leiderdorps programma Week Archeologie

WEEK VAN DE ARCHEOLOGIE IN LEIDERDORP EN KATWIJK
12 TOT EN MET 20 SEPTEMBER 2009
PROGRAMMA LEIDERDORP
ZATERDAG 12 SEPTEMBER 2009
Samsomveld, entree Essenlaantje
Hoogmadeseweg tegenover Ranzijn, Leiderdorp
Zaterdag 12 september: 12 uur

Onthulling kunstwerk, geïnspireerd op vroegmiddeleeuws Leithon van Nico Parlevliet

Ook onthulling van een tweede kunstwerk van Nico Parlevliet ter gelegenheid van het
Limesjaar naast Achthovenerweg 28
Start van de Week van de Archeologie in Leiderdorp en tevens van Open Monumentendag
Feestelijke en passende onthulling van het kunstwerk op het Samsomveld om 12 uur door de
burgemeester van Leiderdorp, de heer Zonnevylle. Onder het Samsomveld en omgeving ligt het
vroegmiddeleeuwse Leiderdorp, zo blijkt uit de archeologische proefopgravingen in de afgelopen
jaren. Het was een nederzetting met boerderijen, werkplaatsen en een haventje. Het kunstwerk van
beeldend kunstenaar Nico Parlevliet verwijst naar dit levendige verleden. De opening van de Week
van de Archeologie wordt afgesloten met de onthulling van het tweede kunstwerk. Dit staat aan de
Oude Rijn. Het is geïnspireerd op de Limes, de rijksgrens van het Romeinse Rijk, die hier liep.
Dorpskerk en kerkhof
Hoofdstraat 19, Leiderdorp
Zaterdag 12 september: 12.00 – 17.00 uur

Grafsteen wrijven

16-16.30 uur: blokfluit-ensemble Praetorius
Grafsteen wrijven
In Engeland is ‘gravestone rubbing’ ofwel grafsteen wrijven heel populair. Je maakt een afdruk van
een grafsteen met een afbeelding of tekst door er een stuk papier op te leggen en dan met was, krijt of
grafiet over het papier te wrijven, zodat hierop een afdruk verschijnt. Net zoals je de afbeelding op een
munt overbrengt op papier door dit op de munt te leggen en dan met potlood op het papier te krassen.
Zowel in de Dorpskerk als op het Kerkhof zijn grafstenen met mooie details, zoals afbeeldingen,
huismerken, cijfers en inscripties te vinden. Breng een stukje in kaart. In de kerk kunt u materiaal
(papier en speciaal krijt) hiervoor halen. Een kleine vergoeding voor de kosten wordt op prijs gesteld.
Blokfluit-ensemble Praetorius
Blokfluitensemble Praetorius Leiden is een muziekgezelschap dat bestaat uit 30 zeer ervaren
blokfluitisten onder leiding van dirigent Norbert Kunst (specialisatie historische fagotten). De leden van
het ensemble spelen vrijwel alle typen blokfluit van "Gar-klein-Flötlein" tot sub-contrabasblokfluit. Het
ensemble is dan ook op te vatten als een compleet blokfluit(kamer)orkest, maar kan ook klinken als
een kerkorgel! Een feest om te beluisteren in de prachtige ruimte van de Dorpskerk.
Gereformeerde kerk
Hoofdstraat 73, Leiderdorp
Zaterdag 12 september: 12.00 – 17.00 uur

Rondleidingen in het kerkgebouw

Orgelspel op het orgel uit 1901 van orgelfabriek J. van Gelder. De neorenaissance orgelkas is
mogelijk ontworpen door de Leidse architect H.J. Jesse.
NB: gepaste kleding gewenst
Sparmuseum
Hoofdstraat 164, Leiderdorp
Zaterdag 12 september: 10.00 – 17.00 uur

