Bestand downloaden - Aardrijkskunde Portfolio

LESONTWERP
ALGEMENE VAKKEN / VOEDING-VERZORGING
Naam: Guus Van Aerschot
Campus Heverlee
Hertogstraat 178
3001 Heverlee
Tel. 016 375600
www.khleuven.be
Vakkencombinatie: AA-FY
Stagebegeleider DLO: Hannelore Verstappen
School: Vrije Sint-Lambertusscholen Westerlo
Les gegeven door: Guus Van Aerschot
Onderwijsvorm: A-stroom
Vak: Aardrijkskunde
Richting: technische
Onderwerp: Oppervlakte gesteenten in België, gebruik
van gesteenten
Klas: 1hW
Lokaal: 2E103
Aantal leerlingen:
Vakmentor: G. Van den Broeck
Datum/Data: 27-04-15
Lesuur/-uren: 3de en 4de lesuur, 10u20 – 12u00
BEGINSITUATIE
Situering in de lessenreeks
Dit is een vervolg les op de inleidingsles rond oppervlakte gesteente in België. De leerlingen hebben in voorgaande
les al algemene begrippen gekregen en gezien wat gesteente is en wat bodem. Hierna hebben ze een
determineeroefening gedaan om de verschillende soorten gesteenten te onderzoeken. Nu kan deze determinatie
gebruikt worden om bepaalde gesteenten uit die oefening te plaatsen in België en ook eens na te kijken waarvoor
ze precies gebruikt worden.
Relevante voorkennis (en/of kennis die nog niet aanwezig is)
De lln hebben in de voorgaande les al gezien wat een gesteente juist is en welke kenmerken ze kunnen
onderzoeken om te weten te komen over welk gesteente het juist gaat. Nu gaan ze zien waar in België die
gesteenten te vinden zijn en hoe deze gebruikt kunnen worden.
Belevings- en ervaringswereld & Actualiteit
Gesteenten is zeer belangrijk in het dagelijkse leven. Veel lln staan er niet bij stil, maar bijna alle toepassingen of
materialen die zij dagelijks zien en gebruiken zijn op één of ander manier afkomstig van gesteenten.
Leerniveau van de klasgroep, klassfeer, …
Lln werken goed mee en zijn vrij rustig.
DIDACTISCHE VERANTWOORDING:
In deze les wil ik de lln zelf laten ontdekken welke gesteente we vinden in de leefomgeving en welke
soorten gesteenten allemaal gebruikt worden voor ons dagelijks leven.
Aan de hand van enkele denkvragen rond de verschillende kerken in België komen ze tot het inzicht dat
niet alle kerken uit hetzelfde gesteente bestaan en dat dit gesteente uit de buurt rond de kerk moest
komen. Hierdoor zien zij ook in dat er verschillende gesteenten verspreid zijn over heel België. Daarom
wordt aan de hand van opzoekwerk in de altas een vereenvoudigde oppervlaktegesteente kaart te
maken in het werkboek. De lln weten wel dat bepaalde gesteenten gebruikt worden voor de kerken te
bouwen, maar hoe komen ze aan deze gesteenten en hoe maken ze deze tot bouwstenen. Daarom zal
ik een filmpje tonen waarin de hele cyclus van ontginning tot bouwen zal tonen van klei naar baksteen.
Nu de lln weten dat klei gebruikt wordt voor het maken van bakstenen, kunnen we aan de grote
opdracht beginnen. In het 2de lesuur wordt er dan een opdracht gegeven waarbij de lln op de
speelplaats op zoek mogen gaan naar verschillende gesteenten en waarvoor ze daar gebruikt worden.
Ze krijgen een werkblad waar de verschillende gesteenten op staan. De lln moeten dan zoeken waar ze
het op de speelplaats gevonden hebben en waarvoor het daar gebruikt werd. Ze kunnen ook zelf extra
voorbeelden geven van waar dat gesteente nog gebruikt wordt. Op het 2 de blad van het werkblad staan
enkele afbeeldingen van 6 gesteenten. De lln kunnen deze afbeeldingen dan ook bij de juiste
gesteenten plaatsen. Als deze opdracht uitgevoerd is zal deze in de klas klassikaal verbeterd worden en
samen gezocht worden naar extra voorbeelden.
EINDTERMEN & LEERPLANDOELEN
Leerplan Aardrijkskunde: eerste graad secundair onderwijs: VVKSO – BRUSSEL D/2008/7841/038
Situering in de eindtermen:
3 het natuurlijk milieu
3.1 Bodem en ondergrond
(Vakoverschrijdend en/of vakgebonden)
ET11: de lln kunnen in de eigen omgeving bouwmaterialen in verband brengen met gesteenten of de verwerking
ervan.
4 De mens en het landschap
ET28: de lln kunnen leren aandacht hebben voor en dragen bij tot de leefkwaliteit van de eigen omgeving.
Situering in het leerplan:
4.5 Oppervlaktegesteenten, bodem en ondergrond
5. Onderzoeken waar de belangrijkste oppervlaktegesteenten van België en/of eigen leefruimte zich bevinden.
7. In de eigen leefruimte en België bouwmaterialen in verband brengen met gesteenten of de verwerking ervan.
8 Op het terrein of op foto’s de landschappelijke en ecologische gevolgen van de ontginning van gesteenten
vaststellen.
ALGEMEEN LESDOEL
De lln kunnen de oppervlakte gesteenten voor België opzoeken en plaatsen op de kaart. Ze kunnen ook het
verband tussen het soort oppervlakte gesteente op een bepaalde plaats in verband brengen met het de
verschillende landbouwteelten op die plaatsen.
In het 2de uur wordt er nagegaan hoe bepaalde gesteenten precies ontgonnen worden en waarvoor ze vervolgens
gebruikt kunnen worden. De gevolgen van de ontginning van deze gesteenten op het landschap wordt ook
nagegaan.
BRONNEN (Noteer alle gebruikte bronnen, volgens BIN.)


