antropologie - studiant.be
advertisement
ANTROPOLOGIE Leer van de mens. Biologische antropologie Religieuze antropologie Psychologische antropologie Filosofische antropologie Culturele antropologie Behaviorisme Holonistische antropologie * Psycho-dynamische antropologie Humanistische antropologie * Existentiële antropologie * * verruimen en nuanceren denkbeelden A. Biologische antropologie (studie lichaamsbouw mens) Anatomie morfologie medische antropologie ethologie ziekte en doodsoorzaken - milieu factoren - cultuur historisch hematologie (bloedsamenstelling) endocrinologie (leer klieren) 1. Anatomie Anatomische Felix Meeus eigenschappen: rechtopstaande, Accademiejaar 2002 - 2003 groot hersenvolume, 1 vingers volledig onafhankelijk van elkaar. Morfologie: Leer uitwendige vorm en zijn evolutie - staartbeen - neus - ogen verwijderen - spreken, moduleren (strottenhoofd), niet ademen en slikken samen - rugklachten, verkromming 2. Medische antropologie - - malaria door de malariamuskiet slaapziekte door parasiet overgebracht door tsee-tsee vlieg maagkanker door bewaren vis in pekel of roken relatie hoge zoutconsumptie Japan hoge zoutconsumptie Oude Egypte acuut tandbederf brood gedroogd op zand Romeinse Rijk ten dele loodvergiftiging miskramen onvruchtbaarheid krankzinnigheid thee looizuur Japan – Engeland, melk (slokdarmkanker) welvaartziekten - astma - aids - hart- en bloedvaten - stress - onvruchtbaarheid (verpakkingen voeding chemisch) - 21 eeuw diabetisch en depressie Hematologie: Hematologie deelt de rassen anders in. Hematologie deelt de rassen anders in. Drie grote rassen. Cuacasise ras Negiogiede ras Monogoloide ras Vroeger op grond van huidskleur, lichaamslengte en bouw. Nu op samenstelling van bloedsamenstelling. Indianen – toch zelfde bloedras Mongolen Afkomstig uit Mongolië Felix Meeus verschillende continenten Factor van Diego Accademiejaar 2002 - 2003 2 Lappen gemeenschappelijk met volkeren uit Noorden van Siberië Endocrinologie: leer van de klieren met inwendige afscheiding, hormonen. Adrenaline bijnieren bij hevige prikkeling hersenen Melatonine slaperigheid, sobere stemming, wordt beïnvloed door zonlicht Leptine regulatie lichaamsgewicht angst, stress kritische vetmassa energie overgangpuberteitsfase Insuline alvleesklier Testosteron mannelijke spier en botvorming controleert suiker spermaproductie Progesteron stimuleert vruchtbaarheid Oestrogeen werking eierstokken ontwikkeling vrouwelijk lichaam Daders delicten een chemische inspuitingen. Manipuleren van testosteron. Bij kippen dosis testosteron worden agressief. Vrouwelijke hormonen terug rustig. 3. Ethologie Leer van de zeden, gewoonte, gedrag. Vergelijking mens en dier. DARWIN mens van apensoort Natuurlijke selectie “Survival of the fittest” meest bekwame aanpassen aan omstandigheden Ontstaan nieuwe soorten bepaalden sterven en andere overleven Zijn bekwaam en hebben gunstige eigenschappen. Planten zich voort gunstige eigenschappen meer en meer op de voorgrond nieuw ras Felix Meeus Accademiejaar 2002 - 2003 3 langere poten, langere nekken paard aard van de grond gaat van 5 potige naar één potige dinosauriërs giraf hoogstwaarschijnlijk inslag meteoriet zalmen worden uitgelegd in een meer. Twee soorten ontstaan: Zij die aan de rand blijven strandzalm Zij die naar de monding gaan rivierzalm (slanker), vrouwtjes zwaarder (eitjes) Dertien generaties later ontstaat er een nieuwe soort De twee soorten zullen nooit met elkaar paren. Seksuele selectie Vrouwtjes kiezen “Survival of the prettiest” Hoe wetmatigheid? Man aantrekkelijk voor vrouw Handicapbeginsel, zware mannetjes gorilla kan niet vluchten moet wel vechten. Partnertrouw Bij dieren zelden voor. Verschillende Wijfjes blijven kieskeurig. mannetjes hoog te houden. nakomelingschap Alleen hogergeplaatste dan huidige partner ORIN TOGENENSIS AUSTRALOPITHECUS AMANENSIS AUSTRALOPITHECUS AFARENSIS AUSTRA – AFRICANUS PRAUSTRACO PITHEUUS AUSTRA GARHI Felix Meeus ETHICOFICUS Accademiejaar 2002 - 2003 4 HOMO HABILIS AUST. ROBUTTUS HOMO ERECTUS AUSTR BOISES HOMO ANTECESSOR MUNGO – X MENS HOMO SAPIENS NEDERTHALER X X HOMO SAPIENS Wat maakt mens tot mens 1. 2. 3. 4. 5. bi- paal tanden worden kleiner armen korter, benen langer, krimpen handen en voeten werktuigen te hanteren en te vervaardigen (stenen voorwerpen) hersenexplosie Hoe hersenexplosie Meer vaardigheden Handen komen vrij en het handelingen leren verhoogd Dieptezicht verscherpt Co - evolutionair Hand in hand Klimaat wisselt milieu wisselt Grotere vaardigheden, flexibiliteit en hersenmassa Grotere specialiteit – OPTIMALISATIE Kleiner hersenmassa, spin Koala’s eucalyptus bladeren, panda bamboe beperkt dieet Felix Meeus Accademiejaar 2002 - 2003 1 soort voedsel 5 Eigensoortigheid van de mens In welke mate overeenstemming met de dieren Woede tanden zichtbaar Rusteloos bij windkracht roofdieren Klamme handen greep animale uiting emoties 6 angst bij beangstigend verdrijft de geur van de mens bij de aap geeft dit een betere Dier Mens Instincten Steunt op instinct niet richt zichzelf ten gronde, kan steunen op instincten Agressie Wordt in toom gehouden door remmechanisme onvoorspelbaar - verbaal handgemeen verwonden doden