(Med/Zorg) ----------------------------- CURE

Dr. Marc Desmet sj
Palliatieve Dienst
Jessa Ziekenhuis Hasselt

In ons privé-leven:
◦ Gewicht van de eigen levensinvulling op alle
mogelijke terreinen van het leven: ‘Moe van het
moeten kiezen’

In ons ‘bedrijfs-leven’ (3400 werknemers):
◦ Ervaring van een soort keurslijf, ‘spinneweb’ waarin
we gevangen zitten.

Mooi

Onbehagen: erin vastkleven

Wat is het?

Hoe spider(wo)man zijn?



Eerste ‘bedrijf’: Ervaring van het werk in
tijden van management: open brief (wat ons
de-motiveert)
Tweede ‘bedrijf’: Inzicht in het werk in tijden
van management: de 6 C’s van het ziekenhuis
Derde ‘bedrijf’: Liefde voor het werk in tijden
van management: hoe erin staan?
zelfbevraging en concrete tips (wat motiveert)
•
•
•
hoe evoluties beleefd worden door vooral
ervaren zorgverleners ‘aan het ziekenbed’;
managers: goede argumenten
maar probleem op niveau van de beleving:
vervreemding tussen zorg- en
managementkant.
•
Bedoeling:
– constructief gesprek over verhouding tussen zorgen managementkant; wederzijds begrip
– Ziekenhuis: veel werelden. Elk zijn invalshoek. Hier
bijzondere zorg voor zorgverleners (aan bed),
vooral de verpleegkundigen.
– Niet: weg met het management (niet terug);
– Wel: is er geen nood aan een bijsturing, een nieuw
evenwicht (hoe vooruit)? In welke richting?
•
Positieve individuele contacten; veel energie
uit geneeskundig werk
•
Ziekenhuis en dienst goede reputatie
•
Moeilijkste: structurele zaken, organisatie
•
Laatste jaren: ‘er klopt iets niet’,‘overdrijving’
•
Omslag
•
•
•
•
Probleem: hoe beschrijven?
Beleving: vier schaduwzijden van
managementdenken
Kritiek op systeem, niet op personen
Besef: algemeen fenomeen (profit, onderwijs,
jeugdzorg, gevangeniswezen…)
Vaststellingen:
▪ informatisering: upgradings: in principe tijdwinner /
in praktijk tijdvreter en stressfactor?’
▪ ‘toetsen en bijsturen’
▪ ‘flexibiliteit’
▪ verbouwen en verhuizen
Vaststellingen:
▪ kanteling en fusie: identiteitscon-fusie? Winsten?
Verliezen?
▪ steeds nieuwe projecten die niet altijd met kern te
maken hebben
▪ turnover van patiënten
▪ turnover personeel; poolsysteem (interims!) –
tijdelijke sluiting van afdeling met teamverspreiding
Commentaar:
‘mooi en meedogenloos’: steeds nieuwe verwikkelingen
veel veranderenergie – onzekerheid – stress of apathie.
Welk type mens kan al die veranderingen aan? En is zo’n type
dan een goed zorgverlener?
Managers beoordeeld op gerealiseerde projecten:
efficiëntie van een rustig werk-klimaat ? ingrepen leiden tot
onherstelbare werk-klimaatsveranderingen (cf. ecologie)
le mieux est l’ennemi du bien: is het ook eens goed genoeg?
– entia non sunt multiplicanda sine necessitate
Vaststellingen:
• Evaluaties, functioneringsgesprekken, audits,
functiewegingen, tevredenheidsenquêtes
• ‘Minimale’ (!?) Verpleegkundige Gegevens: van 28
naar 75 items. Contradicties en absurditeiten:
• Juiste score belangrijker dan juiste zorg?
• Meest ervaren vp moeten scoren, anderen (pools,
stagiairs) zorgen voor de patiënten (= algemeen)
• Terwijl je registreert wat je doet, doe je het niet.
• Energie in concurrentie ipv solidair protest
Vaststellingen:
• Deontologische code: ethische stimulans of
controle?
• Patiëntenveiligheid: ja, maar voel ik mij (als
patiënt, als medewerker) nog veilig bij jou?
• Zorgvuldigheid: ja, maar ook zorg (=ethiek)
• Uniek incident leidt tot algemene aanpassing
• Kwaliteit opgevat als de juiste procedure (audit)
Commentaar:
de dictatuur van het meetbare en het aanvinkbare
vs essentiële vormen van weten
die niet gemeten kunnen worden en
die vertrouwen in zorgverleners veronderstellen.
Resultaten kan je tellen, effecten moet je ver-tellen
Zorg kan je ontleden in processen en trajecten, maar de
kern van zorg is een verhaal: plaats voor de
‘rommelige kant’ in beleidsvergadering?
Vaststellingen:
• veel energie in coördinatie, overleg, onzekerheid
• beslissingsmacht bij mensen die niet met zorg zelf
bezig zijn (directie, management, externe experts):
machtsverschuiving weg van artsen in functie
• diversificatie vp beroep:
• Vp aan bed
• physician assistant, advance nurse practitioner,
datamanagement&research, stafmedewerker,
zorgmanager, supportvp
Vaststellingen:
• nieuw type hoofdverpleegkundige: band met
patiënten? continuïteit? Sandwichfunctie?
• toename kaderleden, te weinig zorgverleners aan bed
(Wet van Parkinson – grootste ethische probleem!)
 De wettelijke norm voor 24 geriatr. bedden: 12.8 FTE