Horizon 1, Plantyn, Mechelen
http://www.schooltv.nl/video/hoe-worden-bakstenen-gemaakt-gebakkenklei/#q=hoe%20onstaan%20bakstenen
LEERMIDDELEN & MEDIA






Leerwerkboek
Ppt
Atlas
Werkblaadjes
Handstukken
SchoolTV
Didactisch lesontwerp
KRACHTIGE LEEROMGEVING
Leerdoelen
Lesfasen
& timing
Instapfase
7min.
De lln kunnen het
verband tussen de
lokale kerk en het
gesteente in de
ondergrond
bespreken. (C)
Onderwijs- en leeractiviteiten
OLG:
 Wat zien jullie op de foto’s?
 Wat is het verschil tussen deze kerken?
 Uit welk materiaal werden deze kerken
gebouwd?
 Hoe moest men vroeger aan dit materiaal
komen?
 Hoe moesten ze de gesteenten
transporteren?
 Gingen de mensen die gesteenten dan van
ver laten afkomen?
 Van waar kwam het gesteente dan voor de
kerk?
 Wat is het verband tussen de ondergrond bij
de verschillende kerken?
Media
Ppt: slide 1-3
De lokale kerken zijn steeds opgebouwd uit
gesteente dat afkomstig is uit de buurt. Een
kerk is dus eigenlijk een visuele voorstelling
van welk gesteente er in die gemeente in de
ondergrond zit.
Als we kijken naar de plaats van de kerken in België,
wat kunnen we dan zeggen over de ondergrond van
België?
Lesfase 1:
25min.
De lln kunnen in
rust de juiste
altaskaarten
opzoeken. (A)
BZL:
Lkr laat lln per 2 de bodemkaart van België
opzoeken. Met deze kaart kunnen de lln de blinde
bodemkaart in hun werkboek inkleuren. Om de juiste
afbeeldingen bij de kaart te plaatsen, moeten de lln
ook gebruik maken van de kaart met geografische
streken
van
België.
Er
wordt
eerst
een
overzichtsslide besproken met een schema van hoe
je moet opzoeken in een atlas. Vervolgens worden
de atlas kaarten besproken die ze moeten gebruiken.
Op de pedologie kaart staan veel verschillende
kleuren en symbolen. De term pedologie wordt eerst
verduidelijkt en hierna wordt de legende uitgelegd
en hoe de lln deze precies moeten gebruiken.

