Voeding voor baby en peuter

Dinsdag 24/02/2015
“Voeding voor baby en peuter”
Ward Achten
-Zelfstandig diëtist
-Kinder- en jeugdgeneeskunde Jessa Ziekenhuis
-Vzw Stijn
“Voeding voor baby en peuter”






Ontwikkeling eetgedrag
Voedingsstoffen
Voedingsaanbevelingen
Bereiden maaltijd
Voedings- en eetproblemen
Aanpak bij “moeilijke etertjes”
Ontwikkeling eetgedrag

Voeden is ‘zorgen voor’


Tijdens eerste
levensmaanden essentieel
voor veiligheidsgevoel en
binding.
Samen aan tafel zitten
wordt geassocieerd met
gezelligheid en warmte
Ontwikkeling eetgedrag

Levenslang proces


Constante evolutie
Uitbreiding vaardigheden
Ontwikkeling eetgedrag

Smaakontwikkeling




Eerste 12 maanden eerder onbewust
Vanaf 12 - 18 maanden duidelijke
smaakvoorkeuren en moeite met ‘nieuwe’
smaken door ontwikkeling eigen
persoonlijkheid en interacties met omgeving
Iets lusten is een vaardigheid.
Proeven is telkens opnieuw bijleren, nieuwe
smaken moeten aangeleerd worden
Ontwikkeling eetgedrag

Textuur







0-4 mnd: vloeibaar, zuigreflex
4-6 mnd: dun gemixt, afhappen, primitieve slik, tong voor-achter
6-9 mnd: gemixt met kleine brokjes, onderkaak en tong op en
neer, drinken uit beker (voorkeur gewone beker)
9-12 mnd: grover geplette voeding, zachte koek, zelf drinken uit
beker, afbijten, tong zijwaarts, oefenen met brokjes!
12-18 mnd: alle consistenties, efficiënter kauwen, drinken met
rietje, lepel zelf naar mond brengen
18-24 mnd: draaiende beweging onderkaak
24-36 mnd: openen mond volgens grootte van voedselbrok
Bron: Veereman, et al. Van eetlast naar eetlust, 2002
Ontwikkeling eetgedrag

Eetgewoonte




Zoals ontwikkeling persoonlijkheid: leerproces,
nabootsing, sociaal functioneren
Enkele typsiche fasen zoals koppigheidsfase
bij peuters en asociaal gedrag bij pubers
Zelfregulerend systeem bij kleine kinderen
‘Gezond eten’ is een vaardigheid die
aangeleerd moet worden!
“Voeding voor baby en peuter”

Ontwikkeling eetgedrag

Voedingsstoffen




Voedingsaanbevelingen
Bereiden maaltijd
Voedings- en eetproblemen
Aanpak bij “moeilijke etertjes”
www.flevoresearch.com
www.spijsvertering.info
Dunne darm algemeen
Voedingsstoffen

Brandstoffen

Bouwstoffen
Macronutriënten

Beschermstoffen
Micronutriënten

Reinigende stoffen
MACRONUTRIENTEN

Vetten
1 gram = 9 kcal

Koolhydraten
1 gram = 4 kcal

Eiwitten
1 gram = 4 kcal

Alcohol
1 gram = 7 kcal

Water, vezels
Essentiële vitamines
Wateroplosbaar:
 Thiamine (vit B1)
 Riboflavine (vit B2)
 Niacine (vit B3)
 Pyridoxine (vit B6)
 Pantotheenzuur
 Biotine
 Foliumzuur
 Cobalamine (vit B12)
 Ascorbinezuur (vit C)
Vetoplosbaar:
 Retinol (vit A)




β-caroteen
Calciferol (vit D)
Tocoferol (vit E)
Fyllochinon (Vit K)
Mineralen en sporenelementen
Mineralen:
 Natrium (Na)
 Kalium (K)
 Chloor (Cl)
 Calcium (Ca)
 Magnesium (Mg)
 Fosfor (P)
 Zwavel (S)
Sporenelementen:
 IJzer (Fe)
 Zink (Zn)
 Koper (Cu)
 Jodium (I)
 Selenium (Se)
 Mangaan (Mn)
 Molybdeen (Mo)
 Fluor (F)
 Chroom (Cr)
 Kobalt (Ko)
 Overige
Voedingsstoffen

Hoe kun je zorgen voor een goede verhouding
tussen koolhydraten, eiwitten en vetten?

