001-168_Meridiaan 4.indb

Meridiaan 4
Meridiaan
Eric Goyvaerts
François Verspagen
Sven Raes
4
E. Goyvaerts - F. Verspagen - S. Raes
ISBN 978-90-301-3942-3
9 789030 139423
Plantyn-meridiaan4-cover-DEF.indd 1
Copyright
17-04-13 11:48
Copyright
Meridiaan 4
Copyright
001-168_Meridiaan 4.indb 1
Plantyn
23-04-13 13:29
Copyright
Een woordje vooraf
Dit schooljaar slaan we écht onze vleugels uit. Na je eigen omgeving, België en Europa te ontdekken, zetten we – letterlijk – een stapje in de wereld. Jammer genoeg is die wereld te groot om hem
in detail te leren kennen. Daarom hebben we een aantal regio’s uitgekozen die we van dichterbij
gaan bekijken. Alles wat daarnaast en -tussen ligt, is daarom niet minder interessant, maar de
tijd beperkt onze keuze. Als je zelf verder op verkenning wilt gaan, is het internet een uitstekend
hulpmiddel. De websites waarnaar we verwijzen, zorgen voor een goede startpositie. Maar ook de
‘traditionele’ media kunnen je helpen. Radio, televisie, tijdschriften en kranten vormen een venster
op de wereld. Om je door dat venster te leren kijken, krijg je al meteen de eerste opdracht.
OMDAT VELEN DEZE INLEIDING NIET LEZEN, HEBBEN WE DEZE ZIN GROTER EN IN
HET VET GEDRUKT, ZODAT JE DE OPDRACHT HIERONDER TOCH ZOU LEZEN.
ZE STAAT OOK OP BLZ. 166.
OPDRACHT 16.1
Zoek kranten- of tijdschriftenberichten met aardrijkskundige onderwerpen. Geef elk artikel een cijfer
en zet dat cijfer op de kaarten op de juiste plaats. Geef het land of de gemeente een kleur. Noteer
FIG 16.1, 16.2, 16.3
in de tabellen naast het cijfer de gevraagde gegevens. Zoek telkens twee artikels over onderwerpen
uit Noord-Amerika, Zuid-Amerika, Afrika, Azië en Oceanië (aanduiden op fig 16.1), tien artikels over
Europa (aanduiden op fig 16.2) en tien artikels over Belgische onderwerpen (aanduiden op fig 16.3).
Dit schooljaar leer je dus verschillende culturen kennen. Ze worden bepaald en beïnvloed door
natuurlijke en menselijke factoren (klimaat, reliëf, plantengroei, godsdienst, tradities ...).
Die factoren ontdekken en inschatten vormt onze belangrijkste opdracht. Soms zorgen contacten
tussen die culturen voor conflicten. Maar soms verrijken ze elkaar. Ook daar proberen we achter te
komen.
Als je vroeger al met Meridiaan hebt gewerkt, weet je dat we ook vaak een atlas gebruiken, nog een
‘venster op de wereld’. Op de bladzijde 6 vind je een aantal pictogrammen. In plaats van overal te
schrijven ‘kijk in de atlas naar kaart ...’ of ‘bekijk figuur of foto nummer ...’, hebben we telkens een
bepaald pictogram in de kantlijn gezet. De betekenis van de pictogrammen staat op de volgende
bladzijde.
Deze Meridiaan is tegelijk een leerboek én een werkboek. Gooi hem op het einde van het jaar niet
bij het oud papier, maar gebruik hem als naslagwerk.
Veel succes op je ontdekkingstocht,
de auteurs,
Eric Goyvaerts
Sven Raes
François Verspagen
Copyright
001-168_Meridiaan 4.indb 3
3
23-04-13 13:29
Zo studeer je de lessen aardrijkskunde
1. Lees thuis vooraf even de les die je samen met je leerkracht gaat behandelen.
2. Volg aandachtig de les in de klas.
3. Vraag je leerkracht om uitleg als je iets niet begrijpt. Als je die drie punten goed toepast,
dan heb je het overgrote deel van je leerstof al onder de knie.
4. Schrijf je notities ordelijk op, zodat je werk overzichtelijk blijft. Het maakt het instuderen
van je les gemakkelijker.
5. Overlees je les thuis aandachtig en grondig.
6. Zorg dat je de nieuwe begrippen (vetgedrukt in de tekst) kent en dat je die begrippen kunt
verklaren. Vaak zijn de nieuwe termen en begrippen eenvoudig. Je hoeft dan geen extra inspanning te doen om ze te verklaren. Soms zijn ze moeilijk en kun je niet onmiddellijk de betekenis
van die termen of begrippen geven. Je herinnert je ook niet meer precies wat je leerkracht
erover heeft verteld. Herlees dan zorgvuldig het deel van de les waarin die moeilijke termen
staan en probeer aan de hand van de context de woorden te verklaren. Lukt dit niet, raadpleeg
dan een woordenboek of een naslagwerk. Blijf je twijfelen, aarzel dan niet om de hulp van je
leerkracht in te roepen bij het begin van de volgende les. Die zal je graag helpen, zo zijn leerkrachten aardrijkskunde nu eenmaal!
7. Maak voor jezelf een lijstje met de verklaringen van de termen en de begrippen die je het
moeilijkst vindt.
8. Maak een onderscheid tussen de belangrijke en minder belangrijke delen van de les. Titels,
schema’s, figuren en besluiten bevatten op een beknopte manier erg veel informatie. Besteed
er voldoende aandacht aan en bestudeer ze grondig.
9. Je les wordt eenvoudiger om te Ieren als je de structuur, de opbouw van de les goed begrijpt.
Die structuur wordt je duidelijk als je de titeltjes in de les aandachtig bekijkt. Let vooral op de
grootte en de nummering van de titels en de tussentitels. Als de structuur duidelijk is, kun je
de hele les schematisch opnieuw opbouwen en zie je verbanden tussen de leerstof.
10. In de samenvatting vind je alle belangrijke onderdelen van een les terug! Leer de samenvatting dus goed. Ze bevat de belangrijkste leerstof.
11. In het deeltje van de samenvatting ‘Wat moet je kunnen?’ sommen we de vaardigheden op
die in de les aan bod zijn gekomen en die je voortaan zelfstandig moet toepassen.
12. Herhaal geregeld de vorige lessen.
4
001-168_Meridiaan 4.indb 4
Copyright
23-04-13 13:29
Inhoudsopgave
Een woordje vooraf
3
Zo studeer je lessen aardrijkskunde
4
Inhoud
5
Verklaring pictogrammen
6
HOOFDSTUK 1 WERELDDELEN
1 De wereld: referentiekader
7
HOOFDSTUK 2 DE BEIDE AMERIKA’S
2 Amerika: referentiekader
11
3 De Canadese woudzone
33
4 Industriële regio’s in de VSA
39
5 Regionale contrasten in Brazilië
48
HOOFDSTUK 3 AZIË
6 Azië: referentiekader
62
7 China, land van contrasten
78
8 Japan
98
9 Midden-Oosten: op zoek naar water
112
HOOFDSTUK 4 OCEANIË
10 Australië: referentiekader
124
HOOFDSTUK 5 AFRIKA
11 Afrika: referentiekader
132
12 Problemen in de Sahel
142
13 Marokko: natuur en cultuur
152
HOOFDSTUK 6 WERELDPROBLEMATIEK
14 Wereldbeeld - welvaart - welzijn
163
15 Determineertabel klimaatzones
165
16 Aardrijkskunde in de actualiteit
166
Copyright
001-168_Meridiaan 4.indb 5
5
23-04-13 13:29
Lijst gebruikte symbolen
Betekenis
Atlas gebruiken. Onder het symbool vind je het kaartonderwerp.
Berekening maken.
Kaart, strookdiagrammen kleuren.
Grafische voorstelling raadplegen.
Grafische voorstelling maken.
Te onthouden! Belangrijk!
Foto’s nr ........ raadplegen.
Opdracht uitvoeren.
Geheugensteuntje.
Samenvatting kennen, kunnen, nieuwe woorden en begrippen ... opslaan in je werkgeheugen!
Merkwaardige uitspraak.
Doordenkertje.
@
6
001-168_Meridiaan 4.indb 6
Bekijk de website op internet.
Copyright
23-04-13 13:29
1
Hoofdstuk 1 Werelddelen
De wereld: referentiekader
1.1 Oceanen, continenten en werelddelen
De aarde heeft meer water dan land/meer land dan water.
OPDRACHT 1.1
3
W
A
T
E
R
aarde natuurkundig
1
1
L
A
N
D
4
1.1
1.2
We verdelen de watermassa in vier delen: de oceanen. Welke?
FIG 1.1 TOT 1.3
1.
2.
3.
4.
We verdelen de landmassa in vijf delen: de continenten.
Een continent is een groot aaneengesloten blok vasteland zonder eilanden.
Europa en Azië vormen het continent Eurazië. Australië is het kleinste continent.
Benoem de continenten.
FIG 1.3
5.
6.
7.
8.
9.
3
5
2
1
7
1
6
4
8
2
1.3
9
Aarde
De landmassa kunnen we ook indelen in zeven werelddelen. Een werelddeel omvat (een deel van)
Copyright
een continent met omliggende eilanden en eilandengroepen. Zo behoren Sicilië en Kreta tot het
werelddeel Europa, maar niet tot het continent Eurazië.
001-168_Meridiaan 4.indb 7
7
23-04-13 13:29
Hoofdstuk 1 Werelddelen
Noteer de namen van de werelddelen en de oceanen op de kaart.
OPDRACHT 1.2
aarde natuurkundig
FIG 1.5
Antarctica
Oceanië
14
Europa
10
Azië
9
ZuidAmerika
17
24
NoordAmerika
1.4
44
30
Afrika
Werelddelen (opp. milj km2)
1.5
Werelddelen
Rangschik de werelddelen van groot naar klein. Welke oceanen en zeeën begrenzen de werelddelen?