Expositie over verschillende soorten kaarten, van historische schoolkaarten tot distributie- en
bonkaarten.
1
Historische schoolplaten en andere kaarten in het Sparmuseum
In het geheugen van velen liggen de schoolplaten van Isings opgeslagen. Grote, de fantasie
prikkelende afbeeldingen, die historische gebeurtenissen zoals de hunebedbouwers, de Noormannen
voor Dorestad of Leiden’s Ontzet op de kaart zetten : hét thema van Open Monumentendag. Het
Sparmuseum toont een aantal fraaie voorbeelden, onder meer uit de collectie van de
Kastanjelaanschool. Er zijn ook andere kaarten te zien, zoals distributiekaarten uit de oorlog,
bonnenboekjes et cetera.
Sociaal Cultureel Centrum Sterrentuin
Van Diepeningenlaan 110, Leiderdorp
Zaterdag 13 september: 10.30 – 12.30 uur

Leiderdorps Museum: tentoonstellingen ‘Weet waar je woont’ en ‘Hoofd Boven Water.
Waterbeheer in Leiderdorp, van vroeger tot nu’

Atrium (bij het Leiderdorps Museum); kleine tentoonstelling over het vroegmiddeleeuwse
Leiderdorp (samenstelling Claudia Thunnissen)

Bibliotheek: leestafel over archeologie
Leiderdorps Museum: de expositie Weet Waar Je Woont
‘Weet Waar Je Woont’ voert de bezoeker langs de (cultuur)geschiedenis van Leiderdorp met allerlei
objecten van bodemvondsten tot het winkelinterieur van de bekende en geliefde Roel Marbus.
Leiderdorps Museum: de expositie Het Hoofd Boven Water. Waterbeheer in Leiderdorp, vroeger en nu
Deze expositie gaat over de Leiderdorpse polders en hun molens. Een prachtig landelijk gebied vol
sloten en dijken, dat tot stand is gekomen door eeuwenlang hardnekkig te ontginnen, water af te
voeren en zelfs de Zijl en de Does te graven. Ook komen allerlei aspecten van watertransport aan de
orde, van jaagpad tot warmoezierschuit.
Atrium: de expositie Leiderdorp in de Vroege Middeleeuwen (circa 550-900 na Christus)
Deze beknopte expositie vertelt over het vroegmiddeleeuwse Leithon, over de boeren en
ambachtslieden die er woonden, en over wat ze deden. Er zijn allerlei voorwerpen te zien, van
Romeinse daktegels waarmee de beschoeiing van haven werd versterkt tot fraaie kammen van
geweihoorn. Ze zijn afkomstig van opgravingen.
Bibliotheek: leestafel archeologie
De bibliotheek stelt ter gelegenheid van de Week van de Archeologie een leestafel (ofwel twee
leesrekken) samen met allerlei boeken uit de collectie over archeologie. Zo kun je als bezoeker nog
eens op ideeën worden gebracht.
ZONDAG 13 SEPTEMBER 2009
Sociaal Cultureel Centrum Sterrentuin
Van Diepeningenlaan 110, Leiderdorp
Zondag 13 september: 12.00 – 17.00 uur

Theater Toverlei: vertoning ‘Leiderdorp in lagen’, een spannende ‘rolprent’, waarin een aantal
markante locaties in Leiderdorp via historische kaarten in lagen tot leven komt (samenstelling
Bram Wolf; m.m.v. Hans Endhoven)

Leiderdorps Museum: tentoonstellingen ‘Weet waar je woont’ en ‘Hoofd Boven Water.
Waterbeheer in Leiderdorp, van vroeger tot nu’

Atrium (bij het Leiderdorps Museum); kleine tentoonstelling over het vroegmiddeleeuwse
Leiderdorp (samenstelling Claudia Thunnissen)
In Theater Toverlei: vertoning van ‘Leiderdorp in Lagen’
Leiderdorp in lagen is een spannende ‘rolprent’ waarin, via historische kaarten, luchtfoto’s en
afbeeldingen gekoppeld aan de huidige situatie, een aantal markante Leiderdorpse locaties tot leven
komen. Zo krijg je meer ruimtelijk inzicht in bijvoorbeeld de relatie tussen klooster Engelendaal en het
klooster Roomburg of hoe kasteel Ter Does in het landschap lag.
2
Brasserie Park
Van Diepeningenlaan 2, Leiderdorp
Zondag 13 september: 12.00 – 17.00 uur (horeca vanaf 9 uur)

