Chanumas `Geleidelijk werd de vijfpuntige ster op de kerstboom

SCHILDERIJ VAN MELS SLUYSER
GRATIS KWARTAALBLAD VAN JMW VOOR IEDEREEN MET EEN JOODSE ACHTERGROND • CHANOEKA 2013 • JAARGANG 27 • NR. 94
Chanumas
Mevrouw Chanoeka
Historische column
‘Geleidelijk werd de vijfpuntige
‘Mijn naam is als een licht-
‘Amsterdamse Portugezen deden er alles
ster op de kerstboom vervangen
puntje in de duisternis’ - 11
aan om hun familie en vrienden uit de
door een Davidsster’ - 7
klauwen van de Inquisitie of uit andere
benarde situaties te redden.’ - 23
STEUNT
jongeren
zorg en
beveiliging in
Joods Nederland
U geeft graag tsedaka om de Joodse
jeugd, zwakkeren en ouderen te steunen.
Steun dit jaar Stichting Cefina en bereik
tien Joodse instellingen in Nederland
met één gift! Oormerken kan ook.
Weerdestein 46, 1083 GC Amsterdam
www.cefina.nl IBAN: NL91 INGB 0000 1918 00
Limmoed
Amsterdam
23 februari
2014
Stel je eigen programma samen uit een
keur aan sprekers en workshops over
traditionele tekststudie, Joodse literatuur,
kunst, muziek, dans, geschiedenis, Israël,
debat en nog veel meer.
laat je inspireren
maak het mee
www.limmoed.nl
[email protected]
Hét kennis- en cultuurfestival voor Joods Nederland
Dichtbij zijn patiënten, collega’s, medewerkers en
dichtbij de regio. Ziekenhuis Amstelland is
in veel opzichten Aangenaam dichtbij.
Dichtbij zijn patiënten, collega’s, medewerkers en
dichtbij de regio. Ziekenhuis Amstelland is
in veel opzichten Aangenaam dichtbij.
www.ziekenhuisamstelland.nl
www.ziekenhuisamstelland.nl
IN DEZE BENJAMIN
3
HUMAN INTEREST - INTERVIEW
16
Mels Sluyser
Na zijn pensionering begon hij de twee
tijdschriften waarvan hij nu hoofdredacteur
is: ‘Ik ben elke ochtend om half zes al aan
het werk’.
‘Met mijn schilderijen probeer ik het gat
van de marktkooplieden, visboeren en de
broodjeswinkel te vullen’
BENJAMIN NIEUWS
5
JOODS6
JOODS - MIJN JOODS ZIJN
8
Verhaal over de Joodse identiteit
‘Israël is voor mij een mengelmoes van emoties en ont-
HUMAN INTEREST
12
moetingen met bekende onbekenden, hun verhaal en
hun geschiedenis is ook de mijne’
CULTUUR & WETENSCHAP
20
ACTIVITEITEN26
JMW PAGINA’S 28
HUMAN INTEREST - COLUMN GABY SANTCROOS
14
Over haar dochtertje Aviya
‘Moed om door te gaan, zodat ik haar zelf ooit
JONET36
Uw donatie helpt!
Bent u nog geen donateur van
de Benjamin, maar wilt u wel
financieel bijdragen? Maak dan
uw donatie over op rekening
204420. t.n.v. Stichting JMW
Bijdragen & Fondsen o.v.v. donatie Benjamin. De Lairessestraat
145-147, 1075 HJ Amsterdam.
Ga voor een online donatie naar
www.debenjamin.info.
kan optillen’
HUMAN INTEREST - 10 ERGENISSEN
Grootste ergernissen op feestjes
‘Als je merkt dat je gesprekspartner over je schouder
kijkt op zoek naar interessantere aanwezigen’
15
WIZO-literatuurprijs 2014
Boeken boeien en binden
Neem plaats in de jury
Elk jaar reikt WIZO de literatuurprijs uit aan de joodse of Israëlische schrijver die
onze lezers het best vinden. Lees mee, bespreek de genomineerde boeken voor
2014 met vrienden en laat weten wat je ervan vindt. Je mening telt!
Doe mee
Meld je nu aan. Iedereen is welkom, jong of oud, man of vrouw, joods of niet.
Lees er alles over of schrijf je meteen in via wizo.nl/literatuurprijs.
Of bel (020) 646 30 17 voor meer informatie.
Kijk op wizo.nl/literatuurprijs wie de WIZO-literatuurprijs 2013 heeft gewonnen.
de genomineerden
A.J. Ernststraat 735a,
1082 LJ Amsterdam
T (020) 646 30 17
E [email protected]
www.wizo.nl/literatuurprijs
Ik ben verboden
Anouk Markovits
Poolse Tranen
Miriam Guensberg
Onder vrienden
Amos Oz
Wat ik moest verzwijgen
Ariella Kornmehl
Het eeuwige volk kent geen angst
Shani Boianjiu
De onafscheidelijken
Alessandro Piperno
M.A.O.C.
Gravin van Bylandt Stichting
59.96.33.077 t.n.v. Stichting WIZO Cultuur
8851-LiteratuurPrijs2014-v2.indd 1
17-10-13 13:38
YONINA & SHIRA
presenteren voor feesten en bijeenkomsten
• Buikdansshows, workshops en lessen
•Motivatieprogramma’s
• Joodse Culturele Shows met Joodse muziek,
dans en magic
Neem vrijblijvend contact op: [email protected]
T. 020-6798398 / M. 06-54367265
BENJAMIN NIEUWS
5
TEKST MICHEL KOTEK
Mijn glas is
halfvol
Wat is dat toch in Nederland? Bemoedigende woorden
over de ontwikkeling van de Nederlandse economie
waren nog niet uitgesproken door de directeur van
de Nederlandse Bank, de heer Klaas Knot, of politiek
Nederland rollebolde alweer over straat om deze sprankjes
van hoop en optimistische geluiden snoeihard de kop in
te drukken. Het kan toch simpelweg niet zo zijn dat het
de goede kant dreigt uit te gaan met onze economie?
Gelukkig maar dat we ons nog even kunnen wanen in een
gemoedstoestand van neerslachtigheid en pessimisme.
Ik vraag u, wat doen wij onszelf aan? Is dit nu typisch
iets dat kenmerkend is voor Nederland? Welnee, Joodse
Nederlanders zijn welhaast grootmeesters in zelfkwelling
en eeuwig pessimisme. We weten het niet altijd alleen
beter, het gaat ons ook altijd en per definitie slechter. In
de Joodse kringen in België ‘waar ik met grote regelmaat
verblijf’ moeten ze hard lachen om die Dikke Nekken uit
het Noorden. Zijn we vergeten dat Nederland nog altijd
verkeert in een select gezelschap van vier landen met die
hele bevoorrechte triple A-status. Als we hard genoeg
blijven klagen dan verdwijnt ook dat lichtpuntje.
Waarom deze inleiding. Na afloop van het bezoek van de
negentigjarige president van Israël Shimon Perez liet ik
zijn woorden eens even goed bezinken. Zijn boodschap
vrij vertaald: ‘Of je nu als rasoptimist of als pessimist hebt
geleefd, ons leven eindigt voor allen op exact dezelfde
manier. Zorg er dan in elk geval voor dat je met een
positief gevoel je leven afsluit.’ Het leven ziet er dan toch
echt veel rooskleuriger uit. Ieder zit aan het stuur van z’n
eigen leven? Een waarheid als een koe, waar je zelf wat
mee kunt of moet.
Nu dan de inhoud van deze Benjamin. Wat maakt het
Jodendom zo interessant? Voor meer dan 95% van de
mensen met een Joodse achtergrond is de religieuze
component absoluut niet leidend. Joods zijn is veel
meer een gevoel en een individuele invulling van het
kleurplaatje. Dat laatste maakt het ook altijd boeiend
om over dat andere kleurplaatje te filosoferen. Hoe het
Jodendom wordt beleefd in al z’n facetten ziet u terug in
de nieuwe rubriek: ‘wat bezielt mij’. In de tweede nieuwe
rubriek ‘onderonsje’ geven twee nauw verwante personen
middels een email- of briefwisseling inzicht in wat hen
zoal bezighoudt. Ook zoekt de redactie nog een geschikte
vorm van snelle interactie met en tussen de Benjamin
lezers, meer passend bij deze tijd. Suggesties zijn welkom.
Een andere leuke ontwikkeling. In samenwerking met
Crescas wordt gewerkt aan een naslagwerk van het Canon
over Joods Nederland. Later meer over deze en andere
ontwikkelingen.
Tot slot, als u even niets te doen hebt dan kan ik u het
boek ‘Zolang er sterren aan de hemel staan’ van Kristin
Harmel aanraden. De worsteling om te overleven staat
centraal, evenals de eeuwige interne strijd tussen kunnen
en willen en positief en negatief. Ontroerend mooi
geschreven en zeer herkenbaar.
Namens de redactie van de Benjamin wens ik u fijne
feestdagen en Happy Chanoeka!
Vernieuwing en een beetje afscheid binnen de redactie
De Benjamin redactie is uitgebreid met een aantal nieuwe en enthousiaste
redactieleden te weten Barbara Tanenbaum, Sarah Feirabend en Lise van
den Anker. We hebben een beetje afscheid genomen van Karien Anstadt en
Marianne Fuchs die na hun welverdiende pensioen nog wel bereid zijn om
op hun manier aan de Benjamin te blijven bijdragen. Om deze reden dan
ook nog geen dankjewel voor twee van de Benjamin iconen.
6
JOODS - OVER DE HELE WERELD CHANOEKA
BRIGHTON UK, WWW.FLICKR.COM/PHOTOS/DOMINICSPICS/5225466525
JERUZALEM, WWW.FLICKR.COM/PHOTOS/RAHEL_JASKOW/2100784105
THE LAST HANUKKAH, HTTP://RAWCANDOR.
COM/THE-LAST-HANUKKAH
BERLIJN WWW.FLICKR.COM/PHOTOS/LUKASK/4204922154
MENORA VAN IJS IN MIAMI
MIAMI
JOODS - ONDERONSJE
7
TEKST LOUISE SORENSEN EN ELLY FRIEDHEIM
Lieve Louise,
Chanumas
‘Geleidelijk werd de vijfpuntige ster op de
kerstboom vervangen door een Davidsster’
t is het weer
Hoe gaat het met je? Binnenkor
op een aparte
Chanoeka. Omdat jij Chanoeka
met andere mensen
manier viert, zou ik dit graag
nnen vertellen waarom
willen delen. Zou je aan mij ku
gaan combineren?
je Chanoeka en Kerstmis bent
Liefs, Elly
In het onderonsje staat de dialoog tussen twee nauw
verwante mensen centraal. De personen kunnen familie­
leden en/of hartsvrienden zijn. In het onderonsje komen
onderwerpen ter sprake die mensen bezig houden,
emotioneren, boeien en/of aangrijpen. In deze Benjamin
trappen we in Chanumas af met Elly en Loes.
ze deden er verder niet aan mee. We hadden altijd een
heerlijk kerstdiner, meestal met gebraden kalkoen,
soms met gans en een mengsel van Deense en Canadese
gerechten. Op den duur vierden we bij ons thuis toch
kerst met een kerstboompje en natuurlijk lekker eten en
cadeautjes, voornamelijk omdat onze kinderen nog jong
waren en we er toch iets leuks van wilden maken.
Lieve Elly,
Natuurlijk kan ik dat. Onze familie was tamelijk
geassimileerd, vooral aan mijn moeders kant. Toch zijn
mijn ouders in 1922 nog in sjoel getrouwd, maar voor
zover ik weet hebben ze er daarna praktisch nooit meer
een voet in gezet. Ze wilden helemaal niets met religie te
maken hebben en we vierden dus geen Joodse feestdagen.
Ik wist dan ook weinig of niets van de betekenis en
rituelen af. Wel vierden we, zoals de meeste mensen in
Nederland, met groot genoegen Sinterklaas en ik denk
nog wel eens terug aan al de sinterklaasliedjes die we
zongen, dat was best leuk - ofschoon ik als klein kind
niets begreep van ‘makkers staakt uw wild geraas’. Een
kerstboom mocht echter ook het huis niet in, wel kookte
mijn moeder een lekkere maaltijd op eerste kerstdag en
oudejaarsavond werd ook uitgebreid gevierd.
Nadat we alle vier de onderduik overleefd hadden (ouders,
mijn zuster en ik) hebben we die traditie toch weer
voortgezet. Ook al was dit lang niet meer zo leuk omdat
zo veel van onze familieleden vermoord zijn. Mijn ouders
waren de enige overlevenden van hun naaste gezinnen.
Maar het leven gaat door en ik herinner me dat wij veel
leuke gedichtjes en ingenieuze surprises maakten.
Toen ik in 1959 met een niet-Joodse Deen trouwde en naar
Vancouver (BC) Canada verhuisde, vierden we een aantal
jaren kerst op de Deense manier, meestal bij een van
mijn zwagers thuis, ook niet religieus, maar wel met een
kerstboom met echte kaarsjes en Deense versnaperingen.
Ik heb een tijdje geprobeerd om daarnaast het
Sinterklaasfeest te introduceren, maar ook al vond de
schoonfamilie mijn gedichtjes en surprises wel leuk,
Geleidelijk aan werd de vijfpuntige ster op de kerstboom
vervangen door een Davidsster, en ook maakten we
slingers met menora-symbolen.
Intussen kreeg ik namelijk steeds meer Joodse vrienden
en kennissen, onder andere omdat ik lid werd van een
organisatie van voormalig ondergedoken kinderen en
overlevenden van de concentratiekampen. Ik raakte steeds
meer bekend met de Joodse tradities. Op een gegeven
moment, waarschijnlijk ongeveer 20 of 23 jaar geleden,
bedacht ik dat het leuk zou zijn om onze eigen versie van
een familiefeest te organiseren. Twee of drie weken voor
kerst vieren wij Chanumas. Ik bereid een grote maaltijd
met gebraden kalkoen en heel veel andere gerechten,
groenten, zoetzuur, te veel om op te noemen. Midden
op de tafel staat een menora met alle acht kaarsjes
aangestoken. De laatste jaren geen kerstboom meer, wel
een aantal leuke Deense handgemaakte kerstversieringen,
verder alleen cadeautjes voor de kinderen. Voor zover ik
weet ben ik de eerste die dit multiculturele evenement
geïntroduceerd heeft. Ik heb wel enige geruchten gehoord
over mensen die tegenwoordig ook zo iets doen, zonder
dat ze zich denk ik van mijn initiatief bewust zijn.
