Muziek en taal
advertisement
INTERNATIONALE MUZIEKDAG 1 oktober INTERNATIONALE MUZIEKDAG INTERNATIONALE MUZIEKDAG 1 OKTOBER Ieder jaar is op 1 oktober de Internationale Muziekdag. Het centrale thema van deze dag is: muziek verbroedert. Deze dag is een initiatief van UNESCO en de uitvoering van diverse projecten bij deze dag is in handen van de IMC (International Music Council). Deze dag is gewijd aan de belangrijke rol die muziek speelt in het leven van de mensen in alle landen van de wereld, en muziek als een communicatievorm die niet aan grenzen gebonden is. De bedoeling van de dag is de promotie van muziek als kunstvorm in alle lagen van de maatschappij en de toepassing van de UNESCO-idealen van vrede en vriendschap tussen volken; de evolutie van culturen; de uitwisseling van ervaringen en de wederzijdse waardering van onze verschillende esthetische waarden. Doelgroep Leerlingen van groep 7 en 8 van het basisonderwijs (10-12 jaar) Vakken en kerndoelen Curaçao Domein B Muziek Kerndoel 5: De leerling kan een eenvoudig traditioneel, populair en eigentijds repertoire spelen op muziekinstrumenten met of zonder notatie. Tussendoel: De leerling kan de verschillende ritmische danspatronen herkennen en heeft inzicht in de Antilliaanse-, Caraïbische dansen. Leerdoel: De leerling kan de verschillende melodische en/of ritmische patronen in Antilliaanse en/of Caribische dansen uitvoeren. Kerndoel 9: De leerling kan muziek typeren naar geografische ligging en/of culturele herkomst. Tussendoel: De leerling weet dat je kan bewegen op muziek. Leerdoel: De leerling kan op klanken, geluiden en liederen zelfstandig en vrij bewegen. De leerling kan vanuit muziek een eenvoudige choreografie bedenken en uitvoeren in groepsverband. Vakken en kerndoelen Nederland Kunstzinnige oriëntatie Domein C: muziek maken © STICHTING KENNISNET / CMO INTRODUCTIE - II INTERNATIONALE MUZIEKDAG 7 8 9 De leerlingen kunnen liederen uit de eigen cultuur en andere culturen in groepsverband zingen. Ze letten daarbij op zuiverheid en voordracht. De leerlingen kunnen eenvoudige muziek spelen op schoolinstrumenten, met en zonder hulp van notatie. De leerlingen kunnen een muziekstukje bedenken en uitvoeren op basis van een gegeven melodie, ritme of voorzin, verhaal, sfeer of stemming. Kunstzinnige oriëntatie Domein D: muziek beluisteren 10 De leerlingen kunnen bij het luisteren naar muziek het volgende onderscheiden en benoemen: klankeigenschappen (duur, hoogte, kleur en sterkte); vormprincipes (herhaling, contrast en variatie); betekenis (stemming, sfeer) en functie; gebruikte instrumenten en/of stemsoorten. 11 De leerlingen kunnen al luisterend: De muziek typeren naar geografische en/of culturele herkomst; klank, vorm en betekenis van muziek met bewegingen uitbeelden; het verloop van een lied of muziekstuk meelezen met behulp van het notenschrift of een andere grafische notatie. Doelstellingen Leerlingen denken na over de rol van muziek in hun dagelijks leven Leerlingen zien in dat veel hedendaagse muzieksoorten een mengvorm zijn van diverse muziekculturen Leerlingen maken kennis met muziek uit andere culturen Bronnen Evert Bisschop Boele: Niet westerse muziek in de basisvorming, KPC, Den Bosch, 1997 Toon Verbeek: Met de muziek mee, basisboek voor het muziekonderwijs, WoltersNoordhoff, Groningen, 1986 J. van