Nederland 25.6
Duitsland 24
Frankrijk 19.2 - 26.4
Zwitserland 22.3
Oostenrijk 15 - 21.8
Zweden 31
Vaststellingen:
• Externe experts: expertise? Verloning (economische
ratonaliteit)? Interne expertise?
• Energie in behalen zorglabels (interne/externe audits)
• Toenemend gewicht van communicatie naar media,
van imago, de primeur en de uitstraling
• Het gaat blijkbaar om ‘de organisatie’ terwijl mensen
toch kiezen voor deze of gene dienst of arts?
Commentaar:
Vervreemding
verlies bezieling: = stress!
management = ‘slechts’ middel
interne expertise?
Vaststellingen:
• ‘meer met minder’, tegelijk indruk van ‘het kan niet
op’ (nieuwe naam en logo; functieweging; masterplan;
fusiefeest…)
• Grootse taal (‘gedreven door perfectie’,’topmensen’,
‘topklinisch’) terwijl realiteit op werkveld soms pover
• Simplismen: ‘Niet harder maar slimmer’: als ik te hard
werk, is het allicht omdat ik niet slim genoeg werk
• ‘Win-winsituatie’: bij veranderingen verlies je ook !
Vaststellingen:
• Berichten over winsten van de organisatie met tegelijk
de voortdurende aansporing tot besparen
• Perceptie: managers luisteren vriendelijk maar er
verandert weinig:
• machteloosheid = bron van burnout!
• ‘Kostenbesparende effecten van schaalvergroting zijn
niet aangetoond. Toch blijven zorgorganisaties
fuseren.’ ‘Kleinere zorgorganisaties presteren beter
dan grote.’ (A. Stoopendaal)
Commentaar:
Zitten managers ook niet vast in hogere structuren?
Is mijn/uw probleem ook niet het hunne?




(1) Change: elke dag een ander vp gezicht
(2) Big brother: strikte toepassing van de
arbeidswetgeving – ‘stiptheidsactie’
(3) Middelpuntvliedend: begeleiding van de patiënt
door pool? – vaste vp meer belast
(4) Ontmoedigende contradictie: noodmaatregel
versterkt tendens om te mikken op minimum
terwijl structurele verhoging aantal vp nodig is
◦ (1) het aantal veranderingen niet nodeloos
verhogen; meer aandacht voor implementeren;
meer aandacht voor houding tegenover verandering
◦ (2) het aantal controle- en evaluatiemechanismen
niet nodeloos verhogen
◦ (3) middelpuntzoekende krachten ontwikkelen:
back to corebusiness, basics
◦ (4) bemoedigende coherentie zoeken
•
Het ziekenhuis: een bijzonder ‘bedrijf’ met
een heel bijzonder ‘product’:
• de interactie tussen zorgverleners en patiënt die
per definitie ontsnapt aan directie/management:
• Ze zijn als dirigenten die de muziek niet horen
•
Management-hardnekkigheid:
• Cf. Therapeutische hardnekkigheid: de
biomedische parameters verbeteren maar de
verpleegkundige zegt: ‘De patiënt gaat dood’
• Management-hardnekkigheid: financiële en
auditparameters ogen mooi maar de zorgverlener
aan bed zegt: ‘De bezieling gaat dood’