collectief (oorlog) zwakke wapens, kan zich meer agressie permitteren raaf versus duif (snavel) mens als duif maar kan wapens vervaardigen lijf aan lijf gevecht kan sympathie verweken empathie voor de verslaagde doden op afstand haalt de weg. Doden op afstand Mens heeft een geest Natuur en cultuur lopen samen Slapen rusten Felix Meeus Accademiejaar 2002 - 2003 6 Rusten hurkzit max 3’ uit te houden kleermakerszit ooievaarshouding negers langs de Nijl kunnen dat EENDIMENSIONALITEIT MEERDIMENTIONALITEIT - vitale dimentie kennis om hagedis bij geritsel weg bij kanonschot onbewogen(kent het denken geluid niet) kennis van de tweede graag, heeft - praktische intelligentie zelfbewustzijn kennis te verwerven, Geest stelt ons in staat om na te binnen de grenzen van het vitale bedenken oplossingen waardevolheid in daden vb vogels: Lucifers, trekt deze weg en het korreltje valt op de grond Trekt het touwtje naar boven en als het aan het korreltje kan, opeten Felix Meeus Accademiejaar 2002 - 2003 7 Reiger: Stukjes brood verkleint hij en werpt ze in het water vissen komen daar op af worden gevangen Dieren kunnen werktuigen hanteren. Zo worden bladeren ook gebruikt als zitmatje. Chimpansee kan innovatief plannen toekomst plannen Voedselbron gevonden geeft kreet. Als het voedsel schaars is geeft hij de kreet elders om de groep te misleiden. Heeft ook een elementair zelfbewustzijn. In een spiegel zal hij zichzelf gaan herkennen iets wat een kat bvb niet zal doen. EENDIMENSIONALITEIT MEERDIMENTIONALITEIT Taal Dierlijke communicatie bestaat uit vaste signalen per diersoort Hoger Gevaar - communicatieve functie - verleden/toekomst functie vitaal * Paren en * mededeling cognitieve functie men kan op gevoelens spelen performatieve bewerkstelliging Bindenden functie van woorden (jawoord huwelijk) Karl von Frisch ontdekte de bijendans Is aangeleerd – verworven Woestijn volkeren spreken uit de keel dit om te vermijden dat er teveel zand in de mond komt. Zo hadden ze andere uitspraken dan deze die wij kennen zoals bvb Toetanchamon Oudste geschreven taal 4000VC Sumerisch schrift in Zuid-Irak Felix Meeus Accademiejaar 2002 - 2003 8 1. pictogrammen * ster geen concreet object 2. ideogrammen als trachten gedachte + werkwoord *: hemel, hoogte, god van de wereld //: vriendschap X vijandig oneerlijkheid baren 3. ... .. ... …….. nacht fonetisch schrift nog gebruikt in China een telefoon is een pictogram een doodshoofd is een ideogram Aantal talen nu 2796 Indonesië Europa vroeger 10.000 650 verschillende talen 275 verschillende talen Pinker: mens beschikt over een taalinstinct, het is een biologische structuur van onze hersenen. Mensen ontwikkelen hun aangeboren taalvermogen. Chomsky: Mensen bezitten een aangeboren universele grammatica die de basis is voor de verschillende menselijke talen. Het taalvermogen zou alleszins voorafgaan aan het denken. ’80 geval Geenie Stop it Now More Bezat een grote woordenschat maar kon geen regels toepassen. Kind leert sneller een tweede taal in het land van herkomst van die taal Miller The mating mind (de parelende geest) Taal: zelfbehoud van sociale relaties Principe seksuele selectie 400 woorden heel de transformatie overbrengen mentale fitness Felix Meeus Accademiejaar 2002 - 2003 9 B. De culturele antropologie 1. 2. 3. 4. oorsprong van gebruiken en zeden gebruiken en zeden der diverse culturen culturele instellingen cultuur bepaald mede ziens 1. opgeheven hand wijn proeven Pasen eieren eten ongewapend geen gif eieren terug komen van het leven klokken hazen kerstman 14d geen grote vruchtbaarheid mensen een milde winter honnymoon honing lune de miel maan is vruchtbaar verbod varkensvlees: hygiënisch als het niet gebakken is maagdelijk zieketen cultuur historisch: Israëlieten, Arabieren pastorale volkeren herders, ze eten geen vlees van een volk dat ze minachten Geschenken: in Japan is dit verheven tot een kunst Bepaalde soorten verpakking volgens gelegenheid Een met een niet los te maken knoop bij eenmalige gebeurtenis Jaren ’80 recla me babyvoeding in Koeweit ……. ……. ……. Niet westerse culturen zich door verkeerde handelingen. Felix Meeus Accademiejaar 2002 - 2003 10 Onderwijzers aan oorspronkelijke bewoners Wie tikt mij voetsporen deden dit niet graag - achteraf was de les ook niet goed. De juf was dom, financiële sector gastheer te laat is Ok gast moet stipt zijn gastheer krijgt een vaste plaats lichamelijk contact lange handdruk rondleiding museum mogelijk de hand vast neemt men mag nooit wegkijken compliment aan de gastheer wordt nooit rechtstreeks gegeven Jan Karin 3 culturele instellingen Huwelijk instelling Incest verbod Zelfde principe hanteren door alle leden Waarom degeneratie verbod, biologisch Huwelijken kwamen voor tussen broers en zussen bij boerenfamilies Claude Lévi-Strauss het incesttaboe hangt nauw samen met het verbod op endogamie (binnen bepaalde groep) Dit hangt samen met de noodzaak van exogamie (huwelijk buiten de groep) partners uit andere clans Afrika geeft goede relatie geeft machtspositie Huwelijken binnen dezelfde groep Erfenis niet versnippert, een eventuele bruidschat ligt lag. Kinderen van broer – zus doof geboren, tweede jaar sterven, zes vingers