Weerden, N Veldhuijzen, Balans van het muziekonderwijs aan het eind van de basisschool 2, Citogroep, 1997. Als PDF via www.cito.nl/po/ppon/muziek/eind_fr.htm H. Schippers e.a. : One monkey, no show, LOKV, Nederlands Instituut voor Kunsteducatie, Utrecht, 1997. Als PDF via http://www.cultuurnetwerk.nl/cultuurnetwerk/ publicaties/pdf/Onemonkeynoshow.pdf © STICHTING KENNISNET / CMO INTRODUCTIE - III INTERNATIONALE MUZIEKDAG © STICHTING KENNISNET/ CMO WERKBLADEN - 1 INTERNATIONALE MUZIEKDAG Internationale Muziekdag Sinds 1975 is 1 oktober Internationale Muziekdag. Deze dag is ingesteld door UNICEF en het IMC (International Music Council of de Internationale MuziekRaad). De bedoeling van de dag is: bevordering van vrede en vriendschap tussen volken met verschillende culturen door middel van muziek. Bijvoorbeeld door uitwisseling van muzikanten, concerten, festivals en radio en tvprogramma’s. Muziek is een manier om kennis te maken met ander culturen. Als muzikanten uit verschillende landen kennis maken met elkaars muziek nemen ze vaak elementen (bijvoorbeeld instrumenten, stijl, ritme) van elkaar over. Vooral in de popmuziek vindt er vaak een vermenging van stijlen plaats. 1. Maak een lijst met muzieksoorten. 2. Stel een muziek-top-10 samen. Muziek in het dagelijks leven Ook als je er niet om vraagt, hoor je overal om je heen muziek. Bijvoorbeeld thuis, op straat, in winkels, in het openbaar vervoer, in de kerk enz. 3. Maak een lijst van de muziek die je de laatste week hebt gehoord. Zet erbij of je om deze muziek gevraagd, wat voor soort muziek het was en of je deze muziek mooi vond. Gebruik de lijst bij een groepsgesprek over muziek in het dagelijks leven. 4. Muziek brengt mensen samen. Leg uit op welke manieren (hoe en waar) dit allemaal mogelijk is. © STICHTING KENNISNET/ CMO WERKBLADEN - 2 INTERNATIONALE MUZIEKDAG Muziek en taal 1. Iedereen heeft een idee wat muziek is. Omschrijf waar je aan denkt bij het woord muziek. Werk in groepjes en maak een samen een definitie van het begrip muziek. 2. Iedereen heeft er ook een idee van welke geluiden niet als muziek worden ervaren. Geef zoveel mogelijk woorden die geluiden omschrijven die volgens de meeste mensen geen muziek zijn. 3. Noem zoveel mogelijk namen voor (een groep) mensen die muziek maken. 4. Muziek speelt een belangrijke rol in het leven van de mensen. Daarom zijn er veel spreekwoorden over muziek, zingen en muziekinstrumenten. Zoek met behulp van een woordenboek naar zoveel mogelijk van deze spreekwoorden. De oorsprong van de rapmuziek Oorspronkelijk is rapmuziek afkomstig uit West-Afrika. Rondtrekkende beroepsmuzikanten ‘bewaarden’ de liederen van het volk door ze telkens weer ten gehore te brengen. Vroeger waren deze griots in dienst van de hofhouding van de vorst. Ze zongen lofliederen op de vorst en werden daarvoor betaald. Als ze te weinig betaald kregen, dan veranderden de lofliederen in beledigende liederen. Nu zijn ze in dienst van politici of belangrijke zakenmensen. Naast het zingen van lofliederen hebben de griots nog andere functies. Ze bewaren de geschiedenis van het volk door te zingen over de voorvaderen van de vorst en de heldendaden van het volk in het verleden. Ook spelen ze een rol als boodschappers van het nieuws. Hun liederen bestaan uit een vast refrein en een geïmproviseerd gedeelte. In dit