‘Je slaagt erin afgewogen maar duidelijk te
verwoorden wat velen denken. Ik hoop dat deze
brief grondig wordt gelezen en besproken. Ikzelf
zal in mijn eigen "management"-positie trachten er
terdege mee rekening te houden.’ (Medisch man.)
‘U slaat de nagel op de kop…’ ‘Hoe weet u dat wij
dit meemaken?’ (Verpleegkundige)
Moedig en correct. De brief zal gelezen worden,
maar zullen de verantwoordelijken luisteren? (arts)
.
•
•
•
Constructieve reactie
Gesprekken: Medische Raad (2x); directeurs,
directiecomité en ziekenhuismanagement
Teneur:
• Veel herkenbaar
• Maar management was nodig en heeft ook veel goed
gedaan Geen goede zorg op een financieel kerkhof
• Uitnodiging tot betere communicatie en gesprek


Oneens met punten van kritiek
Maar wel akkoord dat er een kloof bestaat
tussen zorg- en managementwereld en dat
we daarmee bezig moeten zijn






Informatisering zal tijd creëren
MVG: prijs voor een billijke financiering
Het vp werk is verzwaard, maar ook verlicht
(elektrische bedden, vervoerdienst…)
Managers zijn ook betrokken (soms in stilte)
Management heeft op haar manier oog voor
de patiënt die meer veeleisend is geworden
Enquêtes: kloof tussen artsen en
verpleegkundigen: barst door onze werkvloer


De ‘paraplu’: ‘Men’ dwingt ons….
= de ver-MEN-ning: wij worden ‘gemend’
door in toenemende mate anonieme krachten