Huwelijkslijn Monogamie Polygamie 1man Polyandrie afwezigheden meerdere vrouwen landbouw 1 vrouw meerdere mannen Tibet met elkaar broers, veel Beide zijn vormen van polygamie Felix Meeus Accademiejaar 2002 - 2003 11 Cultuur tijdoriëntatie Tijdsegmenten Is een monochronische benadering een ding tegelijk Polichronisch Synchronisch meerdere tegelijk Tijd en snelheid zijn aan elkaar gekoppeld Snel werken is efficiënt werken Afrika: goed gedaan snel ?? * stiptheid: wij verwachten dat Arabieren en Latijn Amerikanen 8 * uur mañana kennen geen stiptheid voorstelling 2 uur ’s nachts (indianen) morgen ooit nooit C. De psychologie Het bestuderen van inwendige geestelijke kenmerken van de mens. Nu legt de psychologie zich toe op de studie van ervaringen en gedragingen van de mens. Eerste gedachte was die van dualisme. De lichamelijke pool en de geestelijke pool. Nu wordt dit bekeken als eenheid van lichaam en geest. Ervaringen inwendig Gedragingen uitwendig observeerbaar gedrag Hoe erkennen Felix Meeus Accademiejaar 2002 - 2003 12 Indirect via gedrag bewust en gewild onbewust en ongewild via taal, beeldende kunst,….. lichaamstaal verraad: rood, schaamte, wild worden E. Hess pupillometrie 7 verschillende taferelen 5 neutraal 1 aangenaam, dame 1 onaangenaam, huisbrand pupil groter 1/3 pupil kleiner 1/3 goochelaar kaarten houdt pupilverwijding in het oog Afstand van persoon sympathiek is kleiner dan de afstand die we houden tov iemand die we antipathiek vinden. Bij een vergadering onder tafel kijken Voeten achterpoot steunend Voeten achter afwezig Voeten wippen antipathie, zelfverzekerd 1. Ervaring onzichtbaar gebeuren Goffman Impression management dit is indruk maken Het is in feite toneel, backstage en frontstage. Men houdt zich aan statussymbolen zoals auto, de grote van de persoonlijke bibliotheek. Het ontvangen van mensen in een pikfijne woonkamer daar waar het achter een rommel is. het is een masker - vriendschap - liefde bij deze drie mag men geen toneel spelen, dit kan nefaste - geloof gevolgen hebben 2. Ervaring en gedrag voedingsbodem G E G E G Reis armoede beslissing respons Felix Meeus hogere inspanning Accademiejaar 2002 - 2003 13 Carl Festinger E G niet meer bij elkaar Cognitieve 3. dissonantie dit is psychologische onrust die snel dient opgelost te worden - gedrag aangepast - gedrag aangepast aan de ervaring roker E&G beïnvloed en innerlijke factoren ontplooien humaan twee meisjes opgevoed bij wolven aten rauw vlees Film kleine zaal gezelliger E Hall Kleuren en geuren Twee meisjes aan een tafel, één werd bespoten met feromonen Deze kreeg bezoek van 30 jongens de andere van 10 Bepaalde kleuren werken ook in. De nieuwe aula daar zijn de kleuren bepaald door specialisten om een bepaalde sfeer te bekomen die gunstig zou zijn voor de aanwezigen. (uitspraak Prof. Weyns ) Sociaal conformisme Iedereen wilt graag bij een groep behoren en zal zijn gedrag ook aanpassen om tot die groep te blijven horen of aanvaard te worden. Hij die daar andere gedragingen vertoont hoort er niet bij en wordt niet aanvaard. Niet aanvaard worden is dikwijls een groot dilemma. Reuktest Kenneth Clark 250 studenten na hoeveel tijd wordt de kwalijke geur waargenomen? Rij 1 na 5” Halve aula na 20 “ Een tijd later de hele aula. Clark maakte toen bekent dat het enkel om water ging zonder meer. Asch proef met lijnen Felix Meeus Accademiejaar 2002 - 2003 14 4 personen die het spel meespelen en een proefpersoon. Welke lijnen zijn even lang, Proef met 173 proefpersonen 21,5% juist 28,5% 8 of meer fouten 48% 1 tot 7 fouten 35 personen 33 alles juist 1 2 fouten 1 1 fout 0,7% foutenlast Pierre Bourdieu Iedere klasse eigen manieren, gewoonte en stijl. Dit naar woordgebruik, inrichting huis, lectuur, vrijetijdsbesteding, vakantiebestemming, lectuur, muziek, ….. Gedragingen en ervaringen kadavergehoorzaamheid te verdringen zelfvervreemding Hitler, eerste atoombom op Japan. Stanley Milgram 40 mannen tussen 20 – 30 doen mee aan een proef van onthouden en verstaan. Prof in ruimte met proefpersoon. Andere ruimte persoon verbonden aan elektroden. Deze speelt echter een rol. Bij ieder fout antwoordt die deze laatste geeft moet de proefpersoon een elektrodestoot geven. Proefpersonen gaan soms heel ver mede door aanwezigheid van de prof en wat hij aanheeft, tevens is de ruimte waar het experiment doorgaat, en de afstand t.o.v. het slachtoffer van invloed. Felix Meeus Accademiejaar 2002 - 2003 15 Volt Aantal % 200 5 12,5 315 4 10 320 2 5 345 1 2,5 360 1 2,5 375 1 2,5 450 26 65 1993 fysieke pijn psychische pijn S is sollicitant leer ling S Exa min ator 11 moeilijke vragen. Slecht antwoordt wordt de sollicitant uitgescholden en vernederd. 1973 Ph Zimbardo Gevangenis situatie in de kelders van de universiteit 10 personen speelde gevangenen en 10 bewakers, met een glasreflecterende bril. Er mocht geen fysiek geweld zijn. De bewakers schepte er genoegen i om gevangenen op willekeurige momenten wakker te maken en ze allerlei opdrachten te laten uitvoeren. De bewakers gedroegen zich wreed en sadistisch. De oefening werd vrij vlug door de rector gestopt. hoge graad van anonimiteit dalende persoonlijke verantwoordelijkheid institutionele rol, men leeft zich in in die rol, machtswellust Cultuur Felix Meeus waarneming emotionele gevoelens Accademiejaar 2002 - 2003 16 Westerlingen trachten pijn te onderdrukken Midden Oosten laten zien het is een middel waarvan je geneest Azië daar wordt het nog stoicijnser ondergaan De psychologische antropologie A. Het behaviorisme Klassieke conditionering Instrumentele conditionering Pavlov proef met hond, meten van het saliveren. 