effect, zijn nefast voor een goede bodemstructuur en verstoren de circulatie van lucht en water in de bodem.
De bodem kan in dit kader vergeleken worden met een houtkachel: de hoeveelheid hout die verbrandt, is afhankelijk van hoe
hard de kachel ‘trekt’ (toevoer van lucht). In de bodem is dat hetzelfde: zonder lucht verteert het organisch materiaal niet goed,
met veel lucht moet u vaker bijvullen maar het vuur is levendig
en brandt fel.
l
Humus
Ca
Verwerking
In functie van
het bodemtype
Mineralen
N
P
K
Magnesium en calcium
Werknemers
Heterotrofe micro-organismen
Diepe grondlaag
Fabriek
Opslagplaats
Ideale situatie
Te vermijden situatie
3