Onze zoons gaan thuis of bij hun schoonouders daarna
ook nog kerst vieren met een kerstboom. Hoe het dit jaar
zal gaan weet ik nog niet maar het zal wel moeilijker gaan
worden. Toch zullen we op de een of andere manier de
traditie voortzetten zo lang het nog mogelijk is.
Liefs, Loes
8
JOODS - MIJN JOODS ZIJN
TEKST JOANNE NIHOM FOTOGRAFIE MARIEKE TIMP
Wat bezielt mij
Voor het overgrote deel van onze Benjamin lezers is de religieuze component van het Jodendom ondergeschikt aan
factoren als traditie, bezieling, geschiedenis, Israël en culturele- en sociale beleving. Wat die band met het Jodendom
voor velen zo bijzonder maakt wordt op een meer filosofische wijze in ‘Wat bezielt mij’ belicht. Dit kunnen persoonlijke
levensverhalen, anekdotes en andere levenswijsheden van bijvoorbeeld Joodse geleerden zijn.
Mijn Jodendom bestond toen ik jong was uit mezoezot
Rosj Hasjana, Chanoeka, Pesach en geen varkensvlees eten.
Op Jom Kippoer naar sjoel. Rond twaalf uur, als beloning
dat we een paar uurtjes hadden gevast, naar opa Sluyser
lopen voor een witte boterham met schelvislever. Maar
ook Maccabi tennis, de Maccabiade en mij altijd inzetten
voor Israël, gestimuleerd door mijn tot vandaag actieve
ouders op dit gebied. Mijn Jodendom bestond ook uit het
niet begrijpen dat kinderen uit mijn klas (de lagere school
in Blaricum) veel meer familieleden hadden dan ik. Als ik
bij kinderen uit de klas ging spelen keek ik mijn ogen uit
naar hun antiek en zilver, erfenissen van vele generaties.
Wij hadden dat niet. De nummers op armen van familie
en vrienden van mijn ouders. Het voelde als eng en ik
durfde er nooit naar te vragen. Opa Nihom. Toen ik jong
was werd er niet over hem gepraat, in ieder geval niet in
mijn bijzijn. Hij was er niet, toch was hij er wel. Pas toen ik
veertien of vijftien was hoorde ik toevallig zijn verhaal.
Vóór de oorlog, hij woonde dichtbij de Duitse grens
in Winterwijk, moet hij via een kennis in contact zijn
gekomen met de Britse Intelligence Service. Hij ging
inlichtingen verzamelen, werd spion. Dat werd bekend bij
de Nederlandse contraspionage. Op hun advies werd hij in
oktober 1939 gearresteerd en op 6 en 7 oktober verhoord,
waarschijnlijk door medewerkers van het Departement
van Justitie. Op grond van de inhoud van het toen
opgestelde proces-verbaal werd hij op last van de Minister
van Justitie uit de zogenaamde grenszone verwijderd. Dat
werd bekend bij de Duitse spionagediensten. Op 15 mei
1940, de dag van de capitulatie, moet hij zich wanhopig
verlaten hebben gevoeld; zowel door de Engelse als
door de Nederlandse Overheid. Die wanhoop heeft ertoe
geleid dat hij op die dag een eind aan zijn leven maakte.
Geheimen en verdriet. Je voelde het als kind, maar je wist
niet goed wat het was. Zo kwam mijn jongste zusje op een
dag helemaal overstuur thuis. Als eerste van de klas was
ze ongesteld geworden. Een meisje uit haar klas had het
uitgelegd, het kwam omdat ze Joods was en dus anders.
Warme deken
Heel bewust koos ik voor Maimonides, de Joodse
middelbare school in Amsterdam. Iedere dag een lange reis
vanuit het Gooi. De school voelde voor mij als een warme
deken. Herkenning, niets uit te hoeven leggen, orthodox
en liberaal, allemaal samen. Op de uitreiking van het
diploma van mijn eindexamen huilde ik dikke tranen dat ik
van school moest. In de jaren die volgden zocht ik naar een
eigen Joodse identiteit. Een aantal jaren was ik orthodox
en hield ik mij aan de kasjroet-wetten. Ik ging lopend naar
9
‘Het zit in mijn poriën, van mijn tenen tot
mijn kruin en weer terug’
sjoel en hield de sjabbat. Het voelde goed, maar ook weer
niet. Veel niet-Joodse vrienden, steeds weer uitleggen,
ook aan Joodse niet-orthodoxe vrienden. Bij de LJG in
Rotterdam vond ik een sfeer die mij aansprak, traditioneel
liberaal. Toen ze daar vrouwen gingen oproepen was ik in
verwarring. Vorig jaar werd ik onverwachts opgeroepen in
Amsterdam om het ‘aron hakodesj’ te openen. Ik voelde
me trots en op een andere manier verbonden met mijn
volk. Maar dat gevoel gaf ook weer verwarring. Gedachten
dat ik rabbijn wil worden komen soms bij mij op, maar dat
klopt helemaal niet met mijn traditioneel denken.
Israël
Toen ik nog in Nederland woonde miste ik Israël. Als ik in
Israël was, voelde Nederland ver weg. Israël, mijn thuis,
maar Nederland mijn moederland, daar ben ik geboren en
opgegroeid. Nu ik al enkele jaren in Israël woon
heb ik een balans gevonden, tenminste... Nog iedere
dag voelt Israël als thuiskomen. Onderdeel zijn van een
ongelofelijke uitdaging. Als ik ‘s morgens om zes uur de
radio aanzet en het hoofdgebed, het Sjema Jisraeel, hoor
uitspreken, emotioneert mij dat. Het blijft een feestje om
op donderdag iedereen die het wil horen al sjabbat sjalom
te wensen. Als ik op zaterdagmorgen met mijn hond door
de velden loop voelt de energie anders dan op andere
dagen. Israël is voor mij een mengelmoes van emoties en
ontmoetingen met bekende onbekenden, hun verhaal en
hun geschiedenis is de mijne. Ook is het genieten overal
kosjere boodschappen te kunnen doen. In het nietorthodoxe dorp waar ik woon is op vrijdag traditiegetrouw
een korte sjoeldienst. Een aantal oude mannen houdt aan
die traditie vast. Ik ben iedere week de enige vrouw.
De gebeden zeg ik niet echt, het is de sfeer die mij raakt.
Trots
Mijn Jodendom. Het zit in mijn poriën, van mijn tenen
tot mijn kruin en weer terug. Religie, traditie, Israël, een
niet uit te leggen gevoel, generaties op mijn schouders
die nooit zijn teruggekomen, kind en kleinkind zijn van
overlevers, religieus en niet-religieus behoren tot een
mooi volk, lachen, huilen, soms jaloers zijn op niet-Joodse
vrienden. Hun leven klinkt altijd simpeler. Het is altijd
verwarring en maar blijven zoeken naar de juiste vorm.
Ook heel goed weten dat die er niet echt is. Eigenlijk is het
vooral trots zijn en niet anders willen.
HASHAVA opzoek naar erfgenamen bezittingen Israël
Voor de Tweede Wereldoorlog, en voor de oprichting
van de Staat Israël, hebben Joden vanuit heel
Europa geïnvesteerd in ‘Eretz Israël’. Het gaat hierbij
voornamelijk om aandelen, kunstobjecten en stukken
grond met een totale waarde van ruim 33 miljoen euro.
Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog was men
bang dat deze bezittingen door de Britse machthebbers
in beslag zouden worden genomen. Om dit te
voorkomen heeft het Joods Nationaal Fonds (JNF) de
bezittingen op zijn naam gezet. Doordat veel eigenaars
zijn vermoord tijdens de Shoa zijn de bezittingen al die
jaren onder beheer van het JNF gebleven.
Er is inmiddels een overeenkomst gesloten
tussen het JNF en HASHAVA, de organisatie die
wereldwijd naar erfgenamen van slachtoffers van de
Tweedewereldoorlog met bezittingen in Israël zoekt.
HASHAVA probeert de bezittingen terug te geven aan
de rechtmatige erfgenamen. HASHAVA heeft op haar
website een lijst gepubliceerd met de namen van 60.000
eigenaars van deze bezittingen. Er staan 55 personen
op die afkomstig zijn uit Nederland. JMW heeft hier een
aparte lijst van gemaakt. Deze lijst is te vinden op de
website van JMW, www.joodswelzijn.nl.
Chagall met poëzie, muziek & film
ThemabijeenkomsT
zondag 1 december 2013
Marc Chagall: met zijn beelden van blauwe koeien, vliegende
geliefden, musici en circusartiesten
Sandra geller presenteert het Chagall programma, met daarin:
• het verhaal over deze mystieke schilder
• de poëzie van Marc Chagall
• het concert van de Russische musici: pianiste Anastasia Safonova
en cellist Alexander Geller
• Jiddische en Franse liederen gezongen door theatermaakster
en zangeres Anouk Dorfmann
• de Franse documentaire ‘From Russia with Love’ met daarin
een uniek interview met Marc Chagall, opgenomen vlak voor zijn dood
Wanneer zondag 1 december 2013 Waar Theater Bellevue Amsterdam
tijd 14.30 tot 17.30 uur. U bent welkom vanaf 14.00 uur.
kosten € 20,– aanmelden vóór 25 november e [email protected]
of t 020 577 65 66 www.joodseactiviteiten.nl
Met Chanoeka traktatie!
Schrijf je online in op de website en ontvang graTis
op jou afgestemde informatie en het kwartaalblad de Benjamin!
www.joodseactiviteiten.nl
PEsaCH in luntErEn ‫ פסח בלונטרן‬2014
Iedereen boven de 18 jaar is welkom
onder toezicht van het I.P.O.R. (kosjer)
Komt u ook naar Lunteren met Pesach?
Van 14 april tot en met 23 april 2014 vieren wij Pesach op traditionele wijze
in een prettig groepshotel midden in de bosrijke omgeving van Lunteren.
U wordt hartelijk ontvangen door onze gastvrouw en -heer. Samen met de
andere gasten, de medewerkers van het hotel en Rabbijn Abraham Wyler
kunt u genieten van alle Pesach tradities, gebruiken en gerechten.
Maandag 14 april t/m woensdag 23 april bent u welkom in ‘Het Bosgoed’
in Lunteren (www.hetbosgoed.nl). Deelname gedurende een deel van de
Pesach periode is onder voorbehoud mogelijk.
Sfeervolle entourage
Heerlijke kosjere maaltijden
Mw. Bloeme Evers geeft lezingen
Fietsenverhuur
Wellness
Kosten (all inclusive)
€ 134,– per persoon per dag / € 230,– voor een tweepersoonskamer.
Afhankelijk van uw inkomen is een reductieregeling mogelijk.
informatie en aanmelden
Aanmelden vóór 24 maart: Secretariaat afdeling Joodse Activiteiten
t 020 577 65 66, JMW algemeen t 020 577 65 77
E [email protected]
Schrijf je online in op de website en ontvang gratis
op jou afgestemde informatie en het kwartaalblad de Benjamin!
www.joodseactiviteiten.nl
JOODS - JOODSE ACHTERNAMEN
11
TEKST SARAH FEIRABEND
Mevrouw Chanoeka
‘Mijn naam is als een lichtpuntje in de duisternis...’
Alegra Chanoeka, geboren op 15 oktober 1949 in Haïfa,
Israël, woont sinds 1976 in Nederland. Na een eerder
huwelijk in Israël waaruit zij een zoon heeft, trouwt Alegra
in Nederland opnieuw. Ze krijgt hier ook nog een dochter.
Helaas strandt ook dit huwelijk. Inmiddels heeft Alegra vijf
kleinkinderen en woont ze in Rotterdam. Ze is één van de
weinigen in Nederland met deze speciale achternaam.
Alegra’s vader, Yitzchak Chanoeka, wordt geboren in 1911
in Thessaloniki, Griekenland. Samen met één zus en één
broer is hij na de oorlog de enige overlevende van een
groot Grieks-Joods gezin. Tijdens de Tweede Wereldoorlog
wisten de nazi’s in Thessaloniki alle sporen uit van het rijke
Joodse verleden. Van de oorspronkelijke 56 duizend Joden
die er voor de oorlog woonden, overleven er slechts een
paar duizend.
Een Grieks-Joodse familie
De drie overgebleven Chanoeka-telgen emigreren naar
Palestina om daar een nieuw leven op te bouwen. Ze
blijven altijd intens contact met elkaar houden. De knappe
Yitzchak trouwt met de in Palestina geboren Bracha.
Het koppel spreekt elkaars taal niet, Yitzchak spreekt
Grieks en geen Hebreeuws, Bracha spreekt geen woord
Grieks. Ze krijgen samen vier kinderen, waarvan de oudste
zoon geboren wordt op de dag dat de Staat Israël wordt
uitgeroepen, op 14 mei 1948. Zeventien maanden later
volgt Alegra, de enige dochter in het gezin. Na haar
komen nog twee jongens.
Yitzchak werkt zoals veel Griekse Joden in de haven van
Haïfa. Hij is trots op zijn Griekse afkomst, hij zingt Griekse
liedjes, hij leert zijn vrouw Griekse gerechten te bereiden
en er wordt thuis regelmatig met borden gesmeten. Via
zijn werk in de haven komt hij in contact met Griekse
zeelieden die hij allemaal mee naar huis neemt om te
eten en te dansen. Alegra: ‘Werkelijk alle Grieken die de
haven binnenkwamen, kwamen bij ons op bezoek. Dan
stonden ze bij ons thuis te zingen en te dansen. Ook ik
als klein meisje mocht meedansen tijdens deze gezellige
bijeenkomsten.’ De zeelieden nemen voor haar vader
Griekse producten mee zoals wijn, olijfolie en Griekse
kranten en tijdschriften.
De familie Chanoeka is goed bevriend met de eveneens
Grieks-Joodse familie Poliker, die ook uit Thessaloniki
komt. De familie Poliker is heel muzikaal. De twee families
komen veel bij elkaar over de vloer. In 1963 is de dan
veertienjarige Alegra aanwezig bij de barmitswa van – de
later beroemde Israëlische zanger – Yehuda Poliker. Er is
nog een foto van deze barmitswa waarop zij en haar vader
naast de familie Poliker staan.