1é stap zien /ruiken vlees salivatie OP 2é stap OR belletje rinkelen geen reactie NP 3é stap R belletje – vlees saliveren NP + OP 4é stap OR 10 X herhalen NP + OP 5é stap OR bel associatie saliveren VP VR OP Volle blaas wakker worden NP Volle blaas NP zoemer wakker OP OR Geen zoemer VP Felix Meeus VR Accademiejaar 2002 - 2003 17 Rode fles met tuberculine huiduitslag Groene fles met water geen uitslag water uitslag Wissel inhoud: Groene fles Rode fles water tuberculine geen uitslag Prikkelgeneralisatie belgeluid piano fluitsignaal angst Donderslag bliksem associatie Proef van Watson Kind speelt met rat, eens hij het wilt pakken maakt hij een fel geluid Kind wordt hierdoor geconditioneerd en krijgt een angst voor alles dat wit donzig is Konijn, bontmantel, muts kerstman Prikkel differentiatie discriminatie Één bepaalde prikkel + voedsel niets niets PG Ziekenhuis: prikkel PD één ruimte één geur andere plaatsen geen Aangeleerde hulploosheid Felix Meeus Accademiejaar 2002 - 2003 18 Martin Seligman Pendelkooi met een hond erin Één onder stroom Daarna ook onder stroom Er wordt gespeeld met mogelijkheden, stroomstoot, licht al of niet in de verkeerde kooi. De hond wordt verstrooid en ondergaat anders neurotisch gedrag Dubbelzinnige prikkels Kind goed rapport wordt beloond. Kind slecht rapport wordt gemaand. Goede cijfers geen reactie reactie goede resultaten worden slechter slechte punten geen reactie 10 zeer taken resultaat moeilijke 10 zeer gemakkelijke taken in de namiddag eten: moet eten wil je eten slechte resultaten resultaat slechte resultaten instrumentele conditionering Thorndike Kat in kooi moet om voedsel te hebben op hendel duwen en de kooi te openen. Thrial and error methode proefondervindelijk leren Wet van het effect Effect van het gedrag beloning voedsel Versterker KC uitgelokt aan de hand van p Spontaan IC Felix Meeus correct gedrag beloont Accademiejaar 2002 - 2003 19 Toevallig Correct gedrag is het instrument om iets te bekomen Kind dat tegen rammelaar aantikt met voetjes toevallig aangenaam = beloning Speeltuin twee kinderen één met schopje andere zonder. Tweede dreigt en eist schopje op. Door zijn gedrag wordt hij beloond en krijgt het zoals steeds assertiviteit Hij die afgeeft wordt eigelijk ook beloond minder angst onderdanigheid Radicale behaviorisme Relatie behaviorisme Watson klassieke conditionering Skinner Instrumentele conditionering Bandura S–O–R Watson reclamewereld Skinner Harvard Kamikasie duiven Beyond Freedom and Dignity 1971 Druk op sleutel en et valt eten in een kommetje in de Kooi Tussentijdse versterking + Gewenst gedrag aanleren Ongewenst of af te leren of ontmoedigen belonen straf + iets Felix Meeus plezierig Accademiejaar 2002 - 2003 iets vervelends 20 het toedienen + belonen wegnemen van straf (-) straf (+) - belonen daling gedrag daling gedrag Maatschappijen Gedragscode kunst vrij eenvoudig leven arbeidstijd verkorten arbeidstraining huwelijk: sex - genegenheid opvoeding gedragstechnologen aching – Machine Ieder op zijn eigen tempo Pedagogische optimisme Staat onder toezicht van gedragtechnologen Gedragstherapie Felix Meeus Accademiejaar 2002 - 2003 21 Ongewenst gedrag conditioneren Oorzaak zoeken pragmatische aard oplossingen zoeken Innerlijke telt niet Schaamte reden Vader Moeder Broer behandeling 1. Systematische desensitisatie angst ongevoelig maken lijst bedreigend stapsgewijs minder bedreigend slang op afbeelding slang in glazen bak slang zelf vasthouden twee factoren model KC IC roltrap lange jas valt mijden roltrap angst beloond Geen vrienden, geen kennissen fobie blijvend vermijden anders blijft angst wordt toegeschreven aan lelijkheid Spiegels weg, etalage niet zien of te zien hoe lelijk Dame trouwfeest met lelijke benen Draagt altijd broek en laarzen - Felix Meeus kleed aan met laarzen 10’ op de kamer kleed met schoenen aan 10’ op de kamer nu in huis dan op straat Accademiejaar 2002 - 2003 22 2. Token economy-procedure 10 chocolade 20 sigaretten men kan gedurende één dag zo 30 token halen op de duur wordt het een gewoonte 3. Aversie therapie rook + genot misselijk makend product walging verkeersfoto kind zwaar gekwetst gekwetst geen gordel aan snelheid 40km/uur erg Assertiviteitstraining Zich doen gelden, ontkoppelen van de angst Neo-behaviorisme Bandura Verschil behaviorsime = S – R Neo-behaviorisme = S – O – R O = organismen Cognitive factoren Persoonlijke interactie S omgevingsprikkel Quick S – O – O cognitief R S R gedrag menu vegetarische hamburgers LEREN KC Direct leren IC Observerend leren (modeling) Felix Meeus indirect leren Accademiejaar 2002 - 2003 23 Observator imiteert een model beoordeelt model mooi gelijkenis zelfde geslacht storend zenuwachtig 1. aandacht 2. retentie onthouden van het geobserveerde beeld van vorm en taal 3. reproductie afweging van de voor en contra’s 4. motivatie reden om reden om of niet + beloning - sancties Holistische antropologie 1. E - G gedrag handelingen in coherent gedrag 2. L - G psychosomatische benadering 3. individu is een socio/cultureel geheel 1. gestalte psychologie op zoek totaal beelden gebrek is meer dan de som van de delen 2. 