Hoeveel calorieën heeft een kind nodig?

Hoe weet je nu of een kind voldoende vitamines
neemt?

Wat is een gezonde voeding?
“Voeding voor baby en peuter”

Ontwikkeling eetgedrag
Voedingsstoffen

Voedingsaanbevelingen




Bereiden maaltijd
Voedings- en eetproblemen
Aanpak bij “moeilijke etertjes”
Bron: Hoge gezondheidsraad – Voedingsaanbevelingen België 2009
Bron: Hoge gezondheidsraad – Voedingsaanbevelingen België 2009
Aangepaste voedingsdriehoek voor kleuters, 123-aantafel
Voedelconsumptiepeiling
2004
Bron: Belgsiche voedselconsumptiepeiling
2004
En onze kleuters?










19% van de kleuters ontbijt niet elke dag
slechts 4% drinkt dagelijks 0,5 liter water
er wordt te weinig melk gedronken
Minder dan één op drie kinderen eet voldoende groenten (minimum
aanbeveling: 100 gram per dag). Twee derde eet niet elke dag
groenten.
Minder dan de helft van de kinderen eet voldoende fruit (125 g). Zes
op de tien eet zelfs niet 1 stuk fruit per dag.
Onder de 4 jaar drinken kinderen ook te weinig melk.
Meer dan de helft drinkt frisdrank of gezoet fruitsap.
Slechts 1 tot 9% van de kleuters eet de juiste hoeveelheid
smeervetten.
Enkel de consumptie van aardappelen en vlees is oké.
Op nutriëntenbasis blijkt ook dat de inname van vezels, water en
vitamine D te laag is.
Studie Jongeren en Gezondheid ism Ugent 2008
Water en vocht
-Welk water gebruiken? Laag aan natrium en nitraat! (vermelding op
etiket) Leidingwater vanaf 12 maanden.
-Vanaf 6 maand dagelijks water aanbieden. Geen gesuikerde drank!
-Frisdrank? Vruchtensap?
-Light frisdrank?
Graanproducten en aardappelen
-Gekookte aardappelen vanaf 4 maanden
-Puree: vanaf 1 jaar met gewone melk, opletten met rauw ei !
-Frieten: vanaf 1 jaar door harde stukken
-Gekookte deegwaren: geleidelijke introductie gluten tussen 4 en 7 maanden bij
borstvoeding. Vanaf 6 maanden bij flesvoeding.
-Rijstkorrels vanaf 12 maanden
-Voorkeur voor ongezoete bindmiddelen, zoals rijstvlokken en granenmeel (gluten).
-Grijs brood vanaf 8 maanden
-Ontbijtgranen, beschuiten vanaf 12 maanden
Groenten
-Vanaf 4 maanden: Seizoensgroenten, zoals andijvie, aubergine, bloemkool, broccoli,
chinese kool, courgette, kervel, knolselder, kropsla, pompoen, postelein, rode
bietjes, spinazie, tomaten, tuinkers, veldsla, venkel, waterkers, witloof, wortelen.
Bron van:
vitaminen
-Vanaf 6 maanden: + aardpeer, avocado, champignons, doperwtjes, knolselder,
kropsla, oesterzwam, pastinaak, prei, pincessenbonen, rapen, snijbonen
mineralen
-Vanaf 8 maanden: + artisjok, asperges, bleekselder, komkommer, koolrabi,
tomatenpuree. Vanaf dan ook zelfgemaakte soep.
vezels
-Vanaf 12 maanden: + augurken, maïs, paprika, radijzen, rode kool, savooikool,
schorseneren, sluimerwt, sojascheuten, spitskool, spruiten, uien, zuurkool, zure
uitjes
Groenten
Vers: Hoe vers is vers?
Bron van:
vitaminen
Diepvries: Opletten met voorbereide groenten, stoomzakjes, groenten met saus
Conserven: Hoog zoutgehalte
mineralen
vezels
Fruit
-Vanaf 4 maanden: Seizoensfruit: appel, banaan, citroen, kiwi, mandarijn, mango,