Lichtjes
Naast de Griekse cultuur staat ook de Joodse traditie in
het gezin centraal. Er wordt sjabbat gehouden en alle
feestdagen worden gevierd. Natuurlijk is het lichtjesfeest
Chanoeka extra speciaal! ‘Er was geen rijkdom in mijn
jeugd. Als mijn moeder met Chanoeka soefganiot bakte,
was dat dan ook een echte luxe! Ik mocht haar daarbij
helpen. Ook staken we natuurlijk de chanoekia aan,
lichtjes van hoop in moeilijke tijden. Dit zijn mijn mooiste
jeugdherinneringen.’
De familienaam Chanoeka is behoorlijk zeldzaam en dus is
het een bijzondere naam om te dragen. Voor Alegra zelf
is haar naam als een lichtpuntje in de duisternis. Ze noemt
het haar ‘miracle name’, want net als Chanoeka zelf is
haar leven vaak een wonder. Dat leven is niet makkelijk,
maar altijd is ze trots op haar naam en haar afkomst. Net
zoals alle andere jaren zal Alegra Chanoeka ook dit jaar de
kaarsjes van de chanoekia aansteken en daarbij extra aan
haar inmiddels overleden ouders en broers denken.
12
HUMAN INTEREST - MIJN LEVEN
13
TEKST JOLAN TOFF FOTOGRAFIE PATRICK STERNFELD
Specialist in Joodse kaarten
Marktkoopman Jaap Meents
Jaap Meents, 74 jaar, geboren in Amsterdam, woont in
Almere, is 27 jaar getrouwd, heeft zes kinderen en zes
kleinkinderen.
Beroep Na de lagere school ben ik meteen gaan werken.
Ik was eigenlijk op school niet te handhaven. De oorlog
was net afgelopen en ik was gigantisch opstandig. Ik heb
gewerkt in de vodden, in een dumpzaak, in de slacht op
het abattoir en ben toen een aantal jaren gaan varen.
Daarna heb ik, in het internationaal transport, jaren op de
vrachtwagen gewerkt. Achtentwintig jaar geleden ben ik
hier in Amsterdam op de Dappermarkt gaan staan. Eerst
met sportkleding en daarna met herenkleding. Toen dat
minder werd, ben ik vijftien jaar geleden begonnen met
de verkoop van wenskaarten. Ik verkoop nu ook kalenders
en feestartikelen zoals vlaggetjes en ballonnen. Dat is
voor mij financieel heel goed geweest. De meeste mensen
willen wel geld uitgeven voor hun kinderen.
We zijn gespecialiseerd in Joodse kaarten. Dit varieert
van Rosj Hasjana tot geboorten en lewajot (overlijden).
We hebben ook Israëlische ballonnen met Magens David
(Davidsterren) en servetten met ‘Mazzeltov’ en diverse
andere teksten in het Hebreeuws, erop. Ik heb ook een
groothandel en een webshop. We leveren aan diverse
winkels en importeren alles uit Israël.
Ik sta op de markt van woensdag tot en met zaterdag.
Joods Ben ik heel trots op. Iedereen mag het weten.
Ook mijn Marokkaanse collega’s op de markt weten het
en moeten niet durven iets anti-Israël tegen mij te zeggen.
We hebben soms Israëlische vlaggen op de stal. Wij zijn
lid van de LJG en gaan regelmatig naar sjoel in Amsterdam
of Almere.
Boek Ik lees niet. Ik kan mij niet concentreren.
Mop Weet jij het verschil tussen een orthodox keppeltje
en een keppeltje van de LJG? Bij de LJG zitten er allemaal
vouwen in (die hebben hem niet zo vaak op).
Winkel Ik ben gek op winkels met gamespelletjes. Ik speel
elke dag op mijn Playstation. Ik heb ongeveer 160 spellen.
Hekel aan Mensen die over Israël beginnen en er nog
nooit geweest zijn. Ze weten bijvoorbeeld niet dat er wel
1,5 miljoen Arabieren wonen.
Bewondering voor Menno ten Brink, rabbijn van de LJG.
Je kan met alles bij hem terecht. Hij heeft altijd tijd voor je.
Uitzicht Als je in Israël over de mensen heen kijkt en je de
Klaagmuur ziet.
Markt Uiteraard de Dappermarkt. Ik voel me hier thuis.
Mijn mooiste herinnering De eerste keer dat in Israël
aankwam. Dat was heel emotioneel. Ik kwam van de
vliegtuigtrap af en liep op Israëlische grond. ’s Ochtends
liep ik nog in Nederland...
Sport Ik heb vroeger gebokst en gevoetbald. Eerst bij
WV-HEDW later bij Maccabi. Ik was een harde verdediger.
Nu doe ik niets meer.
Eten Mijn favoriete eten is Gefilte Fisch met mierik.
We gaan zelf weinig uit eten.
Televisie Veel sport en vooral voetbal, Ajax. Ook actieen avonturenfilms.
Krant Lees ik niet.
Kom graag Wij gaan elk jaar naar Israël en hebben in de
loop der jaren een grote vriendenkring opgebouwd.
Grootste wens Dat ik nog vele jaren naar Israël kan
gaan. Verder heb ik geen wensen. Ik heb een vrouw uit
duizenden en een goed huwelijk.
JMW Je kan er altijd terecht voor hulp als je persoonlijke
problemen hebt.
(Jaap Meents en zijn vrouw staan op de Dappermarkt
voor nummer 20. Informatie via [email protected] of
www.yomtovlanu.nl)
14 HUMAN INTEREST - COLUMN
Gaby Santcroos
Het is
een wonder!
Hoe is het nou om moeder te zijn? Die vraag krijg ik
geregeld sinds ik moeder ben. Tsja, eerlijk gezegd is mijn
leven niet zo anders dan dat het was. Mijn piercings zitten
nog altijd gewoon in mijn lijf en ik maak me dagelijks
op. Dat ik nu een mama ben betekent niet dat ik eruit
moet zien als een hangbuikzwijn in een joggingpak
met ongekamd haar. Naast mijn portemonnee en mijn
pijnmedicatie zitten er nu ook een flesje melk en een
rammelaar in mijn handtas.
Met twee gevoelsmatig gebroken armen til ik haar op en
draag haar desnoods tien uur per dag, als zij dat nodig
heeft. Ik check nog altijd mijn Facebook vanaf mijn bed
en ik ben weer op de hoogte van wat mijn vrienden uitspoken, want we hebben onze vrienden nog niet allemaal
gezien. Dat komt niet omdat ik moeder ben, maar wel
omdat ik van ver moet komen. Een hoge berg ben ik aan
het beklimmen om te revalideren. Stap voor stap begon
ik langzaamaan na drie weken na mijn keizersnee uit
mijn bed te klimmen. Mijn revalidatie van de dag was in
de rolstoel zittend naar de keuken geduwd worden, om
hangend en puffend, soms scheldend, persé zelf een kop
koffie te willen zetten. Dat zo een kleine handeling veel
kracht kostte, gaf mij gek genoeg ook moed. Een lichtje
dat zachtjes en voorzichtig begon te branden.
Moed om door te gaan zodat ik Aviya ooit zelf zou kunnen
optillen, met haar naar haar kamer kan lopen en haar voor
de eerste keer in bad doen. En dat deed ik. Ook al zal ik
de kinderwagen nooit kunnen duwen, of misschien nooit
meer trap kunnen lopen. Ik hoef maar naar ons babymeisje
te kijken en ik weet wat voor wonderen er in de wereld
zijn. Haar eerste Rosj Hasjana, aan de traditionele
lunch van opa en oma. De eerste keer bij de aanbijt op
Jom Kipoer vanuit haar box. En nu ook de eerste keer
Chanoeka. Ik klim voorlopig nog even door, zodat ik met
Pesach haar eerste sedertafel kan verzorgen, zoals moeders
dat doen.
Wil je meer columns van mij lezen?
gabstar25.wordpress.com
www.unlimitedonline.nl
HUMAN INTEREST - 10 ERGERNISSEN
TEKST JOLAN TOFF
10 Grootste
ergernissen op feestjes
Iedereen, de een wat meer, de ander wat minder, wordt uitgenodigd
voor feestjes, verjaardagen, jubilea en andere soortgelijke activiteiten.
Je hebt feestbeesten en mensen die met grote tegenzin ergens naar toe
gaan. In deze rubriek beschrijft Jolan Toff 10 ergernissen op feestjes.
je niet zien.
nen, of doen alsof ze
en
rk
he
t
nie
je
en
ns
op zoek naar
1 Wanneer me
over je schouder kijkt
r
ne
rt
pa
ks
re
sp
ge
je
2 Als je merkt dat
igen.
interessantere aanwez
t je zo ongeveer de
a heeft en je ziet da
em
th
ald
pa
be
n
ee
t
3 Als het fees
heeft.
dresscode gehouden
e
nd
fe
ef
tr
be
n
aa
h
razendenige bent die zic
en je je hersencellen
bt
he
n
ke
re
sp
be
te
d
ieman
4 Als je niets met
De conversatie valt
onderwerp te komen.
n
ee
op
om
en
nig
pij
snel moet
eren hoe je op
voortdurend te praktis
je
zit
ijd
rt
ke
lij
ge
telkens stil. Te
iemand afkomt.
aanwezig
een nette manier van
een bepaald tijdstip
op
gt
aa
vr
uk
dr
na
t
heer me
5 Wanneer de gast
olgens de helft
op tijd te zijn en verv
om
n
te
as
ha
et
mo
g
te zijn, je je no
laat komt.
alleen
van het gezelschap te
met eten is en er zijn
t
es
fe
n
ee
t
he
t
da
rekend
6 Je er op hebt ge
olijven.
maar borrelnoten en
vraagd nog
bereiding. Je wordt ge
or
vo
de
t
me
is
ar
kla
t
halen.
7 Als men is nog nie
n krat uit de schuur te
ee
om
of
en
az
bl
te
op
even dertig ballonnen
discreet wijst op
het feest, iemand je
op
er
lat
,
als
r
ge
er
g
Het wordt no
e krat..
t blijkt te zijn door di
ak
za
or
ro
ve
e
di
k
vle
een
emt en
ert, zijn telefoon opne
se
er
nv
co
m
he
t
me
ijl je
8 Iemand, die terw
blijft praten
vervolgens eindeloos
wordt niks’
onmiddellijk ziet: ‘dit
en
mt
ko
en
nn
bi
je
s
als je
9 Al
gd. Het is nog erger
di
no
ge
uit
t
rd
wo
or
vo
niet
10 Feestjes waar je
leuk was.
later hoort dat het zo
15
16
HUMAN INTEREST - INTERVIEW
17
TEKST MAX VAN WEEZEL FOTOGRAFIE PATRICK STERNFELD
Mels Sluyser
‘Vitale oudere waar bestuurders pensioenfondsen hardop van dromen’
Zijn woning in ‘t Gooi doet me aan het huisje van Hans
en Grietje denken: verscholen in het bos, het kost
me even moeite het te vinden. Beneden in de kelder
staat het bureau waaraan hij de laatste hand legt aan
wetenschappelijke tijdschriften als Anti Cancer Drugs
en Apoptosis. De trap naar de eerste verdieping geeft
toegang tot zijn schildersatelier. Mels Sluyser, geboren
in 1930, komt dicht in de buurt van de vitale oudere
waar ministers van Sociale Zaken en bestuurders van
pensioenfondsen hardop van dromen. Na een werkzaam
leven als biochemicus, hoofd van de turmorafdeling van
het Nederlands Kankerinstituut en onderzoeker aan de
Universiteit van Californië en het Weizmann Instituut in
Israël is hij nog steeds volop aan de slag. Op gevorderde
leeftijd ontdekte hij zijn passie voor het schilderen: Joodse
taferelen, vaak ontleend aan de boeken die zijn vader
Meyer Sluyser over de vooroorlogse Waterloopleinbuurt
schreef. In het huisje in het bos woont hij met zijn vrouw
Helen Goote, die over mensenrechten en gezondheid
schreef in bladen als Libelle en Vrij Nederland. Ze
werkte bij de omroep, publiceerde kinderboeken en is
gefascineerd door roofvogels als de woestijnbuizerd. Als
Goote & Sluyser schreven ze met zijn tweeën de roman
‘Een plan van onbeschrijfelijke grootheid’, over de Tweede
Wereldoorlog, opkomend antisemitisme en de veiligheid
die de staat Israël Joden moet bieden. Een veelzijdig
echtpaar, mag je wel zeggen.
Sluyser komt uit Betondorp, vanwege de vele
sociaaldemocraten en communisten die er woonden
ook wel ‘het rode dorp’ genoemd. Later verhuisden zijn
ouders naar de Amsteldijk. Vader Meyer was betrokken
bij de oprichting van de VARA, redacteur van de
sociaaldemocratische krant Het Volk en brein achter het
blad Vrijheid, Arbeid, Brood dat in de jaren dertig ageerde
tegen de dreiging van zowel fascisme als communisme. In
de oorlog werkte hij in Londen bij Radio Oranje en bij De
Flitspuit, een zender waarvan de Duitsers moesten denken
dat hij in Nederland stond. Na de bevrijding tekende hij
zijn herinneringen aan de Jodenbuurt op in boeken als
‘Voordat ik het vergeet’, ‘Als de dag van gisteren’ en ‘Er
groeit gras in de Weesperstraat’. Boeken die in geen enkel
Amsterdams-Joods huishouden ontbraken. Zelf heb ik
het volledige oeuvre van Sluyser van mijn grootmoeder
geërfd. In mijn boekenkast staat het ingeklemd tussen
de memoires van Pieter Jelles Troelstra, Willem Vliegen
en Henri Polak. De vader van Mels Sluyser was in de jaren
vijftig en zestig ook beroemd als radiocommentator.
De AVRO had mr. G.B.J. Hiltermann, de VARA Meyer
Sluyser. Zijn buitenlandcommentaren op zaterdag
waren vaak apocalyptisch van karakter: de atoomoorlog
dreigde, de Russen rukten op. Waarna hij zijn bijdrage
altijd afsloot met de woorden: ‘Ik wens u smakelijk
eten, luisteraars!’. Dat leverde hem in Joodse kring de
bijnaam ‘de kippensoepversjteerder’ op. Begin jaren
zeventig brak hij met de PvdA en de VARA omdat hij die
organisaties te links en pro-communistisch vond geworden.