FIG 1.4
Werelddelen rangorde grootte
Oceanen en zeeën
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Noteer de namen van de halfronden in het juiste kadertje.
halfrond
halfrond
halfrond
FIG 1.6
°
Copyright
1.6
8
001-168_Meridiaan 4.indb 8
halfrond
°
Halfronden
23-04-13 13:29
Hoofdstuk 1 Werelddelen
Welke halfronden worden weergegeven op de globes? Overtrek de evenaar in het rood en de
FIG 1.7
meridiaan in het blauw.
noordelijk halfrond /
zuidelijk halfrond
noordelijk halfrond /
zuidelijk halfrond
oostelijk halfrond /
westelijk halfrond
oostelijk halfrond /
westelijk halfrond
1.7
FIG 1.6 EN 1.7
In welk halfrond situeer je de grootste landmassa? Noordelijk/zuidelijk halfrond.
In welke halfronden situeer je:
– Noord-Amerika?
– Eurazië?
– Australië?
– Antarctica?
1.2 Situeren in het wereldgradennet
Om plaatsen te situeren, gebruiken we het wereldgradennet. De ligging van een plaats wordt
bepaald door:
– de ligging t.o.v. de evenaar =
N =
Z =
– de ligging t.o.v. de nulmeridiaan =
O =
W=
aarde natuurkundig
De breedtegraden en lengtegraden (geografische coördinaten) op de kaartrand laten toe om de
juiste ligging van een plaats te bepalen: de sterrenkundige ligging. Om de sterrenkundige ligging
nauwkeurig weer te geven, bepalen we de ligging in graden, minuten, seconden.
OPDRACHT 1.3
aarde
Zoek de sterrenkundige ligging van volgende steden:
Cairo
Mexico Stad
New York
Rio de Janeiro
Tokyo
Shanghai
1.3 Wereldblokken - wereldzones - cultuurgebieden
De mens is in de loop van de tijd over alle werelddelen uitgezwermd. Zo hebben culturele eigenschappen (godsdienst, taal, leefgewoonte, kunst e.a.) en sociaaleconomische eigenschappen (landbouw, industrie, diensten, verkeer, handel, politiek) zich over de wereld verspreid. Als we rekening
Copyright
houden met de ligging, met de gemeenschappelijke natuurlijke, sociale, culturele en economische
kenmerken en soms met de natuurlijke elementen, kunnen we de verschillende landen groeperen
in wereldblokken of wereldzones.
001-168_Meridiaan 4.indb 9
9
23-04-13 13:29
Hoofdstuk 1 Werelddelen
Continent
Werelddeel
Amerika
Eurazië
Wereldblok
Noord-Amerika
Angelsaksisch Amerika
Zuid-Amerika
Latijns-Amerika
Europa
Europa (zonder Rusland)
Azië
Rusland
Zuidwest-Azië, Centraal-Azië, Zuidoost-Azië
Zuid-Azië
Oost-Azië
Afrika
Afrika
Noord-Afrika
Sub-Sahara-Afrika
OPDRACHT 1.4
Australië
Oceanië
Antarctica
Antarctica
Oceanië
Noteer de nummers van de wereldblokken op de kaart.
1.8
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Wereldblokken
Europa
Rusland
Noord-Afrika
Sub-Sahara-Afrika
Zuidwest-Azië
Centraal-Azië
Zuid-Azië
Zuidoost-Azië
Oost-Azië
Angelsaksisch Amerika
Latijns-Amerika
Oceanië
De Wereld: referentiekader
Wat moet je kennen?
1.
Het aardoppervlak: 3/10 land en 7/10 water.
- Oceanen: Atlantische Oceaan, Stille Oceaan, Indische Oceaan.
- Continenten (landmassa zonder eilanden): Amerika, Eurazië, Afrika,
Australië, Antarctica.
- Werelddelen (continent + omliggende eilanden): Noord-Amerika,
Zuid-Amerika, Europa, Azië, Afrika, Oceanië, Antarctica.
2.
Het wereldgradennet wordt gevormd door breedtecirkels en meridianen.
Van het wereldgradennet kun je de breedte- en de lengteligging van een plaats
aflezen.
3.
Wereldblok: deel van een werelddeel met ongeveer dezelfde ontwikkeling en
cultuur.
4.
De wereldblokken: Europa, Rusland, Noord-Afrika ,Sub-Sahara-Afrika, Zuidwest-Azië ,Centraal-Azië, Zuid-Azië, Zuidoost-Azië, Oost-Azië, Angelsaksisch
Amerika, Latijns-Amerika, Oceanië.
Wat moet je kunnen?
1.
Informatiebronnen analyseren (grafiek, kaart, globe, internet ...)
2.
Continenten, werelddelen en oceanen situeren op de globe, op een satellietfoto,
op de kaart en in het wereldgradennet.
Copyright
3.
Nieuwe begrippen en woorden
10
001-168_Meridiaan 4.indb 10
De wereldblokken situeren op de wereldkaart.
globe
geografische coördinaten
wereldblok
23-04-13 13:29
2
OPDRACHT 2.1
Hoofdstuk 2 De beide Amerika’s
Amerika: referentiekader
2.1 Het continent Amerika: situering
Amerika is een langgerekt continent.
In welke halfronden situeer je Amerika?
N
de Aarde
1
a
Amerika
Noteer in de kadertjes: Noord-Amerika, Centraal2
Amerika en Zuid-Amerika.
A
Rekening houdend met o.a. bevolking, taal, welvaart en
FIG 2.1
ontwikkelingspeil verdelen we Amerika in twee wereldb
4
blokken:
3
B
− noord:
Verklaar deze naam:
C
d
c
5
e
− zuid:
Verklaar deze naam:
D
Overtrek de grens tussen beide zones met rood.
Benoem de aangeduide oceanen en zeeën:
4
3
E
1.
2.
3.
4.
Z
2.1
5.
De Amerika’s
Welke rivieren werden aangeduid?
A.
B.
C.
D.
E.
Welke schiereilanden herken je?
a.
b.
c.
d.
e.
@ FREEMAPTOOLS.COM
Zoek (of bereken) de afstand tussen het noordelijkste punt (Cape Barrow) en het zuidelijkste punt
(Cape Horn). Afstand:
@ WIKIPEDIA.ORG/WIKI/
WERELD_(AARDE)
001-168_Meridiaan 4.indb 11
km.
Copyright
Wat is de oppervlakte van:
− Noord-Amerika :
km2
− Zuid-Amerika
km2
:
11
23-04-13 13:29
Hoofdstuk 2 De beide Amerika’s
2.2 Reliëf
2.2.1 Noord-Amerika
OPDRACHT 2.2
In grote lijnen vind je drie noord-zuidgeoriënteerde hoogtezones.
Welke reliëfvormen tref je aan in het
− oosten
:
− westen :
− centrum :
Noord-Amerika reliëf
FIG 2.2
2.4 TOT 2.8
Noteer de nummers van de reliëfgebieden in het juiste cirkeltje.
7
2.4
Mount McKinley
2.5
Rocky Mountains
2.6
Mississippivlakte
2.7
Appalachen
2.8
Coloradoplateau
m
1
4
2.2
Noord-Amerika
4 000 m
3 000 m
2 000 m
1 000 m
6
2.3
West-Oostprofiel Noord-Amerika 40°N
Hoogtezones
Reliëfvormen
Laagland
Laagvlakte
1. Mississippivlakte
Plateau
3. Great Plains
Middelgebergte
4. Appalachen
Hoogvlakte
5. Hoogvlakte van Mexico
Hoogplateau
6. Coloradoplateau
Hooggebergte
7. Rocky Mountains
Middelland
Hoogland
Fig 2.3
Reliëfgebieden
2. Atlantische Kustvlakte
8. Coast Range
9. Sierra Nevada
Noteer het nummer van de reliëfgebieden in het juiste cirkeltje: 1. Appalachen, 2. Great Plains,
Copyright
3. Rocky Mountains, 4. Sierra Nevada, 5. Coast Range 6. Great Basin.
12
001-168_Meridiaan 4.indb 12
23-04-13 13:29
Hoofdstuk 2 De beide Amerika’s
2.2.2 Zuid-Amerika
OPDRACHT 2.3
Welke reliëfvormen tref je aan in het
− oosten
:
− westen :
− centrum :
Vergelijk de verdeling van de hoogtezones van Noord- en Zuid-Amerika. Wat stel je vast i.v.m.
aarde Zuid-Amerika
de reliëfstructuur?
FIG 2.9
2.11 TOT 2.16
2.13
Hoogland Bolivia
2.14
Hoogland Brazilië
2.15
Amazonevlakte
2.16
Hoogland Guyana
7
6
8
2.11
Andes
Hoogtezones
Laagland
Middelland
Hoogland
FIG 2.10
2.12
2.9
Zuid-Amerika
2.10
West-Oostprofiel Zuid-Amerika 20°Z
Aconcagua
Reliëfvormen
m
5
Reliëfgebieden
Laagvlakte
1. Amazonevlakte
Plateau
4. Plateau van Mato Grosso
Middelgebergte
5. Hoogland Guyana
Hoogplateau
7. Hoogland Bolivia
2. Paranavlakte
3. Orinocovlakte
6. Hoogland Brazilië
Copyright
Hooggebergte
1
8. Andesgebergte
Noteer het nummer van de volgende reliëfgebieden in het juiste cirkeltje:
1. Andes, 2. Hoogland Bolivia, 3. Paranavlakte, 4. Hoogland van Brazilië
001-168_Meridiaan 4.indb 13
13
23-04-13 13:29
Hoofdstuk 2 De beide Amerika's
2.3 Klimaat en vegetatie
2.3.1 Afkortingen
We gebruiken een aantal afkortingen in verband met temperatuur en neerslaghoeveelheid.
TJ :
TK :
TW :
NJ :
NZ :
NW :
D
:
(klimatogram: de rode temperatuurlijn blijft onder/boven het blauwe neerslagbalkje).
2.3.2 Klimaatzones: hoofdindeling
Welke twee factoren bepalen het klimaat?