laatste gedeelte vinden vaak de lofprijzingen plaats. De begeleiding vindt meestal plaats met snaarinstrumenten (kora), in sommige gebieden worden ook trommels en xylofoons gebruikt. Belangrijk is dat in de muziek een steeds herhaalde melodie voorkomt. © STICHTING KENNISNET/ CMO Muzikant met een kora, een 21-snarige harpluit WERKBLADEN - 3 INTERNATIONALE MUZIEKDAG Rappers van nu Dit vertellen op muziek is wat de rappers van nu ook doen. De rap is uitgevonden door zwarte jongeren in de sloppenwijken van Amerikaanse steden. Het begon met DJ’s die plaatjes draaiden in de Bronx (een ‘zwarte’ wijk in New-York). Ze vonden het ‘scratchen’ uit, de naald van de plaat werd steeds in dezelfde groef geplaatst en door de plaat met de hand te bewegen, ontstond een bepaald ritme. Op dat ritme zongen de DJ’s: bijvoorbeeld dat ze zo swingend en geweldig waren. Op den duur ontstonden er verschillende rapsstijlen, bijvoorbeeld over stoer doen, over de geschiedenis en over Afrika. Kenmerken van het rappen Rap heeft in het algemeen de volgende kenmerken: je praat swingend op muziek, je praat een eind weg en gebruikt veel woorden, je gebruikt rijmwoorden ook binnen in de zin (binnenrijm), je gebruikt woorden die met dezelfde letter beginnen (alliteratie), je gebruikt woorden die ongeveer hetzelfde klinken (assonantie), je praat over dingen die je dagelijks bezighouden (school, verliefdheid, sport, broers en zussen, TV, kleding) 5. Noem de rapkenmerken van onderstaande teksten Tekst 1: Gedeelte van ‘Waarom altijd waarom?’ van Osdorp Posse Waarom, is de vraag van het leven. Ja waarom, en ik kan er niet meer tegen. Want waarom moet een mens toch alles weten. Ja, waarom? Waarom zijn we hier zo rijk, terwijl de rest van de wereld aan honger lijdt. En waarom bestaat er rassenhaat, terwijl iedereen weet dat het nergens opslaat. En waarom hebben mensen altijd ruzie en trekt niemand ooit een keer de juiste conclusie. En waarom wordt de een gezond geboren en de andere als een geestelijk gestoorde? En waarom kappen ze het oerwoud om, terwijl de hele wereld zegt dat is dom. En waarom wordt er altijd gestreden, terwijl iedereen loopt te zeiken om vrede. En waarom is deze wereld zo shit en ben ik toch maar blij dat ik hier zit. Waarom vraag ik toch altijd waarom? Zodat ik elke keer weer op hetzelfde uitkom. © STICHTING KENNISNET/ CMO WERKBLADEN - 4 INTERNATIONALE MUZIEKDAG Tekst 2: fragment van Turbotaal (Osdorp Posse) Turbotaal Wat m'n oor hoort, effe door en door gestoord, zeg het voort, te veel rappers lullen woord voor woord. Teveel onzin zinnen die beginners verzinnen, met breakjes die die fakers vol met kinderdingen zingen. Ze zij onecht, maar ze zeiken wel over onrecht, dat zij geen platen maken, maar hun poging begon slecht. Ga maar lekker verder met je duffe domme bullshit, dan wordt jij m'n doelwit als ik weer in je smoel pit. Met weer een goeie van m'n boeiende vloeiende teksten en nou motiveer de geksten, demotiveer de wackste. 6. Maak zelf een raptekst op een bekende rapmelodie of op een vast ritme. Muziek en sfeer Muziek roept een bepaalde stemming of gevoel op. Soms ga je meezingen of meedansen. Een andere keer geeft muziek een gevoel van saamhorigheid bij een droeve gebeurtenis. Muziek kan op twee manieren naar je toekomen. Je kiest zelf voor bepaalde muziek door een cd op te zetten of door naar een concert te gaan. Of de muziek wordt je opgedrongen; bijvoorbeeld door achtergrondmuziek in een warenhuis of in een winkelcentrum. De bedoeling van die muziek is een gezellige sfeer te maken, waardoor de mensen gemakkelijk overgaan tot kopen. 