29 september 2016 Reactie van BNG op het NFEO rapport van

29 september 2016
Reactie van BNG op het NFEO rapport van Oliver Wyman en De Brauw
Door BNG is een reactie gepubliceerd op het NFEO rapport1. De initiatiefnemers van
NFEO beogen een inhoudelijk debat te bevorderen over hervorming van het publieke
financieringslandschap van Nederland, en zijn BNG erkentelijk voor de bijdrage aan dat
debat. Dit memo beoogt enkele feitelijke elementen in de reactie van BNG te adresseren.
Los daarvan bepleit BNG om dicht bij de status quo te blijven en verandering te beperken
tot minimale aanpassingen binnen het bestaande stelsel. In het NFEO rapport is
onderbouwd dat een meer ambitieuze hervorming waardevol, nodig en praktisch haalbaar is.
Het gaat om een hervorming met de ambitie om het versnipperde, dure en ineffectieve
publieke financieringslandschap van Nederland te vervangen door een bundeling van kennis
en expertise met financiële slagkracht, doorzettingskracht en gezag. En met een stevige
governance die disciplineert tot toegevoegde waarde ten opzichte van de markt. Als enig
land zonder zo’n nationale investeringsbank is Nederland een buitenbeentje. De Europese
Commissie roept ons op om zo’n instelling op te richten. Het kabinet onderkent dit en heeft
de ambitie om hier werk van te maken.
BNG kan een belangrijke rol spelen in de nieuwe entiteit. Hoewel in het rapport ook een
optie zonder BNG is uitgewerkt, heeft betrokkenheid van een BNG die zijn rol in het
huidige tijdsgewricht wil en kan spelen vanuit het algemeen belang de voorkeur.
Onderstaand worden drie feitelijke elementen in de reactie van BNG geadresseerd.
1. Volgens BNG wordt financieel meer voorgespiegeld dan kan worden waargemaakt.
Het NFEO rapport beoogt een evenwichtige en prudente beoordeling te geven van
voor- en nadelen van opties om het publieke financieringslandschap van Nederland
te hervormen. Volgens BNG zijn vraagtekens te plaatsen bij het gehanteerde
funding voordeel en bij het berekende kapitaalvoordeel.
1
Zie www.bngbank.nl/Documents/Over%20BNG%20Bank/BNG_Bank_position_paper_Duurzame_groei.PDF en Het
Financieele Dagblad, “Bankenfusie: Nationale investeringsbank is weer een stap dichterbij”, 22 september 2016.
Oliver Wyman, AG
Page 2
Ten aanzien van het funding voordeel is de premisse in het rapport dat een meer
kredietwaardige partij betere leningvoorwaarden geniet. De Nederlandse Staat is
meer kredietwaardig dan BNG, FMO en NWB. Daarom betekent een staatsgarantie
op NFEO schuldpapier een betere kredietwaardigheid en derhalve lagere rentelasten.
Het is niet eenvoudig om dit voordeel nauwkeurig te kwantificeren, immers het kan
fluctueren over tijd en uiteenlopen naar modaliteit van uit te geven papier. In het
rapport wordt op basis van een recente dataset voorzichtigheidshalve gerekend met
een bescheiden funding voordeel. Bij een meer normale, minder gecomprimeerde
rentestructuur kunnen de voordelen groter zijn. BNG hanteert een andere dataset en
merkt op dat het in het rapport gepresenteerde voordeel niet met die cijfers is te
rijmen. Oliver Wyman is met BNG in gesprek over deze analyse en heeft gevraagd
of BNG geen funding voordeel ziet in een staatsgarantie.
Voorts geniet NFEO een liquiditeitsvoordeel ten opzichte van de instellingen
afzonderlijk. Lenen wordt goedkoper ook omdat er meer obligaties uitstaan en
verhandeld worden. Het is niet plausibel dat NFEO met een staatsgarantie de
kredietlimieten van internationale beleggers blijvend te buiten zal gaan, al was het
maar omdat de Nederlandse Staat zelf een prudente crediteur van beheerste omvang
is. Daarnaast kan de staatsgarantie ook nieuwe beleggers aantrekken.
Sondering van marktparticipanten bevestigt dat een beperkt funding voordeel
inderdaad van NFEO verwacht mag worden.
Door de instellingen te fuseren, daarmee het risicoprofiel te diversifiëren en binnen
een professionele organisatie het risicomanagement te versterken, wordt het verlenen
van de garantie ook voor de Staat prudent en verantwoord. BNG verwacht dat de
overheid een premie zal moeten berekenen voor de staatsgarantie. Als indicatie
geeft zij premies van boven een procent die de Staat ten tijde van de crisis heeft
gevraagd voor garantie van de uitgifte van schuldpapier door commerciële banken.
De toenmalige steun voor banken en de voorgestelde garantie voor een nationale
ontwikkelingsbank zijn onvergelijkbaar. Het is niet de regel dat een nationale
ontwikkelingsbank voor de garantie betaalt en zeker niet zo veel.
Ook ten aanzien van het kapitaalvoordeel is de raming in het NFEO rapport prudent.
Dit voordeel is gecalculeerd rekening houdend met alle actuele en verwachte
toezichtregels. In deze scenariovergelijking is uiteraard meegenomen welk kapitaal
nu nodig is om aan de leverage ratio te voldoen.