Bij de indeling van de verschillende klimaatzones in de wereld, spelen die factoren dus een
belangrijke rol. Als we rekening houden met de temperatuur onderscheiden we drie grote
klimaatzones:
FIG 2.17
−
klimaten:
TW:
−
klimaten:
TW:
−
klimaten:
TK:
en TK:
Als we rekening houden met de neerslaghoeveelheid onderscheiden we:
FIG 2.17
−
klimaten:
NJ:
Een klimaat kan door de aanwezigheid van een gebergte anders zijn dan je gezien de breedteligging
en de ligging ten opzichte van de zee zou verwachten.
Welk klimaat wordt hier bedoeld?
E
E
K
S
Copyright
2.17
14
001-168_Meridiaan 4.indb 14
Klimaatsoorten
E
23-04-13 13:29
Hoofdstuk 2 De beide Amerika's
Als we rekening houden met de combinatie van die factoren, komen we tot een vereenvoudigde
kaart van de klimaatzones.
E
E
K
S
E
2.18
E
Klimaatzones
2.3.3 Klimaatzones en vegetatiezones
Rekening houdend met jaartemperatuur, temperatuur van de koudste en de warmste maand,
neerslaghoeveelheid en -verdeling, delen we de klimaten verder in.
FIG 2.26
DETERMINEERTABEL
De vegetatie of plantengroei wordt vooral door het klimaat bepaald. Daaruit kunnen we afleiden
FIG 2.19
dat bij iedere klimaatzone een overeenstemmende vegetatiezone hoort.
Naast de ‘gewone’ naam geven we de klimaattypen ook een naam die gebaseerd is op de typische
plantengroei; zo noemen we het ‘koud klimaat met dooiseizoen’ ook het toendraklimaat.
180°
120° W
0°
60° W
60° E
120° E
180°
noord
irkel
poolc
Kreeftskeerkring
0°
evenaar
0°
Steenbokskeerkrin
g
tropisch regenwoud
0
taïga
woestijnsteppe
toendra
Copyright
2400
4800 km
120° W
2.19
001-168_Meridiaan 4.indb 15
grassteppe
savanne
Vegetatiezones
60° W
woestijn
ijswoestijn
hardbladige vegetatie
gebergte plantengroei
zomergroen loofwoud
120° E
zuidpoolc
irkel
15
23-04-13 13:29
Hoofdstuk 2 De beide Amerika's
2.3.4 Noord-Amerika: klimaten
WINNIPEG 239m
°C
1
mm
45
90
40
80
35
70
30
60
25
50
20
40
15
30
10
20
5
10
0
0
-5
-10
-15
-20
-25
-30
J F M AM J J A S ON D
jaar
4
6
°C
9
mm
2
-18.3 -15.1 -7.0
19
15
23
3.8 11.6 16.9 19.8 18.3 12.4
5.7 -4.7 -14.6 2.4
36
29
60
84
72
3
5
75
51
21
19
504
41m
7
8
3,3 3,7 6,8 9,8 13,6 16,2 18,4 18,0 14,9 11,1 6,8 3,9 10,5
76
2.21
2.20 Klimaatzones Noord-Amerika
OPDRACHT 2.4
63
70
51
67
72
73
79
69
75
76
81 852
Klimatogrammen
Zoek de namen van de klimaten met behulp van de determineertabel.
Vul de legende in op de kaart.
Noord-Amerika
temperatuur neerslag
Welke klimaten tref je aan ten noorden van 50°N?
FIG 2.20 EN 2.21
KLIMATOGRAMMEN 1 TOT 8 Het
betreft vooral
.
Welke klimaten tref je aan ten zuiden van 50°N?
FIG 2.26
Het betreft vooral
TK °C
TW °C
TJ °C Klimaat
.
NJ mm
D
Klimaat
1
2
3
4
5
6
7
8
16
001-168_Meridiaan 4.indb 16
Copyright
23-04-13 13:30
Hoofdstuk 2 De beide Amerika's
1 BARROW 3m
2 QUEBEC 175m
mm
mm
°C
45
90
45
117
40
80
40
104
35
70
35
91
30
°C
60
30
78
25
50
25
65
20
40
20
52
15
30
15
39
10
20
10
26
5
10
5
13
0
0
0
0
-5
-5
-10
-10
-15
-15
-20
-20
-25
-25
-30
-30
°C
-26.0 -27.7 -26.0 -18.8 -6.9 1.3
4
4
5
5
4
7
3.3 -0.7 -10.0 -18.8 -23.7 -12.5
°C
25
23
mm
11
6
5
113
96
35
84
30
72
25
60
20
48
15
36
10
24
5
12
0
0
90
74
6 BILLINGS 952m
2.21
36
5
18
0
0
-30
J F M AM J J A S ON D
106
4.0
109 1208
jaar
°C
-3.0 -1.2
5.0 10.5 16.2 21.0 23.3 22.2 18.7 12.1 6.3
0.2
10.9
°C
mm
56
82
72
973
mm 150 124
55
81
105 102
112
95
76
55
7 PHOENIX 337m
82
3.0
4.7
6.3
8.8
109
75
12.1 15.2 17.2 17.4 14.3 10.0
62
46
36
38
64
6.0
8 NEW ORLEANS 9m
mm
°C
mm
°C
45
90
45
144
40
80
40
80
40
128
35
70
35
70
35
112
30
60
30
60
30
96
50
25
50
25
80
20
40
20
40
20
64
15
30
15
30
15
48
10
20
10
20
10
32
5
10
5
10
5
16
0
0
0
0
0
0
-5
-5
-10
-10
-10
-15
-15
-15
-20
-20
-20
-25
-25
-30
-30
-25
-30
J F M AM J J A S ON D
J F M AM J J A S ON D
16
30
1.7
-3.6
8.4
°C
44
21
20
383
mm
65
51
24
26
35
29
jaar
jaar
7.6 12.8 18.2 22.5 21.5 15.1 9.5
11.7 14.0 16.5 20.8 25.7 30.9 33.9 32.8 29.5 23.2 16.2 11.8 22.3
17
17
9.9
mm
25
-5
3.5
115 170 178 1167
90
-5.1 -1.7 1.9
23
54
10
jaar
jaar
mm
72
15
J F M AM J J A S ON D
J F M AM J J A S ON D
°C
90
20
-25
-30
6.5 -0.5 -9.1
96
108
25
45
°C
5 SAN FRANCISCO 39m
100 110 119 120 124
126
30
-20
-25
76
144
35
-15
-20
85
162
40
-10
-15
-12.4 -11.0 -4.6 3.3 10.8 16.3 19.1 17.6 12.5
mm
45
-5
jaar
3.9
14
40
-10
jaar
mm
108
4 VANCOUVER 2m
°C
mm
45
-5
J F M AM J J A S ON D
J F M AM J J A S ON D
3 COLOMBUS 254m
°C
22
6
3
3
21
24
22
17
18
25
195
°C
10.7 12.4 16.4 20.3 23.8 26.7 27.7 27.5 25.6 20.6 16.2 12.5 20.0
mm 128 153 125 114 116 148 155 157
140
78
112 146 1572
Klimatogrammen Noord-Amerika
Vul de tabel aan. Vergelijk de breedte van Ukkel met die van de Canadese steden.
FIG 2.20 EN 2.21
TK °C
TW °C
NJ mm
breedte
Vancouver
N
Winnipeg
N
Quebec
N
Ukkel
N
Wat stel je vast?
Welke verschillen stel je vast i.v.m.:
− temperatuur : TK :
TW :
− neerslag
:
Verklaar het temperatuurverschil tussen de kusten en Centraal−Noord−Amerika a.d.h.v.:
Noorde-Amerika
− windrichting : winter
:
zomer
:
temperatuur neerslag
reliëf
− zeestromen : westkust :
oostkust :
Verklaar de verschillen in neerslaghoeveelheid a.d.h.v.:
− reliëf
:
− windrichting :
De meridiaan van 100°WL vormt een klimatologische scheidingslijn. Waarom?
Copyright
Hoe verklaar je de regenarme Rocky Mountains en het droge Great Basin?
001-168_Meridiaan 4.indb 17
17
23-04-13 13:30
Hoofdstuk 2 De beide Amerika's
2.3.5 Zuid-Amerika: klimaten
9 BOGOTA 2 548m
°C
2
mm
45
117
40
104
35
91
30
78
25
65
20
52
15
39
10
26
5
13
0
0
-5
-10
-15
1
-20
-25
-30
J F M AM J J A S ON D
jaar
°C
mm
12.9 13.1 13.6 13.8 13.8 13.5 13.1 13.0 13.1 13.2 13.3 13.0 13.3
27
2
5
44
62
7
3
86
55
42
46
44
124
10 MANAUS 72m
°C
4
111
84
49
804
mm
45
306
40
272
35
238
30
204
25
170
20
136
15
102
10
68
5
34
0
0
-5
-10
-15
-20
-25
-30
J F M AM J J A S ON D
8
2.22
jaar
°C
6
25.8 26.1 26.1 26.3 26.3 26.2 26.5 27.4 27.5 27.5 27.3 26.6 26.6
mm 258
Klimaatzones Zuid-Amerika
274 332 303 257 115
2.23
83
55
84
108 180 223 2272
Klimatogrammen
Zoek de namen van de klimaten in de determineertabel. Vul de legende aan.
OPDRACHT 2.5
Ongeveer drie vierde van Zuid-Amerika is gelegen tussen de twee keerkringen.
Zuid-Amerika
temperatuur neerslag
Welke klimaten overheersen?
FIG 2.22, 2.23 EN 2.26
Welk klimaat overheerst ten zuiden van de Steenbokskeerkring?
KLIMATOGRAMMEN 1 TOT 8
Welk reliëfelement bepaalt het klimaat in een gebergte?