‘Men’ = ‘het management’…

‘Men’ = ‘de overheid’…
 ‘Men’
= ‘Europa’…



Eerste ‘bedrijf’: Ervaring van het werk in
tijden van management: open brief
Tweede ‘bedrijf’: Inzicht in het werk in tijden
van management: de 6 C’s van het ziekenhuis
Derde ‘bedrijf’: Liefde voor het werk in tijden
van management: hoe erin staan?
zelfbevraging en concrete tips
Glouberman & Mintzberg: 4 C-werelden
CURE
Artsen
-----------------------------
Glouberman & Mintzberg: 4 C-werelden
CURE
Artsen
CARE
Verpleegkundigen & verzorgenden
-----------------------------
-----------------------------
Glouberman & Mintzberg: 4 C-werelden
CONTROL
Directeurs + Managers (Med/Zorg)
-----------------------------
CURE
Artsen
CARE
Verpleegkundigen & verzorgenden
-----------------------------
-----------------------------
Glouberman & Mintzberg: 4 C-werelden
COMMUNITY
Raad van Bestuur (beheerders)
CONTROL
Directeurs + Managers (Med/Zorg)
-----------------------------
-----------------------------
CURE
Artsen
CARE
Verpleegkundigen & verzorgenden
-----------------------------
-----------------------------
COMMUNITY
Raad van Bestuur (beheerders)
CONTROL
Directeurs + Managers (Med/Zorg)
-----------------------------
-----------------------------
CURE
Artsen
CARE
Verpleegkundigen & verzorgenden
-----------------------------
----------------------------Organisatieprincipe: continuïteit
Sleutelwoord: coördinatie
COMMUNITY
Raad van Bestuur (beheerders)
CONTROL
Directeurs + Managers (Med/Zorg)
-----------------------------
-----------------------------
CURE
Artsen
CARE
Verpleegkundigen & verzorgenden
-----------------------------
-----------------------------
Organisatieprincipe: specialisatie
Organisatieprincipe: continuïteit
Sleutelwoord: interventie
Sleutelwoord: coördinatie
COMMUNITY
Raad van Bestuur (beheerders)
CONTROL
Directeurs + Managers (Med/Zorg)
-----------------------------
----------------------------Organisatieprincipe:
administratieve hiërarchie
Sleutelwoord: beheersing
CURE
Artsen
CARE
Verpleegkundigen & verzorgenden
-----------------------------
-----------------------------
Organisatieprincipe: specialisatie
Organisatieprincipe: continuïteit
Sleutelwoord: interventie
Sleutelwoord: coördinatie
COMMUNITY
Raad van Bestuur (beheerders)
CONTROL
Directeurs + Managers (Med/Zorg)
-----------------------------
-----------------------------
Organisatieprincipe: de raadstafel
Organisatieprincipe:
administratieve hiërarchie
Sleutelwoord: overzicht
Sleutelwoord: beheersing
CURE
Artsen
CARE
Verpleegkundigen & verzorgenden
-----------------------------
-----------------------------
Organisatieprincipe: specialisatie
Organisatieprincipe: continuïteit
Sleutelwoord: interventie
Sleutelwoord: coördinatie
5° C: CELLAR
COMMUNITY
Raad van Bestuur (beheerders)
CONTROL
Directeurs + Managers (Med/Zorg)
-----------------------------
-----------------------------
CURE
Artsen
CARE
Verpleegkundigen & verzorgenden
-----------------------------
----------------------------CELLAR
Patiëntenbegeleiding
(psychologen, sociale werkers,
pastorale/morele werkers)
+ logopedisten, kinesisten,
ergotherapeuten, diëtisten
+ vrijwilligers
6° C: COREBUSINESS
COMMUNITY
Raad van Bestuur (beheerders)
CONTROL
Directeurs + Managers (Med/Zorg)
-----------------------------
-----------------------------
CURE = COREBUSINESS
Artsen
CARE = COREBUSINESS
Verpleegkundigen & verzorgenden
-----------------------------
----------------------------CELLAR = COREBUSINESS
Patiëntenbegeleiding
(psychologen, sociale werkers,
pastorale/morele werkers)
+ logopedisten, kinesisten,
ergotherapeuten, diëtisten
+ vrijwilligers
COMMUNITY
Raad van Bestuur (beheerders)
CONTROL
Directeurs + Managers (Med/Zorg)
-----------------------------
-----------------------------
CURE = COREBUSINESS
Artsen
CARE = COREBUSINESS
Verpleegkundigen & verzorgenden
-----------------------------
-----------------------------
Klinische biologie,
ziekenhuishygiëne, nucleaire
geneeskunde, apotheek, anatomopathologie, medische
beeldvorming, radiotherapie
Patiëntenbegeleiding
(psychologen, sociale werkers,
pastorale/morele werkers)
+ logopedisten, kinesisten,
ergotherapeuten, diëtisten
+ vrijwilligers
CELLAR
CELLAR = COREBUSINESS
COMMUNITY
Raad van Bestuur (beheerders)
CONTROL
Directeurs + Managers (Med/Zorg)
-----------------------------
----------------------------CELLAR
Stafmedewerkers, registratie,
datamanagement, communicatie,
ICT, administratieve, financiële en
personeelsdienst, secretariaten,
opnamedienst en –planning
CURE = COREBUSINESS
Artsen
CARE = COREBUSINESS
Verpleegkundigen & verzorgenden
-----------------------------
-----------------------------
Klinische biologie,
ziekenhuishygiëne, nucleaire
geneeskunde, apotheek, anatomopathologie, medische
beeldvorming, radiotherapie
Patiëntenbegeleiding
(psychologen, sociale werkers,
pastorale/morele werkers)
+ logopedisten, kinesisten,
ergotherapeuten, diëtisten
+ vrijwilligers
CELLAR
CELLAR = COREBUSINESS
COMMUNITY
Raad van Bestuur (beheerders)
CONTROL
Directeurs + Managers (Med/Zorg)
-----------------------------
-----------------------------
Schoonmaak, keuken, recepties,
logistiek (bedeling),
afvalverwijdering, bewaking,
parking, mobiliteit, vervoerdienst,
technische dienst
Stafmedewerkers, registratie,
patiëntveiligheid,
datamanagement, communicatie,
ICT, administratieve, financiële en
personeelsdienst, secretariaten,
opnamedienst en –planning
CELLAR
CELLAR
CURE = COREBUSINESS
Artsen
CARE = COREBUSINESS
Verpleegkundigen & verzorgenden
-----------------------------
-----------------------------
Klinische biologie,
ziekenhuishygiëne, nucleaire
geneeskunde, apotheek, anatomopathologie, medische
beeldvorming, radiotherapie
Patiëntenbegeleiding
(psychologen, sociale werkers,
pastorale/morele werkers)
+ logopedisten, kinesisten,