meloen, nectarine, peer, perzik, pompelmoes, pruim, sinaasappel
-Vanaf 6 maanden: + aardbei, abrikoos, braambes, framboos, lychee, papaja,
passievrucht (sap), rabarber, sharonvrucht, sterfruit, vijg
-Vanaf 12 maanden: + ananas, rode en zwarte bes, druif, kers, kruisbes, rozijnen,
veenbessen
Melkproducten en calciumverrijkte sojaproducten
-Leeftijdsaangepaste melk!
Aanbeveling: best groeimelk vanaf 1 à 1,5 jaar tot de leeftijd van 3 jaar!
 voorkeur voor groeimelk zonder vanille aroma!
Bijv. Groeimelk in poedervorm: Nutrilon 4, Nestle groeimelk natuur, ofwel
vloeibare: Olvarit groeimelk ‘zonder vanille’.
-Yoghurt mag vanaf 1 jaar, maar…
-harde kaas, smeerkaas, platte kaas mag vanaf 1 jaar, maar…
Vlees, vis, eieren en
vervangproducten
-Vanaf 6 maanden: vers vlees, verse vis of uit diepvries
 onbereide soorten: geen gepaneerd vlees of gehakt, enz.
eieren, tofu, Quorn, peulvruchten (linzen, kikkererwten, enz)
-Combinatie vis met nitraatrijke groenten mijden (geldt niet voor zalm en makreel)
-Vanaf 8 maanden: sojabonen
-Vanaf 12 maanden: witte, bruine en rode bonen
-Noten best pas vanaf 4 jaar!
Vetstoffen
-Bak- en braadvet rijk aan onverzadigde vetzuren om te bakken.
-Olie (rijk aan onverzadigde vetzuren): maïs, olijf, arachide, koolzaad, zonnebloem
-Zachte plantaardige margarine om te smeren.
Kruiden?
-Vanaf 4 maanden: peterselie, kervel, basilicum, bieslook, dille
-Vanaf 12 maanden: azijn, mosterd, tijm, peper, nootmuskaat, kaneel, paprika, enz.
bouillonblokjes (hoog natriumgehalte)
Restgroep
Bron van:
Energie (vet en suiker)
-Vanaf 12 maanden: suiker, honing(!)
-Tussendoortjes? Opletten met hongerstillend effect!
Lege calorieën!
Kinderkoek kan vanaf leeftijd van 9 maanden, maar…
Hoeveel?
Gemiddeld bekeken!
-Vanaf 4 maanden: opbouwen naar +/- 150 gram (100 gram groenten en 50 gram
aardappelen)
-Vanaf 6 maanden: 25 gram vlees toevoegen, portie van 150 à 200 gram
Bron van:
Energie (vet en suiker)
-Vanaf 8 maanden: ‘s morgens starten met ½ tot 1 sneetje brood
-Vanaf 12 maanden: portie warme maaltijd: 150 tot 250 gram
Lege calorieën!
Richtlijnen VIGEZ - K&G
Voedingsmiddel
Peuter(1,5-3j)
Kleuter (3-6j)
6 - 12 jaar
Vocht
0,5 liter
0,5-1 liter
1,5 liter
Brood
Aardappelen (1 = 50 g)
1 - 3 sneden
1 - 2 stuks
3 - 5 sneden
1 - 4 stuks
5 - 9 sneden
3 - 4 stuks
Groenten (1lepel = 50 g) 50 – 100 g
100 – 150 g
250 – 300 g
Fruit (1 = 100 g)
1 - 2 stuks
1 - 2 stuks
2 stuks
Melk
Kaas
350-500 ml
350-500 ml
½ - 1 sneetje
450 ml
1 sneetje
½ - 1 sneetje
50-75 g
1 - 2 sneetje
75 - 100 g
(GM tot de lft. van 3 j.)
½ sneetje
(10 g)
Vleeswaren
Vlees, gevogelte, vis
½ sneetje
(10 g)
Vet op brood
bereidingsvet
5 g per sneetje 5 g per sneetje 5 g per sneetje
15 g
15 g
15 g
25-50 g
Bron: De actieve voedingsdriehoek VIGEZ
“Voeding voor baby en peuter”

Ontwikkeling eetgedrag
Voedingsstoffen
Voedingsaanbevelingen

Bereiden maaltijd




Voedings- en eetproblemen
Aanpak bij “moeilijke etertjes”
Bereiden van de maaltijd

Wanneer starten met eerste hapjes?