FIG 2.26
TK °C
TW °C
TJ °C
NJ mm
D
Klimaat
1
2
3
4
5
6
7
8
9
18
001-168_Meridiaan 4.indb 18
Copyright
23-04-13 13:30
Hoofdstuk 2 De beide Amerika's
1 IQUITOS 126m
2 BELO HORIZONTE 126m
mm
°C
mm
°C
45
297
45
135
45
144
40
240
40
264
40
120
40
128
231
35
105
35
112
30
90
30
96
25
75
25
80
20
60
20
64
15
45
15
48
10
30
10
32
5
15
5
16
0
0
0
0
210
35
30
180
30
198
25
150
25
165
20
120
20
132
15
90
15
99
10
60
10
66
5
30
5
33
0
0
0
0
-5
-5
-5
-5
-10
-10
-10
-10
-15
-15
-15
-15
-20
-20
-20
-20
-25
-25
-25
-30
jaar
26.5 26.5 26.4 26.2 25.9 25.5 25.3 26.0 26.4 26.5 26.5 26.6 26.2
mm 280 215 270 282 267 210 191 157
197 228 261 295 2853
5 IQUIQUE 48m
J F M AM J J A S ON D
jaar
jaar
°C
22.8 23.4 23.3 21.7 20.0 18.6 18.2 19.9 21.2 22.1 22.4 22.7 21.4
mm 298 196 169
63
28
15
14
14
39
119 245 321 1520
6 PUNTA ARENAS 37m
°C
jaar
24.5 23.3 21.2 17.6 14.4 11.2 11.1 12.2 14.3 17.2 20.4 22.8 17.5
mm 118 117 142 104
80
61
68
68
75
119
7 CONCEPCION 12m
°C
117 104 1173
23.5 22.4 20.3 17.1 14.1 10.7 10.3 12.3 15.1 18.2 20.9 22.6 17.3
mm 128 120 113
21
9
15
12
38
67
105 158
8 PUERT MONTT 85m
°C
mm
°C
mm
°C
90
45
90
45
225
45
207
40
80
40
80
40
200
40
184
35
70
35
70
35
175
35
161
30
60
30
60
30
150
30
138
25
50
25
50
25
125
25
115
20
40
20
40
20
100
20
92
15
30
15
30
15
75
15
69
10
20
10
20
10
50
10
46
5
10
5
10
5
25
5
23
0
0
0
0
0
0
0
0
-5
-5
-5
-10
-10
-10
-10
-15
-15
-15
-15
-20
-20
-20
-20
-25
-25
-25
-30
-30
-30
J F M AM J J A S ON D
J F M AM J J A S ON D
20.8 20.9 19.4 18.2 16.4 15.5 14.7 14.8 15.6 16.7 17.9 19.5 17.6
0
0
0
2.23
0
0
0
0
1
0
0
0
2
-30
J F M AM J J A S ON D
jaar
°C
10.5 10.1 8.3
mm
36
30
30
jaar
5.9
3.6
1.7
1.2
2.1
3.9
6.3
8.2
9.8
6.0
°C
38
43
28
28
31
25
24
31
31
375
mm
16.4 15.9 14.3 12.0 10.8 9.1
24
21
37
79
8.7
8.9
250 249 238 200
jaar
9.7 11.5 13.8 15.8 12.2
°C
96
mm
64
45
27
1331
14.4 13.9 12.0 10.1
82
81
90
129
8.9
6.5
6.6
6.6
7.9
9.4
11.6 13.4 10.1
228 200 229 199 142 121 104 100 1705
Klimatogrammen Zuid-Amerika
Zuid-Amerika ligt grotendeels in de warme of intertropische gordel.
FIG 2.17
Op aarde vinden we luchtdrukzones evenwijdig met de evenaar:
noord
oos
ten
win
de
n
n.p.
H
− evenaar
polair maximum
66 33' N.B.
L
subpolair
H
minimum
Hmaximum
subtropisch
N .O
30
N.B.
ten
es n
idw de
zu win
L
60 N.B.
aat
.-pass
23 27' N.B.
L
equatoriaal
I.T.C.
minimum
subtropisch
maximum
H
− 60°NB ZB
: subpolair minimum.
− polen
: polair maximum.
Tussen die drukgebieden ontstaan winden. Zo waaien o.a. de passaatwinden tussen
L
66 33' Z.B.
subpolair
L
polair maximum
winden
andere
luchtverplaatsingen
2.24
minimum
N.
60 Z.B.
W
. -w
ind
e
n
H
Z.O
23 27' Z.B.
30
Z.B.
: equatoriaal minimum.
− keerkringen : subtropisch maximum.
L
.-passaat
L
0
-25
J F M AM J J A S ON D
jaar
831
mm
mm
-5
1
45
45
°C
mm
-30
J F M AM J J A S ON D
J F M AM J J A S ON D
mm
-25
-30
-30
J F M AM J J A S ON D
°C
4 CORDOBA 474m
°C
270
35
°C
3 BUENOS AIRES 25m
mm
45
°C
H
z.p.
.Z.O
n
de
win
De zone waar de passaatwinden elkaar ontmoeten, is de intertropische
Drukgebieden windsystemen
FIG 2.24 EN 2.25
convergentiezone of ITC-zone (ITCZ).
Waar situeer je, i.v.m. Zuid-Amerika, de ITC-zone en het subtropisch maximum (t.o.v. de evenaar)
tijdens de maanden januari en juli?
ITC-zone
subtropisch maximum
januari
Copyright
juli
001-168_Meridiaan 4.indb 19
19
23-04-13 13:30
Hoofdstuk 2 De beide Amerika's
66 23'
H
H
N.B.
' N.B.
H
L
H
H
H
H
H
L
23 27' N.B.
23 27' N.B.
23 27' N.B.
I.T.C. zone
I.T.C. zone
0
L
L
23 27' N.B.
H
66 33
N.B.
L
H
L
66 23'
66 33
L
L
L
L
0
0
L
23 27' Z.B.
0
H
H
H
23 27' Z.B.
23 27' Z.B.
H
23 27' Z.B.
H
H
H
L
33' Z.B.
6 3
66
2.25
L
66 33
33' Z.B.
B.
JANUARI
JA
66 33' Z.B.
L
H
66 33' Z.B.
JULI
Ligging drukgebieden en ITC-zone
In de gebieden tussen de keerkringen heb je altijd hoge zonnestanden. Plaatselijk staat de zon
‘s middags zelfs loodrecht boven het aardoppervlak. De zon staat dan in het zenit: zenitale stand.
Hoe hoger de zon, hoe warmer en hoe meer/minder water er verdampt, en dus hoe meer/minder
neerslag er valt.
Verklaar de term ‘zenitale neerslag’.
FIG 2.32.1, 2.23.10
Vul de tabel aan. Wat stel je vast in verband met:
EN 2.23.11
− breedte:
− schommeling:
− neerslag:
Z. Amerika
11 BELEM 24m
°C
TK °C
mm
45
396
40
352
35
308
30
264
25
220
20
176
15
132
10
88
5
44
0
0
TW °C schommeling °C
NJ mm
breedte
Belem
Z
Iquitos
Z
Manaus
Z
-5
-10
-15
-20
-25
-30
J F M AM J J A S ON D
jaar
°C
25.6 25.6 25.5 25.9 26.0 26.1 25.8 25.9 26.1 26.4 27.6 26.3 26.0
mm 357
398 434 365 294 175 151 138 139 115 110 221 2897
2.23
Verklaar:
− temperatuurschommeling:
− neerslaghoeveelheid:
Zuid-Amerika neerslag
aarde zeestromen
De oostkust kent een droog en een regenseizoen. Het regenseizoen valt samen met de hoogste/
laagste zonnestanden. Het betreft hier
.
De noordoostpassaat, de zuidoostpassaat en een warme zeestroom voeren nog meer neerslag aan
op de oostkust. Verklaar.
Zuid-Amerika
Vergelijk de neerslaghoeveelheid van de oost- en de westkust. Wat stel je vast?
temperatuur neerslag
aarde klimaat
Verklaar dit droge klimaat.
Copyright
Overheersende windrichting:
20
001-168_Meridiaan 4.indb 20
23-04-13 13:30
Hoofdstuk 2 De beide Amerika's
Deze aanlandige/aflandige winden brengen geen/veel neerslag. Verklaar.
Hierdoor is de Atacamawoestijn de droogste woestijn ter wereld!
Klimaattype
TW ⩽ 10ºC
JA
TW ⩽ 0ºC
JA
Koud klimaat
zonder dooiseizoen
IJswoestijnklimaat
Koud klimaat
met dooiseizoen
Toendraklimaat
Koudgematigd klimaat
met strenge winter
Taigaklimaat
Gematigd, altijd
droog klimaat
Woestijnklimaat van
de middelbreedten
Warm, altijd
droog klimaat
Woestijnklimaat
van de tropen
Gematigd,
droog klimaat
Steppeklimaat
JA
Koelgematigd klimaat
met koude winter
Gemengd
woudklimaat
JA
Koelgematigd klimaat
met zachte winter
Loofwoudklimaat
Warmgematigd
altijd nat klimaat
Subtropisch regenwoudklimaat
Koelgematigd klimaat
met natte winter
Hardbladige vegetatieklimaat
van de middelbreedten
Warmgematigd klimaat
met natte winter
Hardbladige vegetatieklimaat
van de subtropen
Warmgematigd klimaat
met natte zomer
Subtropisch savanneklimaat
Warm, altijd
nat klimaat
Tropisch regenwoudklimaat
Warm klimaat
met nat seizoen
Tropisch
savanneklimaat
NEEN
NEEN
TK ⩽ - 10ºC
JA
NEEN
NJ ⩽ 200 mm
JA
TK ⩽ 15ºC
JA
NEEN
NEEN
TK ⩽ 18ºC
JA
NJ ⩽ 400 mm
JA
NEEN
D⩽1
JA
TK ⩽ - 3ºC
NEEN
NEEN
TW ⩽ 22ºC
NEEN
NEEN
NZ ⩽ NW
JA
TW ⩽ 22ºC
NEEN
NEEN
JA
D⩽1
NEEN
JA
Betekenis van de kleuren (soms twee kenmerken):
koude/gematigde/warme/droge klimaten
koude/gematigde/warme/droge klimaten
koude/gematigde/warme/droge klimaten
Copyright
koude/gematigde/warme/droge klimaten
koude/gematigde/warme/droge klimaten
2.26 Determineertabel
001-168_Meridiaan 4.indb 21
21
23-04-13 13:30
Hoofdstuk 2 De beide Amerika's
2.3.6 Noord-Amerika: vegetatie
OPDRACHT 2.6
Noteer bij elk klimaat de naam van de vegetatiezone en beschrijf kort (toendra, taiga, steppe,
gemengd woud, loofwoud, hardbladige vegetatie, subtropisch regenwoud). Plaats cijfers in de
FIG 2.27
2.28 TOT 2.38
vierkantjes op de kaart. Vervolledig de legende.