ergotherapeuten, diëtisten
+ vrijwilligers
CELLAR
CELLAR = COREBUSINESS
COMMUNITY
Raad van Bestuur (beheerders)
CONTROL
Directeurs + Managers (Med/Zorg)
-----------------------------
-----------------------------
Schoonmaak, keuken, recepties,
logistiek (bedeling),
afvalverwijdering, bewaking,
parking, mobiliteit, vervoerdienst,
technische dienst
Stafmedewerkers, registratie,
datamanagement, communicatie,
ICT, administratieve, financiële en
personeelsdienst, secretariaten,
opnamedienst en –planning
CELLAR
CELLAR
CURE = COREBUSINESS
Artsen
CARE = COREBUSINESS
Verpleegkundigen & verzorgenden
-----------------------------
-----------------------------
Klinische biologie,
ziekenhuishygiëne, nucleaire
geneeskunde, apotheek, anatomopathologie, medische
beeldvorming, radiotherapie
Patiëntenbegeleiding
(psychologen, sociale werkers,
pastorale/morele werkers)
+ logopedisten, kinesisten,
ergotherapeuten, diëtisten
+ vrijwilligers
CELLAR
CELLAR = COREBUSINESS
COMMUNITY
Raad van Bestuur (beheerders)
CONTROL
Directeurs + Managers (Med/Zorg)
-----------------------------
-----------------------------
Schoonmaak, keuken, recepties,
logistiek (bedeling),
afvalverwijdering, bewaking,
parking, mobiliteit, vervoerdienst,
technische dienst
Stafmedewerkers, registratie,
datamanagement, communicatie,
ICT, administratieve, financiële en
personeelsdienst, secretariaten,
opnamedienst en –planning
CELLAR
CELLAR
CURE = COREBUSINESS
Artsen
CARE = COREBUSINESS
Verpleegkundigen & verzorgenden
-----------------------------
-----------------------------
Klinische biologie,
ziekenhuishygiëne, nucleaire
geneeskunde, apotheek, anatomopathologie, medische
beeldvorming, radiotherapie
Patiëntenbegeleiding
(psychologen, sociale werkers,
pastorale/morele werkers)
+ logopedisten, kinesisten,
ergotherapeuten, diëtisten
+ vrijwilligers
CELLAR
CELLAR = COREBUSINESS
‘kelderen’: Middel wordt doel
COMMUNITY
Raad van Bestuur (beheerders)
CONTROL
Directeurs + Managers (Med/Zorg)
-----------------------------
-----------------------------
Schoonmaak, keuken, recepties,
logistiek (bedeling),
afvalverwijdering, bewaking,
parking, mobiliteit, vervoerdienst,
technische dienst
Stafmedewerkers, registratie,
datamanagement, communicatie,
ICT, administratieve, financiële en
personeelsdienst, secretariaten,
opnamedienst en –planning
CELLAR
rigiditeit
CELLAR
beheersing
CURE = COREBUSINESS
Artsen
CARE = COREBUSINESS
Verpleegkundigen & verzorgenden
-----------------------------
-----------------------------
Klinische biologie,
ziekenhuishygiëne, nucleaire
geneeskunde, apotheek, anatomopathologie, medische
beeldvorming, radiotherapie
Patiëntenbegeleiding
(psychologen, sociale werkers,
pastorale/morele werkers)
+ logopedisten, kinesisten,
ergotherapeuten, diëtisten
+ vrijwilligers
CELLAR
overconsumptie
CELLAR = COREBUSINESS coördinatie
COMMUNITY
Raad van Bestuur (beheerders)
CONTROL
Directeurs + Managers (Med/Zorg)
-----------------------------
-----------------------------
Schoonmaak, keuken, recepties,
logistiek (bedeling),
afvalverwijdering, bewaking,
parking, mobiliteit,vervoerdienst,
technische dienst
Stafmedewerkers, registratie,
datamanagement, communicatie,
ICT, administratieve, financiële en
personeelsdienst, secretariaten,
opnamedienst en –planning
CELLAR
rigiditeit
CELLAR
beheersing
CURE = COREBUSINESS
Artsen
CARE = COREBUSINESS
Verpleegkundigen & verzorgenden
-----------------------------
-----------------------------
Klinische biologie,
ziekenhuishygiëne, nucleaire
geneeskunde, apotheek, anatomopathologie, medische
beeldvorming, radiotherapie
Patiëntenbegeleiding
(psychologen, sociale werkers,
pastorale/morele werkers)
+ logopedisten, kinesisten,
ergotherapeuten, diëtisten
+ vrijwilligers
CELLAR
overconsumptie
CELLAR = COREBUSINESS coördinatie
Zorggroep: spanningsveld (verbindend én uiteendrijvend)
COMMUNITY
Raad van Bestuur (beheerders)
CONTROL
Directeurs + Managers (Med/Zorg)
-----------------------------
-----------------------------
Schoonmaak, keuken, recepties,
logistiek (bedeling),
afvalverwijdering, bewaking,
parking, mobiliteit,vervoerdienst,
technische dienst
Stafmedewerkers, registratie,
datamanagement, communicatie,
ICT, administratieve, financiële en
personeelsdienst, secretariaten,
opnamedienst en –planning
CELLAR
rigiditeit
CELLAR
beheersing
CURE = COREBUSINESS
Artsen
CARE = COREBUSINESS
Verpleegkundigen & verzorgenden
-----------------------------
-----------------------------
Klinische biologie,
ziekenhuishygiëne, nucleaire
geneeskunde, apotheek, anatomopathologie, medische
beeldvorming, radiotherapie
Patiëntenbegeleiding
(psychologen, sociale werkers,
pastorale/morele werkers)
+ logopedisten, kinesisten,
ergotherapeuten, diëtisten
+ vrijwilligers
CELLAR overconsumptie
CELLAR = COREBUSINESS coördinatie
Zorggroep: spanningsveld (verbindend én uiteendrijvend)
COMMUNITY
Raad van Bestuur (beheerders)
CONTROL
Directeurs + Managers (Med/Zorg)
-----------------------------
-----------------------------
Schoonmaak, keuken, recepties,
logistiek (bedeling),
afvalverwijdering, bewaking,
parking, mobiliteit,vervoerdienst,
technische dienst
Stafmedewerkers, registratie,
datamanagement, communicatie,
ICT, administratieve, financiële en
personeelsdienst, secretariaten,
opnamedienst en –planning
CELLAR
rigiditeit
CELLAR
beheersing
CURE = COREBUSINESS
Artsen
CARE = COREBUSINESS
Verpleegkundigen & verzorgenden
Zorggroep
--------------------------------------------------------CONTROL
CELLAR overconsumptie
Klinische biologie,
ziekenhuishygiëne, nucleaire
geneeskunde, apotheek, anatomopathologie, medische
beeldvorming, radiotherapie
CELLAR = COREBUSINESS coördinatie
Patiëntenbegeleiding
(psychologen, sociale werkers,
pastorale/morele werkers)
+ logopedisten, kinesisten,
ergotherapeuten, diëtisten
+ vrijwilligers



