God zag dat het zeer goed was. Echt?!

Genesis 1:31
Middelburg, juli 2013, © Jeroen Sytsma
Suggestie liturgie:
V&Z / ps 118:1,5 (vs 1 per regel in beurtzang: M, A, V, A, M, A, V, A) / wet + stilte + gebed /
/ Lezen: Gen. 1:1-2:1 / kidsmoment + gz 148 / preek / ps 136: 1-6,21 in beurtzang: regel 1,2:
A, V, M, V, M, V, A, regel 3,4: A / gebed / collecte / ps 84:6 / zegen
Kidsmoment: te vinden op www.jeroensytsma.nl (Zeer goed! bij Gen. 1:31)
Het scheppingsverhaal in Gen.1 heeft een refrein:
En God zag dat het goed was (6x).
Na de zesde dag kunnen we terugkijken met God zelf.
Want na de 6e scheppingsdag klinkt het refrein voor de 7e keer:
En God keek naar alles wat hij had gemaakt en hij zag dat het zeer goed was.
Ik wil in deze preek eerst stil staan bij twee onderdelen uit deze zin:
1. God keek … / 2. hij zag dat het zeer goed was / 3. Het slot van de preek gaat dan over de
betekenis van deze woorden voor vandaag.
*
1. God keek … (naar alles wat hij had gemaakt)
In deze twee woorden hoor je allereerst de grootheid van God.
Hij bekijkt zijn werk als het ware van op afstand.
God kan van op afstand naar de schepping kijken, omdat Hij de Grote Schepper is.
God is geen onderdeel van deze schepping.
Hij is geen superschepsel. Hij is God.
Er is een oneindig verschil tussen Schepper en schepsel.
De hele Bijbel benadrukt de verbondenheid van God met zijn schepping.
Maar onthoud dat God zelf niet bij die schepping hoort.
Dat Hij er helemaal onafhankelijk van is.
God is niet gebonden aan de schepping.
Niet aan plaats of tijd. Niet aan de natuurwetten.
En dus kan hij ook werkelijk God zijn, jouw God, waar je ook maar bent,
hoe het ook maar met je is. Want hij ziet jou ook.
Er wordt heel veel geloofd in deze wereld.
En bijna altijd is dat geloof in de schepping of in een schepsel.
Men aanbad de zon, of een stierkalf, of de keizer, of een heilige boom.
1
En tot op vandaag geloven velen dat hun lot in de sterren geschreven staat.
Of ze verwachten al hun geluk van gezondheid, seks, geld, beroemd zijn.
Of gewoon van een baan, partner, huis, kinderen en vakantie.
Er is de overspannen aandacht voor beroemde voetballers of popsterren
die op aanbidding lijkt.
Tegenover al deze dingen, ja: dingen!,
zet de Bijbel de Schepper van hemel en aarde, van alles.
De almachtige God.
Geen ding, maar een Persoon.
Groter en machtiger dan je je ooit kunt voorstellen.
De Schepper van elke berg, van elke zon, van alle dieren.
God de beginner, die er zelf altijd geweest is.
God, zonder begin of einde. Wat heerlijk om zo'n God te hebben!
Je bent niet aan jezelf overgeleverd.
Of aan kwetsbare zaken als gezondheid of bezit.
Er is een God die jou ziet en kent en liefheeft.
De God die keek. En kijkt.
God keek. Dat is zijn almachtige blik. Het is ook zijn liefdevolle blik.
Valt het je op hoe menselijk hier van God gesproken wordt?!
God maakt deze wereld en dan kijkt Hij er nog eens goed naar.
Precies zoals een kunstenaar dat doet die een schilderij heeft gemaakt
en dan een paar stappen achteruit zet om het geheel eens goed te bekijken.
Of een vader en moeder die een kindje gekregen hebben
en het af en toe met gestrekte armen voor zich houden,
om het voor de zoveelste keer te bekijken.
'God keek naar alles wat hij had gemaakt
en hij zag dat het zeer goed was.'
Het lijkt zo ook net of God pas na de schepping tot de conclusie komt dat het echt goed is.
Zoals een kok die een nieuw gerecht bedenkt
en eerst moet proeven om te weten of het iets geworden is.
Terwijl God de Almachtige is, die precies weet wat Hij doet,
die echt niet pas achteraf te weten komt wat zijn scheppingswerk voor effect heeft.