Op zijn oude dag sloot Sluyser zich aan bij de rechtssociaaldemocratische partij DS’70.
‘Ik ben elke ochtend om
half zes al aan het werk’
Mels was erbij toen zijn ouders op 10 mei 1940 naar
Engeland uitweken. De Arbeiderspers, de VARA en Het
Volk dreigden onder curatele van de Duitsers te worden
geplaatst. Met een geleidebrief van Stuuf Wiardi Beckman,
hoofdredacteur van Het Volk, wisten de Sluysers een boot
in IJmuiden te bereiken. ‘Er stond één grote file op weg
naar de kust. In Velsen moest je de douane door. In de
vissershaven lag de Friso, die heeft ons naar het Isle of
Wight gebracht. Onderweg werden we beschoten door
Duitse bommenwerpers. Ik was toen een jongen van
negen.’
Na de oorlog ging de familie in Bussum wonen. Dat
Mels later een gevierd kankeronderzoeker zou worden,
zat er toen nog niet in. Hij zag zichzelf niet als een
18 HUMAN INTEREST - INTERVIEW
´Godsdienst vind
ik flauwekul´
Onder de naam ‘Sluyser en Sluyser’ richtte het Joods
Historisch Museum in 2009 een expositie in van
manuscripten en brieven van Meyer Sluyser en schilderijen
van Mels. Schilderijen met namen als ‘Broodjeswinkel’,
‘Jiddisje gein’, Nesjomme’ en ‘Schnorrer’. ‘Met mijn
belangstelling voor het nostalgische in de Joodse
geschiedenis ben ik op mijn manier in het voetspoor van
mijn vader getreden,’ zegt hij daarover: ‘Ik probeer de
sfeer weer te geven van een verdwenen wereld.’
studiehoofd. Zijn eerste baan: hammen uitbenen bij een
varkensslachterij in Uithoorn, misschien niet de meest voor
de hand liggende activiteit voor een opgroeiende Joodse
jongen. De directeur van het bedrijf was de vader van de
latere CDA-politicus Piet Steenkamp.
Pas later rondde Sluyser via het staatsexamen de
middelbare school af. Hij ging bacteriologie studeren.
Daarna liep zijn carrière op rolletjes: een baan bij het
Nederlands Kankerinstituut in de Sarphatistraat, zijn
proefschrift, een beurs om in Berkeley te gaan studeren,
publicaties in toonaangevende tijdschriften als Nature.
Uiteindelijk bracht hij het tot hoofd van de afdeling
tumorbiologie en voorzitter van de wetenschappelijke
staf van het NKI. Hij was een van de pioniers van het
DNA-onderzoek. Na zijn pensionering begon hij de twee
tijdschriften waarvan hij nu hoofdredacteur is: ‘Ik ben elke
ochtend om half zes al aan het werk.’
De liefde voor tekenen en schilderen kwam pas in de
jaren zeventig. ‘Op mijn vijfenveertigste kreeg ik een
olieverfsetje cadeau. Ik ontdekte dat mijn kracht lag in
mensen schilderen. Het waren in het begin nogal sexy
dingen die uit mijn handen kwamen: veel blote vrouwen.
Later ben ik me in meer Joodse richting gaan ontwikkelen.’
Dat was te danken aan zijn vrouw Helen, zegt hij: ‘Zij is
uitgesprokener pro-Israël dan ik. Ze gaat voor dat land
echt de barricaden op.’
Dat hij zich zo Joods zou gaan voelen als hij nu doet,
kwam voor hemzelf als een verrassing: ‘Ik ben opgegroeid
met het socialisme. Je was meer rood dan Joods. In
1968 ben ik voor het eerst in Israël geweest, vlak na de
Zesdaagse Oorlog. Ik heb seideravond gevierd in Rehovot.
Toen ging de knop om. Pas in Israël kreeg ik het gevoel: ik
ben Joods, this is me.’
Helen: ‘Als ze het Hatikwah spelen, moet Mels altijd
huilen.’
Mels: ‘Het idee dat de Joden nu bescherming in hun eigen
land kunnen vinden ontroert me.’
Religieus is Sluyser nog altijd niet. ‘Ik ben wetenschapper.
Voor mij is niet onomstotelijk bewezen dat God bestaat.
In mijn studententijd ben ik wel eens wezen buurten bij
verenigingen als de NZSO. Maar daar kreeg ik meteen
bonje over het geloof. Een keppeltje opzetten op zaterdag
verdomde ik.’ Hij is overtuigd atheïst: ‘Godsdienst heeft
alleen maar extremisme voortgebracht. Het heeft tot
oorlog geleid. Kijk naar de terreurdaden die nu uit naam
van de islam worden gepleegd. Ik voel me thuis bij de
Joodse cultuur, ik vind het gezellig om in Joodse sfeer te
verkeren. Maar godsdienst vind ik flauwekul.’
De Joodse feestdagen viert Sluyser niet, hij gaat wel drie
keer per jaar naar Israël. Elke keer komt hij geëmotioneerd
terug. Met linkse groeperingen als de PvdA voelt hij geen
enkele verwantschap meer. ‘Naarmate je ouder wordt is
19
het logisch dat je meer de rechterkant opzoekt. Ik vind dat
de PvdA het gevaar van de islam onderschat. En dat die
partij te kritisch over Israël is. Ze zullen er wel hun redenen
voor hebben maar ik zeg: de Joden hebben nu wel genoeg
ellende meegemaakt, blijf met je handen van Israël af!’
Bij de laatste verkiezingen heeft hij op Wilders gestemd.
‘Er moest iemand opstaan die zegt: houd op met al die
religieuze flauwekul. Dat heeft hij gedaan. Hij neemt het
voor de Joden op. Hij vindt de euro onzin, daar ben ik
het ook mee eens. Het is belachelijk om Wilders voor een
verkapte nazi uit te maken, zoals hier en daar gebeurt.
Hij steunt Israël en dat is voor mij het cruciale punt. Het
antisemitisme komt tegenwoordig van die linkse lui.’
De Joden zijn een bijzonder volk, vindt hij: ‘Ons DNA
geeft ons iets speciaals. We hebben veel bijgedragen aan
de kunst en aan de wetenschap. We hebben de drive om
te presteren, om iets te bereiken. Dat heb je nodig om
vooruitgang te boeken. De Joden hebben dat gedaan,
tegen de verdrukking in.’
Als er een documentaire over de Tweede Wereldoorlog op
tv is, kijkt hij. ‘Ik had het geluk dat ik veilig in Engeland
zat. Maar voor de meeste Joden lag dat anders. Je denkt
onwillekeurig toch: waarom heb ik het overleefd en al die
anderen niet? Gevoelens van overlevingsschuld wordt dat
genoemd, daar heb ik last van.’
Zijn remedie zijn de olieverfportretten van de
broodjeswinkel, de visboer en de marktkooplieden die
er niet meer zijn. Mels Sluyser: ‘Ze hebben een gapende
leegte achtergelaten. Met mijn schilderijen probeer ik dat
gat te vullen. Dat beschouw ik als mijn roeping.’
Max van Weezel is columnist van Vrij Nederland
en presentator bij Radio 1
Van vrijdag 13 februari tot en met zaterdag 10 mei 2014
is er een expositie van schilderijen van Mels Sluyser in het
Joods Museum Sjoel Elburg, Graaf Hendriksteeg 2, Elburg.
Openingstijden 11.00 - 17.00 uur. Voor meer informatie
zie de site www.sjoelelburg.nl. De site van Mels Sluyser is
www.mels-sluyser.com
20 CULTUUR & WETENSCHAP - INTERVIEW
TEKST YONINA / WWW.YONINA.NL FOTOGRAFIE SWINKELS VAN HEES
Ik wil iets vertellen wat mensen
emotioneel raakt...
Fotograaf en artiest Dorine van der Klei
Dorine van der Klei is een charismatische actrice en
zangeres. Ze is bekend van het duo de Sissies en haar
Lotte Lenya en Kurt Weill voorstellingen. Ze schittert
niet alleen op het toneel, ze maakt ook grote indruk met
haar fototentoonstellingen. Een boeiende ontmoeting
met deze veelzijdige vrouw.
Je hebt twee verschillende beroepen, dat van fotograaf en
actrice. Welke voldoening krijg je van beide en wat zijn de
verschillen.
Als actrice sta je bij wijze van spreken, open en bloot voor
het publiek! Als fotograaf ben je in zekere zin veilig achter
de camera, je kan schuilen. Mijn voorstellingen hebben
vaak een documentair karakter, ik noem het documentair
muziektheater, en daar doe ik veel research voor. Ook
als fotograferend journalist deed ik vooraf veel research.
Beide beroepen geven me voldoening.
Hoe motiveer je jezelf om een eigen theaterproductie te
schrijven?
Motivatie komt voor mij vanzelf. Ik krijg een idee, vaak
‘s nachts, en wil er wat mee. Het kan ook ontstaan door
iets wat ik lees of zie. Ik heb de behoefte om de mensen
iets te vertellen en ze emotioneel te raken.
Binnenkort ga je optreden in de Nederlandse Club in
Israël, hoe ervaar je dat?
Israël is belangrijk voor me. Ik heb een hele hechte band
met mijn, verre, familie daar. Ik moet ook nog directe
familie daar hebben, maar daar waren mijn ouders mee
gebrouilleerd. Ze wisten dus ook niet waar die gebleven
waren, jammer.
rond de twintig en ontmoette vrienden voor het leven. Ik
leerde een hele andere wereld kennen dan het toen toch
wel enigszins sombere Nederland. Somber, althans in mijn
milieu. In Israël was optimisme!
Je hebt een tijdje in een Kibboets geleefd. Welke
indrukken heeft het op je gemaakt?
Ik heb zes maanden in een kibboets gewoond. Die
maanden vond ik fantastisch, ik kon er heel goed aarden.
Daarna ging ik naar Jeruzalem, waar ik studeerde aan de
Bezalel Akademie. Later werkte ik als fotograaf, bij Yad
Vashem. Die periode in Israël heeft me gevormd. Ik was
Het werk bij Yad Vashem hield ik niet lang vol. Het was te
confronterend en de oorlogsnachtmerries die ik mijn hele
jeugd had gehad, en die verdwenen waren in de kibboets,
kwamen terug. Uiteindelijk ging ik terug naar Nederland
om mijn vakdiploma fotografie te halen en Semitische
talen te studeren aan de UVA. Het plan om definitief terug
te gaan naar Israël liet ik varen toen ik zwanger werd.
21
‘Ik was zo wild en viel daardoor zo
vaak dat mijn moeder pleisters per
vijf meter kocht’
Waar ben je opgegroeid?
Ik groeide op in Amstelveen, praktisch tussen de koeien.
Dat was fijn. Altijd buiten spelen. Ik was heel wild,
eigenlijk een jongetje, meisjes vond ik maar niets. Ik was
een indiaan en was keeper bij het voetballen en altijd
vechten! Ik was zo wild en viel daardoor zo vaak dat mijn
moeder pleisters per vijf meter kocht. Mijn middelbare
school was het Amsterdams Lyceum en ik fietste heen en
weer.
Welke inspiratie haal je uit je lievelingssteden steden?
Amsterdam, New York en Berlijn zijn vitale steden waar
ik graag ben! Als er foto’s van mij op een tentoonstelling
in een museum of galerie hangen, krijg ik vaak een
uitnodiging voor de opening en als het kan ga ik er heen.
Ik geniet van die reizen. Zo ga ik regelmatig naar steden
als New York en Berlijn, voor mijn foto-tentoonstellingen
en ook om theatershows te spelen. De MoMa (Museum of
Modern Art) in New York heeft zo’n honderd foto’s van
mij, voornamelijk van de Fluxus kunstrichting.
Samen met je zus Gerrie vormde je het duo De Sissies
waarmee jullie veel successen behaalden. Hoe kijk je terug
op deze periode?
Succesvol en opwindend. Ik hield erg van het leven in
hotels en theaters, maar het was ook zwaar en vaak
moeilijk. Ik had een klein kind en wilde nooit te lang
van huis. Maar ja, de tournees in het buitenland waren
altijd vrij lang, anders waren ze financieel niet de moeite
waard. Ik moest natuurlijk wel de kost verdienen, maar
dat begreep mijn zoon heel goed. Ik stuurde hem elke dag
een kaart met een foto van een dier. Dat vond hij mooi,
hij heeft nog steeds alle kaarten. Hij was een jaar of vijf
toen hij een tekening van onze hond maakte en hem aan
me gaf met erop de woorden geschreven: ‘als je deze op je
hotelkamer hangt hoef je Pablo (de naam van onze hond)
niet zo te missen!’ Jammer dat we toen nog geen internet,
mobiele telefoon e.d. hadden!
Wat zijn je plannen / dromen voor de toekomst?
Doorgaan met werken en meer tijd vrijmaken om te
tennissen! Dat is ook een passie van mij.
Heb je een speciale boodschap voor de lezers met
betrekking tot Chanoeka. Wat zijn de lichtpunten en
vormen van dankbaarheid in jouw leven?
Ik wens de lezers gezondheid en energie. De lichtpunten in
mijn leven zijn dat ik dankbaar ben dat ik in een goed land
leef! Dankbaar dat ik altijd van mijn passies heb kunnen
leven, ook toen ik een alleenstaande moeder was.
Wat betekent Jodendom voor jou?
Ik ben opgevoed met de Joodse tradities en cultuur. Mijn
vader vertelde altijd weer opnieuw, vooral als we aan tafel
zaten, dezelfde oude Joodse moppen, met een brede lach
op zijn gezicht, al voordat hij de pointe had verteld. Toen
wij, de kinderen, al uit huis waren, kwamen we, als het
enigszins kon, nog steeds op vrijdagavond ‘thuis’ voor het
eten. Mijn ouders gebruikten ook veel Jiddische woorden
en uitdrukkingen. En ieder jaar kregen we een kist Jaffa’s
opgestuurd vanuit Israël. De matzes werden bij Mouwes
gekocht. De Joodse cultuur is een inspiratie.
Voor meer informatie: www.kapteinproducties.com
22 CULTUUR & WETENSCHAP - INGEZONDEN REACTIES
Wie is de Grootste
Joodse Nederlander
aller tijden?