3. 4. geheel is er eerder dan de afzonderlijke delen geheel is een gesloten eenheid geheel is innerlijk geconstrueerd Holistische is diametraal t.o.v. gestalte Meteen gezicht = geheel Felix Meeus Accademiejaar 2002 - 2003 24 Mechanisme S – R koppeling automatisch Gestalte verwerpt dat Mens = actief en inzichtelijk Waarneming Actief optreden naar gestalte Muziek melodie Sterrenhemel Wolken Principe 1. figuurlijke achtergrond figuurlijke achtergrond verspringt vaas twee profielen mens jonge vrouw oude dame opzettelijk vervagen camouflage groen 2. nabijheid van de ruimte 3. gelijkheid 4. goede figuur I2 A I3 C I4 Principe geslotenheid Felix Meeus Accademiejaar 2002 - 2003 25 Illusie door gestalte vorming Speer gericht naar olifant of ree westerling naar ree afrikaan naar olifant Functionele gefixeerdheid afstand van kunnen nemen Chimpansee in kooi met stok en banaan uit de kooi Banaan in de kooi Met kisten ernaar toe Psychosomatische eenheid Lichaam en geest Niet scheiden wel onderscheiden Lang ziek depressief Stress hoofdpijn, maagzweren Hartkwaal rechtstreekse emotie, veel zorgen maken opkroppen Psychologisch op het zwakste deel van het lichaam Psychologisch probleem door somatisch op te lossen Alex Lowen Levensenergie gevoelens in spieren. Probleem zet zich vast op de spieren Vetilatconisme Felix Meeus Accademiejaar 2002 - 2003 26 Houding lichaam Ernest Kretschmer Lichaamsbouw en temperament Geestenzieken Hyppocrates 4 lichaamssappen bloed gele gal zwarte gal slijm Galenus 4 temperamenten saguinicus cholericus melancholicus flegmaticus bloed gele gal zwarte gal slijm SA is actief opgewekt, wispelturig en cte actief Chol is bij het minste razend maar ook rap rustig Mela zwart galig Flegma onverstoorbaar traag reageren Psychische eigenschappen zijn aangeboren Ongestoord Fijngevoelig of bot Vaardig of onhandig Karakter psychische kenmerken zijn de sporen die de milieu – factoren op iemands temperament nalaten. Sociale contacten Welke woorden Geestenzieken Psychologen en psychiaters 270.000 zwaar gestoorden 1/100 schizofrenie Neurosen Felix Meeus psychisch probleem Lichamelijke stoornis Behoefte aan liefde Frustratie Trauma Accademiejaar 2002 - 2003 27 Ontevreden Niet opgewassen, alles moeilijk Fobieën, obsessie Wel geneselijk gedragstherapie of Freudiaanse psychoanalyse Psychose en desintegratie Geen logisch redeneren Eigen wereld IK-REGRESIE Ongeneselijk Lichamelijke oorsprong hersenen Aangeboren niet meteen manifesteren zich geleidelijk Verworven inwendige letsels, aderverkalking uitwendige lichaamsletsels overdadige drankzucht 15 soorten geestenstoornissen lichaamsbouw geestesziekte Asthenische type: buik temperament aanleg tot mager, lang, driehoekvormig profiel, ribben tellen, taai, ingevallen Pycnische type: massief, geweldig, breed kort gebouwd, breed gezicht, korte dikke hals, kleine ogen Atletische type: sterk lichaam Dysplastische type: mengeling van de andere types Temperament Aanleg tot Schizothym schizofrenie Cyclothym (2) manische depressie Visceus (3) epileptische dementie (schizofrenie = verbrokkelde of gespleten) (2) wisselende stemming vlot sociaal contact stemmingen compromis realist organisator Felix Meeus plotse manisch depressief afwisseling van twee a) manisch: overdreven vrolijk en toomloos actief b) depressie Accademiejaar 2002 - 2003 28 elke zelfbeschuldiging (3) Kalm traag gemoedsleven passief gezellig passief sociaal contact processen verdraagzaam en betrouwbaar vlijtig geduldig nuchter en practicus bedachtzaam en spaarzaam PSYCHODYNAMISCH lust valt weg bewustzijnsinzinking buitenwereld wordt verkeerd gevat trager verlopende psychische (anima rationale) 1) irrationele drijfsferen bewuste oppervlakkig ------- kenbaar onbewuste diepe - duister - fundamenteel niveau drijfveren 2 lagen 2) dynamisch in beweging ineenstrengen van tendensen tendensen - driftbeleving - realiteitsbesef - normen (waarde) vb: monogamie - driftbeleving seksuele lust - realiteitsbesef conflict te vermijden met mensen - waarde pers ingebed in liefde respect en trouw Culturele historische factoren Onderwaardering van het lichaam en driften 1. Dualisme mensbeeld G - L westerse christelijke moraal = animale zwakte van het vlees 1. opkomst kapitalisme: ernst, arbeid, rendement genotsorgaan prestatie orgaan - procreatie Felix Meeus Accademiejaar 2002 - 2003 29 - badplaatsen enkel thuis elkaar nog maar zien jezelf naakt zien vroeger één kamer gescheiden kamer, ieder zijn kamer Victoriaans Vrouw krijgt niet de bil van een kip Pianopoot wordt bedekt met doek Eind 18e 19e eeuw revolutie onderlichaam gedachte animale Darwin Instinctmatig Romantisch - macht natuur passie Freud neemt de patiënt Anna O over van Breuler zij was verliefd geworden op haar therapeut Ontstaan neurose Behandelen neurose Pijnlijke onaardige ervaringen Trauma’s