Toch wordt het wel zo verteld.
Menselijk, betrokken, een liefdevolle blik.
Omdat God met liefde verbonden is aan zijn schepping,
een verbondenheid die altijd gebleven is.
Omdat de Almachtige ook altijd een God van nabij wil zijn.
De grote God ook joùw God.
2
*
2. God zag dat alles zeer goed was
Allereerst leg ik het accent op God:
God zag dat het zeer goed was. Dat is zijn conclusie.
En waarom het zeer goed is,
is dus allereerst Gods zaak.
En daarom voor een deel een geheim voor ons.
Als God de conclusie 'zeer goed' trekt,
dan heeft dat te maken met waarom Hij deze wereld maakte,
en daar krijgen wij niet veel over te horen.
Het heeft te maken met hoe Hij deze wereld maakte,
en daar kunnen wij met ons verstand niet bij.
En het heeft met heel deze schepping te maken,
en er is zo enorm veel in deze schepping waar wij mensen nog geen flauw idee van hebben.
Wij weten meer niet dan wel.
God zag dat het zeer goed was.
Dat heeft dus ook iets van: je moet God maar op zijn woord geloven.
Hij weet het beter dan jij!
Toch krijgen we ook genoeg te overdenken om iets van dat 'zeer goed' te begrijpen.
Bijvoorbeeld als je doorleest.
2:1. 'Zo werden hemel en aarde voltooid in al hun rijkdom.'
Zeer goed heeft te maken met de enorme veelzijdigheid van de schepping.
God zag alles wat Hij had gemaakt en zag dat het zeer goed was.
God zag zes keer dat het goed was en zes keer goed is samen zeer goed.
Alles samen betekent ook alles in samenhang.
De schepping is een geheel.
Vlak voor God zijn conclusie trekt heeft Hij die samenhang zelf nog benoemd:
mensen (dag 6) krijgen als opdracht de aarde (3) te bevolken en te heersen over de vissen
(5) van de zee (3), de vogels (5) van de hemel (2) en de dieren (6) op de aarde. Mens en dier
krijgen de groene planten en hun zaden (3) als voedsel.
En dat alles wordt beschenen en mogelijk gemaakt door het licht (1) van zon, maan en
sterren (4).
Zes keer goed is samen zeer goed.
Samenhang. De schepping is een geheel.
Misschien is die samenhang ook wel het grootste wonder van de schepping.
Elke plant, elk insect, elke vogel, elk mens is een wonder.
Maar hoe ze op elkaar afgestemd zijn en van elkaar afhankelijk is al helemaal een mirakel.
Het is ook een goed recept tegen menselijke hoogmoed!
3
Bacteriën in de grond zorgen ervoor dat plantenwortels voedingsstoffen kunnen opnemen.
Bacteriën in je darmen zorgen ervoor dat het voedsel verteerd wordt.
Jij bent onderkoning in deze schepping, en tegelijk afhankelijk van een stelletje bacteriën!
(Nou ja, stelletje ... je draagt er meer dan 100 miljard bij je!0
En nu we het toch over mensen hebben ….
Weet je wat opvallend is?
Over de mens apart geeft God geen oordeel.
Er staat niet: 'En God schiep de mens, en God zag dat het goed was.'
Na de schepping van de mens kijkt God naar alles,
naar alles in samenhang,
en dan is de conclusie dat het zeer goed is.
Met de mens erbij is de schepping zeer geslaagd in Gods ogen.
Je vindt hier een soort tweerichtingsverkeer:
- De mens is er voor de schepping:
heersen over, zorgen voor, genieten van.
- De schepping is er voor de mens:
de aarde als grond onder je voeten, de warmte van de zon, planten als voedsel,
dieren als vee, maan en sterren om de seizoenen te tellen.
Het hele scheppingsverhaal is zo opgebouwd dat stapje voor stapje een wereld ontstaat
waar het voor mensen goed toeven is.
Zeer goed betekent dus ook: zeer goed voor de mens.
Hier kan hij thuis zijn.
Wat 'zeer goed' dan betekent blijkt ook uit hoe het verder ging:
De mens koos tegen God.
En toen raakte alles verstoord.
Ook de samenhang in de schepping.
Zeer goed: dat was de wereld als veilig thuis voor mensen,
een wereld waar mensen konden liefhebben, leven voortbrengen,
werken en leven zonder dat het kapot gemaakt werd.