Bart Wallet schreef in de vorige Benjamin een column over de grootste Nederlander aller tijden. We hebben
veel leuke en interessante reacties ontvangen. Hieronder vindt u een selectie van de inzendingen van de lezers.
Op Jonet.nl wordt de discussie over wie de grootste Joodse Nederlander is voortgezet.
Spinoza
Het boek ‘en je zult spinazie eten’ van Jan Knop vond
ik erg mooi en inspirerend. In het boek worden de
denkbeelden van Spinoza beschreven. Ik kan mij hier
volledig in vinden.
Jacob Israël de Haan
Jacob Israël de Haan. Geboren in 1881. Schrijver van Proza
en Poëzie. Als zionist en later als vrome Jood durfde hij
openlijk voor zijn homoseksualiteit uit te komen. Hij is in
Palestina vermoord. Een schrijver van een eeuw geleden
met problemen van heden.
Steffie Cohen
Alexander Sarluij
Mijn grootvader Dr. Alexander Sarluij chemicus uit Koog
a/d Zaan die wegens zijn politiek bewustzijn zijn familie
gescheiden liet onderduiken. Hij is met zijn vrouw in
Friesland ondergedoken en zijn kinderen gescheiden van
elkaar in Rotterdam en Apeldoorn.
Dankzij hem overleefden zij alle vier de oorlog. Na de
oorlog hielp hij bij de uitvinding van Maïzena, bij de firma
Honig Koog a/d Zaan.
Ik had het voorrecht om vier grootouders te hebben, waar
ik hele goede herinneringen aan heb. Mijn grootvader was
een wijze man en vond het belangrijk dat wij nooit gingen
haten. Op zijn zestigste ging hij nog een tweede studie
doen, Filosofie aan de UVA.
Mirjam de Jonge
Hartog Beem
Hartog Beem (Harderwijk 1892-Rotterdam 1987), hij heeft
menig boek geschreven onder andere het verzamelwerk
Pinkas, de Joden van Leeuwarden, Jerosche etc. Hij heeft
gezorgd voor de bekendheid van het Joodse aspect van de
samenleving met name buiten de stad. Daarnaast vanwege
zijn familietragedies, zijn drie kinderen zijn gestorven.
De jongste door een auto ongeluk en de andere twee
zijn vermoord in het kamp. Zijn vrouw is ook nog eens
overleden. Hij moet echt sterk zijn geweest.
Paul Beek
CULTUUR & WETENSCHAP - HISTORISCHE COLUMN
Vluchten
voor je leven
Tirtsah Levie Bernfeld
Vluchten voor je leven, dat is helaas nog steeds een
heel actueel en universeel fenomeen. Je mag hopen
op menselijk mededogen door het bieden van hulp
en opvang. Voor Joden bestaat er het principe van
wederzijdse verantwoordelijkheid. Ook in het verleden is
dat beginsel vaak toegepast, al was dat soms heel selectief.
In de Gouden Eeuw gaven Amsterdamse Portugezen
bijvoorbeeld vluchtelingen van de Inquisitie, leden van
de Spaans Portugese Joodse natie, altijd voorrang boven
andere Joden die van heinde en verre naar Amsterdam
trokken en voor hulp aanklopten bij de Portugese
Gemeente.
Dr. Jacob Idanha en zijn familie
Zo drong Dr. Jacob Idanha in 1729 de bestuurskamer
van de Amsterdams Portugese Gemeente binnen. In
dramatische woorden beschreef hij het lot van zijn ouders
en dat van andere leden van zijn familie. Zij waren door
de Inquisitie gefolterd en zaten nu in de gevangenis van
Burgos, ‘diep ondergedompeld in afgodendienst en niet
in staat te ontvluchten’, zo vertelde hij. Idanha verzekerde
het bestuur dat het met geld zou lukken zijn familie
uit hun benarde situatie te bevrijden. Het bestuur was
overtuigd en sprak het Cativos fonds aan, bestemd voor
lossing van krijgsgevangenen.
Reddingspogingen
Amsterdamse Portugezen bleven in die tijd niet passief
toekijken hoe het de leden van hun ‘natie’ op het Iberisch
schiereiland verging. Ze deden er alles aan hun familie en
vrienden uit de klauwen van de Inquisitie of uit andere
benarde situaties te redden. Precies 400 jaar geleden,
maakten Amsterdamse Portugezen een contract op met
een Hollandse schipper. Hij moest met zijn boot naar
het noorden van Spanje varen om daar zeven tot acht
passagiers aan boord te nemen om hen zo snel mogelijk
in Amsterdam af te leveren. Het was niet de eerste en ook
niet de laatste poging van Amsterdamse Portugezen om
hun lotgenoten hulp te bieden.
Zonder hulp op de vlucht
Toch lukte het zonder die hulp vanuit Amsterdam soms
ook om uit het Iberisch schiereiland weg te komen. In
Spanje en Portugal waren er altijd mensen te vinden die
deze zogenaamde Conversos op weg hielpen. Gidsen
leidden hen over de Pyreneeën in de richting van de
vrijheid. Portugese schippers namen hen op de boot
mee naar het noorden. Rijke families konden vaak hun
Iberische relaties aanspreken om hen en hun goederen
uit het schiereiland te redden. Maar ook armen wisten te
ontkomen. Onderweg kregen ze vaak wat hulp. Hoe het
Diogo Henriques onderweg was vergaan, weten we niet.
Wel vertelde hij dat hij in Toledo gevangen had gezeten
en dat al zijn goederen en geld door de Inquisitie waren
afgepakt. In 1620 was hij met zijn stokoude vader, zijn
zus en zijn neefje op de vlucht geslagen en berooid in
Amsterdam aangekomen.
Solidariteit
Ondanks de toepassing van selectieve solidariteit heeft de
Amsterdams Portugese gemeente zeker in de zeventiende
eeuw haar deuren nooit helemaal gesloten voor Joden uit
andere streken dan alleen het Iberisch schiereiland. Je kon
er als Joodse vluchteling in ieder geval altijd voor ‘eerste
hulp’ terecht. Zo bleef die gemeente het principe van
wederzijdse verantwoordelijkheid trouw.
LIJST VAN SEFARDISCHE VLUCHTELINGEN UIT BELGRADO, DIE IN DE STAD AANKOMEN NADAT ZIJ UIT HUN HUIS VERDREVEN
WAREN TIJDENS DE OORLOG VAN DE HEILIGE ALLIANTIE (1688-1697). ZIJ ONTVINGEN STEUN VAN DE AMSTERDAMS
PORTUGESE GEMEENTE, 1691: COMPLETE FAMILIES, MAAR OOK ALLEENSTAANDE MANNEN, VROUWEN EN KINDEREN.
23
24 CULTUUR & WETENSCHAP - ETEN EN OPETEN
TEKST LEA VAN COEVERDEN EN RAYA LICHANSKY
Mongous tsoer?
Juist in het donkerste seizoen van het jaar valt Chanoeka,
lichtjesfeest. Elke avond, acht dagen lang, steken we
lichtjes aan. We beginnen op de eerste avond met een
kaarsje dat wordt aangestoken door de sjammasj (dienaar).
Dat kan ook met olie en een lontje natuurlijk. Elke avond
steek je een lichtje meer aan tot op de laatste avond
van Chanoeka alle acht armen van de chanoekia en de
sjammasj branden. Wat een feestelijk gezicht is dat.
Rectificatie
Omdat er vroeger nog geen kaarsen waren werd er olie
gebruikt om er voor te zorgen dat de chanoekia acht
avonden lang kon branden. Vandaar ook dat er in de
periode van Chanoeka veel gerechten worden bereid
in olie. Waar komt het wonder van Chanoeka eigenlijk
vandaan? Heel lang geleden werd de Tempel verwoest. In
die Tempel stond de grote menora, waar de chanoekia van
afgeleid is. Alles was weg maar na lang zoeken vonden de
Joden nog een kruikje kosjere olie om de chanoekia aan te
steken. Maar met slechts een kruikje olie kon die niet acht
dagen branden. Voor de eerste avond was er wel genoeg.
Door een wonder echter was er iedere avond weer
voldoende olie om de menora aan te steken. Daarom werd
besloten dat er ieder jaar, vanaf 25 Kislew, acht dagen lang
lichtjes zouden branden. Ter herinnering aan het wonder
van het kruikje olie. Joodse feestdagen roepen bij mij altijd
herinneringen op. Bij ons thuis werden de feestdagen ook
echt altijd gevierd. Misschien niet op de juiste manier,
maar op de Van Coeverden-wijze. Mijn ouders hadden hun
eigen Joodse gewoontes gemaakt. Twee culturen voegden
zich samen toen zij in 1953 onder de choepa stonden.
Mijn moeder, een in de oorlog naar Nederland gevluchtte
Duitse Jodin, mijn vader een Joodse Amsterdammer.
Samen hebben ze een prachtig Joods leven opgebouwd,
terwijl ze praktisch alleen op de wereld waren na de
oorlog. Ze waren toen begin twintig. Met hun eigen
tradities en Jodendom lukte het ze om ook mijn broer en
mij de nesjomme, de ziel van het Jodendom, mee te geven.
Zo ben ik opgevoed. Dus als ik dit jaar de chanoekia van
mijn ouders gebruik, denk ik terug aan de geur van latkes,
die mijn moeder maakte. Ze gebruikte daarvoor het recept
uit het kookboek van haar grootmoeder. Het kookboek
dat wonderlijk genoeg de oorlog wel overleefde. Ik denk
met plezier terug aan het samen aansteken van de kaarsje
met mijn ouders en kinderen. Ik zie de licht vochtige
ogen van mijn vader voor me als hij zijn kleinkinderen
de beracha die bij Chanoeka hoort hoorde zeggen. Mooi
resultaat van de wekelijkse Joodse les. Samen zongen
we het Ma’oz Tsoer, door mijn vader altijd op zijn echt
Asjkenazisch ingezet: Mongous Tsoer.
Wat een prachtige herinnering aan Chanoeka en een tijd
die nooit meer terugkomt.
Helaas zijn in het vorige nummer van de
1 steranijs
schuimspaan uit het sap en zet koel weg
Benjamin (93) de verkeerde ingrediënten
1 stukje kaneel
Zeef de vloeistof, gooi de vaste
bij het recept geplaatst. Hieronder vindt
4 stevige, friszure appels (Cox d’Orange,
bestanddelen weg en laat het sap inkoken
u nogmaals het recept met nu de juiste
Fuji), geschild en in kwarten gesneden
tot het iets stroperig is. Serveer deze
ingrediënten.
bijzonder Rosj Hasjana traktatie met volle,
Breng in een ruime pan het appelsap aan
dikke Griekse of Turkse yoghurt en druppel
Gepocheerde appels
de kook met de honing, sap en schil van de
er wat afgekoeld, ingedikt sap over.
met honing en specerijen
citroen en sinaasappel, gember, steranijs
4 dl appelsap
en kaneel, laat 15 minuten zachtjes koken
Tip: Goudreinetten zijn niet geschikt voor
6 el honing
Pocheer de appelparten ca. 10 minuten
dit recept: die vallen snel uit elkaar.
sap en schil van 1 citroen
in deze geurige vloeistof, zet daarna het
Tip: Roer wat siroop door een glas bruisend
sap en schil van 1/2 sinaasappel
vuur uit en laat de appels in de vloeistof
mineraalwater, heerlijk drankje!
4 plakjes verse gember, geschild
afkoelen. Neem de appels met een
25
Recept: Bhaji
Ingrediënten
Voor het Chanoekarecept voor dit jaar kijk ik verder naar het oosten,
sla de traditionele en gemoderniseerde Oost-Joodse latkes over en
kom uit in Zuid-India, in Cochin, waar al sinds de 5e eeuw Joden
wonen. De traditionele gerechten behorend bij de Joodse feestdagen
hebben de smaak aangenomen van de lokale keuken. Bhaji is een
soort latke, maar dan gemaakt van uien en kikkererwtenmeel, echt
Indiaas gekruid, maar wel gebakken in olie.
200 g kikkererwtenmeel (‘gram flour’)
50 gram tarwebloembloem
1 theelepel cayennepeper
1 theelepel geelwortel (kurkuma)
1/2 theelepel gemalen komijn
1/2 theelepel gemalen koriander
1 theelepel zout
1/2 theelepel bakpoeder
1 ei, losgeklopt
3 deelblokjes gehakte spinazie (ontdooid en goed uitgelekt)
2 flinke uien, gepeld
4 dl zonnebloemolie
Bereiding
• Meng kikkererwtenmeel, bloem, cayennepeper, geelwortel, komijn,
koriander, zout en bakpoeder
• Klop het ei los met 2 eetlepels water, roer door het droge mengsel,
voeg eventueel meer water toe om een dik vloeibaar beslag te maken
• Roer de spinazie door het beslag
• Snijd 1 ui in tweeën en snijd de helften in dunne halve ringen, snijd
de andere ui in kleine stukjes
• Schep de uien door het beslag
• Verhit de olie in een wok of hapjespan
• Laat een eetlepel beslag met ui voorzichtig in de pan glijden, laat in
3-4 minuten goudbruin bakken
• Leg de bhaji’s op keukenpapier en eet ze warm
Heerlijk met allerlei soorten chutney!
Kikkererwtenmeel is te koop bij Oosterse en Middenoosterse winkels.
26 ACTIVITEITEN - AGENDA
ALMERE
In dit programma wordt u meegenomen
HAARLEM/ BLOEMENDAAL
Di z’n Koffie
op een muzikale en mystieke reis. U kunt
Tsevet
Iedere woensdag vanaf 9.30 uur inloop
genieten van een documentaire met
3 december vieren we Chanoeka met het
koffieochtend in buurtcentrum Parkwijk.
unieke historische fragmenten waarin de
7e kaarsje. Neem uw chanoekia mee. We
Bijzonderheden:
schilder openhartig vertelt over zijn leven,
steken samen de kaarsjes aan.
4 december: Chanoeka-viering 7e kaarsje
zijn kunst en zijn familie. Verder luistert
Bijeenkomsten vanaf 19.30 uur
(pas ’s avonds gaat de 8e aan). Neemt allen
u naar gedichten van Marc Chagall met
Informatie: T 023 526 22 81 of
uw eigen chanoekia mee met acht kaarsjes,
muziek van Rachmaninov en een prachtig
E [email protected]
dan steken we samen de kaarsjes aan
concert van vooraanstaande Russische
8 januari 1e Di z’n Koffie na de winterstop
musici.