1. Geef voorbeeld van de volgende functies van muziek: muziek en stemming, muziek als troost, muziek als amusement, muziek en groepsgevoel 2. Luister aandachtig naar de muziek die direct in de klas wordt afgespeeld. Teken en/of schilder de sfeer die deze muziek bij je oproept. 3. Maak een hoes voor een CD van je favoriete artiest/band. 4. Noem muziek of liederen die bij een bepaalde groep mensen horen. Geef ook voorbeelden. Zijn er liedteksten die je uit je hoofd kent? Schrijf deze op. 5. Interview medeleerlingen die op een muziekschool of bij een koor zitten of lid zijn van een muziekgezelschap. © STICHTING KENNISNET/ CMO WERKBLADEN - 5 INTERNATIONALE MUZIEKDAG Muziek en cultuur Net zoals landen of volken hun eigen taal hebben, hebben ze ook hun eigen muziek. Zo worden in Afrika ruim duizend verschillende talen gesproken en zijn er evenzoveel muziekculturen. Je kunt dus moeilijk spreken over dé Afrikaanse muziek. Wel vinden de meeste mensen dat het ritme in de Afrikaanse muziek het meest opvalt. Ook hoor je er vaak een voor- en nazang tussen zanger en koor. In het algemeen kun je spreken van twee soorten muziek: traditionele muziek en popmuziek. Bij traditionele muziek is er geen invloed van andere culturen en worden instrumenten gebruikt die zijn ontwikkeld in het eigen gebied. Bij populaire muziek is er wel invloed van andere muziekculturen; zowel muziekinstrumenten als muziekstijlen worden in de muziek opgenomen. Er ontstaat zo een wisselwerking tussen de diverse culturen. Bijvoorbeeld: allerlei soorten Afrikaanse trommels vergezellen de meer Europese gitaren en blaasinstrumenten. Ook buiten Afrika zie je die vermenging van stijlen en instrumenten. In Brazilië bijvoorbeeld zijn zo hele nieuwe muziekstijlen ontstaan, zoals samba, forro, bossa nova en lambada. Deze nieuwe stijlen beïnvloeden op hun beurt de Afrikaanse en de popmuziek in Noord-Amerika en Europa weer. Andere invloeden op de popmuziek komen uit de countrymuziek, de jazz, de blues, de soul, de gospel en de rap. De laatste vier zijn ontstaan uit Afrikaanse muziek. 1. Luister naar de muziekfragmenten die de docent direct laat afspelen. Uit welk werelddeel komt volgens jou deze muziek? Waar baseer je dat op? © STICHTING KENNISNET/ CMO WERKBLADEN - 6 INTERNATIONALE MUZIEKDAG © STICHTING KENNISNET/ CMO HANDLEIDING - 1 INTERNATIONALE MUZIEKDAG Internationale muziekdag Het eerste werkblad is een introductie over het hoe en waarom van de Internationale Muziekdag en de rol van muziek in het dagelijks leven. 1. Laat de leerlingen deze opdracht in groepjes maken. Wijs bijvoorbeeld op de indeling in een muziekbibliotheek of in een cd-winkel. Een aantal muzieksoorten zijn: klassieke muziek, wereldmuziek, koormuziek, opera, pop, blues, rhytm and blues, jazz, country, cajun, folk, soul, rock-‘n-roll, disco, punk, new wave, hiphop, rap, house, gabber, techno, trance, heavy metal, ska, reggae. 2. Laat ook deze opdracht in groepjes maken. Daarna presenteert ieder groepje zijn top 10. 