Geen diatitel

Veilig werken met GGO’s
Dr F.W.A. (Frans) Heessen
Biologische Veiligheidsfunctionaris
Arbo- en Milieudienst Radboud Universiteit en UMC
Erasmuslaan 17
Tel 3619660 *81-1940
Veilig werken met GGO’s
Inhoud presentatie:
1. Wat zijn GGO’s?
2. Wet- en regelgeving: EU
3. Wet- en regelgeving: Nederland
4. Betrokken partijen bij het Besluit GGO
- Overheid
- Intern RU/UMC
5. Nederlandse wet- en regelgeving uitvoering
6. Voorschriften voor veilig werken
1. Wat zijn GGO’s?
Definitie:
Genetisch gemodificeerde organismen (GGO’s) zijn
“organismen waarvan het genetisch materiaal is veranderd
op een wijze die van nature niet mogelijk is door
voortplanting of recombinatie en die het vermogen bezitten
dat genetisch materiaal te vermenigvuldigen of over te
dragen (Besluit GGO)”.
1. Wat zijn GGO’s?
Soorten organismen:
• Micro-organismen (bacteriën, virussen, schimmels,
parasieten)
• Planten
• Dieren
• Mensen
Dus ook:
• Levende cellen afkomstig van genetisch
gemodificeerde dieren en planten
• Pollen en zaden van genetisch gemodificeerde planten
• Transgene muizen
1. Wat zijn GGO’s?
Wat wordt ermee gedaan?
• Productie van eiwit door bacterie/gist/insectencellen
• Gen uitschakelen  functie bestuderen
• Gen toevoegen  functie bestuderen
• Gen toevoegen ter vervanging defect gen
(gentherapie)
• Gen toevoegen aan plant  verbeterd gewas
• Stuk DNA toevoegen aan bacterie  analyseren
• etc.
1. Wat zijn GGO’s?
Mogelijke risico’s:
• Ontstaan van nieuwe ziekteverwekkers
• Verstoring ecologisch evenwicht
• Overdracht van genen op andere organismen, die
hierdoor ziekten kunnen verwekken of het
ecologisch evenwicht kunnen verstoren
1. Wat zijn GGO’s?
Verschillende toepassingen:
• Ingeperkt gebruik: laboratoria / kassen /
dierverblijven e.d.
• Introductie in het milieu: veldproeven (gentherapie)
• Markttoelating
Doel regels ingeperkt gebruik:
Voorkomen verspreiding door:
• Fysische inperking (inrichting ruimten)
• Biologische inperking (keuze organisme)
• Veilige microbiologische techniek (VMT):
werkvoorschriften
2. Wet- en regelgeving: EU
90/219/EEG: richtlijn inzake het Ingeperkt Gebruik van
genetisch gemodificeerde micro-organismen
Richtlijn 98/81/EG tot wijziging van 90/219/EEG
3. Wet- en regelgeving: Nederland
Wet milieubeheer (Wm):
• Inrichtingen- en vergunningenbesluit (IVB):
inrichtingsvergunning (voor ingeperkt gebruik)
• Besluit informatie inzake rampen en zware ongevallen
(BIRO): informatieverstrekking Burgemeester &
Wethouders
Vergunning: Wm-Campusvergunning
• Vergunningverlener: provincie
• Vergunning voor ruimten
• Inrichtingseisen: Regeling GGO
3. Wet- en regelgeving: Nederland
Wet milieugevaarlijke stoffen (Wms):
• Besluit GGO: procedures (o.a. vergunningprocedure)
• (Ministeriële) Regeling GGO: nadere regels (o.a.