HEERENVEEN
met wat lekkers erbij.
Datum: zondag 1 december
SJEMOE’OT
22 januari Toe Bisjwat viering (Nieuwjaar
Locatie: Theater Bellevue, Amsterdam
Gezellige en informatieve bijeenkomsten
der bomen)
Informatie: Mirjam Samson
op de tweede woensdag van de maand.
5 februari Mevr. Erna Houtkooper-Barend
T 020 577 65 66 of
4 december (LET OP: 1e woensdag van de
houdt een lezing over Joodse genealogie.
E [email protected]
maand!!) Chanoeka 8e Kaarsje 17.00 uur
bijdrage: € 15,–
19 maart Poeriem-viering met kiesjliesj en
Hamansoren.
APELDOORN
8 januari Tanja Nab, liederen uit de Joodse
2 april Bingo. Begintijd: 10.00 uur
HaMakor Geen JMW groep
traditie 10.30 uur
17 april (donderdag!): Pesach matze-
Bijna iedere derde donderdag van de
12 februari Rabbijn S. Spiero, over
brunch met gremsjeliesj. Iedereen maakt
maand 10.00 - 13.00 uur.
het ontstaan van het Chassidisme
wat lekkers.
Iedereen is welkom.
10.30 uur
Informatie / opgave: Judith Heslenfeld
Aanmelden: Channa Alliki T 055 542 08 63
12 maart Poeriem 10.30 uur
T 036 532 81 35
of E [email protected] Kosten € 2,–
17 april LET OP: donderdag!
Pesach bijdrage: € 10,– 12.00 uur
AMSTERDAM
BREDA
Aanmelden bij Gineke van Dam
Cursussen afdeling 50+
Finjan
T 0514 541 193 of
Schilder groep
Bijeenkomsten elke 2e woensdag van de
E [email protected]
maandag van 13.00 tot 15.00 uur
maand. Vanaf 10.00 uur
Joodse geschiedenisLET OP: Chanoeka-lunch
dinsdag van 10.30 tot 12.00 uur
Meer bewegen voor ouderen
dinsdag van 12.30 tot 13.15 uur
Jiddisje conversatie
HEILOO
4 december 2013
Tsafon
Laatste bijeenkomst van het jaar
4 december Chanoeka 8e kaarsje. Neemt
Informatie J. Leeser T 076 542 22 78
allen uw eigen chanoekia mee met
E [email protected]
9 kaarsjes, dan steken we samen de
woensdag van 14.00 tot 15.30 uur
kaarsjes aan
DEN BOSCH
15 januari Houd de convo in de gaten!
Er zijn nog een paar plaatsen beschikbaar.
Bejachad
12 februari Informatie zal volgen
U kunt altijd een proefles bijwonen.
2 december Chanoeka bijeenkomst
12 maartInformatie zal volgen
Neemt u contact op met de afdeling 50+via
Aanvang 14.00 uur
20 april Pesach (LET OP: zondagmiddag!)
T 020 577 65 88
Informatie: Ingrid Stern T 073 521 48 05
Bijeenkomsten vanaf 19.30 uur, start
E [email protected]
E [email protected]
bijeenkomsten 20.00 uur
De cursussen van JMW afdeling 50+ vinden
Informatie: Reina Oudgenoeg
plaats in het gebouw van het JCC in de
DEN HAAG
T 072 533 31 27 of
Van der Boechorststraat 26,
Mitzwe Bar
E [email protected]
1081 BT Amsterdam
Bijeenkomsten normaal elke 2e dinsdag
van de maand
HILVERSUM
Beeld, mystiek en muziek: een
Vanaf 14.30 uur
Gooise Nesjomme
bijzonder Chagall programma
LET OP: Chanoeka diner 3 december 2013
21 november Huiskamerkoffie bij Veronica
De Russisch-Joodse schilder Marc Chagall
Aanvang 16.00 uur
Mayer in Hilversum.
is bekend van zijn beelden van blauwe
Laatste bijeenkomst van het jaar
5 december 8e dag Chanoeka (LET OP:
koeien, vliegende geliefden, musici en
Brasserie Mazzeltov
1ste donderdag). Breng uw chanoekia mee
circusartiesten. Hij omschreef zichzelf als
Informatie: B. Braat T 0172 430 628
met 9 kaarsjes. Er wordt gezorgd voor
een dromer die nooit wakker wordt.
E [email protected]
soefganiot en ander lekkers.
27
16 januari Huiskamerkoffie bij Willy in
VENLO
ZWOLLE
Hilversum
Chanoeka-bijeenkomst
JOO-OOST
20 februari Koffie Nesjomme in St. Joseph
Op zondag 1 december 2013 vindt de
1 december om 13.30 uur gezellige
20 maart Huiskamerkoffie bij ... ??? wie
Chanoeka-bijeenkomst op de nieuwe
Chanoeka-viering met soefganiot en latkes.
meldt zich aan?
locatie plaats.
Carla da Silva zingt Jiddische en Joodse
LET OP: vanaf januari 2014 bijeenkomsten
Schrijf het alvast in je agenda. Iedereen
liedjes, Jacob Ben-Chaim houdt een lezing
iedere 3e donderdag van de maand
is van harte welkom vanaf 14.30 tot
over de Dode Zeerollen n.a.v. de expositie
Informatie: Edith Bernards-Baas
17.30 uur. We starten om 15.00 uur.
in het Drents Museum in Assen.
T 035 541 47 50 of
Toegangsprijs: € 5,–, kinderen gratis,
De chanoekiot zullen worden aangestoken,
E [email protected]
opgeven voor 26 november.
iedereen die dat wil mag zijn eigen
W www.gooisenesjomme.nl
Naam en adres van de nieuwe locatie
chanoekia meebrengen.
(multifunctioneel centrum):
Toegangsprijs: € 10,–. Kinderen tot 10 jaar
ROTTERDAM
MFC Op Expeditie
half geld.
Joffie Koffie Rotterdam
Vossenerlaan 57
Informatie en aanmelding: Anneke Kopuit
Iedere derde woensdag van de
5924 AC Venlo-Blerick
T 0570 517 502 E [email protected]
maand, 10.30 tot 12.30 uur, Locatie
Chanoeka viering 5e kaarsje. Neemt allen
of Marion de Klijn E [email protected]
LJG, Mozartlaan 99, ingang Bachlaan,
uw eigen chanoekia mee met 6 kaarsjes
Rotterdam
dan steken we samen de kaarsjes aan.
18 december After-Chanoeka brunch
Informatie en aanmelding: Piet Wilderbeek
15 januari bijeenkomst (informatie volgt)
T 06 517 48 805 E [email protected]
19 februari bijeenkomst (informatie volgt)
19 maart bijeenkomst (informatie volgt)
ZAANDAM
Informatie: Frieda van Koot
Misjpoge aan de Zaan
T 06 231 791 05 of mail Ali Oudenaarden
4 december Chanoekaviering 7e kaarsje
E [email protected]
(pas ’s avonds gaat de 8e aan). Neemt allen
uw eigen chanoekia mee met 8 kaarsjes,
dan steken we samen de kaarsjes aan
Gezocht: vrijwilliger voor Joffie
29 januari Sjmoesochtend
Koffie Rotterdam
26 februari Lezing Nicolienne Wolf
De Rotterdamse koffie-ochtend groep,
over Joodse pleegkinderen in een
Joffie Koffie, is op zoek naar een nieuwe
predikantengezin
vrijwilliger voor het samen maken van het
26 maart Sjmoesochtend
maandelijkse sociaal-cultureel programma
16 april Matzebrunch
en een paar administratieve taken.
Bijeenkomsten iedere laatste woensdag
De tijdinvestering is wisselend, soms weinig
van de maand van 10.00 uur tot 12.00 uur
dan weer meer.
Informatie: Erna Houtkooper-Barend
Voor meer informatie kunt u Shirley Ensel
T 06 22 47 31 71 of
benaderen via E [email protected] of
E [email protected]
T 020 577 65 85
Café Jom Risjon
Gezellige bijeenkomsten voor 65 plussers.
Altijd op de eerste zondag van de maand
tussen 11.00 en 13.00 uur.
Bijeenkomsten zullen plaatsvinden op de
volgende data:
1 december Chanoeka-viering 4e kaarsje
(pas ’s avonds gaat de 5e aan). Neemt allen
uw eigen chanoekia mee met 5 kaarsjes
dan steken we samen de kaarsjes aan
5 januari, 2 februari, 2 maart en 6 april
Informatie en aanmelding: Frieda van Koot
T 015 262 39 40 of 06 231 791 05
Geef uw (juiste) emailadres aan ons door!
Wilt u 6 keer per jaar de nieuwsbrief Joodse Activiteiten ontvangen met daarin alle
nieuwtjes en activiteiten? Is uw emailadres onlangs gewijzigd of is uw emailadres niet bij
ons bekend? Laat het ons weten! Stuur een email aan: [email protected] o.v.v.
nieuwsbrief Joodse Activiteiten met in de email uw postcode en oude emailadres.
28 JMW - ACTIVITEITEN
Groepsgesprekken
Een groepsgesprek, is dat iets voor mij?
Soms wil je zaken met anderen bespreken en juist met
mensen die dezelfde achtergrond hebben. Je bent blij
met de herkenning en erkenning van anderen.
JMW is gespecialiseerd in ‘Joods’. Juist daarom kies je
voor JMW. Sinds jaren organiseren wij gespreksgroepen
die alles te maken hebben met Joodse identiteit. Daar
zoomen wij op in.
Gespreksgroepen gerelateerd aan de oorlog zijn binnen
JMW specifiek. Regelmatig zeggen mensen die deelnemen
aan één van onze gespreksgroepen: ‘Ik heb jaren in therapie gezeten, maar nog nooit is het over dat Joodse
deel gegaan. Het lijkt wel of dat is vergeten.’ Ook hier
zijn her- en erkenning de meest waardevolle punten.
‘De Joden in Nederland’ hebben hun eigen problematiek
en regelmatig komen deze punten tijdens de gesprekken
naar boven. Het gevoel: ‘Ik ben niet de enige’ is vaak een
opluchting.
Informatie en aanmelden
Mail naar [email protected] of bel met Roos
van den Berg 020 577 65 66.
Voorafgaand aan deelname aan de gespreksgroep vindt
een kennismakingsgesprek plaats.
29
Naast de identiteitsgroepen bie
den we ook
meer algemene groepen aan. De
ze kunnen een
hulpverlenend karakter hebben
Groepsgesprekken
• Help! Ik ben met een Israëli getrouwd
Over cultuurverschillen en alles wat dit met zich
meebrengt
• Foute man; heb ik weer...
Hoe kan het dat je altijd op het verkeerde type valt
• Ik hier, mijn familie daar...
Even in de auto springen om je familie te zien zit
er niet in... Dat brengt moeilijke en soms pijnlijke
momenten met zich mee...
• Pak je bagage uit bij JMW
Over Joodse identiteit (Joodse vaders en
Naoorlogse generatie)
• Ik was kind in de oorlog
Veel herinneringen heb je niet meer, maar de last
draag je met je mee.
De hulpverleningsgroepen bestaan uit 4 tot
6 bijeenkomsten van 2 uur. De kosten zijn € 7,50 per
bijeenkomst.
Nieuw
• Ik ben niet-Joods en heb een Joodse
partner
Sommige onderwerpen zijn moeilijk te
bespreken of herken je niet uit jouw belevingswereld. Praat hierover met andere
niet-Joodse partners.
• Kind van Duitse en Oost-Europese Joden
Altijd verschil gevoeld tussen Joodse
Nederlanders en het Joods-zijn van thuis?
Uitwisseling van ervaringen over hoe je
achtergrond je heeft gevormd. Dinsdagmiddag 21 januari, 4 en 18 februari in
Amsterdam
Cursussen
• Joodse cultuur in één dag
Jodendom van de wieg tot het graf in
sneltreinvaart
• Levensverhalen schrijven
Elke bijeenkomst een ander onderwerp
30 JMW - EITZES VAN ESTHER
TEKST ESTHER SCHOLTENS
Dakloos, uitkeringsloos,
Help! Ik ben de wanhoop nabij...
Vraag
Eitze
Ik, vrouw 61 jaar, verblijf sinds drie weken bij mijn dochter
in Amstelveen. Ik heb 25 jaar in de Verenigde Staten
gewoond, maar besloot, nu ik wat ouder word, terug te
keren naar Nederland. Mijn gezondheid laat te wensen
over en mijn ziektekostenverzekering in de Verenigde
Staten dekt niet langer alle medische onkosten. Mijn
dochter is lief genoeg om mij op te vangen, maar ze is
alleenstaand en heeft twee jonge kinderen. Bovendien
heeft ze maar een kleine huurwoning en leeft ze van een
bijstandsuitkering. Het is dus in ieders voordeel als ik over
niet al te lange tijd een eigen inkomen en woning heb. Dat
wil ik graag, ik wil namelijk zo zelfstandig mogelijk zijn.
Iemand vertelde me dat ik me voor een uitkering moest
wenden tot het UWV in Amstelveen. Daar kreeg ik echter
te horen dat ik geen uitkering kan aanvragen, tenzij ik me
registreer op het adres waar ik verblijf. Zonder uitkering
kan ik me weer niet inschrijven als woningzoekende en
blijf ik officieel dakloos.
Intussen heb ik bonje met mijn dochter, want zij wil
absoluut niet dat ik me op haar adres registreer. Ze staat
nu al onder druk van de Sociale Dienst om zo snel mogelijk
aan het werk te gaan. Het is zo erg dat haar ze uitkering
dreigen te korten. Ze wil en kan er financieel niet NOG
verder op achteruit gaan. Weet u wat een Catch 22 is?
Dit is vast niet de situatie die u voor zich zag toen u
besloot naar Nederland terug te komen. Zoals u al schreef;
het is een echte Catch 22, namelijk een situatie waarin
iemand twee acties dient te verwezenlijken die wederzijds
afhankelijk zijn van de andere actie, die als eerste dient te
zijn voltooid. Dat klinkt al ingewikkeld, maar in praktijk
is het nog lastiger, want hoe doorbreek je dit gigantische
dilemma, met welke actie moet u beginnen? U krijgt
geen uitkering zonder inschrijving op het adres van uw
dochter, zonder uitkering kunt zich niet inschrijven als
woningzoekende. En dan ook nog ruzie met uw dochter...