3. Dit is een individuele opdracht. De uitgangspunten dienen als startpunt voor een groepsgesprek. Enkele mogelijke vragen daarbij zijn: Wanneer luister je naar muziek? Zing je zelf ooit spontaan? Maak je zelf ooit muziek? Alleen of in een groep? Welke muziek hoor je het liefst? Kun je zeggen waarom? Bij welke gebeurtenissen/feesten hoort speciale muziek? Kijk je naar muziekprogramma’s op tv? Naar welke? Speelt muziek een belangrijke rol in je leven? 4. Enkele mogelijke antwoorden: samen muziek maken, een popfestival of een concert bezoeken, praten over muziek, samen naar muziek luisteren. Muziek en taal Er is veel instrumentele muziek, maar toch speelt taal in vele muziekstukken een belangrijke rol. Een muzieksoort als rap kan zelfs niet zonder taal. 1. Enkele definities zijn: a. Encarta: aaneenschakeling van door de menselijke stem en/of muziekinstrumenten voortgebrachte klanken, als uiting van kunst, voor het genot van de toehoorders, om op te dansen e.d. b. Frances Beby in ‘De Muziek van Afrika’’: voor veel westerlingen is muziek in de eerste plaats de kunst van het combineren van geluiden op een wijze die aangenaam is voor het gehoor. (..) De Afrikaanse musicus is er namelijk niet op uit klanken te combineren op een manier die aangenaam is voor het gehoor. Hij probeert door middel van klanken uitdrukking te geven aan het leven in zijn diverse vormen. c. William Mann in ‘Jame’s Galways Music in Time’: Als algemene definitie kunnen we stellen dat muziek een uitdrukking is van lichaamsbeweging, dat elk thema en elke muzikale ‘zin’ een weerspiegeling vormt van een of ander gebaar, en dat hetgeen de componist bedenkt, een lichamelijk uitgangspunt heeft. (…) We hebben gezien dat de mens oorspronkelijk muziek heeft uitgevonden om op te peppen, zijn droefheid te uiten, anderen te waarschuwen voor gevaar en de hogere machten te verzoenen. d. Van Dale: 1 de kunst van het op esthetische wijze voortbrengen van klank, melodie, harmonie en ritme => toonkunst, 2 voortbrengselen van het componeren, 3 met muzikale tekens beschreven of bedrukt papier => bladmuziek 2. Enkele voorbeelden: geluiden in de natuur, allerlei vormen van geluidsoverlast. 3. Laat de leerlingen in groepjes werken. Bepreek daarna klassikaal de definities van de groepen. Enkele namen voor een (groep)muzikanten: koor, orkest, band, ensemble, harmonie, fanfare, popgroep, kamerorkest, straatmuzikanten, troubadours, zanger, pianist,violist, etc, drumband, dweilorkest, operagezelschap. © STICHTING KENNISNET/ CMO HANDLEIDING - 2 INTERNATIONALE MUZIEKDAG 4. De meest bekende ‘muziekspreekwoorden’ zijn: Altijd dezelfde deun zingen: steeds weer hetzelfde herhalen. Een toontje lager zingen: zich matigen. Een ander liedje laten zingen: van gedachte doen veranderen. Het hoogste lied zingen: baas zijn. De grote trom roeren: op opvallende wijze bekend maken. Met de stille trom vertrekken: er stilletjes vandoor gaan. Er naar kunnen fluiten: het niet krijgen. Een fluitje van een cent: iets doodeenvoudigs. Daar zit muziek in: daar is geld mee te verdienen. Dat is een lied zonder eind: dat is een langdurige en vervelende geschiedenis. Dat is het einde van het lied: daar is het mee afgelopen. Het is weer het oude liedje (deuntje): het is altijd weer hetzelfde. Het was weer het oude lied: het was weer dezelfde vervelende geschiedenis. 5. In deze teksten komen vooral allerlei rijmkenmerken naar voren. 