Tussen 4 en 6 maanden
Indien borstvoeding: best vanaf 6 maanden owv melkproductie
Hoe starten?








Groentenpap of fruitpap?
Starten met fijngemalen, homogeen voedsel, met een klein lepeltje.
Horizontaal in mond brengen en lichtjes op tong drukken.
In’t begin zal baby het voedsel van de lepel afzuigen
Hoofdje liefst wat naar voor, baby mag morsen!
Vermijd afschrapen van lippen!
Baby die het ‘niet lust’, heeft oefening nodig. 10 à 15 oefenmomenten!
Volg het tempo van de baby! Niet forceren.
Bron: Kind en gezin
Hygiëne







Op voorhand handen wassen!
Na aanraking rauwe producten, zeker vlees opnieuw handen
wassen!
Bordje waar rauw vlees in gelegen heeft niet opnieuw gebruiken!
Eens als de maaltijd bereid is, mag deze niet meer ‘aangeraakt’
worden! Lepeltje om te proeven niet meer opnieuw gebruiken!
Bereide maaltijd in proper bordje doen
Of voor bewaring in proper kommetje dat snel afgesloten wordt.
Even laten afkoelen en dan snel in koelkast of diepvriezer.
Terug opwarmen: alleen gedeelte dat opgegeten wordt. Verhitten
tot minstens 70°c in kern. Bij microgolf regelmatig tussendoor
mengen.
Bron: Kind en gezin
Bereiding fruitpap





Starten met zacht, zoet, rijp fruit zonder pitjes en velletjes.
Vers fruit gebruiken
Fruit wassen, schillen en harde delen verwijderen.
Bindmiddel toevoegen indien nodig
Pap dadelijk geven na bereiding. Geen restjes bewaren.
Bron: Kind en gezin
Bereiding groentenpap











Gebruik verse groenten zeker binnen 3 dagen na aankoop.
Nitraatrijke groenten onmiddellijk verwerken (nitriet)
Aardappelen goed reinigen, dan goed schillen en bruine/groene delen ruim
wegsnijden. (solanine)
Groenten: slappe en droge delen verwijderen, groenten enkele malen goed
spoelen. Snijd in gelijke delen.
Stomen / stoven, nitraatrijke groenten koken en kookvocht verwijderen
1/3 aardappelen, 2/3 groenten, 150 gram
Pletten, eventueel roerzeef gebruiken.
Vetstof toevoegen
Juiste temperatuur! Niet meer dan eens opnieuw opwarmen. Opletten met
temperatuur bij gebruik microgolfoven.
Restjes die onaangeroerd zijn, mogen ingevroren (-18°C) worden of 1 dag
koel bewaard worden. Verhitten tot 70°C voor gebruik!
Bij weigering na enkele weken opnieuw uitproberen.
Bron: Kind en gezin
Kant en klare groentenpap





Kant-en-klare groentenpap is een volwaardig alternatief.
Letten op vervaldatum, klikgeluid bij openen
Geen twee keer opwarmen.
Opletten met verschil in structuur.
Vetstof moet nog toegevoegd worden!
Bron: Kind en gezin
Bereiding groentenpap






Vlees toevoegen: verse soorten zonder zichtbare vetranden
Koken, stomen of stoven, samen met groenten, geen bruinverkleuring.
Vlees klein snijden of knippen en vervolgens het geheel pureren.
Kan vervangen worden door vegetarische alternatieven
Een half ei kan ook. Hard gekookt.
Orgaanvlees hoogstens eens per 2 weken.
Bron: Kind en gezin
“Voeding voor baby en peuter”