organisatie, inrichtingseisen)
Vergunning (“GGO-vergunning”):
• Vergunningverlener: Minister van VROM
• Per onderzoeksproject
• Vergunning voor de activiteiten, + werkvoorschriften
3. Wet- en regelgeving: Nederland
Aangrenzende wetgeving:
• Transport: Wet vervoer gevaarlijke stoffen
• Plantpathogenen: Regels van de
Plantenziektekundige Dienst
• Radioactieve stoffen: KeW-vergunning
3. Wet- en regelgeving: Nederland
Wetgeving dieren in detail:
• Besluit GGO Wms, Wm
• Handelingen met proefdieren: Wet op de dierproeven
(WOD)
• Genereren van genetisch gemodificeerde dieren:
Gezondheids- en welzijnswet voor dieren (GWWD):
Besluit Biotechnologie bij dieren
• Handelingen met dierpathogenen: GWWD
• Handelingen met dierpathogene micro-organismen:
Voorschriften van Directie Voedselveiligheid en
Diergezondheid van LNV
4. Betrokkenen bij het Besluit GGO: overheid
Ministerie van VROM:
• regelgeving
• vergunningverlener Wms-vergunning (GGOvergunning): uitbesteed aan Bureau GGO
Commissie Genetische Modificatie (COGEM)
• adviesorgaan
VROM inspectie NW:
• inspectie / handhaving
Provincie Gelderland:
• verleent Wm-vergunning
• toezicht op gebouwen en installaties
4. Betrokkenen bij het Besluit GGO: RU/UMC
Instellingsbestuur (CvB / RvB):
• Verantwoordelijk voor vergunningaanvraag en
toepassing richtlijnen
• Benoemt BVF en VM’s
Biologische veiligheidsfunctionaris (BVF):
• Adviserende en toezichthoudende taken (hulp bij
vergunningaanvragen, inspectie laboratoria, etc.)
Verantwoordelijk medewerker (VM):
• Stelt werkvoorschriften op
• Dagelijkse leiding en toezicht
Iedere Medewerker:
• Verantwoordelijk voor veilige uitvoering
5. Nederlandse wet- en regelgeving: uitvoering
Inperkingniveaus:
EU: 4 inperkingsniveaus per inperkingscategorie 
Laboratoria
Plantenkweekcellen
ML-I
PL
ML-II
ML-III
ML-IV
PC-I
PCM-I
PCM-II
PCM-III
PCM-IV
Dierverblijven
Procesinstallaties
D-I
DM-I
DM-II
DM-III
DM-IV
MI-I
MI-II
MI-III
MI-IV
Kassen
PK-I
PK-II
PKM-I
PKM-II
PKM-III
PKM-IV
5. Nederlandse wet- en regelgeving: uitvoering
Inrichtingsvoorschriften laboratoria
ML-I
• Naam BVF + VM op deur
• Eisen aan werkoppervlakken: bestand tegen zuren,
basen, oplosmiddelen en desinfectantia (oud: nietabsorberend, goed reinigbaar en ontsmetbaar)
• Wastafel met zeepdispenser
• 2 kapstokken: binnen: werkkleding, buiten: persoonlijke
bezittingen
ML-II
• Biorisicoteken bij de deur
• Biologische veiligheidswerkbank klasse II
• Geen toegang voor onbevoegden
• Autoclaaf in het gebouw
5. Nederlandse wet- en regelgeving: uitvoering
Inrichtingsvoorschriften laboratoria ML-II
Biologische veiligheidswerkbank
5. Nederlandse wet- en regelgeving: uitvoering
Inrichtingsvoorschriften laboratoria
ML-III
•
•
•
•
•
•
Autoclaaf achter sluis
Ramen zijn afgekit
Ontsmetting m.b.v. gassen moet mogelijk zijn
Druk in ruimte < sluis < buiten
Kapstok en wastafel in de sluis
HEPA-filter in luchtafvoer
6. Voorschriften voor veilig werken: uitvoering
Regels voor Veilige Microbiologische Techniek
(VMT)
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Ramen en deuren dicht
Laboratorium schoon en netjes
Werktafels ontsmetten
Na morsen direct ontsmetten
Incidenten in logboek vermelden
Alleen geschoolde medewerkers
Laboratoriumjas verplicht (gesloten)
Geen ringen, armbanden, horloges
Niet eten, drinken, roken
6. Voorschriften voor veilig werken: uitvoering
Regels voor Veilige Microbiologische Techniek
(VMT)
10. Gezicht niet aanraken; gebruik papieren
zakdoeken
11. Handen wassen bij werkonderbreking
12. Nooit met de mond pipetteren
13. Vermijd de vorming van aërosolen
14. Glaswerk en afval ontsmetten
15. Besmet materiaal afvoeren in onbreekbare
gesloten containers.