Rondleidingen in voormalige boerderij

In de Herenkamer vertoning films ‘Leiderdorpse bouwkunst, uit klei gevormd’ (Claudia
Thunnissen), ‘Opgravingen vroegmiddeleeuws Leiderdorp’ (Jos Gerrese) en videoregistratie
‘Romeins en vroegmiddeleeuws evenement op het Samsomveld’ (Anneke ten Dam)
Film ‘Uit klei gevormd; Leiderdorpse bouwkunst’
Deze film roept een beeld op van de Leiderdorpse bouwkunst van de IJzertijd tot in de 17de eeuw.
Onderwerpen: Hoe woonden de mensen in de IJzertijd in de Achthovener- en Munnikkenpolder. Hoe
zagen de huizen eruit in het vroegmiddeleeuwse Leiderdorp bij de Hoogmadeseweg. Een kijkje bij
kasteel ter Does. De laatmiddeleeuwse boerderij Den Boomgaerd van binnen en buiten. De
wederopbouw begin 17de eeuw na Leidens Ontzet, van Dorpskerk tot woningen. Een film van Claudia
Thunnissen (camera Will van Gessel, montage Els v.d. Dries).
Video-opname van archeologische opgravingen van het vroegmiddeleeuwse Leiderdorp
Deze film is een registratie van enkele proefopgravingen bij de Hoogmadeseweg (Samsomveld,
tennispark De Munnik) in 2003-2004. je krijgt inzicht in de werkwijze van de archeologen en ziet een
aantal objecten die zijn gevonden. Een film van Jos Geresse.
Video-opname van een Romeins en vroegmiddeleeuws evenement op het Samsomveld, 2009
Deze video van Anneke ten Dam laat een aantal Romeinse en vroegmiddeleeuwse re-enactors in
actie zien. Zoals Romeinse arts die uitlegt hoe je een been amputeert, of een vechtscène tussen een
bewoner van het vroegmiddeleeuwse Leiderdorp en een stelletje roofzuchtige Vikingen.
Café-restaurant De Hollandsche Tuyn
Hoofdstraat 24, Leiderdorp
Zondag 13 september: 12.00 – 17.00 uur

Serie lezingen ‘Kaarten met Spanjaarden in Leiderdorp tijdens het Beleg 1573-1574’ (duur 20
min.) door Arjaan Wit. Over de schansen van Leiderdorp en verhalen eromheen.

Je kunt bij de Hollandsche Tuyn spelen met een speciaal kwartetspel met historische
Leiderdorpse onderwerpen. Voor de winnaars is er een prijs.

15.00-18.00 uur: optreden van ‘Music2Play’, de band van Annemiek de Groot
Lezing Arjaan Wit ‘Kaarten met Spanjaarden in Leiderdorp tijdens het Beleg 1573-1574’
De Hollandsche Tuyn is gevestigd in het stalgedeelte van de oorspronkelijke herberg op hoekhuis
Bruggestraat 1. Dat pand was waarschijnlijk een van de eerste huizen die na Leidens Ontzet in 1574
weer werd opgetrokken. De Kerkwijk was tijdens het Beleg van Leiden door de Spaanse
legeraanvoerder Valdez namelijk omgebouwd tot schans om van daaruit de stad te belagen. Netjes
ging hij niet om met de bestaande gebouwen. Zo gebruikte hij de Dorpskerk als paardenstal. Op de
vlucht voor de Watergeuzen lieten de Spanjaarden in een andere Leiderdorpse schans een setje
Spaanse speelkaarten achter. Dit kaartspel is één van de onderwerpen in de lezing van Arjaan Wit.
Kwartetspel
U kunt spelen met een prachtig (en groot) kwartetspel met afbeeldingen van een aantal historische
Leiderdorpse onderwerpen, zoals steenbakkerijen, boerderijen, kastelen en bruggen (samengesteld
door Bram Wolf).
Café Doesbrug
Jaagpad 41, Leiderdorp
Zondag 13 september: 12.00 – 17.00 uur

Serie lezingen over de ‘Dingboeken’ van het Leiderdorpse Regthuis (duur ca 20 min.) door
Edward Sodderland. Over het wel en wee van het Leiderdorps recht in de 17 de en 18de eeuw.

