Subsidieregeling voor rijksmonumentale

Subsidieregelingen voor cultuurhistorisch waardevolle boerderijen
Rijksmonumentale boerderijen: Brim
Voor eigenaren van rijksmonumentale boerderijen die van plan zijn hun pand te restaureren,
of werkzaamheden uit te voeren die bijdragen aan de instandhouding van de monumentale
kwaliteiten van het pand, bestaat de mogelijkheid om een financiële tegemoetkoming te
krijgen. Dit is geregeld in het Besluit rijkssubsidiëring instandhouding monumenten 2011
(Brim 2011). Op het Brim is een subsidieregeling gebaseerd die planmatig onderhoud van
rijksmonumenten door eigenaren stimuleert. Daarvoor dient de eigenaar een zesjarig
instandhoudingsplan op te (laten) stellen met daaraan gekoppeld een meerjaren begroting.
In het Brim 2011 gelden nog maar drie monumentcategorieën, namelijk woonhuizen,
kerkgebouwen en ‘overige monumenten’. Boerderijen behoren tot de laatstgenoemde
categorie.
Per 1 januari 2012 zijn er enkele veranderingen doorgevoerd. Voor 2012 wordt gewerkt met
voorrangcategorieën. Als eerste hebben voorrang: molens, kastelen en buitenplaatsen die in
2006 ook al een Brim-subsidie hebben ontvangen. De reden hiervoor is dat het Brim is
opgezet vanuit de gedachte dat monumenten behoefte hebben aan continu onderhoud. De
monumenten die in 2006 in het Brim zijn ingestroomd komen daarom in 2012 opnieuw aan de
beurt. Als tweede hebben voorrang de aanvragers die in 2011 in de loting zijn afgewezen.
Verder zijn per 1 januari 2012 de maximale subsidiabele kosten voor de categorie “overige
monumenten” verlaagd van € 100.000,- naar € 50.000,-. Het subsidiepercentage van 60% is
ongewijzigd gebleven. In het kader van het Brim kan men voor een rijksmonumentale
boerderij dus maximaal € 30.000,- subsidie krijgen. Let wel, dit is het totaal voor de periode
waarop het instandhoudingsplan betrekking heeft, oftewel € 30.000,- voor zes jaar.
Voorbeeldberekening
De eigenaar van een rijksmonumentale boerderij restaureert zijn boerderij voor € 145.000,-.
De subsidiabele kosten worden vastgesteld op € 115.000,-. Het subsidieplafond bedraagt €
50.000,-. De eigenaar komt in aanmerking voor 60% subsidie, dus € 30.000,-.
Categorie
Subsidie
percentage
Woonhuizen
Alleen lening
Kerkgebouwen
65%
Overige monumenten, 60%
Maximale subsidiabele kosten Maximale subsidie
€ 100.000
€ 65.000
€ 50.000
€ 30.000
o.a. boerderijen
Overzicht van de subsidiemogelijkheden voor rijksmonumenten in het kader van het Brim 2012.
Gezien het beperkte budget en het grote aantal aanvragers voor een Brim-subsidie in
voorgaande jaren, is niet te verwachten dat de objecten in de categorie ‘overige monumenten’
in 2012 een gerede kans op subsidietoekenning maken. Overigens, 2012 is een overgangsjaar
voor het Brim. Er wordt nu gewerkt aan een herziening van de regeling; de planning is dat die
in 2013 ingaat.
1
Biedt het Brim in 2012 zo goed als geen kans op subsidie, toch is er uitzicht op een financiële
tegemoetkoming… maar dan in de vorm van een laagrentende lening.
Laagrentende lening in plaats van subsidie
De eigenaar van een rijksmonumentale boerderij, die op grond van het Brim in aanmerking
komt voor een subsidie, kan ervoor kiezen hiervan af te zien en in plaats daarvan een
laagrentende lening te ontvangen via het Nationaal Restauratiefonds (NRF). Aldus kan toch in
behoorlijke mate een financieel voordeel worden behaald. Afhankelijk van de persoonlijke
situatie waarin iemand verkeert (i.c. de belastingbox die van toepassing is), kan het voordeel
verschillen.
Fiscaal aftrekbare kosten
Eigenaren van rijksmonumenten kunnen verder een aantal kosten fiscaal aftrekken. Een aparte
afdeling van de Belastingdienst, Bureau Monumentenpanden (BBM), bekijkt aan de hand van
het restauratieplan welke kosten fiscaal aftrekbaar zijn. Hierdoor weet de monumenteigenaar
voorafgaand aan de restauratie wat de hoogte is van de fiscale aftrek. Bovendien is dit bedrag
de grondslag voor de Restauratiefonds-hypotheek.