Nu wil ik u toch gerust stellen. Er zijn namelijk wel
mogelijkheden om uit dit lastige parket te geraken. De
eerste optie is u wel in te schrijven op het adres van uw
dochter. Zij zal dan inderdaad haar eenouder-toeslag van
de sociale dienst kwijtraken. U wordt dan aangemerkt als
samenwonend. Dit houdt in dat u een uitkering ontvangt,
die samen met de uitkering van uw dochter, niet hoger zal
zijn dan de bijstandsnorm voor samenwonenden.
Dat is ongeveer € 1.320 per maand. Ik schat in dat uw
dochter als alleenstaande ouder nu ongeveer € 1.135 per
maand heeft.
Waar moet ik nou heen? Na een afwezigheid van
vijfentwintig jaar, heb ik geen vrienden/kennissen of
andere familieleden in Nederland, waar ik bij kan wonen.
Moet ik dan op straat terecht komen? Ik ben de wanhoop
nabij. Help!
31
uitzichtloos?
Staatssecretaris van Rijn
beperkt korting op JMW
Ze gaat er dus wel iets op vooruit, maar moet ook samen
met u en de kinderen van een uitkering van € 1.320 per
maand leven. Hoe deze ‘stijging in inkomsten’ zich zal
verhouden tot bijvoorbeeld belastingtoeslagen (huur- en
zorgtoeslag) van uw dochter durf ik niet te zeggen, maar
het zou kunnen dat die lager zullen uitvallen.
Zolang u bij uw dochter verblijft, heeft u overigens geen
keuze: u MOET zich dan op haar adres inschrijven. Wil
uw dochter dit echt niet, dan zult u niet bij haar in huis
kunnen blijven. Als u toch bij haar blijft, dan pleegt zij
fraude. Op het moment dat u uw uitkering aanvraagt,
zal de Sociale Dienst controleren waar u precies verblijft.
Als ze erachter komen dat dat bij uw dochter is, zijn de
poppen aan het dansen. Dan moet ze de teveel ontvangen
toeslag terugbetalen en krijgt ze ook nog een boete.
De andere optie is bij haar weggaan en dan… tja…
wat dan? Dan zou u gebruik moeten maken van de
daklozenopvang. Vanuit die positie kunt u dan een
postadres bij de Sociale Dienst krijgen en een uitkering
aanvragen. Zo blijft uw dochter financieel buiten schot. De
vraag is echter of uw dochter haar zieke moeder letterlijk
op straat wil zetten? Dat kan ik me nauwelijks voorstellen.
Ik zou u en uw dochter willen uitnodigen voor een gesprek
op kantoor, zodat we de feiten op een rijtje kunnen
zetten. Wellicht zal dat de angst bij uw dochter wat
wegnemen. De situatie is natuurlijk ook niet blijvend. Met
een uitkering kunt u zich wel inschrijven bij Woningnet.
Door uw leeftijd (55+) kunt u misschien ook nog gebruik
maken van voorrangsbeleid van de gemeente Amstelveen.
Zo ziet u: het is niet makkelijk om de Catch 22 op te
heffen, maar zeker niet onmogelijk.
In het Rosj Hasjananummer van de Benjamin
deelde ik met u mijn zorgen over bezuinigingen
op de subsidie van JMW voor de komende jaren.
Ik beloofde u op de hoogte te houden.
Die zorgen waren nier voor niets. Het Ministerie
van VWS deelde mee dat zij van plan waren
om in de jaren 2014 tot en met 2016 elk jaar
5,7 procent te bezuinigen op de JMW-subsidie.
Bijna twee keer zoveel als in de afgelopen
jaren het geval was. Dat terwijl het werk als
gevolg van o.a. buitenlandse uitkeringen voor
vervolgingsslachtoffers er niet minder op is
geworden.
JMW was genoodzaakt een ‘brandbrief’ aan de
staatssecretaris te schrijven met een toelichting
waarom zo’n hoge bezuiniging onredelijk was
en in strijd met het overheidsbeleid niet te
bezuinigen op oorlogsslachtoffers.
De staatssecretaris reageerde onmiddellijk en nam
zelf contact met mij op. In goed en constructief
overleg werd besloten dat het kortingspercentage
voor 2014 en 2015 op 3 procent zou blijven
staan en dat VWS en JMW op korte termijn gaan
spreken over de periode daarna.
Natuurlijk heb ik de staatssecretaris meteen
uitgenodigd voor een werkbezoek.
Al bij al een goed afloop van een hachelijk
avontuur!
Hans Vuijsje
Algemeen directeur
32 JMW - BSP
Benjamin Servicepakket
Met dit (gezins-) lidmaatschap kunt u gebruik maken van allerlei aanbiedingen, zorg- en gemaksdiensten, artikelen en
cursussen. Het volledige aanbod kunt u lezen op www.benjaminservicepakket.nl. Naast de algemene diensten hebben
wij ook een aantal ‘Joodse diensten’; zoals JMW a la carte, Sari’s kookpunt en In je nopjes aan de knopjes.
Rijbewijskeuring
Heeft u een medische keuring nodig voor het verlengen
van uw rijbewijs omdat u 70 jaar of ouder bent? Of omdat
u jonger bent dan 70 maar een groot rijbewijs (CD) heeft
dat om de vijf jaar verlengd moet worden? Dan kunt u nu
een afspraak maken met de rijbewijskeuringsarts.
De keuring vindt plaats conform de richtlijnen van het
Centraal Bureau Rijvaardigheid (CBR). Na de keuring wordt
de Eigen Verklaring (het keuringsformulier) persoonlijk
door de rijbewijskeuringsarts naar het CBR gebracht. Dit
levert een tijdwinst op van enkele weken!
Voor nadere informatie kunt u kijken op Amstelring
Ledenservice of www.amstelring.nl > Ledenservice >
Cursussen & Diensten > Rijbewijskeuring
Prijs leden: € 25,–
Prijs niet-leden: € 37,50
Arbo-rijbewijskeuring ook voor beroepschauffeurs
(onder de 70 jaar)
Prijs leden: € 60,–
Prijs niet-leden: € 76,80
Koks gezocht
Wij zijn op zoek naar mensen die het leuk vinden om
voor mensen te koken. Sari’s Kookpunt is naarstig op zoek
naar semivrijwilligers.
Informatie: [email protected], 020 577 65 88.
JMW à la carte
Lekker en niet duur,
kosjer of kosjerstyle
eten
Sinds kort vinden de keuringen plaats op:
Servicepunt Tesla
Middenweg 333, 1098 AT Amsterdam
Voor € 17,50 per jaar
kunt u lid worden van het
Benjamin Servicepakket.
Golan à la carte, BSP leden € 3,50 korting (zo. t/m do.)
Beth Shalom maaltijd € 18,–, BSP leden€€ 14,50 (di.)
Informatie en reservering
Maandag t/m donderdag 020 577 65 88 of
[email protected]
www.benjaminservicepakket.nl
33
Gemak
Veiligheid
ce
Servi
Vers bij u Thuis
Vers bij u Thuis is een nieuwe dienst van het Benjamin
Servicepakket, waar gemak, veiligheid en dienstverlening
bij elkaar komen.
Vers bij u Thuis levert verse, smakelijke maaltijden aan
huis. In de algemene en de koosjere keuken worden
dagelijks maaltijden gekookt, die na ontvangst 5-9 dagen
houdbaar zijn in de koelkast. Om de maaltijden op te
warmen heeft Vers bij u Thuis een eenvoudig, uniek en
veilig opwarmsysteem ontwikkeld.
Gemak
Bij Vers bij u thuis kan men een keuze maken uit een
ruim assortiment aan verse maaltijden, zowel koosjer als
algemeen. Daarnaast staat er elke dag een heerlijk kopje
soep en een nagerecht op het menu.
De chauffeur kan ook (gratis) uw boodschappen en
bakkerijproducten meenemen. De boodschappen en
koosjere bakkerijproducten worden samen met de
maaltijden op vaste tijdstippen thuisbezorgd.
Veiligheid
Het opwarmsysteem, de Mealbutler is uitermate veilig
en te huren bij Vers bij u Thuis. Als de Mealbutler niet
handmatig wordt uitgeschakeld, dan schakelt hij zichzelf
na één uur uit. Uiteraard kunnen de maaltijden ook in de
magnetron en zelfs in de oven verwarmd worden.
Service
De service is ideaal voor mensen die tijdelijk of langdurig
niet in staat zijn om zelf te koken, mensen die veel
overwerken en mensen die puur voor het gemak
maaltijden willen afnemen. Bij Vers bij u thuis is het
geen probleem om tijdelijk maaltijden af te nemen. De
maaltijden worden, eventueel met boodschappen en
bakkerijproducten, gratis thuisbezorgd bij een afname
vanaf drie maaltijden per levering. Onze dieetkoks koken
ook alle diëten.
Meer informatie
Bent u lid van het Benjamin Servicepakket dan ontvangt
u deze maaltijd tegen het gereduceerde tarief van € 6,–
(normaliter € 7,95)! De huur van de Mealbutler is voor BSP
leden de eerste 2 maanden gratis. Daarna kost dat € 10,–
per maand.
Het uitgebreide aanbod kunt u lezen op
www.joodswelzijn.nl/servicepakket of
www.versbijuthuis.nl. Wilt u gebruik maken van deze
dienst of meer informatie dan kunt u contact opnemen
met JMW afdeling 50+ door te bellen naar 020 577 65 88
of te mailen naar [email protected].
34 JMW - SJOEK / JINGLES
Sjoek
Gezocht: vrijwilliger voor de
Gezocht: vrijwilligers voor het opzetten
Oproep: geef uw (juiste) emailadres
sjmoesochtenden in Hilversum
en organiseren van een NIEUWE
aan ons door!
Houdt u van koffiedrinken en sjmoezen?
koffieochtend in Arnhem
Wilt u zes keer per jaar de nieuwsbrief
En houdt u van dingen organiseren?
Neem contact op met Shirley Ensel via
Joodse Activiteiten ontvangen met daarin
De Gooise Nesjomme in Hilversum
[email protected] of via
alle nieuwtjes en activiteiten? Is uw
zoekt versterking. Interesse? Neem
020 577 65 85 voor meer informatie of
emailadres onlangs gewijzigd of is uw
contact op met Barbara Tanenbaum via
kijk op www.joodsevrijwilligers.nl onder
emailadres niet bij ons bekend? Laat het
[email protected] of via
‘vacatures vrijwilligerswerk’
ons weten! Stuur een email aan:
020 577 65 66 voor meer informatie of
[email protected] o.v.v.
kijk op www.joodsevrijwilligers.nl onder
Gezocht: penningmeester maandelijkse
Nieuwsbrief Joodse Activiteiten met in de
‘vacatures vrijwilligerswerk’
culturele avonden in Bloemendaal
email uw postcode en oude emailadres.
Houdt u van actuele onderwerpen?
Gezocht: Secretaris maandelijkse culturele
Werkt u graag met mensen? Geef u op als
avonden in Heiloo
vrijwilliger voor de maandelijkse culturele
Woont u in de buurt van Heiloo? En
avonden in Bloemendaal. Meer informatie
Wilt u ook een oproep plaatsen?
vindt u het leuk om activiteiten te
bij Barbara Tanenbaum op 020 577 65 66
Aarzel dan niet en stuur ons uw oproep.
organiseren? Kom de vrijwilligersgroep
of via [email protected]
Wij plaatsen uw berichtje gratis in de
in Heiloo versterken. Meer informatie bij
volgende Benjamin en zenden de
Sarah Feirabend via 020 577 65 66 of via
Oproep: Onderduikers uit Wijchen
[email protected]
Dringende oproep aan onderduikers die
binnengekomen reacties aan u door.
van 1942 - 1945 als kind ondergedoken
zijn geweest in Wijchen, Alverna en
Omgeving. Gelieve contact op te nemen
met H.H.Themans. Telefoon; 020 642 03 43
of via e-mail; [email protected]
Jingles
YJingle 621
YJingle 623
Het lijkt me leuk om weer wat nieuwe
Vrouw 70+, woont buiten Amsterdam
Wilt u reageren op een oproep, stuur ons
mensen te leren kennen, ik ben 47 jaar,
maar komt af en toe in Amsterdam. Ik zou
uw brief in een gesloten envelop met
hou o.a. van muziek, wandelen, voetbal,
daar graag mensen willen ontmoeten.
linksboven in de hoek het nummer van
schaken en koken. Heb een kat, rook niet
uw keuze. Wij sturen uw gesloten envelop
en drink matig. Heb je zin om eens af te
YJingle 624
door aan de geadresseerde.
spreken? Brieven van alle leeftijden zijn
Wie heeft er belangstelling voor een
‘Benjamin redactie, o.v.v. Schadchen,
welkom.
praatgroep waarin over diverse onderwer-
De Lairessestraat 145-147, 1075 HJ Amster-
pen die Joden vandaag bezighouden en
dam’ of per mail [email protected].
YJingle 622
daarover met anderen willen praten, van
www.jonet.nl/joodsevrienden
Vrouw ZZPer, (67), jong van geest, is op
gedachten wordt gewisseld. Een Joodse
zoek naar gelijkgestemden m/v om samen
achtergrond is gewenst. Brieven met
leuke dingen te ondernemen met name in
voor- en achternaam, m/v, leeftijd, adres,
het weekend: theater, film, eten, terras,
telefoonnummer of e-mailadres voor de
uitstapjes. Graag reacties met telefoon-
bereikbaarheid onder nummer versturen
nummer, geen e-mailadres.
naar de Benjamin.
JMW - OP PAD
35
JMW On the Move: Joods Berlijn
zusterorganisatie van JMW in Berlijn.
Voor Miriam Thielen-Vaz Dias, een van de deelnemers, was
vooral de ervaring om in een compleet Joods gezelschap
te reizen erg uniek. ‘Wat ik zo prettig vond, was de
vertrouwelijkheid onderling. Ik denk toch dat dit te maken
heeft met de gedeelde Joodse achtergrond. Er is een band
ontstaan, gesmeed door gezamenlijke ervaringen en
gesprekken. Of die beklijft, is niet zeker, maar deze band
gaf ons bezoek aan Berlijn wel extra diepte.’