Afgewisseld met vrolijke én weemoedige Ierse volksmuziek door het ensemble Grieshog,
m.m.v. Marjolein Hennes, de juiste muziek voor een kroeg.
3
Lezing Edward Sodderland: Dingboeken zetten het Regthuis in Leiderdorp weer op de kaart
De ambachtsheerlijkheid Leiderdorp werd van oudsher bestuurd vanuit het Regthuis. Het Geregt
bestond uit een schout, zeven schepenen, een secretaris, een gerechtsbode en twee
ambachtsbewaarders. Ze kwamen met enige regelmaat bij elkaar om recht te spreken en bestuurlijke
zaken af te handelen waarvan verslag werd gedaan in de dingboeken (notulen van rechtsprocessen).
Deze boeken zijn bewaard gebleven vanaf 1585 en onthullen ons veel over rechtspraak en bestuur in
Leiderdorp. Ze geven daarmee een inkijk op bijna drie eeuwen dorpsleven.
MAANDAG 14 SEPTEMBER 2009
Sociaal Cultureel Centrum Sterrentuin
Van Diepeningenlaan 110, Leiderdorp
Maandag 14 september: 13.30 – 17.00 uur

Atrium (bij het Leiderdorps Museum); kleine tentoonstelling over het vroegmiddeleeuwse
Leiderdorp (samenstelling Claudia Thunnissen)

Bibliotheek: leestafel over archeologie
15 – 17.00 uur Zwaarden beschilderen en Romeinse schilden verven.
Kinderactiviteit. Met aanwijzingen van een echte archeoloog. Op de 1ste verdieping bij Sociaal
Cultureel Werk, in de creacorner. Aanmelden bij de bibliotheek en/of Sociaal Cultureel Werk.
Activiteit gratis, materiaalkosten per schild of zwaard inclusief verf € 4,-.
DINSDAG 15 SEPTEMBER 2009
Sociaal Cultureel Centrum Sterrentuin
Van Diepeningenlaan 110, Leiderdorp
Dinsdag 15 september: 13.30 – 17.00 uur

Atrium (bij het Leiderdorps Museum); kleine tentoonstelling over het vroegmiddeleeuwse
Leiderdorp (samenstelling Claudia Thunnissen)

Bibliotheek: leestafel over archeologie
WOENSDAG 16 SEPTEMBER 2009
Gemeentehuis Katwijk, Koningin Julianalaan 3, Katwijk
Samsomveld, entree Essenlaantje
Hoogmadeseweg tegenover Ranzijn, Leiderdorp
Woensdag 16 september: 11.00-16.00 uur

Prehistorisch evenement. Verschillende activiteiten voor kinderen (volwassenen mogen ook
meedoen): Hoe ging dat allemaal in de prehistorie? Samen bouwen aan een prehistorische
hut. Hoe maak je vuur zonder lucifers of een aansteker? En als het vuurtje brandt, kun je de
heerlijkste prehistorische gerechten maken. Probeer eens om gereedschap van vuursteen te
maken. Percussieworkshop: spelen op muziekinstrumenten uit een ver verleden.
Evenement ‘Doe mee in de prehistorie’
Bij het hutten bouwen kunnen maximaal 15 kinderen per keer - gedurende een half uur - meedoen.
Je kunt steeds bij een andere activiteit aanschuiven.
Kosten: gratis.
4
Sociaal Cultureel Centrum Sterrentuin
Van Diepeningenlaan 110, Leiderdorp
Woensdag 16 september: 13.30 – 17.00 uur