Om de fiscale aftrek vast te stellen maakt de Belastingdienst onderscheid tussen
onderhoudskosten en verbeterkosten. Alleen onderhoudskosten zijn fiscaal aftrekbaar. Het
gaat hier om kosten voor het vervangen of repareren van onderdelen van het pand.
Voorbeelden hiervan zijn: cascowerkzaamheden, zoals werkzaamheden aan dak, kozijnen en
gevel; het buitenschilderwerk; het opnieuw voegen van metselwerk; het opstoppen of (deels)
vervangen van een slecht rieten dak. Belangrijk hierbij is dat bij een vervanging of reparatie
de “oude staat” moet worden hersteld.
Bij verbeterkosten moet worden gedacht aan kosten voor zaken die nieuw worden
aangebracht en werkzaamheden die het comfort verhogen. Nieuwe toevoegingen vallen niet
onder de noemer onderhoud. De kosten van die werkzaamheden zijn in fiscaal opzicht ‘kosten
van verbetering’ en zijn niet aftrekbaar. Dus ook de kosten van het terugbrengen van een in de
loop der jaren verdwenen element kunnen niet worden afgetrokken, zelfs niet wanneer het een
monumentaal element betreft. Voorbeelden van verbeterkosten zijn: het aanbrengen van
dubbel glas of isolatie, het realiseren van een nieuwe uitbouw, het plaatsen van een nieuwe
keuken e.d.
Als voor het rijksmonument subsidie wordt verkregen, moet het subsidiebedrag van de
onderhoudskosten worden afgetrokken.
Brim-subsidieaanvragen per zelfstandig onderdeel
Veel beschermde monumenten zijn één geheel, zonder dat verschillende zelfstandige
onderdelen te onderscheiden zijn. Het komt echter regelmatig voor dat onder één
monumentnummer meerdere gebouwen en bouwwerken staan geregistreerd (bijvoorbeeld een
boerderij met schuren en een hooiberg). In het Brim 2011 is de eis losgelaten dat er slechts
één aanvraag mag zijn per monumentnummer.
Per zelfstandig onderdeel kan voortaan een aanvraag worden ingediend. Ook de maximale
bedragen en percentages gelden per zelfstandig onderdeel, evenals de keuze voor een lening
of een subsidie.
Bij gebouwde monumenten geldt een zelfstandige bouwkundige eenheid als zelfstandig
onderdeel. Vrijstaande bouwwerken zijn als zodanig te beschouwen. Bij aan elkaar vast
2
gebouwde bouwwerken kan worden gesproken van verschillende zelfstandige bouwkundige
eenheden, indien ze in constructief en functioneel opzicht te onderscheiden zijn.
Rijkssubsidieregeling stimulering herbestemming monumenten
Leegstand en herbestemming zijn op dit moment maatschappelijk zeer actuele onderwerpen.
Zo blijkt uit recente onderzoeken dat zeven miljoen m² kantoorruimte leeg staat. Ook het
aantal leegkomende monumentale gebouwen groeit gestaag: elke dag één boerderij, elke week
twee kerken en elke maand één klooster. Als een monument leegstaat, wordt het vaak niet of
minder goed onderhouden met als gevolg verval van het gebouw en verlies van monumentale
kwaliteiten.
Het zoeken naar een nieuwe functie voor de vele honderden cultuurhistorisch waardevolle
gebouwen die leeg komen, is dé uitdaging voor de komende tijd. Enerzijds om
cultuurhistorische waarden, identiteit en ruimtelijke kwaliteit te behouden, anderzijds om een
bijdrage te leveren aan het vinden van oplossingen voor het probleem van de schaarse ruimte.
Door middel van herbestemming en hergebruik van monumentale gebouwen kan hier
invulling aan gegeven worden.
Herbestemmen is echter vaak een ingewikkeld proces waarbij veel verschillende factoren het
succes of het mislukken van een project bepalen. De planfase is bij herbestemming vaak
cruciaal. Door het doen van onderzoek naar de mogelijkheden van herbestemming, kan in een
vroeg stadium duidelijk worden of een project wel of niet haalbaar is. Aan ideeën voor een
nieuwe invulling ontbreekt het meestal niet, maar het is de vraag of de beoogde bestemming
economisch en technisch haalbaar is, en of het recht doet aan het gebouw en de omgeving.
Om de haalbaarheid van een herbestemming en verbouwing op tafel te krijgen is het van
belang om hier in een vroegtijdig stadium onderzoek naar te doen. Zaken als bouwkundige
staat, cultuurhistorische aspecten (inclusief archeologie), de restauratiebehoefte, de
planologische aspecten (bestemmingsplan), exploitatieraming en de
financieringsmogelijkheden (subsidies) spelen een belangrijke rol.