Voor het eerst sinds lange tijd organiseerde de afdeling
Joodse Activiteiten van JMW een buitenlandse reis naar
Joods Berlijn. Tweeëntwintig mensen, met Mirjam Samson
als reisleidster, reisden af naar de Duitse hoofdstad om
daar kennis te maken met de Joodse geschiedenis en de
hedendaagse Joodse cultuur.
Op het programma stond een stadswandeling door
de Joodse wijk, een bezoek aan het Joods Museum
en het Holocaust museum en een voorstelling met
muziek en cabaret in het Joods Theater. Ook bezocht
de groep de Nieuwe Synagoge en de Joodse Gemeente.
Het hoogtepunt van de reis was een ontmoeting
met de vrijwilligers van das Judische Social Ambt, de
Ook het programma was bijzonder. Mevr. Thielen-Vaz
Dias: ‘Voor mij waren de twee plekken die de meeste
indruk maakten het Joods Museum en het Holocaust
Monument. Van het museum valt vooral de bijzondere
architectuur op. Vanaf het moment dat je binnenkomt
is alles onzeker, je weet niet welke bocht of hoek er zal
komen. De architect Daniël Libeskind brengt de bezoeker
bewust van zijn à propos. Vooral de Holocaust Toren en
de Garden of Exile vond ik indrukwekkend. Ik heb daarna
enige tijd nodig gehad om weer tot mezelf te komen.’
De reis was een groot succes en er zijn al vele suggesties
gedaan voor volgende reizen: wat te denken van Joods
Praag, Joods Parijs, Joods Buenos Aires of Joods New York!
Ach, dromen mag en wie weet waar JMW u nog brengt...
Prijsuitreiking Rosj Pina
Bij de prijsuitreiking t.g.v. een tekenwedstrijd op Rosj
Pina werden 18 van de deelnemende kinderen verrast
met een cadeaubon. Uit de vele mooie inzendingen moest
geselecteerd worden, omdat slechts van een beperkt
aantal kaarten ansichtkaarten konden worden gemaakt.
JMW organiseert om de drie jaar een tekenwedstrijd met
een aantal thema’s. De ansichtkaarten worden zowel aan
JMW relaties als aan donateurs van de Benjamin verstuurd.
Alle kinderen op Rosj Pina krijgen n.a.v. de wedstrijd een
stapeltje ansichtkaarten mee naar huis.
36 JONET
TEKST KEMAL RIJKEN
Het licht van
Joods Georgië
DE SYNAGOGE VAN TBILISI
Toen ik afgelopen zomer op vakantie was in de Kaukasus
deed ik Tbilisi voor een paar dagen aan. De hoofdstad
van de kleine voormalige Sovjetrepubliek Georgië is een
mengelmoes van oud en nieuw. Sinds 2004 liet president
Mikhail Saakasjvili er pompeuze nieuwbouw neerzetten.
Een congrescentrum in de vorm van twee rupsen, een
loopbrug in de vorm van een watergolf en een geheel
nieuw uitgaanscentrum met terrasjes en bars vormen
tegenwoordig het vernieuwde centrum van Tbilisi. Er is
zelfs een moderne Zwitserse kabelbaan aangelegd die
je binnen drie minuten tijd naar een van de bergtoppen
brengt die de stad omringt.
Op mijn eerste dag in Tbilisi probeerde ik de stad
wandelend te verkennen. Dat gaat niet zomaar, want
het verkeer is er een drama. Auto’s, busjes, taxi’s en
vrachtwagens rijden er kriskras langs elkaar heen. Er zijn
verkeersregels, maar ook weer niet: eenmaal achter het
stuur, maken de Georgiërs hun eigen regels. Via de paden
langs de grote wegen lukte het me om naar het centrum
van de stad te lopen. Een van de middelpunten van het
gebied is het Vrijheidsplein. In het midden van deze grote
verkeersrotonde staat een pilaar met een gouden beeld
van Joris en de Draak erop. Joris, in het Engels ook wel
George geheten, bevecht een kleine gouden draak met
zijn lans. Het is een mythe die overal in Europa voorkomt.
Zo ook in Georgië, dat aan de rand van ons continent ligt.
Onder het bewind van Saakasjvili heeft het land een
prowesterse koers gevaren en dat zie je terug in de
symboliek. Het is bijzonder, want Georgië ligt eigenlijk
zo goed als in Azië en wordt – op Armenië na – omringd
door landen en Russische deelstaten waar vooral moslims
wonen. Vlak naast het Vrijheidsplein ligt het oude
stadscentrum. Daar vind je nog huizen die zijn gebouwd
in de 18de eeuw. Ook kun je er Georgische kerken
bezichtigen. Wie een Georgische kerk binnenkomt, moet
altijd een stel kaarsjes kopen en deze aansteken. De oranje
of witte kaarsen symboliseren onder meer ‘het licht van
God’. Ik stak dan ook netjes een paar kaarsen aan en
plantte deze in een van de vele tafels met zandbakken
erop.
Schuin tegenover een van de grotere kerken ligt de enige
synagoge van het centrum. Ook Georgië heeft een Joodse
gemeenschap. Deze sjoel is niet verscholen, maar is met
Davidssterren en al prominent te zien langs de openbare
weg. Ten tijde van de Sovjet-Unie, waar religie een zonde
was, hebben de Georgische Joden hun geloof en cultuur
weten te behouden. Momenteel wonen er zo’n 13.000
Joden in het land, dat in totaal ongeveer 4,3 miljoen
inwoners telt. Uiteraard wilde ik de sjoel van deze kleine
gemeenschap zien. Met gevaar voor eigen leven stak ik de
weg over, om vervolgens de deur van het gebouw open
te doen. Die stond gelukkig open. Binnen zaten een paar
oude Joden te socializen. Een ding viel me meteen op:
de chanoekia die aan was. Maar het is toch middenin de
zomer?, dacht ik. Op drie van de negen armen stonden
oranje kaarsen. Het waren dezelfde soort kaarsjes die ik
eerder in de orthodoxe kerk had gezien.
Uiteraard wilde ik weten waarom deze kaarsen brandden.
Het was immers nog lang geen Chanoeka. Een van de
bejaarde mannen vertelde me dat er heel soms christelijke
Georgiërs langs komen om in de sjoel te bidden. Ze steken
dan de kaarsen aan en mogen die bij uitzondering in
de chanoekia zetten. Hoewel Chanoeka in tijd nog ver
weg was, was het Joodse feest van het licht voor mij nu
ineens heel dichtbij. Via deze weg wil ik alle lezers van de
Benjamin namens Jonet een fijne Chanoeka wensen. De
Joden van Georgië hebben hun chanoekia ook in deze
dagen in gebruik.
37
Jonet.nl zoekt vrijwilligers!
Het team van Jonet.nl is op zoek naar mensen die zich
op digitaal en sociaal gebied willen inzetten voor het
online platform van Joods Nederland. Jonet is er voor alle
Nederlanders met een Joodse achtergrond en voor nietJoden die geïnteresseerd zijn in het Jodendom, de Joodse
gemeenschap en de Joodse wereld. Graag bouwen we de
website, die sinds de lancering begin dit jaar al meer dan
24.000 unieke bezoekers aantrok, met jouw hulp uit.
Als regiovrijwilliger ben je verantwoordelijk het plaatsen
van berichten en/of agenda-items op Jonet. Ook gaat het
om onderhouden van contacten met Joodse organisaties in
Amsterdam en de Mediene. De volgende vraag staat in het
werk centraal: Wat speelt er bij hen en kunnen we deze
ontwikkelingen op de nieuwspagina en in de agenda van
Jonet brengen? Ook is het van groot belang dat je digitaal
goed onderlegt bent.
Voor elke vrijwilliger bieden we werk aan op maat. Het
gaat er voor ons om dat je plezier hebt in wat je doet
en werk verricht tijdens de uren waarop jij dat kunt.
Daarnaast mogen onze vrijwilligers de functie op hun cv
zetten. In het geval dat een vrijwilliger werkzoekend is,
dan houden we daar ook rekening mee. We ondersteunen
het traject van werk naar werk. Verder willen we dat je
werkt op de uren waarop jij dat kunt. Vrijheid voor de
vrijwilliger staat centraal. Eén ding is wel van groot belang:
vrijwillig werken bij Jonet is niet vrijblijvend.
Wij zoeken mensen met:
• digitaal inzicht
• een representatieve en pro-actieve houding
• een goede pen en beheersing van het Nederlands
•netwerkcapaciteiten
• een paar uur per maand beschikbaar hebben
Wij bieden:
• vrijwilligersfuncties in Amsterdam en de Mediene
• de mogelijkheid om de functie als werkervaring op
je cv te zetten
• ondersteuning van werk naar werk
• een cursus werken in CMS
• af en toe een gezellige bijeenkomst met andere
Jonet-vrijwilligers uit het hele land
• vrijheid om zelfstandig en op je eigen manier te
handelen, en een netwerk op te bouwen
Voel jij jezelf geroepen of heb je vragen? Mail dan gerust
naar [email protected] Graag beantwoorden we je vragen en
gaan we met je in gesprek.
HET KOSJERE DINER
TIJDENS DE VRIJWILLIGERSDAG
38 JMW BUREAUS
Amsterdam
Spreekuur maandag t/m vrijdag 9.30 - 12.00 uur
en woensdagavond op afspraak
020 577 65 77
[email protected]
Arnhem
Uitsluitend telefonisch spreekuur
dinsdag 9.30 - 11.30 uur
026 445 12 89
[email protected]
Den Haag
Uitsluitend telefonisch spreekuur
dinsdag 14.00 - 15.30 uur
070 355 56 72
[email protected]
Eindhoven
Uitsluitend telefonisch spreekuur
dinsdag 9.30 - 11.30 uur
040 243 45 45
[email protected]
Enschede
Uitsluitend telefonisch spreekuur
woensdag 9.30 - 11.30 uur
053 431 85 02
[email protected]
Friesland, Groningen en Drenthe
Uitsluitend telefonisch bereikbaar
via kantoor Amsterdam.
[email protected]
Rotterdam
Uitsluitend telefonisch spreekuur
dinsdag 14.00 - 15.30 uur
010 466 86 66
[email protected]
COLOFON
De Benjamin wordt uitgegeven door JMW (Joods Maatschappelijk Werk) en verschijnt vier keer per jaar in een
oplage van 9.500 exemplaren. Het blad wordt op aanvraag
gratis verstuurd naar in Nederland wonende abonnees.
Personen in het buitenland ontvangen de Benjamin indien
minimaal € 25,– (meer mag ook) per jaar wordt gedoneerd. U kunt zich abonneren door gebruikmaking van de
antwoordbon in deze Benjamin, of door registratie op de
website www.debenjamin.info. Het volgende nummer (95)
verschijnt in maart 2014.
Hoofdredacteur
Michel Kotek
Redactie
Esther Scholtens, Jolan Toff, Barbara Tanenbaum,
Sarah Feirabend, Lise van den Anker en Jacqueline de Boer
(secretariaat), Lea van Coeverden (tekstcorrectie).
Redactieadres JMW
De Lairessestraat 145-147, 1075 HJ Amsterdam
Tel. 020 577 65 18 (redactie)
Tel. 020 577 65 66 (abonnementadministratie)
E-mail: [email protected] / www.debenjamin.info
Advertentieverkoop
Romeo Delta: [email protected]
of bel 0544 352 235
Vormgeving
Dickhoff Design, Amsterdam
Druk
Hega Offset, Rijswijk
Inleveren kopij
De sluitingsdatum voor het aanleveren van kopij voor
het Pesach nummer is 10 februari 2014.
Bezoek onze website www.joodswelzijn.nl voor een
volledig en actueel overzicht van de openings­tijden,
diensten en activiteiten!
Nieuwsbrief Joodse Activiteiten
Wilt u ook de tweemaandelijkse nieuwsbrief van
Joodse Activiteiten ontvangen? Maak dan nu een profiel
aan op onze website www.joodseactiviteiten.nl onder
‘inloggen/registreren JMW’ (rechtsboven) en geef uw
voorkeuren aan.
www.joodseactiviteiten.nl
Uw donatie helpt!
Bent u nog geen donateur van de Benjamin, maar wilt u wel
financieel bijdragen? Maak dan uw donatie over op rekening
204420. t.n.v. Stichting JMW Bijdragen & Fondsen o.v.v. donatie
Benjamin. De Lairessestraat 145-147, 1075 HJ Amsterdam.
Ga voor een online donatie naar www.debenjamin.info.
Antwoordbon 94
naam
voorletter(s)
voornaam
geboortedatumman
vrouw
nationaliteit
geen Joodse achtergrond
adres
wel
postcode
woonplaats
telefoone-mail
Gegevens partner (indien van toepassing)
naam
voorletter(s)
voornaam
geboortedatumman
vrouw
nationaliteit
geen Joodse achtergrond
wel
Ik wil graag een gratis abonnement op de Benjamin.
Ik wil deelnemen aan
Ik maak graag gebruik van
Ik wil graag informatie over de gesproken
Groepen
het Benjamin Servicepakket
Benjamin.
Ik ben niet-Joods en heb een
€ 17,50 uitsluitend per
Joodse partner
automatische incasso.
Kind van Duitse en Oost-Europese Joden
Bankrekening:
Help! Ik ben met een Israëli getrouwd
Foute man; heb ik weer...
Ik hier, mijn familie daar...
OngehuwdGehuwd
Pak je bagage uit bij JMW
WeduweWeduwnaar
Ik was kind in de oorlog
Samenwonend
Ik wil meer informatie over:
Burgerlijke staat:
Cursussen
datum
handtekening
Joodse cultuur in één dag
Levensverhalen schrijven
Uw persoonlijke gegevens worden conform de wet op de privacy behandeld.
Deze bon zenden naar:
JMW - Joodse activiteiten
De Lairessestraat 145-147
1075 HJ amsterdam
Jonet.nl – dé website
voor Joods Nederland!
Agenda van heel Joods Nederland
Nieuws en Joodse gids
Tsedaka: doneren met een muisklik
Meet & Greet Jingles: voor vriendschap of meer
Volg ons op Facebook www.facebook.com/Jonetnl en Twitter @Jonet_nl
de
rla n d
Jonet, voor iedereen met een Joodse achtergrond en voor een ieder met interesse in Jodendom. Jonet is religieus en
politiek onafhankelijk en staat open voor iedere vorm van Jodendomsbeleving en is een samenwerkingsverband van:
e
M a c c a bi N