Heeft die wereld ooit bestaan?
Hebben Adam en Eva ooit echt in hun blootje door het Paradijs gelopen?
Bijna niemand gelooft dat nog.
Als je in de evolutietheorie gelooft,
dan geloof je ook dat de pijn van het leven er vanaf het begin bij hoort.
Maar ook veel christenen lezen in Genesis 1 een mythe, een soort sprookje.
Genesis 1 zou wel theologie zijn, je leert er veel over God,
maar geen geschiedenis, je leert er niets over hoe het echt gegaan is.
Het is een spannende vraag geworden:
Heeft die zeer goede wereld ooit bestaan?
4
Ik geloof van wel.
De Bijbel spreekt over Adam en Eva als mensen die echt geleefd hebben.
En God is goed.
Als Hij iets maakt zal dat ook werkelijk goed zijn.
Verder is dit inderdaad geloof.
En leven met een heleboel vragen.
Als God de wereld goed geschapen heeft,
waarom ontstaat er uit wetenschappelijk onderzoek dan zo'n totaal ander beeld?
Welke gevolgen had de zondeval op de schepping?
Waren er geen distels in het paradijs,
of werden ze pas een probleem na de zondeval?
En bestaan kanker, griep, TBC en malaria pas sinds de zondeval,
en zo ja, wat heeft God bezield de schepping daarmee te teisteren?
Hoe past dat bij dat Hij goed is?
Vragen, vragen, vragen.
De combinatie van Bijbel en wetenschappelijke ontdekkingen plaatst je voor veel vragen
waar ik ook geen antwoord op heb.
De botsing tussen schepping en evolutie zal wel altijd blijven bestaan.
Voor mijzelf hou ik het op deze tussenstand:
Omdat ik God beter leer kennen en ook zijn schepping,
geloof ik steeds meer dat deze wereld geschapen is.
Dat je in alles de hand van God ziet.
Maar ik begrijp steeds minder hoe dat dan precies gegaan is.
En waarom de wereld van nu is zoals die is.
God is goed en Hij is Schepper. De rest zullen we wel zien.
*
3. 'Zeer goed' en vandaag
De Bijbel vertelt je heel veel over God.
Een paar dingen komen heel vaak terug.
Ze horen tot de kern.
Twee daarvan zijn: God is Schepper. God is goed.
Over God als Schepper wordt gesproken van de eerste tot de laatste blz. van de Bijbel.
God is goed is een refrein dat vaak terugkomt.
Alleen al in de psalmen 13 keer!
Bv. in de psalm die we straks gaan zingen, psalm 136:
'Looft de Heer want Hij is goed, eeuwig duurt zijn trouw.'
5
God is goed en Hij is Schepper.
En dan is er iets heel opvallends in de Bijbel.
In de Bijbel gaat het eigenlijk nooit zomaar over de schepping.
Als losstaand interessant feit over God of zo.
In de Bijbel gaat het over mensen die in de problemen zitten,
die lijden en die er een puinhoop van gemaakt hebben.
En dan komt God. Hij spreekt tot zijn volk. En wat zegt Hij dan vaak?
'Vragen jullie je af of Ik wel kan helpen?
Zijn jullie soms vergeten dat Ik de Schepper ben?'
Als in de Bijbel gezegd wordt dat God de wereld geschapen heeft,
wordt dat steeds verbonden met onze ervaring dat de schepping gebroken is.
Denk bv. aan de woorden waar we elke kerkdienst mee beginnen:
In deze gebroken wereld zijn wij mensen die hulp nodig hebben. Wie kan helpen?
Gelukkig, God is er.
'Onze hulp is in de naam van de HEER, die hemel en aarde geschapen heeft.'
Als de Bijbel vertelt over God de Schepper, dan gaat het eigenlijk nooit over het begin.
Het gaat over vandaag!
Over wie God vandaag is en wat Hij vandaag met deze wereld te maken heeft.
En als je vandaag leeft en in deze wereld rondkijkt,
dan is er geen sprake van 'en alles is zeer goed.'
Integendeel. Er is zo onnoemelijk veel leed, zoveel kwaad, zoveel bitter lijden.
We kunnen spreken over de schoonheid van de schepping,
de pracht van bloemen, vogelzang en zonsondergang.