Welke oppervlaktegesteenten vinden we in
Leerinhoud
ATLAS
Kaart pedologie
belgië p.11 en
traditionele
geografische
streken p.14 a.
Werkboek p.50
Ppt: slide 4-7










laag-België?
Welke oppervlaktegesteenten vinden we in
midden-België?
Hoe gaat de grens tussen deze 2 gesteenten
er uit zien? (Duidelijk of een rustige
overgang?)
Ppt: slide 8-12
Welk oppervlaktegesteente vinden we terug
in de overgangszone?
Werkboek p.51
In welk gebied ligt de school?
Welk oppervlaktegesteente vinden we hier
terug?
Wat hebben de oppervlaktegesteenten van
laag en midden-België met elkaar gemeen?
Welke soort bodem hebben jullie bij de
Ardennen geplaatst?
Gaat het hier dan vooral om los of om vast
gesteente?
Welke gesteenten uit de determineeroefening
kunnen we daar meestal terug vinden?
Wat gebeurt er met deze vaste gesteenten als
ze aan het oppervlak komen?
15 Oppervlaktegesteenten in België
15.1 Oppervlaktegesteenten en bodemkaart
In België treffen we 5 bodems aan:
 Klei
 Zand
 Zandleem
 Leem
 Stenige bodems
In laag-België vooral: Klei en zand
In midden-België vooral: leem
De overgang tussen deze 2 gebieden is
geleidelijk aan. Daarom bevindt zich daar
een mengeling van zand en leem, namelijk
zandleem.
In laag- en midden-België vindt men vooral
losse gesteenten.
In hoog-België vindt men vooral vaste
gesteenten.
Lesfase 2:
15min.
De lln kunnen de
verschillende
manieren van
ontginning
benoemen. (C)
OLG:
 Wat moeten we doen om aan deze
gesteenten te geraken?
 Hoe noemen we de plaatsen waar gesteenten
ontgonnen worden?
 Heeft België veel of weinig groeves?
 Is het gemakkelijker om aan mijnbouw te
doen of om gesteenten te ontginnen in een
groeve?
 Welk soort gesteente wordt vooral ontgonnen
in laag-België? Welk in hoog-België?
 Waar liggen de meeste groeves?
 Welk soort gesteente wordt er in de volgende
groeves ontgonnen?
 Waarvoor worden gesteenten zoal
ontgonnen?
Werkboek p.52
Ppt: slide 13-15
16 Gebruik van de gesteenten
16.1 Ontginning van gesteenten
De ontginning van gesteenten gebeurt
meestal in groeven. Groeven liggen aan het
oppervlak in de openlucht. Daarom noemt
men dit ook dagbouw.
16.2 Gebruik van gesteenten
SchoolTV
SchoolTV:
http://www.schooltv.nl/video/hoe-wordenbakstenen-gemaakt-gebakkenklei/#q=gesteente
Filmpje:
Schooltv: Hoe worden bakstenen gemaakt?
 Welk gesteente wordt gebruikt om bakstenen
te maken?
 Waar kwam deze klei vandaan?
 Hoe haalde ze de klei daar weg?
 Hoe krijgt de baksteen een andere kleur?
 Wat moet er gebeuren om een baksteen te
maken?
 Waarvoor wordt een baksteen gebruikt? Kan
je ook gewoon een steen maken van klei
zonder te bakken?
De lln kunnen in
stilte naar een
filmpje kijken. (A)
Lesfase 4:
3min.
PAUZE
Lesfase 5:
35min.
Zelfstandig leren:
Lln krijgen de opdracht om de verschillende
gesteenten die in het werkboek staan te gaan
zoeken op school. Ze worden vrijgelaten op de
speelplaats en kunnen daar zelfstandig rondgaan om
de gesteenten te gaan zoeken. Hierbij moeten ze
ook noteren waar ze het bepaalde gesteente
gevonden hebben en waarvoor het gebruikt wordt.
Op hun blad wordt ook plaats voorzien waar de lln
extra voorbeelden kunnen noteren voor wat dat
gesteente nog gebruikt wordt.
De lln kunnen
zelfstandig een
grotere opdracht
uitvoeren, waarbij
ze bepaalde
gesteenten
moeten
terugvinden op
school. (C)
Lesfase 6:
10min.
Na de opdracht worden de antwoorden in de klas
overlopen aan de hand van de ppt en wordt tegelijk
de tabel ingevuld in het werkboek.
Ppt: slide 16
OLG:
 Wat gebeurt er met de gesteenten die
ontgonnen worden?
 Wat gebeurt er met de plaats waar het
gesteente ontgonnen wordt?
 Welke gevolgen heeft dit voor het landschap?
 Wat blijft er achter wanneer alles ontgonnen
is?
 Wat kan de mens doen om dit landschap
terug aantrekkelijk te maken?
 Waarvoor kunnen die grote putten nog
Werkboek p.53
Ppt: slide 17-18
Werkboek p.53
16.3 Gevolgen van ontginningen:
Tijdens de ontginning:
Weggraven natuur om aan gesteente te
geraken.
Werkboek p.54
Ppt: slide 19-21
Na de ontginning:
Achterblijven van grote lege putten die soms
gevuld worden door regen- en grondwater.