Hoe de C-werelden verbinden?
Door middelpuntzoekende krachten
ontwikkelen: aandacht voor 6°C:
back to corebusiness: de zorg
COMMUNITY
Raad van Bestuur (beheerders)
CONTROL
Directeurs + Managers (Med/Zorg)
-----------------------------
-----------------------------
Schoonmaak, keuken, recepties,
logistiek (bedeling),
afvalverwijdering, bewaking,
parking, mobiliteit,vervoerdienst,
technische dienst
Stafmedewerkers, registratie,
datamanagement, communicatie,
ICT, administratieve, financiële en
personeelsdienst, secretariaten,
opnamedienst en –planning
CELLAR
CELLAR
ZORGRELATIE:
CURE = COREBUSINESS Patiënt - zorgverlener
CARE = COREBUSINESS
Artsen
Verpleegkundigen & verzorgenden
-----------------------------
-----------------------------
Klinische biologie,
ziekenhuishygiëne, nucleaire
geneeskunde, apotheek, anatomopathologie, medische
beeldvorming, radiotherapie
Patiëntenbegeleiding
(psychologen, sociale werkers,
pastorale/morele werkers)
+ logopedisten, kinesisten,
ergotherapeuten, diëtisten
+ vrijwilligers
CELLAR
CELLAR = COREBUSINESS







Ik geloof
(1) in het systeem
(2) dat zekerheid (totale controle) mogelijk is
(3) in techniek, organisatie, informatisering
(4) in concurrentie
(5) in perfectie en innovatie
(6) in snelheid







Ik geloof
(1) in de persoon en in het verschil
(2) dat totale zekerheid onmogelijk en
ongewenst is
(3) dat techniek, organisatie, informatisering
niet louter middelen zijn maar mij veranderen
(4) in sociale correctie van het marktprincipe
(5) in de aanvaarding van onvolmaaktheid
(6) in de noodzaak van vertraging



Eerste ‘bedrijf’: Ervaring van het werk in
tijden van management: open brief
Tweede ‘bedrijf’: Inzicht in het werk in tijden
van management: de 6 C’s van het ziekenhuis
en 6 kenmerken van onze cultuur
Derde ‘bedrijf’: Liefde voor het werk in tijden
van management: tips structureel &
persoonlijk

Structurele aandachtspunten:
 hoe ruimte voor de goede geest scheppen?