Koud klimaat met dooiseizoen
2.28
1
N.-Canada
IJswoestijn
Gebergteflora
Woestijn middenbreedten
Koudgematigd met strenge winter
2.29
2.27
2.30
2.32
3
Z.-Canada
Koelgematigd natte winter
001-168_Meridiaan 4.indb 22
Labrador
Noord-Amerika vegetatie
Koelgematigd koude winter
22
2
West-VSA
Koelgematigd zachte winter
2.31
5
Smokey Mountains
Gematigd droog
2.33
4
6
Prairie
Copyright
23-04-13 13:30
Hoofdstuk 2 De beide Amerika's
7
Gematigd altijd droog
2.34
Arizona
2.35
9
Gebergteklimaat
2.36
Warmgematigd altijd nat
Alaska
Gebergteflora
Z.-Florida
10
Warm altijd droog
2.37
8
Nevada Black Rock Desert
Woestijn middenbreedten
11
Koud klimaat zonder dooi
2.38
Baffin eiland
J
ti
tij
t
IJswoestijn
Hoe het klimaat de vegetatie beïnvloedt, ontdek je in deze tabel. Schrap wat niet past.
Klimaat
Effect op de plantengroei
koud klimaat
boomgroei onmogelijk/mogelijk
gematigd klimaat
boomgroei met groeistilstand in de winter/zomer
nat klimaat
boomgroei onmogelijk/mogelijk
droog klimaat
boomgroei onmogelijk/mogelijk
warm klimaat
boomgroei gedurende het hele jaar onmogelijk/mogelijk
Copyright
Wanneer is boomgroei mogelijk?
001-168_Meridiaan 4.indb 23
23
23-04-13 13:30
Hoofdstuk 2 De beide Amerika's
2.3.7 Zuid-Amerika: vegetatie
OPDRACHT 2.7
Noteer bij elke foto de naam van de vegetatiezone en beschrijf die kort (tropisch
regenwoud, tropische savanne, subtropisch regenwoud, subtropische savanne,
FIG 2.39
2.40 TOT 2.44
woestijn middelbreedte, grassteppe, loofwoud, hardbladige vegetatie).
Nummer de plantenzones op de kaart, foto’s en vervolledig de legende.
2.39
Zuid-Amerika vegetatie
Klimaat
1
Warm altijd nat
2
Warm met nat seizoen
3
Warm gematigd altijd nat
4
Warm gematigd natte zomer
5
Warm altijd droog
6
Gematigd droog
7
Koel gematigd natte winter
8
Koel gematigd altijd nat
9
Gebergteklimaat
001-168_Meridiaan 4.indb 24
Amazonewoud
2.41
Venezuela Llanos
2.42
Paranal
Vegetatie
Beschrijving
Copyright
2.43
24
2.40
Atacama
2.44
Patagonié
23-04-13 13:30
Hoofdstuk 2 De beide Amerika's
2.4 De mens in Amerika
2.4.1 Staatkundige indeling
Angelsaksisch Amerika bestaat uit twee staten
2
OPDRACHT 2.8
(noteer ook de hoofdstad):
FIG 2.45
1 =
1
2 =
Noord-Amerika
Zuid-Amerika
2
Latijns-Amerika kent naast enkele grote ook heel wat
kleinere staten. Welke staan aangeduid op de kaart?
3
(Met hoofdstad.)
8
3 =
9
4 =
6
7
5 =
13
12
4
6 =
7 =
10
8 =
11
5
9 =
10 =
2.45
Amerika staatkundig
11 =
12 =
13 =
2.4.2 Bevolkingsspreiding
@EN.WORLDSTAT.INFO
2.46 EN 2.47
Zoek de totale bevolking en de bevolkingsdichtheid van:
− Noord-Amerika:
−
inwoners/km2
− Zuid-Amerika:
−
inwoners/km2
Vergelijk de bevolkingsdichtheid aan de hand van beide foto’s. Noteer onder de foto ‘dichtbevolkt’
of ‘dunbevolkt’.
2.46
FIG 2.48 EN 2.49
Mexico-Stad
2.47
Arizona
De spreiding van de Amerikaanse bevolking is zeer gelijkmatig/ongelijkmatig.
Copyright
Op het continent situeren we zeer dichtbevolkte gebieden (> 200 inwoners/km2)
en bijna mensenlege gebieden (< 1 inwoner/km2).
001-168_Meridiaan 4.indb 25
25
23-04-13 13:30
Hoofdstuk 2 De beide Amerika's
minder dan1
50-100
minder dan1
50-100
1-10
10-50
100 of meer
1-10
100 of meer
2.48
10-50
Noord-Amerika bevolkingsdichtheid
2.49
Zuid-Amerika bevolkingsdichtheid
Aarde natuurkundig
Geef telkens twee voorbeelden van dicht- en dunbevolkte regio’s in Noord- en Zuid-Amerika.
klimaat bevolking
Plaats de bijbehorende nummers op de juiste plaats op de kaart. Geef fysische en menselijke
vegetatie landbouw
factoren die de bevolkingsspreiding verklaren.
industrie
FIG 2.48 EN 2.49
Noord-Amerika
Regio
Verklaring:
1.
Dichtbevolkt
2
(> 100 inw./km )
2.
Dunbevolkt
3.
2
(< 10 inw./km )
4.
Zuid-Amerika
Regio
Verklaring:
5.
Dichtbevolkt
2
(> 100 inw./km )
6.
Dunbevolkt
7.
2
(< 10 inw./km )
8.
26
001-168_Meridiaan 4.indb 26
Copyright
23-04-13 13:30
Hoofdstuk 2 De beide Amerika's
2.4.3 Evolutie van de bevolking
De aarde bevolking
We vergelijken de bevolkingsgroei in Angelsaksisch en Latijns-Amerika met de evolutie van
jeugd natuurlijke aan-
de wereldbevolking. Wat stel je vast i.v.m. het groeiritme?
groei geboortecijfer
- Wereld:
FIG 2.50 EN 2.51
- Beide Amerika’s:
De jongste bevolking tref je aan in Latijns-Amerika/Angelsaksisch Amerika.
80
10 000
70
aantal inwoners in miljoen
wereld
8 000
60
50
6 000
40
30
4 000
20
2 000
Lat.Amerika
Caraïben
Angelsaksisch Am.
0
0
2050
1750
Evolutie wereldbevolking 1950-2050
2.51
1750
2.50
10
1800
1850
1900
1950
2000
1800
1850
1900
1950
2000
2050
Aandeel in wereldbevolking (%)
Vergelijk het aandeel in de wereldbevolking van Angelsaksisch en Latijns-Amerika.
FIG 2.51
Wat stel je vast voor:
Angelsaksisch Amerika :
%
Latijns-Amerika
%
:
2.4.4 Verstedelijking
Aarde verstedelijking
Vergelijk de verstedelijkingsgraad van beide Amerika’s. Wat stel je vast?
inw
FIG 2.52
450000
400000
350000
300000
250000
200000
150000
100000
50000
0
Verstedelijking of urbanisatie is een evolutie die zich eerst
voltrok in de geïndustrialiseerde landen. Vanaf de industriële
revolutie kon daar de groei van de steden namelijk veel sneller
gaan. Door o.a. betere landbouwtechnieken waren er minder
1950 1960 1970 1980 1990 2000 2010 2020 2030
Noord-Amerika Zuid-Amerika
2.52
Stedelijke bevolking
mensen nodig om in de voedselvoorziening te voorzien.
Er konden dus meer mensen tewerkgesteld worden in de industrie, die zich in de steden ontwikkelde. In het midden van de
20ste eeuw vonden we de meeste grote steden dan ook terug in
West-Europa, Noord-Amerika en Japan. Deze gebieden kenden
op dat ogenblik de hoogste verstedelijkingsgraad. Ook in
Zuid-Amerika was er omstreeks 1950 een duidelijke toename
van verstedelijking merkbaar.
Alle grote steden hebben naast de eigenlijke stad een steeds
verder uitdijende stadsrand en eromheen een steeds dichter be-
Copyright
woond stedelijk gebied. Het geheel noemen we een metropool
2.53
New York
001-168_Meridiaan 4.indb 27
(Grieks ‘meter’ = moeder, ‘polis’ = stad).
27
23-04-13 13:30
Hoofdstuk 2 De beide Amerika's
De explosieve groei van de steden in Zuid-Amerika is een gevolg van de immigratie vanaf het
platteland. De plattelandsvlucht is te verklaren zowel door de moeilijke levensomstandigheden
op het platteland (‘pushfactoren’), als door de aantrekkingskracht van de stad (‘pullfactoren’).
Geef voorbeelden van
− pushfactoren :
− pullfactoren :
Aangezien het vaak jonge mensen zijn die naar de stad trekken, zien we in deze steden, in een
tweede fase, ook een sterke natuurlijke aangroei.
Plattelandsvlucht en grote natuurlijke aangroei zorgden ervoor dat sinds 1950 de bevolking in
de stedelijke agglomeraties in Zuid-Amerika meer dan verdubbeld is.
2.54 TOT 2.57
De meeste nieuwkomers zijn jong en komen letterlijk aan de rand van de samenleving terecht:
in sloppenwijken (favela’s). Dit zijn de armste delen van de steden. De huizen zijn er vaak
opgetrokken uit wegwerpmaterialen. Wanneer de financiële toestand van de bewoners het toelaat,
vervangen ze de vervallen woningen door stenen huizen, die ‘groeien’ naarmate ze het zich kunnen
veroorloven. Zo ontstaan vaak erg onstabiele structuren. Omdat deze wijken vaak op steile hellingen
worden gebouwd, is het risico op instorting nog groter.
