brochure Plato.indd - Universiteit Leiden

PLATO, Universiteit Leiden
Pieter de la Court gebouw
Wassenaarseweg 52
2333 AK Leiden
T 071 527 3418
E [email protected]
Competentieverwerving middels erfgoededucatie
Universiteit Leiden. Universiteit om te ontdekken.
Introductie
Kastelen, musea, monumenten, stadsgezichten, parken, industriële
complexen, landschappen. Onze omgeving bevat een grote variëteit aan
elementen die we in één woord kunnen samenvatten als erfgoed. Van dat
erfgoed kunnen we genieten, we kunnen het bestuderen en we kunnen het
gebruiken om onszelf in brede zin te ontwikkelen.
Met deze brochure willen we u van harte uitnodigen voor een eendaagse
training ‘Competentieverwerving middels erfgoededucatie’ door
medewerkers van PLATO van de Universiteit Leiden. De training maakt
onderdeel uit van het project Aqueduct: Acquiring Key Competences Through
Heritage Education, een door de Europese Unie gesubsidieerd project
waarin PLATO samenwerkt met drie andere Europese universiteiten/
lerarenopleidingen en vijf erfgoedaanbieders.
Volgens de Europese Commissie is het ontwikkelen van competenties bij
jongeren belangrijk voor henzelf en voor de ontwikkeling van Europa.
Erfgoed kan daarbij een belangrijke rol spelen. Ook de ‘Europese agenda voor cultuur in een globaliserende
wereld’ onderkent het potentieel dat cultuur biedt als concrete input/instrument voor een leven lang leren.
In Aqueduct ontwikkelden PLATO en haar projectpartners een visie op
competentieverwerving middels erfgoededucatie. Erfgoededucatie kan motiveren,
innovatief en cultuuroverschrijdend zijn, banden tussen de school en de maatschappij
versterken en een rol spelen in het verwerven van de competenties, die centraal
staan in Aqueduct: leren leren, sociale competenties, gevoel voor initiatief en
ondernemerschap, culturele bewustwording en expressie.
In Aqueduct kijken de partners niet alleen naar erfgoededucatie op zich, maar vooral
ook naar het verwerven van competenties via erfgoededucatie. Erfgoededucatie
biedt, naast het bewaren van - en kijken naar - sporen uit het verleden, kinderen
mogelijkheden om zich voor te bereiden op leven in de 21e eeuw. Erfgoededucatie
is meer dan historische feiten leren of die kennis verwerven die wij als volwassenen
hebben. Erfgoed geeft een rijkdom aan mogelijkheden om juist ook die overstijgende
competenties te verwerven zoals leren om creatief, innovatief en ondernemend te zijn.
1
Aqueduct: een benadering van competentieleren in een erfgoedcontext
Competentiegericht leren vraagt om een andere aanpak van onderwijs
dan de traditionele manieren van leren. De nadruk ligt minder op
kennisoverdracht. In competentiegericht leren wordt gebruik gemaakt van
rijke leeromgevingen. Leeromgevingen die leerlingen de mogelijkheid bieden
op een actieve, betekenisvolle manier te leren in situaties die motiverend
zijn, die leerlingen een veelheid van informatie en ervaringen bieden en
waarin leerlingen zien dat ze vooruitgang boeken in hun leerproces.
Erfgoed biedt uitstekende mogelijkheden om leerlingen in dergelijke leeromgevingen
te brengen. Het erfgoed zelf vormt de rijke omgeving waarin het leerproces zich
kan voltrekken. Wij voegen daar de in het Aqueduct-project ontwikkelde ideeën
aan toe over hoe die omgeving benut kan worden om de genoemde competenties te
ontwikkelen. We propageren vormen van actief leren, het gebruik van verhalen, van
mogelijkheden voor kinderen om zich met personen en situaties te identificeren, om
gesprekken te voeren, om samen te werken en te werken aan concrete resultaten.