Persoonlijke aandachtspunten om staande te
blijven:
 hoe leven in het oog van de storm?

Criteria bij elke verandering:
◦ Werkelijk nodig? Verandering: creëren / inspelen op
echte maatschappelijke nood ? Ascese!
◦ Denken aan de veranderingsdruk
◦ Rust is ook een factor van efficiëntie & tevredenheid
◦ Het gras groeit niet sneller door eraan te trekken…
Verandering-in-verbinding vraagt soms snelheidsvermindering ter preventie ongevallen en uitstoot

Belang attitudevorming tav verandering:
◦ Van apathisch-negatief naar constructief-kritisch
(‘vals traag’?):
 Van ‘Alweer een verandering’ naar ‘Wat winnen wij
en/of wat winnen anderen bij een verandering?’
◦ Rol persoonlijke spiritualiteit: belangrijk aspect van
verandermanagement = mezelf veranderen

Kritische zin tav meer controles en evaluaties

Overheid wijzen op contraproductiviteit:
◦ op het moment dat je bewijst dat je iets doet, doe
je het niet!

Tellen én ver-tellen
 compter–raconter/zählen–erzählen/to count – to tell
 Waard-eren: tellen (loon, verlofdagen, VTE) maar ook
vertellen

Core business centraal stellen:
◦ Aantal zorgverleners – andere medewerkers
◦ Invulling en aanvulling hoofdverpleegkundige
◦ Vp werk aan het ziekenbed is volwaardige job!
◦ Externe experts: enerzijds algemeen minder,
anderzijds meer in Care (intervisie, coaching)
◦ ‘Kom eens een week meewerken’




Verduidelijk de niet vanzelfsprekende
coherentie van je beleid
Maak duidelijk hoe de inbreng van de basis
concreet verschil maakt (of niet)
Stel de zaken mooi voor, niet mooier
Spreek van ‘de zorg van ons ziekenhuis’, niet
van ‘bedrijfsresultaten van onze organisatie’

Structurele aandachtspunten:
 hoe ruimte voor de goede geest scheppen?

Persoonlijke aandachtspunten om staande te
blijven:
 hoe leven in het oog van de storm? Missing links

Wie de essentie raakt, proeft ‘Essence’
◦ Iets intiems en ondoorgrondelijks
◦ Als een parfum: aanwezig, moeilijk te vatten
◦ Als benzine: brandstof en oplosmiddel


In its most basic sense, love is the extremely difficult
realization that something other than ourselves is
real.’ (Iris Murdoch)
Tip: re-member waar het echt begon
◦ To re-member = terug ledematen geven aan een
corpus van innerlijke kennis … verwekt elan

Tip: re-member waar het echt begon
◦ Hoe komt het dat ik werk waar ik werk?
 Door veel toevalligheden die ik niet beheers
 Toch ‘meer’: ‘Deze mensen zijn mij toevertrouwd’;
‘Niemand doet het mij na, ik ben vervangbaar maar
uniek’; samenhang, zin, ‘lijnen’ zien
 In je element komen: ‘Dit is wat ik zocht zonder het te
beseffen… Dit is verpleegkunde/ leidinggeven/
geneeskunde voor mij… De stukken van de puzzel
pasten in elkaar…’
◦ Waar begon de zieke / leidinggeven voor jou echt te
bestaan: vaak moet er eerst ‘iets’ gebeuren (privé).

Tip: (ver-)bind jezelf met de zaak:
◦ Heb oog voor waar je in je element komt en zeg er
‘ja’ tegen, voor zover mogelijk.
◦ Voel je je een huurling of een kathedraalbouwer?
◦ Waarde van ‘binding aan het ziekenbed’ (tegenover
patiëntenzorg als opstapje naar ‘hogere job’)
◦ Vraag nu en dan de voornaam en functie van een je
onbekende werknemer die regelmatig je weg kruist.