2.54
Lima
2.55
Caracas
2.56
Rio de Janeiro
2.57
Rio de Janeiro
Voorzieningen als stromend water, elektriciteit, riolering en afvalophaling ontbreken
in dit stadsdeel.
2.54 TOT 2.57
28
001-168_Meridiaan 4.indb 28
Beschrijf het aanzicht van de sloppenwijken.
Copyright
23-04-13 13:30
Hoofdstuk 2 De beide Amerika's
OPDRACHT 2.9
FIG 2.48 EN 2.49
Welke zijn de grootste metropolen (> 10 miljoen inwoners) in Noord- en Zuid-Amerika?
Zoek het aantal inwoners en duid de steden aan op de kaart (beginletters).
@WWW.CITYPOPULATION.DE/
2.58
2.59
Mexico-Stad
Metropool
Me
etropool
et
Inwoners
Land
L
Sao Paulo
Metropool
Me
etropool
et
1
1
2
2
3
3
Inwoners
Land
L
In de Verenigde Staten vinden we vrijwel aaneengesloten stedelijke gebieden, die meerdere
metropolen omvatten. Een enorm uitgebreid stedelijk gebied noemen we een megalopolis
Noord-Amerika
verstedelijkte n.o.
Boswash
(Grieks ‘megalos’ = groot en ‘polis’ = stad).
BosWash =
ChiPitts
=
2.4.5 Etnische samenstelling van de Amerikaanse bevolking
De Amerikaanse bevolking bestaat uit nakomelingen van verschillende etnische groepen:
− Amerikaanse inheemse bevolking: hiertoe behoren de Amerikaanse indianen
(Amerindianen), Inuit.
− Europese afkomst: Britten, Duitsers, Ieren, Italianen, Spanjaarden, Portugezen e.a.
− Afrikaanse afkomst: Afrikaans-Amerikaanse bevolking.
− Aziatische afkomst: mensen van Oost-, Zuid- en Zuidoost-Aziatische origine.
− Mestiezen: afstammelingen van blanke en indiaanse ouders.
− Mulatten: afstammelingen van blanke en zwarte ouders.
− Zambos (Sp) of Cafusos (P): afstammelingen van Amerindiaanse en zwarte ouders.
2.60 EN 2.61
2.60
Welke Amerikaanse inheemse bevolking herken je? Noteer onder de foto’s.
Latijns Amerika
2.61
Angelsaksisch Amerika
Copyright
001-168_Meridiaan 4.indb 29
29
23-04-13 13:30
Hoofdstuk 2 De beide Amerika's
FIG 2.62 EN 2.63
Welk percentage van de bevolking behoort tot de Noord-Amerikaanse indianen (Amerindianen)?
− Verenigde Staten:
− Canada:
Samenstelling bevolking Canada (%)
Samenstelling bevolking VS (%)
Samenstelling bevolking VS (%)
5%
1%
5%
3.3
9%
1% 9%
2.5
13%
13%
1 1
11
72%
72%
Blanken
2.62
Blanken
Zwarten
Zwarten
Aziaten
Aziaten
81.2
Amerik Indiaan
Andere
Amerik Indiaan
Andere
Blank
Samenstelling bevolking VSA %
2.63
Afrika
Azie
Am. Indiaan
Mesties
Andere
Samenstelling bevolking Canada %
FIG 2.64
Door blanke kolonisatie in het oosten van de VSA werd de autochtone bevolking steeds verder west
FIG 2.65
waarts gedreven.
Waar tref je indianenreservaten aan?
N. Amerika reliéf
bodem industrie
Breng de ligging van de reservaten in verband met:
− reliëf:
NOORDOOSTEN
6,4 %
WESTEN
47,6 %
− klimaat:
NOORDEN:
17,2 %
− bodem:
ZUIDEN
28,7 %
minder dan 1 %
1 - 10 %
10 % en meer
2.65
− industrie:
Indianenreservaten in VSA
Angelsaksisch Amerika heeft een blanke immigratiebevolking. Verklaar.
2.64
Grondgebied
indianen
De bevolking van Angelsaksisch Amerika heeft een Europese oorsprong.
De blanke kolonisatie begon in het westen/het oosten.
Welke was de herkomst van deze blanke kolonisten?
FIG 2.66
Herkomst:
Zij koloniseerden
−
Spaans Frans Brits Russisch
2.66
Kolonisatie
−
−
Afrikaanse Amerikanen (zwarten) werden ingevoerd als slaven. Wat was hun herkomst?
Verenigde Staten
minderheden
Waar werden zij tewerkgesteld?
Copyright
Waar situeer je de zwarte bevolking in de VSA nu?
30
001-168_Meridiaan 4.indb 30
23-04-13 13:30
Hoofdstuk 2 De beide Amerika's
De recentste immigratiegolf in de Verenigde Staten betreft latino’s of Hispanics.
FIG 2.67
Wat is hun herkomst?
%
− Hispanics =
24.3
3.5
63
9.2
− Chicanos =
Mexico Puerto Rico Cuba Centr.+Z.-Amerika
2.67
Afkomst Hispanics VSA (%)
Waar situeer je het grootste aantal latino’s?
Verenigde Staten
Hispanic bevolking
Verklaar deze spreiding.
Waar in de VSA tref je Aziaten aan?
FIG 2.68
100 000 of meer
50 000 tot 99 999
25 000 tot 49 999
10 000 tot 24 999
minder dan 10 000
2.68
Na de afschaffing van de slavernij werden ze
ingevoerd als goedkope arbeidskrachten.
Aziaten in de VSA
De etnische minderheden wonen vooral in de grote steden. In hét land van de ‘vrijheid en de
mensenrechten’ (de VSA) bestaat rassendiscriminatie niet meer. Er is echter een groot klassen-
FIG 2.70
verschil: de sociale ongelijkheid tussen blank, zwart en geel is er zeer groot.
Latijns Amerika
Latijns-Amerika is een etnische smeltkroes. Verklaar.
etnisch
Kreeftskeerkring
0.2
20.3
Evenaar
Blank
Mesties
Mulat
Amerindiaan
0
.7
3.2
2
9.
%
36.1
Zwart
Aziaat
Zambo
30.3
2.70
Steenbokskeerkring
blanken, indianen en mestiezen
Etnische samenstelling bevolking Latijns-Amerika
Blanken van Europese afkomst vertegenwoordigen het
grootste deel van de bevolking. Waar tref je hoofdzakelijk
overwegend indianen
overwegend blanken
een blanke bevolking aan?
zwarten en mulatten
belangrijke zwarte minderheden
Aziatische minderheden
onbewoond
2.69
Zuid-Amerika spreiding etnische groepen
001-168_Meridiaan 4.indb 31
Blanken van Europese origine koloniseerden het continent.
Copyright
belangrijke Germaanse minderheden
Hierbij werd de indiaanse cultuur grondig vernietigd.
Welke was de herkomst van deze blanke kolonisten?
31
23-04-13 13:30
Hoofdstuk 2 De beide Amerika’s
Herkomst:
−
Spaans
Portugees
Frans
−
Nederlands
2.71
Zij koloniseerden
−
−
Kolonisatie
Waar vormen de Amerindianen nog een
belangrijk deel van de bevolking?
Latijns Amerika
etnisch
In welke landen is het aantal Amerindianen
onbestaande tot zeer klein?
2.72
Amerindianen
Vanaf de 16de eeuw werden zwarte slaven ingevoerd uit Afrika (de indiaanse bevolking bleek
minder geschikt voor slavenarbeid!).
Een belangrijk deel van de Latijns-Amerikaanse bevolking bestaat uit mestiezen en mulatten.
Waar overheerst het aantal mestiezen?
In welke landen is het aantal mulatten groot?
Amerika: referentiekader
Wat moet je kennen?
1.
Amerika is een langgerekt werelddeel in het westelijke halfrond.
2.
Angelsaksisch Amerika bestaat uit twee staten: Canada en de Verenigde Staten.
3.
Latijns-Amerika bestaat uit Centraal- en Zuid-Amerika. Het is een
staatkundige puzzel.
4.
In Noord- en Zuid-Amerika onderscheiden we drie hoogtezones:
− Westen: hoogland − Centrum: laagland − Oosten: middelland
5.
In het werelddeel Amerika vinden we alle klimaattypes terug.
6.
De Amerikaanse bevolking is onregelmatig verspreid en zeer verstedelijkt.
7.
Angelsaksisch Amerika heeft een blanke immigratiebevolking.
De autochtone bevolking werd verdreven en woont nu in reservaten.
Zwarte slaven werden ingevoerd uit Afrika.
Hispanics vestigen zich voornamelijk in het zuiden.
8.
Latijns-Amerika is een smeltkroes van blanken, zwarten, indianen, mestiezen,
mulatten en zambo’s.
Wat moet je kunnen?
32
001-168_Meridiaan 4.indb 32
1.
Amerika situeren op een wereldkaart.
2.
De indeling in twee wereldzones verklaren.
3.
De reliëfeenheden op een kaart aanduiden en benoemen.
4.
De klimaatgebieden met bijbehorende plantengroei aanduiden en benoemen.
Copyright
5.
Dicht- en dunbevolkte regio’s aanduiden en benoemen op de kaart.
6.
Relaties leggen tussen bevolkingsdichtheid, fysische en menselijke factoren.
23-04-13 13:30
3
OPDRACHT 3.1
Hoofdstuk 2 De beide Amerika’s
De Canadese woudzone
3.1 Kaartbeeld
Zoek de namen van de aangeduide plaatsen. Arceer de provincie Ontario (rood).
1
C
B
2
Noord-Amerika
@CANADA.GC.CA
4
3
a
5
°NB
6
b
f
12
A
e
d
10
11
3.1
Canada kaartbeeld
c
9
7
8
°WL
Water
1=
7=
2=
8=
3=
9=
4=
10 =
5=
11 =
6=
12 =
Buurlanden
A=
C=
B=
(Den.)