Er zijn binnen de Aqueduct-aanpak meer wegen die naar Rome leiden. Afhankelijk
van leerdoelen, leer- en onderwijsstijlen van zowel leerlingen, leraren als (educatief)
medewerkers van erfgoedinstellingen, kan gekozen worden voor benaderingen
die kunnen worden omschreven als
projectonderwijs, probleemgestuurd leren,
actieleren en de storyline-benadering. Binnen elk van die benaderingen
werken we systematisch aan competentieontwikkeling. Omdat PLATO de
storyline-benadering één van de meest omvattende benaderingen vindt,
zal in de training een voorbeeld gebruikt worden dat op deze benadering
gebaseerd is. Een beknopte uitwerking van het voorbeeld waarmee we aan de
slag gaan volgt op de volgende pagina’s.
2
Aan de slag met een voorbeeld
In de training gebruiken we fragmenten uit de novelle “De Voetnoot” van F.B. Hotz. Het
verhaal speelt zich af in Leiden en omgeving en gaat over een treinongeval in het jaar 1926.
Het verhaal geeft ons een kijkje in het leven in die tijd en
biedt aangrijpingspunten voor beschouwing daarvan vanuit
verschillende invalshoeken, maar ook voor het leren van
competenties, zoals leren leren en culturele bewustwording en
expressie binnen een erfgoedcontext.
We lezen over het treinongeval, maar ook over de passagiers en
hun leven. We volgen een gang langs instanties en organen op
zoek naar recht en meer dan dat, naar schadevergoeding.
Onder de passagiers bevindt zich een tante van de schrijver, maar ook een indertijd
beroemd acteursechtpaar: Greta en David Lobo-Braakensiek. David Lobo overlijdt
onmiddellijk, zijn vrouw Greta enige tijd later als gevolg van het ongeval.
Aan de hand van een aantal sleutelvragen doen we naar aanleiding van het
verhaal in groepen onderzoek. We maken daarbij gebruik van wat elk van ons
weet en kan, gebruiken andere bronnen en bouwen zo onze competenties uit.
De sleutelvragen zullen nieuwe vragen oproepen en zo een katalysator voor
leren vormen. We leren de achtergrond van het verhaal van Hotz kennen, doen
onderzoek vanuit de verschillende perspectieven en leggen verbanden tussen
vroeger en nu.
Aan het eind van de middag delen we onze vondsten met elkaar en zal blijken dat de antwoorden op de vragen
een rijk geheel vormen, dat meer is dan de som der delen.
Op die manier beleven we al doende de mogelijkheden van competentiegericht erfgoedonderwijs
3
Andere voorbeelden van competentiegerichte erfgoededucatie
“Overleven in de winter in de abdij van St. Jean d’Angély in de negende eeuw”
Op bezoek in de Abbaye Royale de St. Jean d’Angély wordt het overleven in deze
abdij in de winter in de negende eeuw met de leerlingen besproken. Gezamenlijk
wordt een mogelijke oplossing/benadering bedacht en een actieplan opgesteld. De
leerlingen worden geholpen met het bepalen en verdelen van de taken. Het plan
wordt vervolgens omgezet in actie (daadwerkelijk ‘overleven’ in een klooster). Na
afloop wordt gereflecteerd op de ervaring en het proces en worden de leerresultaten
expliciet gemaakt door te kijken naar hoe een volgende keer gehandeld zou worden.
“Een middeleeuwse markt organiseren”
Presenteer het thema ‘Middeleeuwse markten’ aan de hand van een verhaal over een
middeleeuwse markt. Formuleer sleutelvragen, uitdagende vragen waarop meerdere
antwoorden mogelijk zijn. Bepaal welke rollen en taken er te onderscheiden zijn en
verdeel ze. Formuleer samen met de leerlingen collectieve en individuele doelen.
