Rome was aan de drugs

ROMEINSE RIJK
Rome
was aan
de drugs
DOOR METTE IVERSEN
Drugs waren vrij verkrijgbaar
in het oude Rome. Om hun
zorgen te vergeten of om
inspiratie op te doen
snoven, dronken en aten
de Romeinen roesmiddelen,
die uit geneeskrachtige
planten gewonnen werden.
E
uforiserend, lustopwekkend,
pijnstillend, ontspannend – het
medicijnkastje van moeder Natuur
heeft overal een middeltje voor, en de
oude Romeinen experimenteerden er
lustig op los. Zo werden extracten van
giftige planten en kruiden door boeren
gebruikt om hun rugpijn te bestrijden,
door dichters om inspiratie op te doen
en door soldaten om moed te vergaren.
Er was veel waar de Romeinen zich
zorgen over konden maken: honger,
ziekte, oorlog en armoede. Als de oogst
De Romeinen
losten drugs
op in wijn en
hielden zich
niet in.
WOLFGANG RIEGER
mislukte of er tuberculose uitbrak, kon
een heel dorp uitsterven, en een op de
drie baby’s overleed kort na de geboorte.
Van een kinderschare van 10 zou maar
de helft zijn vijfde verjaardag vieren.
De gelukkigen die hun jeugd overleefden, wachtte een moeizaam bestaan.
De mannen zwoegden op het veld of
vochten voor het rijk, en de vrouwen
bleven thuis om kinderen te baren. De
burgers wilden af en toe ontsnappen
aan hun beproevingen, en drugs waren
een goedkope manier om dat te doen.
Staat verkoopt drugs
Rome/475 v.Chr.-476 n.Chr.
Ondanks alle
rijkdom en
voorspoed zat
Italië
het de inwoners
van het
Rome
Romeinse Rijk
niet altijd mee.
Ze verzachtten
ziekten, pijn en
zorgen regelmatig met verdovende
middelen als opium en cannabis.
64
Niet alleen de armen gingen zich te
buiten aan verdovende middelen, ook
in de villa’s van senatoren werden ze
volop gedronken, gegeten en gesnoven.
En zelfs de priesters en priesteressen
van Rome lustten er wel pap van.
De Romeinen maakten geen onderscheid tussen geneesmiddelen en drugs
zoals wij dat doen. Ze slikten stoffen
voor het effect, en bekommerden zich
niet om de invloed op hun gezondheid.
Volgens historici waren het gebruik
van en de handel in drugs volkomen
geaccepteerd. De staat verkocht zelfs
een deel van de opium en reguleerde de
prijzen, zodat de burgers zich de drugs
konden veroorloven. In 312 konden de
Romeinen opium kopen in maar liefst
793 staatswinkels, en op de markten
vormden bundels cannabis en andere
euforiserende planten een vast onderdeel van het aanbod.
Opium verbouwd in de moestuin
De natuurhistoricus Plinius de Oudere
schreef een indrukwekkend werk over
planten. De vermaarde wetenschapper
wijdde zijn leven aan het onderzoeken
van allerlei natuurverschijnselen. Zijn
geschriften zijn een van de detailrijkste
bronnen van kennis over de teelt en het
gebruik van drugs door de Romeinen.
Zo beschreef Plinius hoe de papaver,
waar opium van gemaakt wordt, tussen
de kool en peterselie in de moestuintjes
van de Romeinen groeide. Hij leverde
ook een recept voor opium: ‘Uit de donkere papaver win je een slaapmiddel
door een sneetje in de steel te maken als
de knoppen gevormd worden (...), oogst
in het derde uur van een heldere dag.’
Opium was de populairste drug in het
Romeinse Rijk. Niets anders rekende zo
Historia 1 • 2015
Dit pdf-bestand is voor privégebruik. Daarom mogen er geen kopieën aan derden worden verstrekt en mag de link niet op internet (bijvoorbeeld in een e-mail of op Facebook) worden gedeeld. © Copyright Historia/Bonnier Publications - www.historianet.nl.
Alles wordt geprobeerd
Romeinen waren naast opium
ook dol op planten als cannabis, gevlekte scheerling en
alsem. Ook deze werden in
moestuintjes geteeld of uit
de vrije natuur gehaald.
De recepten gingen over
van generatie op generatie.
Romeinse geleerden wisten
niets van de scheikundige samenstelling
van planten, dus of een extract tegen
hoofdpijn of slapeloosheid hielp, was
een kwestie van uitproberen. Werkte
een stof, dan concludeerde de wetenschap dat de plant geneeskrachtig
was. Een euforiserende werking was
slechts een bijkomend voordeel, en
als de dosering verkeerd was, bleek dat
vanzelf wel. Met natuurgeneesmiddelen
viel nu eenmaal niet te spotten.