in vermomde vorm NEUROSEN Hypnose opgejaagde trauma’s na nodige emotie wel genezen Hypnotisch-kathartische methode 1892 JM Charcot Anna O heeft schijnzwangerschap Breuler Felix Meeus Accademiejaar 2002 - 2003 30 Kern zijn seksuele conflicten Droomduiding Infantiele seksualiteit 1900 W. Flies NKO specialist legt relatie tussen slijmvlies en geslachtsdaad 1902 Bleuler Psychoanalytische congressen Jung 1912 VS Adler en Jung nemen afstand van Freud 1938 Oostenrijk wordt door Duitsland geanaxeerd 1938 sterft Freud keel en kaakkanker Mens als driftwezen Triebe/driften LEVENSDRIFT EROS DOODSDRIFT THANATOS Constructieve energie zelfbehoud soortbehoud Libido lust seksuele bevrediging Levensdrift ontspanning cte spanning de begeerte stopt als er bevredigd geeft Driftloze toestand geeft een volslagen rust Autodestructie (dood) chomochisme Nirwana Ascose versterven Doodsdrift is nooit geïsoleerd Felix Meeus Accademiejaar 2002 - 2003 31 Levensdrift mildert de doodsdrift Eksterionisatie van je eigen destructie Agressie vandalisme Sadisme Mathogisme lusten pijn Leven en dood Leven Perfect orgasme Ik sterf = tijdelijk liefde la petite mort Dood post cointum, animal triste Subject op zich Androgynie lustbinding jongens en meisjesachtig seksuele verruiming Ruimtelijk Seksuele verruiming Tijdelijk +/- 12 j is onzin infantiele seksualiteit bij geboorte I K L I B I D O 1. orale fase ( 0 – 2 j) psychologische fase de moeder bepaald de lust 2. anale fase ( 2 – 4j) lust bij ontlasting zindelijkheid autonomie weigeren of verzoeken 2. Fallistische fase ( 4 – 6j) Felix Meeus Accademiejaar 2002 - 2003 32 Verwijst naar geslachtsorgaan ziet verschil Jongen er is interesse moeder Opeisen exclusieve affectie Meisje Zoon complex liefdevolle vader moeder liefde vader oëdipus liefde/haat elektra complex oplossen conflict 1. angst rivaal realiteitsbesef dalende affectie bewondering identificatie geslachtsrol niet opgelost 1. homoseksualiteit grote affectie moeder identificatie moeder meer vrouwelijk op zoek naar een man als wederhelft 2. haat naar moeder veralgemeend 3. idem met vader meisje met beeld vervalt zoekt man geen mooi beeld moeder reactie ziet rol tot vader vrouwelijke houding vrouwen mannelijke rol Homoseksualiteit ook natuurlijke geaardheid Hypothalamus zou kleiner zijn Rechterhand homoseksuele vrouw robuuster Felix Meeus Accademiejaar 2002 - 2003 33 GESLACHTIDENTITEIT 1) biologische factoren 2) subjectief geslacht objectief geslacht besef man of vrouw te zijn 3) geslachtsrol (gender) kleedjes dragen discrepantie subjectief geslacht transseksuelen travestieten onttrekking geslachtsrol 4) Latente fase (6 – 12j) - leergierig nieuwsgierig liefdelijk zachtheid ontstaan geweten 5) Genitale fase (12 – 16j) partieeltriebe driftgeheel ganse lichaam voldoende bevrediging ganse lichaam voldoende bevrediging in elke fase dan is er geen trauma opeenstapeling van trauma’s complex dispositief tot neurotische kwalen I) ES (het ik) Alfa Driften levensdriften en doodsdriften Bèta gebeurde angsten Trauma’s niet passief aan de oppervlakte vermomde wijze II) ICH (ik) Bewustzijn houd rekening met de realiteit, controleert Indien niet verdringen nar het Es terug Felix Meeus Accademiejaar 2002 - 2003 34 III) Über-Ich (super ego) Wordt aangeleerd, geboden worden eigen gemaakt, wetboek verbod incest wet van realiteit anderen Ideaal ich ideaal ES > narcistisch niet alleen hou rekening met mooi goede < ICH ÜBER ICH gedrag geen band PSYCHO-ANALYSE 1. welke afleiding 2. welke driften 3. diep door droom repareren DROOMDUIDING Koninklijke weg tot het onbewuste Vermomde verwezenlijking van een verdrongen wens Ook angst is een wens, het weghalen van de angst * eenvoudige droom (1) * fundamentele droom (1) kinderdroom (2) Anna Freud aardbeien – boterham - confituur (2) volwassen integratie uitwendige prikkel laken van bed valt dromen ijslandschap verdrongen wensen en angsten, niet in ruwe vorm Wel onschuldige vorm - latente diep verlangen of wensen Felix Meeus Accademiejaar 2002 - 2003 35 wat zijn vermommingtechnieken van het Es? 1) condensatie / verdichting vaak één detail ruzie vriendin droom barst in het platfond trouwring droom huwelijk op de klippen 2) verschuiving man verliefd op dame vrouw droomt van een poedel voor het huwelijk naaktheid overdreven kledij dragen wens niet meer te huwen 3) sexuele symbolisatie erectie overwinnen zwaartekracht vliegtuigen, luchtballons …… vrouwen gesloten dijen lasten man door kamer meerdere partners wilde dieren driften vuur sexuele symbolen vlam man haard schoot van de vrouw Fehlleistungen Kleine foutjes van het allerdaagse leven versprekingen leiden vergadering onaangenaam onderwerp opent: hiermee sluit ik af doktersbezoek valt zwaar geen geld bij volgende maal jongen meisje naar bal begeleiden mag ik u beledigen i.p.v begeleiden (in Duits) verschrijvingen brief met hatelijke groeten eindigen verpleegster vult verkeerde naam in van overleden persoon Foutieve handelingen stellen Iemand met de trein reis vervelend bezoek verkeerde trein advocaat verwisselt frequent sleutel kantoor met die van thuis tegen zin naar kantoor personeel breekt nogal huisraad afgunst rijke klasse vergeten dame vergeet