Leiderdorps Museum: tentoonstellingen ‘Weet waar je woont’ en ‘Hoofd Boven Water.
Waterbeheer in Leiderdorp, van vroeger tot nu’

Atrium (bij het Leiderdorps Museum); kleine tentoonstelling over het vroegmiddeleeuwse
Leiderdorp (samenstelling Claudia Thunnissen)

Bibliotheek: leestafel over archeologie
aanvang 14 uur: Kindertheater ‘Vrienden in Rome’ in theater Toverlei
Ewald, een jonge Bataaf, woont vlak bij de grens, de Limes. Ewald komt als slaaf in Rome terecht,
waar hij hard moet werken in een steengroeve. Hij sluit vriendschap met de Romeinse Androcles.
Samen weten ze te ontsnappen, maar dat is nog maar het begin van hun avonturen! Een verhaal over
vriendschap door alle tijden, voor kinderen van acht tot twaalf jaar. (organisatie Bibliotheek en Sociaal
Cultureel Werk) Toegang: gratis
14.00-17.00 uur: Romeinenbus
Voor de Sterrentuin staat een speciale Romeinenbus. Deze is ingericht met een tentoonstelling van
het Erfgoedhuis Zuid-Holland. Bezoekers komen in de bus alles te weten over de Limes, de sporen
die de Romeinen in Zuid-Holland achterlieten en hoe die nu door archeologen gevonden worden.
Toegang gratis
DONDERDAG 17 SEPTEMBER 2009
Sociaal Cultureel Centrum Sterrentuin
Van Diepeningenlaan 110, Leiderdorp
Donderdag 17 september:10.30-12.30 en 13.30 – 17.00 uur

Atrium (bij het Leiderdorps Museum); kleine tentoonstelling over het vroegmiddeleeuwse
Leiderdorp (samenstelling Claudia Thunnissen)

Bibliotheek: leestafel over archeologie
19.30 -22 uur: Schilderworkshop: ‘De Diepte In’
Onder begeleiding van beeldend kunstenaar/geologe Diana Lepelaar en een archeologe Anna Bos.
Bij een archeologische proefsleuf wordt een stuk van een wand afgestoken, zodat je in de doorsnede
allerlei kleursporen ziet. Daarbij gaat het om wat er in de grond zit en welke bodemlagen er zijn. Net
zoals bij geologische dieptekaarten. In deze workshop vormen grondlagen en aardtinten het
uitgangspunt voor het schilderen. Niet alleen met verf, maar bijvoorbeeld ook met zand.
Op de 1ste verdieping bij Sociaal Cultureel Werk/ Leiderdorpse Volksuniversiteit, in de creacorner.
Aanmelden bij Sociaal Cultureel Werk (071-5421662). Maximaal 20 deelnemers.
Kosten 10 euro inclusief materiaal, te voldoen bij aanvang.
NB: doorgaan activiteit staat nog niet vast
VRIJDAG 18 SEPTEMBER 2009
Sociaal Cultureel Centrum Sterrentuin
Van Diepeningenlaan 110, Leiderdorp
Vrijdag 18 september: 13.30 – 17.00 uur en 18-20 uur

Atrium (bij het Leiderdorps Museum); kleine tentoonstelling over het vroegmiddeleeuwse
Leiderdorp (samenstelling Claudia Thunnissen)

Bibliotheek: leestafel over archeologie
15 -17 uur: Romeinse kapsalon
Krulletjes en fraai gevlochten opgestoken haar. Laat je eens kappen als een Romeinse dame. In de
bibliotheek. Kosten: gratis
5
Sparmuseum
Hoofdstraat 164, Leiderdorp
Vrijdag 18 september: 10.00 – 17.00 uur

Expositie over verschillende soorten kaarten, van historische schoolkaarten tot distributie- en
bonkaarten.
ZATERDAG 19 SEPTEMBER 2009
Sociaal Cultureel Centrum Sterrentuin
Van Diepeningenlaan 110, Leiderdorp
Zaterdag 19 september: 10.30 – 12.30