Geleerde én gewone Romeinen bedachten allerlei manieren om de drugs
tot zich te nemen. Meestal werd een
extract in wijn opgelost en gedronken.
Soms gooiden ze de kruiden in een vuur
een inhaleerden ze de rook. Zaden en
wortels werden gestampt en in een zalf
verwerkt, die op de huid of in de neus,
anus of vagina aangebracht werd, waar
de stof snel opgenomen wordt.
Plinius de Oudere schreef: ‘Er was
niets dat niet uitgetest werd (...). De
Romeinen hebben ruige berggebieden,
onbekende woestijnen en alle hoeken
van de aarde uitgekamd om de kracht
en de toepassing van elk worteltje te
ontdekken (...) Zelfs wat de dieren links
laten liggen, is bruikbaar.’
Drugs lagen
voor het oprapen
De Romeinen haalden medicijnen en drugs uit de natuur.
Giftige planten waren geliefd, maar konden dodelijk zijn.
PADDENSTOELEN
Giftige paddenstoelen
gaven magische
ervaringen en inspiratie
voor kunstenaars.
Effecten: Hallucinaties.
Bijwerkingen: Een overdosis kan tot
psychose leiden en dodelijk zijn.
GEVLEKTE SCHEERLING
Het extract van gevlekte
scheerling is zo giftig
dat er vaak misdadigers
mee terechtgesteld werden.
Effecten: In kleine doses
werkt het ontspannend en
euforiserend. Ook als antistof
tegen andere giffen gebruikt.
Bijwerkingen: Ook een lage dosis
kan fataal zijn. Er werden dan ook
vaak mensen mee vergiftigd.
WOLFSKERS
Een uiterst giftig lid
van de nachtschadefamilie, waar de
Romeinen medicijn
van maakten.
Geleerden als Plinius de Oudere
waarschuwden ervoor.
Effecten: Wolfskers werkt
euforiserend en maakt je blij. Het
kan hallucinaties geven.
Bijwerkingen: Droge mond,
nervositeit en paranoia. Dodelijk in
een hoge dosis.
ALSEM
De Romeinen gebruikten
deze plant tegen
allerlei kwalen. Om
de bittere smaak te
verbloemen smeerden
ze het glas met het drankje
in met honing.
Effecten: De actieve bestanddelen
van alsem werken inspirerend en zijn
goed voor het zelfvertrouwen. Vanaf
de 19e eeuw werd de drank absint
van het extract gebrouwen.
Bijwerkingen: In een hoge dosis kan
alsem persoonlijkheidsstoornissen
en krankzinnigheid veroorzaken.
OPIUM
Populair als pijnstiller en slaapmiddel
in het Romeinse Rijk.
Effecten: Opium beïnvloedt het
centrale zenuwstelsel en daarmee de
waarneming van onder meer pijn. Ook
het hongergevoel wordt onderdrukt.
Bijwerkingen: Een hoge dosis is
dodelijk. Omdat de hoeveelheid
actieve bestanddelen niet in elke
plant gelijk is, konden de Romeinen
de werking niet altijd voorspellen.
CANNABIS
De Romeinen haalden
cannabis uit het Verre
Oosten. De stof werd
als pijnstiller en
middel tegen jicht
gebruikt, en boeren
voerden hem aan hun dieren om
darmparasieten te bestrijden.
Effecten: Pijnstillend, ontspannend
en euforiserend.
Bijwerkingen: Soms paranoia.
Dankzij de papaver
konden de Romeinen
de werkelijkheid
even ontvluchten.
SHUTTERSTOCK
Lees ook
D.C.A. Hillman: The Chemical Muse – Drug Use and the
Roots of Western Civilization, St. Martin’s Press, 2008
John Scarborough: Pharmacy and Drug Lore in Antiquity,
Ashgate Publishing Group, 2010 Martin Booth: Opium –
A History, St. Martin’s Press, 1999
Print: tre Status: 815 - PDF PROCES Layout: cyt Red.sek: mda
effectief af met pijn en bracht de mensen
zo snel in dromenland. Als de Romeinen
in de papaver sneden, liep het sap als
druppeltjes uit de stengel, en daarom
kreeg het verdovende middel de naam
lacrimae papaveris: papavertranen.
Ovidius, een van de grootste dichters
van het rijk, beschreef de werking van
de bedwelmende tranen: ‘Wanneer ik
van de ontspannende opium drink,
raak ik het gevoel van slechte dagen
kwijt,’ aldus de poëet. Hij stak niet onder
stoelen of banken dat de roes van verschillende stoffen net zo belangrijk
voor hem was als een muze.
65
Dit pdf-bestand is voor privégebruik. Daarom mogen er geen kopieën aan derden worden verstrekt en mag de link niet op internet (bijvoorbeeld in een e-mail of op Facebook) worden gedeeld. © Copyright Historia/Bonnier Publications - www.historianet.nl.