6. Voorbereiding: Leen een cd bij de bibliotheek met Nederlandstalige rapmuziek (bijvoorbeeld van Osdorp Posse). Luister van tevoren naar de teksten. Niet alle teksten zijn geschikt voor jongeren van 10 tot 12 jaar. Zorg voor een goede geluidsinstallatie; de vaak snel gezongen teksten zijn anders moeilijk te verstaan. Laat de leerlingen op de muziek een nieuwe tekst maken. Of zorg voor de opname van een vast ritme en laat hier de tekst bij maken. Muziek en sfeer Dit werkblad gaat over de sfeer die muziek kan oproepen en over muziekvoorkeuren. 2. 3. 4. 5. 1. Muziek en stemming: Muziek maakt je vrolijk of sentimenteel. Bijvoorbeeld bij een feest of concert. Muziek en troost: mensen delen gezamenlijk hun droevige gevoelens bij het luisteren naar bepaalde muziek. Bijvoorbeeld bij een herdenkingsdag of bij een begrafenis. Muziek en amusement: mensen luisteren naar populaire muziek om zich te amuseren. Muziek en groepsgevoel: mensen die van een bepaalde muziekstijl houden komen bij elkaar om naar die muziek te luisteren. Vaak kleden ze zich in een stijl die bij die muziek past. Ook door samen muziek te maken krijg je een groepsgevoel. Dit is een individuele opdracht. Gebruik bij voorkeur instrumentale muziek, bijvoorbeeld; ‘Schilderijententoonstelling’ van Moessorgsky. Uitvoerige lessuggesties hierover staan op: www.cybercomm.nl/~grsmurf/lesidee.htm Dit is een individuele opdracht. Muziek die bij een bepaalde groep hoort: volkslied, clublied, marsmuziek, religieuze liederen, strijdlied, protestlied. Mogelijke vragen: welk instrument bespeel je?, hoe vaak heb je les per week?, moet thuis veel repeteren?, wat vind je leuk aan het samen muziek te maken?, heb je ook optredens? © STICHTING KENNISNET/ CMO HANDLEIDING - 3 INTERNATIONALE MUZIEKDAG Muziek en cultuur Muziek is vaak cultuurgebonden (denk aan jodelmuziek), maar slaat ook vaak een brug tussen culturen. Onder popmusici is het bijvoorbeeld een tijdlang populair geweest om invloeden uit niet-westerse culturen in hun eigen muziek te verweven (Ry Cooder is daar een goed voorbeeld van). Muziek is, naast het eten, van andere culturen vaak het element dat het meest gewaardeerd wordt. Youssou N’Dour doet meer voor de beeldvorming over Afrika en de Buena Vista Social Club voor de beeldvorming over Cuba dan wat dan ook. 1. Voorbereiding: Zorg voor een aantal een aantal cd’s met wereldmuziek. Zoek informatie over de muziek. Vaak zit bij de cd al informatie bijgesloten. Zoek anders op internet, bijvoorbeeld bij www.cdnow.com. Links International Music Council, samen met UNICEF de initiatiefnemers van de Internationale muziekdag. http://www.unesco.org/imc/homeframe.html Essentials of music; internetencyclopedie over klassieke muziek met geluidsfragmenten. http://www.essentialsofmusic.com/ Worldwide Internet Music resources, van William and Gayle Cook Music Library Indiana University School of Music. Zeer uitgebreide verzameling links over alle facetten van de muziek. http://www.music.indiana.edu/music_resources/ Lessuggesties bij 'de schilderijententoonstelling'. Kinderen op een speelse manier naar klassieke muziek laten luisteren. http://www.cybercomm.nl/~grsmurf/lesidee.htm Wereldmuziek Agenda - Actuele informatie over concerten, festivals, danceparty's, cd's en workshops. http://www.wereldmuziek.nl/ © STICHTING KENNISNET/ CMO HANDLEIDING - 4