Maar besef goed dat voor verreweg de meeste mensen
de schepping een bron van gevaar en kwaad is,
met moeizaam bevochten voedsel en gezondheid.
De Israëlieten waren de eerste hoorders van het scheppingsverhaal.
Ook zij zullen de wereld niet als bijzonder goed ervaren hebben.
En al dat kwaad, al dat lijden, is altijd een aanslag op je geloof,
een beproeving van je vertrouwen op God.
En velen trokken hun conclusies over God.
Al dat kwaad kan volgens veel mensen maar drie dingen betekenen:
- God bestaat niet
- of: God is niet goed
- of: God is niet almachtig.
Wij leven in een wereld met moord en doodslag, met kanker en burn-out,
met egoïsme en criminaliteit, oorlog en terreur,
met uitbuiting en vernietiging, met natuurrampen en de dood.
6
Als mens kijk je terug in de tijd en je vraagt: Wiens schuld is dat?
En je kijkt vooruit en je vraagt: Komt dit ooit nog goed?
Aan die mensen gaf God zijn scheppingsverhaal.
Een verhaal met een refrein:
God zag dat het goed was. Zeer goed.
Met dit verhaal rechtvaardigt God zichzelf:
'Het ligt niet aan mij. Ik had het anders bedoeld en anders gemaakt.
Het kwaad komt niet bij mij vandaan.'
Deze wereld is in vele opzichten een kapotte wereld.
Haar geschiedenis kent vele zwarte bladzijden.
Maar aan het begin scheen licht.
Het licht van God zelf, van Hem die licht is.
God verdedigt zichzelf met het scheppingsverhaal.
En tegelijk geeft Hij ons zo hoop.
God is goed!
Dat gaat over vandaag. En over morgen.
De wereld was goed. OK, maar wat heb je daar aan?
Het is vergane glorie.
Maar God is nog steeds goed. En dus wordt het weer goed.
Ik snap daar net zo weinig van als van het goede begin
en van een schepping uit niets.
Hoe de wereld eruit heeft gezien,
ik kan het mij niet voorstellen.
En hoe het eruit gaat zien ook niet.
Ik weet alleen van de goedheid van God,
die zo'n wereld gewild en gemaakt heeft.
En ik weet van de goedheid van Jezus Christus die zo'n wereld weer mogelijk maakt.
Jezus Christus. Hij kwam naar de aarde.
We leven toe naar het moment waarop Hij terugkomt.
Met behulp van de tekst kun je goed onder woorden brenge hoe bijzonder hij was en is:
God keek en zag dat Hij goed was. Zeer goed.
In een gebroken wereld gaf God een mens die heel was.
Helemaal gaaf.
En die dat zelfs bleef terwijl Hij intens moest lijden onder de gebrokenheid van de schepping.
Onder de haat en de wreedheid van mensen.
Jezus, Hij kon zo gaaf zijn en blijven omdat Hij de zoon van God is.
God in ons midden.
En voor jou is nu dit de opdracht en uitdaging van je leven:
7
Kijk! Ontdek! Leer Hem kennen!
Doe dat zo dat je tot de conclusie komt:
Ik keek en zag dat Jezus goed is. Zeer goed.
En daarmee zo anders dan ik.
Jezus leefde het leven dat ik had moeten leven.
Maar God belooft: Jezus' goedheid wordt jouw deel
als je Hem als je Heer en Meester aanvaardt.
Dan kijkt God naar jou en ziet dat het goed is. Zeer goed!
En vergeet dan niet te genieten.
Van Gods goedheid in Jezus Christus.
En van zijn goedheid zoals die ondanks alles nog steeds in de schepping te vinden is.
In het licht, een sterrenhemel, een wolkenlucht, een regenbui, een veld vol bloemen badend
in het zonlicht, de aarde, de bomen, de zee, de seizoenen, het water, vissen, vogels en
dieren, en in al het goede dat de aarde voortbrengt.
God is Schepper.
Alleen dankzij Hem kan er bv. appeltaart zijn
(appels, meel, mensen die appeltaart kunnen bakken).
Alleen dankzij Hem bestaat het echte genieten
(genieten van het leven omdat je weet dat de dood overwonnen is).
En dus heeft appeltaart eten net zozeer met geloof te maken als avondmaal vieren.
Alle eer aan God voor al het goede dat hij geeft.
Amen
8