(VSA)
Steden
a=
d=
b=
e=
c=
f=
Copyright
001-168_Meridiaan 4.indb 33
33
23-04-13 13:30
Hoofdstuk 2 De beide Amerika’s
@MNR.GOV.ON.CA
@CLIMATE.
WEATHEROFFICE.GC.CA
OPDRACHT 3.2
3.2 Bosbouw in Ontario
3.2.1 Situering Canadese woudzone
Duid de beboste gebieden aan met een groene arcering. Kleur de landbouwzones (akkerbouw,
grasland, veeteelt) oranje. Vergelijk dan met de bevolkingskaart.
Wat stel je vast?
Noord-Amerika
landschappen
Aarde bevolking
3.2.2 De bossen in Ontario
BIG TROUT LAKE 222m
PICKLE LAKE 385m
mm
mm
°C
45
90
45
99
40
80
40
88
35
70
35
77
30
60
30
66
25
50
25
55
20
40
20
44
15
30
15
33
10
20
10
22
5
10
5
11
0
0
0
0
°C
-5
-5
-10
-10
-15
-15
-20
-20
-25
-25
-30
-30
J F M AM J J A S ON D
J F M AM J J A S ON D
jaar
jaar
°C
mm
3.2
-23.9 -21.1 -13.9 -3.5
26
5.1
12
16.2 14.6 8.2
1.7
°C
-8.9 -20 -2.79
8.3
14
17.5 15.7 9.5
2.6 -7.2 -17.5 -0.48
mm 33.2 25.4 34.1 43.8 64.9 93.5 105.8 97.3 86.4 61.9 51.9 35.2 733.4
20.5 27.3 32.5 40.2 70.8 89.5 82.4 78.1 55.4 45.3 29.9 597.9
Noordelijk Barrens Woud
-20.7 -18 -10.2 0.2
3.3
Noordelijk Woud
GORE BAY 194m
°C
80
40
BT
mm
90
45
35
70
30
60
25
50
20
40
15
30
10
20
5
10
0
0
-5
-10
-15
-20
-25
-30
J F M AM J J A S ON D
jaar
PL
°C
-9.6
-4
3.8
10.4 15.3 19.1 18.2 13.8 8.1 1.9
mm 54.2 36.5 58.1 59.3 61.8 60.6 52.1 77.3 92.8 77.1
D
Noordelijk Barrens Woud
Noordelijk Woud
Grote MerenSt.-Lauwrencewoud
Loofwoud
-10
3.5
85
-5.5 5.12
74.4 789.2
Grote Meren-St.-Lawrence
GB
HAMILTON 240m
°C
H
S
mm
90
45
40
80
35
70
30
60
25
50
20
40
15
30
10
20
5
10
0
0
-5
-10
-15
-20
-25
3.4
-30
Ontario: bossen
J F M AM J J A S ON D
jaar
°C
-6.2 -5.6 -0.4
6.3 12.9 17.9 20.8 19.9 15.6 9.3
mm 61.3 53.5 73.7 74.3 70.7 78.4
NAALDBOMEN57%
3.7
Ontario: bossen
GEMENGD26% LOOFWOUD
17%
3.6
81
3.5 -3.1 7.57
84.7 83.5 66.3 80.2 82.8 890.4
Loofwoud
Het Noordelijk Barrens Woud (28 % van Ontario’s bosgebied) is eigenlijk een overgangszone
3.2 EN 3.4
tussen het Noordelijke Woud (taiga) en de toendra van het uiterste noorden. We vinden er verspreide sparrenbosjes en vengebieden. Nabij rivieren groeien espen, populieren en berken op vochtige
gronden.
Copyright
In deze regio leven o.a. kariboes, ijsberen en poolvossen. In de zomermaanden is dit het broedgebied van Canadese ganzen en sneeuwganzen.
34
001-168_Meridiaan 4.indb 34
23-04-13 13:30
Hoofdstuk 2 De beide Amerika’s
Het Noordelijke Woud vormt een onderdeel van de haast wereldomspannende naaldwoudgordel
(taiga) die we o.a. ook in Alaska, Noord-Rusland en Scandinavië vinden. Dit gebied omvat 48 % van
3.3 EN 3.4
de bossen in Ontario. We vinden er zwarte sparren, zilversparren, pijnbomen en dennen. Verspreid
staan ook bosjes populieren en berken. Ze groeien in de dunne bodemlaag boven een rotsachtige
ondergrond. Stormwinden kunnen gemakkelijk veel schade toebrengen. Verklaar.
In deze bossen leeft een grote variatie aan dieren: elanden, zwarte beren, wolven, otters, bevers,
marterachtigen e.a.
3.8
Houthakkers
Het gemengde Grote Meren-St.-Lawrence Woud (22 % van Ontario’s bosgebied) is de overgangszone tussen het naaldwoud in het noorden en het loofwoud in het zuiden. Deze zone, met pijn3.5 EN 3.4
bomen, ceders, sparren, esdoorns, eiken en berken, vormt de habitat voor herten, elanden, zwarte
beren, wolven, muskusratten, otters en vele andere dieren.
3.6 EN 3.4
Het loofwoud langs de noordelijke kusten van het Eriemeer en het Ontariomeer is de noordelijkste
uitloper van het loofwoud dat een groot deel van het noordoosten van de VSA bedekt. Er groeien
o.a. eiken, beuken, ahorns en walnotenbomen.
Aarde
bevolking
landbouw
Deze bossen vormen slechts 2 % van de bossen in Ontario. Het grootste deel van het oorspronkelijke loofwoud is gekapt. Waarom?
In deze regio woont meer dan 90 % van Ontario’s tien miljoen inwoners.
FIG 3.2 TOT 3.6
Waardoor worden de verschillende bosgordels bepaald?
3.2.3 Het belang van de bosbouw in Canada en Ontario
@MNR.GOV.ON.CA
@NRCAN.GC.CA
Bodemqebruik: aandeel bos (%oppervlakte)
Canada
42,8
Ontario
Belgie
66,2
22,3
Wereld
31,0
3.9
Canada: %wereldproductie
Oppervlakte
9,1 milj. km2
Bosopp.
3,9 milj. km2
Rondhout
132,5 milj. m3
Krantenpapier
4,6 milj. ton
Papier, karton
12,7 milj. ton
Aandeel Ontario in Canada (%)
11,8
6,9
10
23,9
3,8 (5)
9,7
26
14,0(1)
28
3,2(5)
Copyright
Houtpulp
8,8 milj.ton
001-168_Meridiaan 4.indb 35
29(3)
11
35
23-04-13 13:31
Hoofdstuk 2 De beide Amerika’s
Wat besluit je uit voorgaande cijfers i.v.m.:
- de bosoppervlakte in Canada en Ontario?
- de houtproductie en houtverwante industrie in Canada en Ontario?
3.2.4 De werkgelegenheid in de bosbouw
Noord-Amerika
Hieronder vind je de gegevens van Dubreulville en Wawa, twee plaatsen net ten noorden van het
landschappen
Bovenmeer, in een bosrijk gebied/landbouwzone.
FIG 3.4 EN 3.11
Sarnia is een stadje in het zuidoosten, aan de westkust van het Huronmeer, een bosrijk gebied/landbouwzone.
3.11 Demografische gegevens
3.10
Dubreulville
Wawa
Sarnia
3 204 73 359
-22,9
-1,8
Canada
Inwoners
Jaarlijkse bevolkingsgroei (%)
635
-17,9
33 476 688
5,9
Tewerkstelling
I mijnbouw
bosbouw
landbouw
0
12,2
1,1
8,1
5,4
0,8
0
0,4
6
2,1
1,3
2,1
II
III
52,7
34
18,5
67,2
14,1
79,5
19
76
Inkomen/familie (x 1 000 euro)
60,9
46,1
43,8
63,6
Papierfabriek
Vergelijk Dubreulville en Wawa met Sarnia en Canada.
Bevolkingsdichtheid:
Aarde
bevolking
Belang van de bosbouw als werkverschaffer:
FIG 3.11
In Wawa is een andere tak van de primaire sector de belangrijkste werkverschaffer:
@MNR.GOV.ON.CA
Ontario is inderdaad ook een belangrijke mijnprovincie, maar daarover later meer. Samen met de bos
FIG 3.12
bouw wordt de mijnbouw beheerd vanuit een speciaal ministerie: Ministry of Natural Resources.
In Ontario zijn er 49 gemeenten die bijna volledig van de bosbouw afhangen. In de provincie werken
47 000 mensen direct en 150 000 indirect in de bosbouw. In welke woudzones
(zie 3.2.2) vinden we de meeste houtzagerijen?
In 2009 verwerkten de houtzagerijen in Ontario maar liefst 10,5 miljoen m3 hout.
De aanverwante houtindustrie (timmerhout, papier, karton, fineer, houtpanelen) is
een van de belangrijkste economische factoren in Ontario. In 2009 werd bijvoorbeeld
3.12
Houtzagerijen in Ontario
maar liefst 7,2 miljoen ton papierpulp en 483 m2 fineer en houtpanelen geprodu-
ceerd. Dat jaar had de sector een omzet van bijna 12 miljard euro en exporteerde ze voor 6,7 miljard
Copyright
@OFOREST.CA
euro, vooral naar de Verenigde Staten. Op de websites van de Ontario Forestry Association en de
@OPFA.CA
Ontario Professional Foresters Association vind je meer details.
36
001-168_Meridiaan 4.indb 36
23-04-13 13:31
Hoofdstuk 2 De beide Amerika’s
3.2.5 Bosbeheer in Ontario
3.14 Natuurlijk milieu (x 1 milj. ha)
Ontginbaar bos
1986 1996
39,9
2011
40,3
56
Niet-ontginbaar bos
15,1
Niet-bebost
36,5
Totaal
107,6
PROVINCIAAL 78%
3.13
Bossen
3.15
FEDERAAL PRIVE
09%
13%
3.16
Boseigenaars Ontario
FIG 3.14
Wat besluit je uit de cijfers?
FIG 3.15
Hoeveel procent van de bossen is eigendom van de overheid?