Ontwikkeling eetgedrag
Voedingsstoffen
Voedingsaanbevelingen
Bereiden maaltijd

Voedings- en eetproblemen

Aanpak bij “moeilijke etertjes”



Voedings- en eetproblemen
Bijna 25 % van peuters en kleuters heeft
eetproblemen
-onvoldoende of te hoge calorische inname
-onvoldoende vochtinname
-selectief eetgedrag:
 weigering of onvoldoende diversificatie
Ouders rapporteren in 20 tot 50% van de gevallen
dat hun kinderen ‘moeilijke etertjes’ zijn!
Wright et al, 2007
Mogelijke oorzaken
-Belangrijk om eerst mogelijke
onderliggende oorzaken te identificeren:
medisch, psychologisch, pedagogisch
Voorkomen



Bij weigering na twee weken opnieuw aanbieden.
Nieuwe producten enkele dagen herhalen
Zodra kind kleine stukjes kan kauwen aanbieden stukjes
aardappel, vlees, groenten apart.
“Voeding voor baby en peuter”






Ontwikkeling eetgedrag
Voedingsstoffen
Voedingsaanbevelingen
Bereiden maaltijd
Voedings- en eetproblemen
Aanpak bij “moeilijke
etertjes”
Algemeen advies

Geef zelf het goede voorbeeld!

Geduld hebben! Niet te snel willen gaan!

Opletten met eigen frustratie en machteloosheidsgevoel

Belang van duidelijkheid en regelmaat

Goed afstemmen met ouders!

Beperk vruchtensappen, frisdranken, melkdranken en alle andere
dranken tot adequate hoeveelheid

Geen tussendoortjes of drank vlak voor of na maaltijd

Beperk afleiding tijdens maaltijd
Algemeen advies

Aanbod van aangepast voedsel

Gebruik van positieve bekrachtiging

Creëer een leuke sfeer aan tafel

Duidelijk effect van humeur op eetlust van een kind

Niet dwingen, niet smeken

Hoogstens 30 minuten aan tafel, opletten met vermoeidheid van
het kind

Kind best niet materieel belonen of straffen voor goed of slecht
eten
Advies bij selectieve eters








Iets lusten is een vaardigheid die aangeleerd
moet worden. Moeilijk leerproces!
Veilige omgeving
Eigen tempo, kleine stapjes proberen te zien
Opvoeder beslist wat, kind beslist hoeveel
Kind zo ver krijgen dat het wil proeven
Proeven is een zeer moeilijke oefening die niet
goed moet verlopen!
Vergelijk met leren fietsen.
Hoe vaak proeven, hoeveel tussentijd?
Moeilijke etertjes
• Soms verloopt het niet zoals gewenst, ondanks
adequate aanpak
• Tijdig professionele hulp inroepen, bijvoorbeeld
via huisarts, diëtist of klinisch voedingsteam
Referenties:
-Ahearn et al, 2001, J Autism and Dev Disorders
-Cooke et al, 2007, Am J Clin Nutr
-Dovey et al, 2007, Appetite
-Field & Williams, 2003, J Ped Child Health
-Galloway et al, 2006, Appetite
-Harris, 2008, Curr Op Clin Nutr Met Care
-Hoge gezondheidsraad, 2009, Voedingsaanbevelingen voor België
-Kind en gezin, www.kindengezin.be
-Maier et al, 2007, Food Qual Pref
-NICE, 123-aantafel, www.123aantafel.be
-Ong et al, 2014
-Van den Driessche, 2000, Nutrinews (dec)
-Veereman et al, 2002, Van eetlast naar eetlust.
-Vigez, www.vigez.be
-VVK 2013, www.vvkinderegeneeskunde.be
-Wright et al, 2007, Nutrition, infant feeding and weaning.
-Wharton et al, 1993, Clin Nutr young child vol2.
-WIV-EPI, 2004, Belgische voedingselconsumptiepeiling
-www.gezondopvoeden.be
Bedankt voor uw
aandacht!
Zijn er nog vragen?
[email protected]