Maak bronnen beschikbaar (experts, boeken, objecten, enz.). Laat het verhaal zich
ontwikkelen aan de hand van verschillende incidenten. Coach de leerlingen bij het
organiseren van de markt en organiseer externe erkenning door het uitnodigen van
bv. geraadpleegde experts, ouders en buurtbewoners.
Niet iedereen heeft natuurlijk een grote abdij in de buurt of zeeën van tijd
beschikbaar voor een groots project in een authentieke context. Daarom gebruiken
we in onze training een onderwerp waarmee we willen aantonen dat erfgoed overal beschikbaar is en benut kan
worden voor competentiegericht leren.
4
Programma training
13 mei 2011
09.30 uur
Welkom en koffie
10.00 uur Kennismakingsronde
10.15 uur
Introductie van het project Aqueduct (Ingrid Gussen)
10.30 uur
Erfgoededucatie en een leven lang leren (Jaap van Lakerveld)
11.00 uur
Koffie
11.15 uur
Introductie op de opdracht en de novelle van “De voetnoot” van F.B. Hotz
11.45 uur
Praktisch aan de slag met competentiegerichte erfgoededucatie
12.15 uur
Lunch
13.00 uur
Lokatiebezoek
14.00 uur
Aan de slag met de storyline aan de hand van fragmenten uit de novelle van F.B. Hotz
15.30 uur
Uitwisselen ervaringen en ruimte voor inhoudelijke vragen
16.15 uur
Vragenronde, evaluatie en perspectief
17.00 uur
Afsluiting
5
Aqueduct: het project
In maart 2009 dienden het Europees Centrum van Landcommanderij Alden Biesen (BE) en haar Europese
partners het project Aqueduct in bij de Europese Commissie onder de actie ‘Comenius Multilaterale Projecten’,
een onderdeel van het programma Een Leven Lang Leren (LLP). Aqueduct is een tweejarig project dat van start
ging in november 2009. De opbrengsten van Aqueduct zullen zijn: een beschrijving van ‘good practices’ en pilotprojecten van de betrokken partners op het gebied van competentiegericht onderwijs in een erfgoed context,
didactisch materiaal en trainingen voor (educatief) medewerkers in de erfgoedsector en docenten en studenten
van lerarenopleidingen en leerkrachten in basis- en voortgezet onderwijs.
Partners in Aqueduct zijn:
• Landcommanderij Alden Biesen (coördinator) (BE)
• Katholieke Hogeschool Leuven (BE)
• Fundatia Transilvania Trust, Cluj (RO)
• Universitatea Babes-Bolyai, Cluj (RO)
• Istituto Beni Artistici Culturali e Naturali Emilia-Romagna, Bologna (IT)
• Małopolski Instytut Kultury (MIK), Krakow (PL)
• Centre de Culture Européenne, St. Jean d’Angély (FR)
• Pädagogische Hochschule Steiermark, Graz (AT)
• Platform Opleiding, Onderwijs en Organisatie (PLATO), Universiteit Leiden (NL)
6
Aanmelden voor de training
U kunt zich voor de training aanmelden via de website van PLATO:
http://www.fsw.leidenuniv.nl/plato/
Voor meer informatie kunt u contact opnemen met:
Ingrid Gussen
PLATO, Universiteit Leiden
Pieter de la Court gebouw
Wassenaarseweg 52
2333 AK Leiden
E [email protected]
T 071 527 3361 / 3418
W www.fsw.leidenuniv.nl/plato/
Dit project wordt gefinancierd met de steun van de Europese
Commissie. De verantwoordelijkheid voor deze publicatie
(mededeling) ligt uitsluitend bij de auteur; de Commissie
kan niet aansprakelijk worden gesteld voor het gebruik van
de informatie die erin is vervat.
7
8
PLATO, Universiteit Leiden
Pieter de la Court gebouw
Wassenaarseweg 52
2333 AK Leiden
T 071 527 3418
E [email protected]
Competentieverwerving middels erfgoededucatie
Universiteit Leiden. Universiteit om te ontdekken.