naam eerste minnaar verliefdheid verdrongen in onbewuste Freud vergeet Fliesspapier breuk met vriend Fliess Sachs huldiging Freud vergeet vierde man was Freud jaloersheid/ afstand tov leer Sublimatie Felix Meeus Accademiejaar 2002 - 2003 36 Omzetten van seksuele of agressieve energie in activiteiten dat door het geweten sociaal aanvaard is. Freud “ Heel onze cultuur is een product van sublimatie” - verdedigen van mooi klinkende idealen en ideeën geloof infantiele wens naar vaderfiguur uit angst voor het leven. Lieve-Vrouwverering onbewust verlangen naar een lieve vrouw Wetenschappelijke interesse voor seksualiteit edele vermomming van diepe seksuele wensen - verrichten van ongevaarlijke activiteiten humor gesublimeerde wens andere te kwetsen sportwedstrijden sublimatie van destructie. Boksen, schermen, rugby uitgevonden door de aristocratie tijdens opvoedingstreng tegen brutaliteit destructiedrift in de sportterminologie: verpletteren van de tegenstrever, verslaan van de tegenpartij, organiseren van een wed-strijd. Culturele activiteiten ontstaan uit ruwe driftuitingen krijgsdans oorsprong van ballet Romeinse spelen geëvolueerd zijn tot gesublimeerde massaspektakels circus en shows. - kunstcreaties en de zin voor het esthetische latente homoseksualiteit Leonardo da Vinci relatie met mateloze verering en idealisering van moeder. Madonna figuren gesublimeerde uiting naar gemiste moeder. Vervanging interesse reële seksuele band met vrouwen Franse expressionist schilderde vaak mensen met mismaakte voeten zelf dwerg. Gesublimeerde uiting van opgekropte frustratie. Pornografie seksueel surrogaat. Schrijver verdrongen agressieve of seksuele driften gesublimeerd door misdaadromans of mooie liefdesgedichten. - uitvoering van nuttige en sociaal geapprecieerd werk ongehuwde vrouw geen kinderen onderwijzeres jongen met neiging tot kwellen mensen en dieren slager vuistgevecht tussen handelsrivalen concurrentie in zakenwereld wordt sociaal aanvaard maar ook gewaardeerd Projectie Mechanisme waar iemand onbewust zijn eigen verlangens, gevoelens, gedachten of ontbreken toeschrijft aan (of afschuift) op een ander persoon. De pot verwijt de ketel Jongen verliefd op meisje zal verliefdheid ontdekken bij haar Projectieve tests laten toe door te dringen in iemands onbewuste. Felix Meeus Accademiejaar 2002 - 2003 37 Test met inktvlekken interpretatie geeft inlichtingen(danseres, grijpende handen; engelen; soldaten, clown) wensen of angsten worden kenbaar. Ook test met beschrijving van een tafereel. Overdracht Proces waarbij iemand zijn neiging, gevoelens en gedachten die hij tegenover iemand ondervindt, geheel overdraagt of afreageert op een derde. Genegenheid vrouw tijdens pubertijd voor leerraar overdracht op collega Jongen diep vernedert door verloofde overgedragen onder vorm van mysogynie. Pasgehuwde vrouw schiet goed op met vader die weduwenaar is. Eigen huwelijk gespannen. Vader nieuwe relatie vrouw verlaat echtgenoot relatie dertig oudere man. Echtgenoot gezien als vader nieuw relatie is een vorm van in de steek gelaten. Draagt dit gevoel over op haar echtgenoot Fantasie Enkel de gelukkige fantaseert, niet de ongelukkige (aldus Freud) Verhalen van fantasie worden als werkelijkheid beschouwd. Fantasie is een vervanging van de ware driftbevrediging. Man fantaseert versieren vrouw Iemand met ondergeschikte rol dagdromen leidinggevende rol Dame verborgen relatie met minnaar in Parijs bleek nooit in Parijs te zijn geweest. Weerstand Es kan bewustwording van pijnlijke traumatische ervaringen of van gênante eigen neigingen tegenhouden. Ich treedt bij met ontwijkingmanoeuvres. Man seksueel geladen films weigert te kijken sluimerende seksuele neigingen worden ontweken. Gesprekken met de inhoud die reflecteert naar dramatische trauma’s wordt vermeden en gesprek over andere boeg gegooid. Reactieformatie Houding en gedraging zijn tegengestelde van de verdrongen onbewuste neigingen. Moeder verdrongen negatieve gevoelens tegen kind overmatige bezorgdheid Overdreven gulheid geven geschenken onbewuste reactie verdrongen vijandige gevoelens tov ontvanger. Lichaamsexpressie en tics Conflictsituaties spreekt lichaamstaal. Armen langs lichaam behoefte tot overgave Handen onder hoofd of nek houden onderdrukken van schuldgevoelens Gekruiste armen tijdens gesprek spanning en ongemak afschermen Felix Meeus Accademiejaar 2002 - 2003 38 Tijdens gesprek tegen muur of kast staan onbewust kennis geven van gevoel in het nauw, steun nodig Tics Overbodige en stereotype lichaamsuitdrukkingen Gesprek over bepaalde man arm stevig tegen lichaam begeerte druk mannelijk lichaam Man herhaalde controle das stropdas einde aan het leven maken Opmerkingen anekdotes Schirmerrinerungen. Sigaar Freud dame sprak over de geneugten ervan verdrongen traumatische ervaring afgewezen door iemand die sigaren rookte. Neurotische stoornissen Hypnose niet iedereen selectie probleem fictieve verhalen False Memory Syndroom Vraag wordt feit vrije associatie 1- bewust maken van problemen 2- interpretatie door analyst 3- verwerken onbewust linken: associatie neurose interpretatie verwerken weerstand en anlyse kern benaderen Es weerstand Vorm van neurose 