CVS, meer dan een syndroom alleen

CVS, MEER DAN EEN
SYNDROOM ALLEEN
PROF. DR. IGNAAS DEVISCH
Medische Filosofie en Ethiek
Departement Huisartsengeneeskunde en Eerstelijnsgezondheidszorg
Universiteit Gent
VRAAGSTELLING CONGRES
Hoe gaat de maatschappij om met CVS en
somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke
klachten?
Interessant
Moeilijk
Ziekte in
context?
Waarom?
Klachten
ernstig
nemen
Factoren?
1. Bio-psycho-socio
INHOUD
Hoe kijken we
naar een ziekte?
2. Kennis,
wetenschap en
complexiteit
Hoe om te gaan
met het nietverklaarde?
1. BIO-PSYCHO-SOCIO
H O E K I J K E N WE N A A R E E N Z I E K T E ?
DIAGNOSTIEK: HOE KIJKEN WE NAAR
ZIEKTE?
Ziekte:
• Individuele fysische aangelegenheid
• Weefselschade
• Een psychische inbeelding
• Het gevolg van maatschappelijke omstandigheden
• Een verstoord metabolisme
• Het gevolg van onaangepast menselijk gedrag
• Tijdskader is van groot belang in deze…
Wie van u lijdt aan neurasthenie?
EIND NEGENTIENDE EEUW
• Joachim Radkau, Das Zeitalter der Nervosität
(1998):
• Nieuw ‘medisch pathologisch versnellingsdiscours’:
• Zenuwziektes
• Symptoom van een veranderde tijd waarin rusteloosheid,
spanning en nervositeit de dienst uitmaken
• Zenuwziekte neurasthenie (overspannenheid)
als symbool voor rusteloosheid van die tijd
LINK DIAGNOSTIEK-TIJD
• Neurasthenie symbool voor link tussen moderne
beschaving en psychische conditie van de mens
• Verband met de ‘haastige’ samenleving
• Evolutie techniek, snelheid van maatschappelijke
gebeurtenissen, de trein, het lawaai op straat, …
• Beschaving overbelast mens
• Uitbreken van zenuwziektes tot gevolg
TOEN EN NU
• Nu weten we meer? (biologie, hersenen, …)
• Of weten we minder? (relatie ziekte-maatschappij)
• Er blijft zeer veel over dat we niet weten
CHRONISCH
VERMOEIDHEIDSSYNDROOM
Of, indien focus op leefstijl:
• De connotatie van vermoeidheid is ‘je hebt het zelf
in de hand’
• Pas je leven aan en je bent er
Of, indien biomedisch wordt geduid:
• Blijven zoeken tot we iets vinden
• Het is gedetermineerd want in de mens (erfelijk...)
• Maatschappelijke factoren spelen dan geen rol?
WAT SPEELT EEN ROL IN GEDRAG?
• Mens is een biologisch wezen dat leeft in een
culturele context:
• Hoe kijken we naar onszelf?
• Wat is normaal/abnormaal?
• Waar/wanneer loopt het fout?
• Bij ‘normaal gedrag’ individu als contextueel wezen
bekeken (opvoeding, onderwijs, maat. Context, vb.
arbeidsomgeving, vrienden, lijkt op zijn vader)
• Maar bij ziektes zouden we die mens isoleren van
de context? (wat is in de mens dat ziekte verklaart)
VAN BIOMEDISCH NAAR
TOTAALPERSOON EN TERUG
totaalpersoon
•Zoektocht in de
mens
•Isolatie van
beïnvloedende
factoren
•Manipulatie
biomedisch
• Biologie in context
• Dynamisch en in
relatie tot
• Begrijpen, veeleer
dan verklaren
BIOPSYCHOSOCIAAL MODEL
= uitbreiding van medisch model over het menselijk
functioneren, waarin niet alleen aandacht is voor
biomedische aspecten, maar ook voor
psychologische en sociale factoren die mee
bepalend zijn voor ziekte en het genezingsproces.
• Dus:
• Mens in relatie tot zichzelf, omgeving, fysiek, emotioneel en
psychisch
• Mens is relationeel wezen
• Het fysieke en het psychische beïnvloeden elkaar
DUS
• Hoe breder de benadering, hoe meer slaagkans
• Geen enkele factor is exclusief
• Disciplines en perspectieven moeten in elkaar
haken (niet zo eenvoudig)
• Nood aan wetenschappelijke en klinische synthese
• Maar: wat indien we nog met onverklaarde
fenomenen achterblijven?
2. KENNIS, WETENSCHAP EN
COMPLEXITEIT
HOE OM TE GAAN MET HET NIET-VERKLAARDE?
WANNEER HEBBEN WE IETS
VERKLAARD?
• Causaliteit is een moeilijk begrip: het is niet omdat
iets in hersenen/biologie traceerbaar is, dat we een
causaal verband hebben
• Vb obese P hebben hoger vetpercentage dus
vetpercentage oorzaak obesitas?
• Verwarring correlatie en causaliteit
• Hardnekkig voortbestaan monocausaal redeneren in
wetenschap: of de hersenen, of het DNA, of de omgeving,
…
WETENSCHAP
• Vaak streven naar reductie complexiteit ifv kennis
• Daarna besef dat casuïstiek altijd vraagt om
aanname van complexiteit
• Waarom dan niet meteen complex redeneren
toepassen en uitgaan van de casuïstiek?
• Dus:
• Niet langer monocausaal
• Niet langer monofactorieel
• Niet alleen biologie van de mens of de maatschappij
• Vermoeidheid: alle belang om dit
multifactorieel/multidisciplinair te bestuderen
COMPLEXITY THINKING
CHRONISCH
VERMOEIDHEIDSSYNDROOM
• Een syndroom is breder dan een ziekte
• Chronisch betekent in principe ‘ermee moeten
leven’
• Vermoeidheid is een van de lastigste medische
categorieën
• Daarom soms nefast om er 1 label op te kleven
• Medisch leren omgaan met het onverklaarde
NUANCE
Niet-verklaarde
Nietverklaarbaar
Nog nietverklaarbaar
CONCLUSIE
• Biopsycho is geen alternatief voor bio, maar
verdere aanname van complexiteit in ziektebegrip
• Indien klachten toenemen in een bepaald type MA
en een bepaalde periode, dan zou het zeer
onwetenschappelijk zijn hier geen rekening mee te
houden
• Cvs: multifactorieel
BIS
• Socrates: hoe meer kennis ik heb, hoe minder ik
weet
= Weten is beseffen dat je veel niet weet en ernaar
handelen