Per 1 november 2011 is de rijkssubsidieregeling “Stimulering herbestemming monumenten”
van kracht. Initiatiefnemers van herbestemmingen kunnen subsidie krijgen voor een
onderzoek naar de haalbaarheid van een project. Het haalbaarheidsonderzoek dient betrekking
te hebben op een of meer van de volgende onderwerpen:
- de bouwhistorische en cultuurhistorische kenmerken van het monument in relatie tot
herbestemming;
- de bouwkundige staat van het monument;
- mogelijke nieuwe functies van het monument, en
- de financiële haalbaarheid van de herbestemming van het monument.
De subsidie bedraagt 70% van de kosten van het onderzoek, waarbij het onderzoek tenminste
€ 10.000,- dient te bedragen en ten hoogste € 25.000,-.
Het bijzondere is dat deze subsidieregeling niet alleen voor rijksmonumentale objecten geldt,
maar ook voor gemeentelijke monumenten en zelfs voor karakteristieke gebouwen zonder
officiële monumentenstatus. In dat laatste geval dienen wel de cultuurhistorische waarden die
aan de orde zijn door de gemeente te worden erkend.
De regeling is bedoeld voor gebouwen die zich niet zo gemakkelijk lenen voor een nieuwe,
andere functie. Behalve kerken, industriële gebouwen, kloosters, schoolgebouwen en molens,
vallen hier ook agrarische gebouwen onder. De regeling is niet bestemd voor woonhuizen.
3
Cultuurfonds voor Monumenten Noord-Brabant
De provincie Noord-Brabant heeft geld beschikbaar gesteld voor het zogeheten Cultuurfonds
voor Monumenten Noord-Brabant. Dit is een fonds dat laagrentende leningen verstrekt.
Eigenaren van gemeentelijke monumenten en objecten die voorkomen op de provinciale
Cultuurhistorische Waardenkaart kunnen hier een beroep op doen. Het rentepercentage is
momenteel 1,5%. Het maximale bedrag dat geleend kan worden is € 100.000,-.
Het totale budget is reeds benut, maar omdat het hier een “revolving fund” betreft komt er
jaarlijks geld vrij dat weer ingezet kan worden. Aan het begin van elk jaar wordt het
beschikbare budget vastgesteld, waarna toekenning plaatsvindt op basis het beginsel “wie het
eerste komt, die het eerste maalt”.
De uitvoerder van deze regeling is het Nationaal Restauratiefonds (NRF). Bij deze organisatie
moeten ook de aanvragen worden ingediend. Zie: www.restauratiefonds.nl
Subsidiemogelijkheden Provincie Noord-Brabant
Bij de provincie Noord-Brabant bestaat momenteel geen subsidieregeling ten behoeve van
behoud van monumentale boerderijen en agrarische gebouwen.
Er zijn nog wel subsidieregelingen op het gebied van o.a. landschappelijke elementen en
landschapskwaliteit, het behoud en herstel van monumentale lanen en in het kader van de
Reconstructiewet. In de huidige bestuursperiode (2011-2015) worden bepaalde provinciale
subsidieregelingen mogelijk beëindigd.
Subsidiemogelijkheden gemeenten
De gemeentelijke overheid is verantwoordelijk voor het voeren van een monumentenbeleid.
De gemeenten hebben voor het stimuleren van onderhoud en restauratie van het
monumentenbestand veelal een gemeentelijke subsidieverordening vastgesteld, waarin een
tegemoetkoming in de kosten is geregeld. De regelingen en bedragen verschillen per
gemeente en per project. Er zijn echter ook gemeenten die geen subsidieregeling voor
gemeentelijke monumenten hebben. Voor informatie over de monumentensubsidie kan men
terecht bij de eigen gemeente.
Overige
Er bestaan verschillende fondsen waar mogelijk een beroep op kan worden gedaan. De
Vereniging van Fondsen in Nederland, gevestigd aan de Jan van Nassaustraat 102 te Den
Haag (tel. 070-3262229), geeft jaarlijks in samenwerking met de Walburg Pers een
Fondsenboek uit.
4
Nuttige adressen
-
Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Smalle Pad 5, 3811 MG Amersfoort; tel. 0334217421; www.cultureelerfgoed.nl
Nationaal Restauratiefonds, Westerdorpsstraat 68, 3871 AZ Hoevelaken; tel. 0332539439; www.restauratiefonds.nl
Belastingdienst Bureau Monumentenpanden; Inputplein 1, 3821 AM Amersfoort; tel.
033-4505222; www.belastingdienst.nl
Stichting De Brabantse Boerderij, p/a Markt 9, 4931 BR Geertruidenberg; tel. 0161433068; www.debrabantseboerderij.nl
Monumentenhuis Brabant, Markt 9, 4931 BR Geertruidenberg; tel. 0162-511833;
www.monumentenhuisbrabant.nl en www.boerderijenlijn.nl
5