1. orgaanneurose 2. angstneurose 1. a) hart ademnood verstikken 3. dwabgneurose b) oorsuisingen zes maanden geleden bed liefde/haat paniek verwachting kininesulfaat wel en graag zien oorsuizingen geen werk man op werk 2. als fobie irra angst lift handtastelijk aan vrouwen Felix Meeus Accademiejaar 2002 - 2003 39 paarden onbewuste associatie met vader strenge vader angst voor vader falus paard groot 3. als obsessie nu twee componenten obsessie compulsie dwanggedachte rituele gebruiken dwanghandeling dwanggedachte angst voor fouten huis verlaten dwanggedachte reageren met dwanghandelingen - ontsmetten - alles symetrisch houden - alles controleren peter doodsteken vriendin compulsie messen verstoppen kasten op slot jasmijn kassierster angst voor aids jan telwoede Drang neurose Stoornisen Neurose achteraf spijt Fixatie en regressie Blijven vaststekken in een kinderlijke manier Seksuele beleving perversie seksuele afwijking Nu parafilie iets anders dan de meeste Extreme vormen - neocrofilie lijken - dendrofilie bomen wrijven - koprofolie eten uitwerpselen Regressie Leven te zwaar psychische spanning Psychisch evenwicht tijden de kinderjaren Gehuwde vrouw terug thuis Felix Meeus Accademiejaar 2002 - 2003 40 Vrouw knuffelbeer Stress neuspeuteren ADLER Geldingsdrang Presteren in de realiteit concreet doel plan kapaciteit Zwakheden Vanaf 18j duidelijker opvoeding Omgang Meerderwaardigheidsgevoel - zicht hindernissen minderwaardigheidsgevoelens - rivaal tracht die te overwinnen door geldingsdrang fustratie Strijd overwinnen door het kunnen van het levensplan te wijzigen a) realistische middelen doel b) persoonlijke instellig Geldingsdrang + ontlading sociaal c) sociaal gevoel - ongezonde geldingsdrang a) middel doel irrealistisch b) veeleisendheid naar andere toe c) associaal Kinderopvoeding Drie pijlen - liefde - steun - discipline geeft vertrouwen naar zichzelf en naar andere toe Aanpak a) verwenning overmatige koestering broeikasteffect veeleisend kind alles kan vanzelf andere inspringen overmatige beoordeling van het kind Felix Meeus Accademiejaar 2002 - 2003 41 b) tyrannnie men is streng kleinerenhet kind is dom is slordig het gaat gebukt onder gevoelens van onzekerheid heeft geen liefde gevoel en is asociaal en revolutionair c) verwaarlozing alleen op de wereld wantrouwen - eigenzinnigheid - egocentrisme Kinderrij Oudste kind enige kind Tweede kind aandacht Ik oudste hoe reageren verantwoordelijk voor Jalousheid minderwaardigheidscomplex Tweede kind Wedijveren met oudste vaak ook sneller bepaalde vaardigheden beheersen meerderwaardigheidsgevoel stijgt. Jongste kind Hoe oplossen eigen goed Goede zwemmer Goede muziekant Enig kind Koestering verwenning drie goede ppijlers Humanisten Carl Rogers en Abraham Maslow Twee princiepes * belang vrijheid eigen lot bepalen * zelfrealisatie determinisme Maslow (1908 – 1970) Felix Meeus Accademiejaar 2002 - 2003 42 Freud en de behavioristen gaan te veel in op de voortzetting van de ens van het dierenrijk. Behavioristen te vel met gemiddelden. Ze vergeten de eigenschappen van de menselijke soort. Specifiek humanistsch Uniciteit van de Humane soort Fundamentele behoefen gezonde persoonlijkheid 4 tekort behoeften 1 zijn behoefte groei 5 nieaus van de behoeftelagere lagen eerst invullen alvorens de volgende groeimotivatie Zelfrealisatie Erkenning waardering Te kort motivatie Sociale integratie Liefde empatie geborgenheid veiligheid Fysiologische behoeften Steeds trachten op te klimmen tot het vijfde niveau. partner zelfrespect zelfrealisatie kunstenaar fysiologische trap valt om het zeggen weg Ongezonde persoonlijkheid Op bepaalde niveaus overinvestering Felix Meeus Accademiejaar 2002 - 2003 43 Geen sex escapades Geen veiligheid hebzucht Existentiële antropologie Authentiek mensbeeld 1) rekening met alle aspecten + en – 2) klemtoon op de uniciteit van het individu De zuivere soort in ieder van ons. Frankl Eigen aan de mens Wil tot zin met vallen en opstaan De zinsontdekking is uniek, de fundamentele keuzevrijheid kan niet ontnomen worden. Levensloop is onvervangbaar en onherhaalbaar De zinsontwikkeling is nooit af. Vb: oud / jong alleen / partner ziek / gezond De zinsontdekking is zelfoverstijgend op zoek naar zin individu is steeds gericht op iets of iemand anders dan op zichzelf 1/ creatieve waarden wat je aan iemand anders schenkt maar vooral het entousiasme 2/ ervaringswaarden zin in datgene wat je van de andere ontvangt 3/ houdingswaarde tragische momenten - lijden - sterfelijkheid - schuld lijden waardig lijden, exemplorische functie, toch nog ietsgunnen aan de andere sterfelijkheid bestaan Felix Meeus Accademiejaar 2002 - 2003 44 leven vergaan alles wordt eeuwig bewaard en behouden, intenciteit is bepaald schuld berouw tonen en schuld herkennen berouw kan schulden delgen wat uiterlijk gebeurd is is onveranderlijk + wending gevenaan je leven Het extentiële vacuüm Neurose is het gevoel van zinloosheid. - dag op dag - werkverslavig - drugs vlucht - zelfdoding doorheen depressies (zinvolheid) 1/ vrijheid altijd loskoppelen aan verantwoodelijkheid 2/ zelfrealisatie alle talenten waarmaken steeds een evaluatie Felix Meeus Accademiejaar 2002 - 2003 45