Bij de berekeningen zelf heeft BNG voor het overige geen opmerkingen. Wel
suggereert BNG dat kapitaalvoordelen ook zonder fusie van BNG, NWB en FMO
gerealiseerd kunnen worden. Dat is echter nauwelijks het geval, en gaat voorbij aan
de inhoudelijke logica van de hervorming. Zo suggereert BNG dat FMO ook nu al
de grenzen kan opzoeken van hetgeen de kapitaaleisen toelaten. Technisch kan dat,
Page 3
echter prudent is het niet om dat te doen zonder een gediversifieerd risicoprofiel dat
NFEO mogelijk maakt. Hetzelfde geldt voor de variant genoemd door BNG om de
leningenportefeuille sociale huurwoningen ook nu al af te splitsen. Dat is niet
zomaar mogelijk zonder strategische heroriëntatie van het mandaat van BNG, en
vergt bovendien dat BNG de liquiditeit van zijn alsdan resterende schuldpapier
veiligstelt door op te gaan in de schaal van NFEO.
In meer technische zin lijkt het erop dat BNG de verregaande gevolgen van fusie
voor het risicoprofiel van de gecombineerde instelling niet heeft meegenomen.
Indien al anders, zal dit risicoprofiel naar verwachting kleiner (niet automatisch
groter) zijn dan dat van de losse entiteiten zonder een verdere ontwikkeling van de
strategie. De opmerking dat de bestaande kapitaaleisen op individueel niveau
(dochters binnen de NFEO holding) onverminderd van kracht blijven en er dus geen
winst ten opzichte van de huidige eisen voor BNG te behalen valt onderkent niet de
diepgang van de nagestreefde hervorming. De bestaande entiteiten gaan op in NFEO
en hun risicoprofielen worden onder het gezamenlijke dak geoptimaliseerd. In èchte
hervorming zit de winst -- inhoudelijk en financieel.
Tot slot zij opgemerkt dat het uiteindelijk nut van NFEO niet is om kapitaal vrij te
spelen, maar om met dat kapitaal de investeringen in Nederland aan te jagen.
Evenzeer prudent is de raming dat het vrijgespeelde kapitaal van ruim € 3 miljard,
rekening houdend met leverage en cofinanciering door institutionele en buitenlandse
beleggers, voor de Nederlandse economie een investeringsimpuls van vele tientallen
miljarden kan losmaken.
2. Volgens BNG kleven er ongeadresseerde staatssteunaspecten aan het voorstel.
Dat is niet het geval, integendeel. Zoals uiteengezet in het NFEO rapport is het de
Europese Commissie zelf die landen (zoals expliciet Nederland) oproept om een
brede National Promotional Bank op te richten conform de richtlijnen die de
Commissie daarvoor in 2015 heeft gepubliceerd. Die richtlijnen zijn leidraad
geweest voor het NFEO voorstel en daarin zorgvuldig verwerkt, hetgeen in het
rapport is toegelicht. Daartoe heeft overleg plaatsgevonden op senior niveau en met
staatssteunexperts van de Commissie. Ook dit is in het rapport vermeld. Verwacht
mag worden dat de Commissie de oprichting van NFEO positief zal beoordelen en
zal ondersteunen.
Omgekeerd is het wel zo dat Nederland met zijn bestaande versnipperde en
ondoorzichtige publieke financieringslandschap onder het vergrootglas ligt bij de
Commissie. Hervorming daarvan “door de voordeur” in plaats van met pleisters en
lapwerk zal een gezonde relatie met de Commissie ongetwijfeld ten goede komen.
Page 4
3. Volgens BNG zal oprichting van NFEO problemen opleveren voor
woningcorporaties, de zorgsector en het onderwijs.
Over de woningcorporaties merkt BNG op dat deze sector zich via de commerciële
bancaire en institutionele sector zal moeten gaan financieren en dat daardoor de
prijzen omhoog gaan, de looptijden korter worden en de mogelijkheden voor
maatwerk verminderen. In het NFEO rapport staat dit niet. Integendeel,
financiering van de sociale huursector wordt bij een aan NFEO gelieerd fonds belegd
tegen bestaande condities, en over tijd aan de markt overgedragen voor zover die het
net zo goed of beter kan doen. Ook nu al zijn institutionele beleggers met succes
actief in deze sector. Gesprekken met dergelijke partijen alsmede met corporaties
zelf en de betrokken autoriteiten bevestigen deze denkrichting, die aansluit bij de
Parlementaire Enquête Woningcorporaties en het mede daarop gebaseerde
kabinetsbeleid. Discipline om marktfinanciering te bevorderen en daarvoor zelf
ruimte vrij te maken is in de governance van BNG niet verankerd op een wijze zoals
dat bij NFEO wel het geval zal zijn.
Voorts merkt BNG op dat NFEO blokkerend zal zijn voor financiering van de
zorgsector en het onderwijs. Het NFEO rapport bevat echter niets dat nadeel
berokkent aan woningcorporaties, de zorgsector en het onderwijs. Integendeel,
hervorming levert aanzienlijke kwalitatieve en financiële voordelen op waarvan alle
klantengroepen en dus ook deze partijen zullen profiteren.
Het rapport heeft veel debat losgemaakt (zie www.nfeo.nl ). Er is brede belangstelling en
brede steun voor hervorming -- bij het kabinet en bij een breed spectrum politieke partijen,
bij decentrale overheden en andere klantengroepen, bij VNO-NCW en het bedrijfsleven, bij
banken en institutionele beleggers, en inmiddels ook in toenemende mate bij de betrokken
instellingen zelf.