Leiderdorps Museum: tentoonstellingen ‘Weet waar je woont’ en ‘Hoofd Boven Water.
Waterbeheer in Leiderdorp, van vroeger tot nu’

Atrium (bij het Leiderdorps Museum); kleine tentoonstelling over het vroegmiddeleeuwse
Leiderdorp (samenstelling Claudia Thunnissen)

Bibliotheek: leestafel over archeologie
Sparmuseum
Hoofdstraat 164, Leiderdorp
Zaterdag 19 september: 10.00 – 17.00 uur

Expositie over verschillende soorten kaarten, van historische schoolkaarten tot distributie- en
bonkaarten.
ZONDAG 20 SEPTEMBER 2009
Samsomveld
Entree: Schoolstraat/Plantage bij de achterzijde van de Koningin Julianaschool, Leiderdorp
Zondag 20 september: 14.00-17.00 uur.
Voorstellingen om 14.00, 14.30, 15.00, 15.30, 16.00 uur en 16.30 uur

Theatergroep Aardlek speelt de voorstelling ‘Anderland’. Als je een strijkplank ziet en een
droogmolen met zakjes vondsten, dan sta je bij de entree. Anderland gaat over verschillende,
onalledaagse maar herkenbare manieren van wonen en leven. Dit wordt beeldend en zonder
woorden gespeeld, de toeschouwer vormt zelf het verhaal van ‘de beschaving van Anderland’
in zijn hoofd en heeft zelf een onmisbare rol in de voorstelling om Anderland tot leven te
roepen of in andere woorden: ‘uit de grond te trekken’…Anderland is een performance waarin
je kunt kiezen tussen wortelen en ontwortelen en tussen inwonen en uitwonen. Even snel als
deze plek een menselijke vorm heeft gekregen, verdwijnt hij ook weer. Maar van wie was de
voortuin waar je doorheen liep eigenlijk? Een plek die alleen bestaat als je er zelf bent.
Elk half uur start een voorstelling van 25 minuten. De voorstelling is gratis.
Vanuit Katwijk vertrekt om 13 uur een boot naar Leiderdorp voor de voorstelling (NB: een kwartier
voor de afvaart aanwezig zijn). Het aantal plaatsen is beperkt (op is op!!).
Vertrekpunt Katwijk: Prins Hendrikkade (aankomst Leiderdorp: Bruggestraat). Na afloop van de
voorstelling vaart de boot weer terug naar Katwijk.
T/m vrijdag 18 september 16 uur kunt u zich aanmelden voor de boot bij de gemeente Katwijk 0714065630 (Jaco van der Bent) of per mail: [email protected]
Kosten boot € 5, vooraf te voldoen bij de gemeente. De voorstelling is gratis.
Organisatie Leiderdorp: Claudia Thunnissen
FIETSROUTES TIJDENS DE WEEK VAN DE ARCHEOLOGIE
Vanuit Katwijk:
6
De Limesfietsroute vanuit Katwijk komt via Valkenburg en Leiden langs het Romeinse fort Matilo
(Limeslocatie 7) en steekt vervolgens de Oude Rijn over (aanwijzing 33). Ga hier rechtsaf en rijdt via
het fietstunneltje de Hoofdstraat in.
Vanuit Leiderdorp:
Bij de Dorpskerk op Hoofdstraat 19 start de fietsroute Leiderdorp.
Aan het eind van de fietsroute Leiderdorp kunt u terugfietsen over de Hoofdstraat en de
Limesfietsroute naar Katwijk vervolgen. Rijdt via het fietstunneltje de Ockenrode op (fietspad van
aanwijzing 34). Volg route vanaf aanwijzing 35 en fiets langs de Zijl naar Warmond. Rijdt via
Sassenheim en Noordwijk naar Katwijk.
Voor Leiderdorp fietst u terug over de Limesfietsroute via Valkenburg en Leiden langs fort Matilo
(Limeslocatie 7) en steekt vervolgens de Oude Rijn over (aanwijzing 33).
7