gebruikt worden?
Waarom maken ze hier soms stortplaatsen
van?
Uit welk soort gesteente moeten die groeves
bestaan om er stortplaatsen te maken?
Waarom moeten die uit klei of stenige
bodems bestaan?
Waarom niet uit zand?
Wat kunnen we doen als de groeves gevuld
zijn met stort?
Kunnen we hier dan terug op gaan bouwen?
Wat gebeurt er met het afval als we hier
huizen op bouwen?
Wat gaat er dan gebeuren met de grond
onder de huizen?
Terug opwaarderen landschap:
Het omvormen van de groeve tot
natuurreservaat of recreatiegebied.
Ook wordt het soms gebruikt als stortplaats
voor afval.
Waarom enkel storten in klei of
steengroeves?
Deze gesteenten zijn weinig of niet water
doorlatend. De vervuiling kan dus moeilijk in
het grondwater terecht komen.
Afval is niet zo sterk als gesteente en zal
dus bij elkaar gedrukt worden waardoor de
grond zal verzakken samen met de huizen.
Lesfase 7:
De lln kunnen de
5min.
geziene leerstof
uit de 2 lessen
gebruiken om een
denkoefening voor
één gesteente op
te lossen. (C)
Klassikale denkoefening:
Ppt: slide 22
De lkr maakt gebruik van kalksteen/arduin om een
samenvattende oefening te maken. Hierbij wordt er
telkens aan de hand van afbeeldingen vragen
gesteld die één voor één de onderwerpen aflopen die
deze les gezien zijn.








Welk gesteente is dit?
Welk soort gesteente is dit? (Los of vast)
Waar in België konden we dit gesteente
vinden?
Hoe wordt dit gesteente ontgonnen?
Wat betekent dagbouw?
Waarvoor kan kalksteen gebruikt worden?
Wat gebeurt er met de groeve?
Wat zijn de gevolgen voor het landschap?