Tips: wat als je je lamlendig voelt?
◦ Laat je gemengde gevoelens toe (machteloos en
toch verantwoordelijk) en kom tot waarheid in een
goede omgeving
 Partner, vrienden, intervisie, …
◦ Zoek de innerlijke omgeving in je op… Hoe?
 Letterlijk stilte, onderbreking, ‘Auto-spiritualiteit’,
ademhaling, meditatietechnieken, rituelen, andere…

Wat je niet moet doen, maar waartoe je
geneigd bent
◦ Er de brui aan geven. Een besluit dat je ooit met een
positieve ingesteldheid nam, mag je in tijden van
negativiteit niet veranderen:
 teruggaan naar ‘de laatste plek met een duidelijke
wegwijzer’

Wat je moet doen, hoewel je er niet toe
geneigd bent
◦ Zet kleine stappen
◦ Probeer extra attent te zijn, vooral voor de zieke of
de persoon aan wie je leiding geeft
◦ Probeer dankbaar te zijn voor wat er wel is
◦ Stemming kan onverwacht snel ten goede keren
◦ Ontdek ongekende spirituele krachten

Tip: beslis niet alleen met je verstand
Let op spirituele gegevens.
◦ Beslis niet alleen op basis van technische of
psychologische gegevens, maar ook op basis van
sereniteit en con-sensus (samen aanvoelen).
 Zweverig? ‘gezond verstand’ = common sense, sentido
comùn, du bon sens!
◦ Is een beslissing iets wat je enkel neemt of ook iets
wat je van binnenuit ontvangt?

Tip: beslis niet alleen met je verstand
Luister naar je lichaam
◦ Wat schenkt ongezonde vermoeidheid, wat gezonde
vermoeidheid?
◦ Wat zwaarte, wat lichtheid?
◦ Wat brengt verwarring in de complexiteit, wat
eenvoud? (in het oog van de storm)

Concrete tip: maak van je stokpaardje geen
nachtmerrie. De dodehoekspiegeloefening:
◦ In een ziekenhuis bestaan vooral goede intenties
maar die kunnen toch naar de hel leiden
 (1) Vul aan: ‘Raak niet aan mijn……’ (dada)
 (2) Speur naar je dode hoek: waar leidt je gehechtheid
aan je stokpaardje soms tot impasses (= dode hoek)?
 (3) Schuif je stokpaardje niet aan de kant, maar richt
het af en berijd het bedachtzamer

Concrete tip: wie ‘volgt’ de zwakste?
Volgen’ vereist passiviteit-in-de-activiteit:
◦ Passiviteit = pas-si-vite (ogen laten wennen aan
duisternis)
◦ Passiviteit = authentieke com-passie die ‘t verschil
maakt tussen eigen lijden en dat van de ander
◦ Passiviteit = ontvangen wat de zwakke je geeft

Tip: een gezonde vorm van mede-lijden.
Lijden en vechten gebeuren
◦ eerst zonder de ander, die niet begrijpt wat ik
meemaak
◦ vervolgens vaak tegen de ander die als kwaadwillig
en onverschillig ervaren wordt en die mij ‘zoekt’
◦ en hopelijk op een bepaald moment met de ander
die ook blijkt te lijden (= echt mede-lijden).

Tip: een gezonde vorm van mede-lijden.
Daarin schuilen enkele keuzemomenten.
◦ De keuze om in (confronterende) dialoog te treden
met de ander die jou lijkt te stalken.
◦ De keuze om een streep te trekken onder het ‘lijden
tegen’, zodat je ontdekt dat de ander ook lijdt.

Echt medelijden is wat de mens typeert: ‘Je
souffre-avec, donc je suis.’

Tip: bedenk twee keer per dag dat je tot de
rijken der wereld behoort.
◦ Veerkracht schuilt in relati-veerkracht.
◦ Op welke manier(en) uit ik als individu mijn
solidariteit met de ‘poor silent majority’?
◦ Op welke manier(en) stimuleren wij als instelling
onze solidariteit met de ‘poor silent majority’?

Concrete tip: wees geestig, niet cynisch.
◦ Doe nu en dan zot zodat je het niet wordt.
◦ Ontwikkel humor, doseer ironie, weersta cynisme.
◦ ‘Bedrijf’… de liefde