Heraanplant
In overheidsbossen is een goed bosbeheer makkelijker te realiseren. 85 % van het hout dat in de
houtindustrie wordt gebruikt, komt uit overheidsbos. De ontginningsfirma’s
krijgen een kapvergunning op bepaalde voorwaarden:
- er moet een studie worden gemaakt van de invloed op economisch, sociaal en
milieugebied;
- de vergunning geldt voor twintig jaar, maar wordt iedere vijf jaar hernieuwd na
3.17
Bosbouw
een grondig onderzoek. De zogenaamde ‘Sustainable Forest Licenses’
vereisen een milieubescherming en de firma’s moeten de kosten van de verplichte heraanplanting volledig dragen.
Ieder jaar wordt in Ontario zo’n 200 000 ha bos ontgonnen. Dat is slechts
FIG 3.14
% van de totale
bosoppervlakte. 200 000 ha is bijna de oppervlakte van Vlaams-Brabant (210 600 ha). De
@belgium.fgov.be
herbebossing gebeurt zowel op natuurlijke als op kunstmatige manier: jaarlijks worden in Ontario
zo’n 100 miljoen bomen geplant.
@GREENPEACE.ORG/
FORESTS
In heel Canada worden jaarlijks zo’n 650 miljoen bomen over ruim 450 000 ha aangeplant. Dat
milieubeschermers, overheid en bosontginners soms toch met elkaar in de clinch gaan, kun je
nalezen op de internetsite van Greenpeace.
@OMA.ON.CA
3.3 De mijnbouw in de Canadese woudzone
@CIM.ORG
3.3.1 Het belang van de mijnbouw in Canada en Ontario
@MIHR.CA
@MINERALS.USGS.GOV
Platinametalen
3 900 kg(4)
Kobalt
4 600 ton(4)
Kopererts
525 000 ton(7)
3.18
Gouderts
91 ton (8)
Nikkelerts
158 000 ton (5)
Zinkerts
649 000 ton (6)
= AANDEEL ONTARIO(%)
Metalen en ertsen: productie Canada (+ plaats in de wereld)
FIG 3.18
Hoe belangrijk is Canada op het gebied van mijnbouw?
Copyright
Hoe belangrijk is Ontario binnen Canada op het gebied van mijnbouw?
001-168_Meridiaan 4.indb 37
37
23-04-13 13:31
Hoofdstuk 2 De beide Amerika’s
3.3.2 Tewerkstelling in de mijnbouw in Ontario
In Ontario werken zowat 16 000 mensen in de mijnbouw (= 11,4 % primaire sector). Nog eens
6 000 mensen werken in aanverwante bedrijven, zoals smelterijen en diverse bedrijven die allerlei
diensten leveren, bv. onderhoud.
@SASGOLDMINES.COM
3.19
3.3.3 Voorbeeld: Holloway goudmijn, Timmins Mining District
3.20
Gouderts
3.21
Goud gieten
Goudbaar
In deze goudmijn worden eerst gaten in de ondergrondse lagen geboord. Daarin worden springstoffen tot ontploffing gebracht. De steen- en ertsbrokken worden dan met een bulldozer opgeschept en
via transportbanden en liften naar de bovengrond vervoerd. In de vlakbij gelegen (1 km) Holt Mill
gebeurt de verdere verwerking. Daar worden erts en gesteente gescheiden. Het erts wordt fijngemalen en verschillende keren gezuiverd. Daarna wordt het gesmolten en in baren gegoten van 400
ounces (of 12 440 g, bij goud gebruikt men de ‘troy ounce’ (oz) van 31,1 g als eenheid).
Enkele gegevens van de mijn:
Start van de exploitatie: 1988
@GOUDPRIJS24.BE
Reserves: 3,9 miljoen ton erts
Diepte: tussen 150 en 440 m
met 0,45 g/ton of in
Productie/dag: 1 050 ton erts
totaal 1 755 ton goud
Goudproductie: 1996: 37 149 oz
2011: 23 000 oz
Goudprijs op
/
/
Tewerkstelling: 135
=
. euro/oz
De Canadese Woudzone
Wat moet je kennen?
1.
In Ontario onderscheiden we vier verschillende bosgordels. Deze verdeling
wordt door de klimaatverschillen bepaald.
2.
De beboste oppervlakte in Canada is erg groot. Ontario is een van de meest
beboste provincies in Canada. Canada en Ontario zijn belangrijke producenten
van hout en aanverwante producten, zoals houtpulp, krantenpapier, karton.
3.
In Ontario zijn de bosbouw en de verwante industrie in sommige gemeenten
de voornaamste werkverschaffers.
4.
De meeste bossen zijn overheidsbezit. Dat vergemakkelijkt een goed bosbeheer
dat gericht is op heraanplanting van de gekapte bossen.
Wat moet je kunnen?
5.
Canada en Ontario hebben een rijke ondergrond op het gebied van ertsen.
1.
Canada op een kaart van de Amerika’s situeren; de buurlanden,
de belangrijkste steden, rivieren, meren en zeeën aanduiden.
38
001-168_Meridiaan 4.indb 38
Copyright
2.
Klimatogrammen raadplegen en vergelijken.
3.
Tabellen en andere cijfergegevens analyseren.
23-04-13 13:31
4
Hoofdstuk 2 De beide Amerika’s
Industriële regio’s in de V.S.A.
4.1 De Manufacturing Belt aan de Grote Meren
De hoogste bevolkingsconcentratie in de V.S.A.
situeert zich in het noordoosten van de V.S.A..
Dit is de plaats waar de Europese kolonisten zich
als eerste vestigden in de Nieuwe Wereld. Na de
MANUFACTURING
BELT
industriële revolutie in Europa kwam deze ook
op gang in de V.S.A., vanaf het midden van de
19e eeuw. Dit gebeurde na de ontdekking van de
nodige grondstoffen en energiebronnen voor basisSUNBELT
4.1
MANUFACTURING BELT
kerngebied Manufacturing Belt
Industrie in de V.S.A.
industrie: ijzererts en steenkool.
Steenkoolmijnen
Gr
ot
ijzerertsmijnen
Bovenmeer
transport van steenkool
Huronmeer
eer
gebergte
OPDRACHT 4.1
Ohio
Ph
kus
t
he
Ba
Wa
tisc
hen
Pi
Atl
an
Ci
NY
alac
Ch
industriegebied
e
m
De Erie
Cl
Bo
erBu
App
pi
ip
ss
si
andere verwerkende
industrie
rio
nteaeer
Om
Michiganm
is
M
metaalverwerking
4.2
er
en
Du
transport van ijzererts
staalfabrieken
eM
No
Grondstoffen en energiebronnen in het noordoosten
Geef de vier belangrijkste steden voor de staalproductie.
Trek een cirkel rond de steenkoolmijnen.
FIG 4.2
Waar wordt er ijzererts ontgonnen?
Teken de route die de ijzererts moet afleggen om de verschillende staalverwerkende bedrijven te
bereiken, door middel van een rode pijl.
V.S.A mijnbouw
en industrie
De regio rond de Grote Meren was het eerste industriële productiegebied dat tot ontwikkeling
kwam. Vandaar zijn naam: de Manufactering Belt (Eng. ‘to manufacture’ =
)
Waarom was deze regio voor de Europese kolonisten zo geschikt als industriegebied?
Maar sinds het midden van de vorige eeuw kwam de industriële productie in de Manufacturing Belt
in de problemen. Dit had verschillende redenen. De vraag naar ijzer en staal zakte door de komst
van kunststoffen en bovendien kon het noorden met zijn verouderde, zware staalindustrie
steeds moeilijker concurreren met landen waar de lonen lager lagen. De werkloosheid steeg er
sterk, omdat bedrijven steeds meer activiteiten naar het buitenland verhuisden, om zo tegen concurrentiële prijzen te kunnen produceren. De Manufacturing Belt werd steeds vaker de ‘Rust Belt’
genoemd. Verklaar deze term in eigen woorden.
Copyright
001-168_Meridiaan 4.indb 39
39
23-04-13 13:31
Hoofdstuk 2 De beide Amerika’s
4.2 Hightechindustrie verovert het zuiden van de V.S.A.:
de Sun Belt
Het industrieel zwaartepunt in de V.S.A. evolueerde van het noordoosten naar de zuidelijke staten.
Onder meer het betere klimaat speelde een rol in deze verschuiving.
Zo noemen mensen Florida ook wel ‘the sunshine state’. Je moet weten dat de Grote Meren konden
dichtvriezen tijdens een strenge winter en dat dit nadelig was voor de bedrijven die aan de meren
gevestigd waren.
De belangrijkste reden voor de verschuiving naar het zuiden, was de hoge nood aan aardolie en
aardgas in de V.S.A. en de westerse wereld in het algemeen. De aanwezigheid, ontginning en
verwerking van aardolie en aardgas vormden de basis voor de ontwikkeling van de Sun Belt.
Onder de Sun Belt verstaan we de staten ten zuiden van 37° noorderbreedte.
stad met hoofdzetels van bedrijven
Se
industriecentrum
Bo
Mi
hightechpark
Ch
SLC
SF
Ci
De
Silicon Valley
Californie
Manufacturing Belt
CI
Pi
NY
Ph
Ba
SL
LA
sterk geindustrialiseerde Sun Belt
At
Ph
Da
Silicon Prairie
Texas Ho
matig geindustrialiseerde Sun Belt
0
De
Florida
Mi
1000 km
4.3
Spreiding van de industie in de V.S.A
Industriële gebieden in de V.S.A. met kernregio’s
8
3
10
2
9
7
12
1
5
11
6
4
4.4
OPDRACHT 4.2
Sun Belt: kaartbeeld
Noteer de gevraagde namen.
– Oceanen en golf
I.
II.
II.
- Staten met hun hoofdstad
1.
2.
3.
40
001-168_Meridiaan 4.indb 40
( Mo
Copyright
)
( Ph
)
(Sa
)
23-04-13 13:31
Hoofdstuk 2 De beide Amerika’s
4.
(T
)
5.
( At
)
6.
(B
7.
(J
8.
(C
C
)
9.
(S
F
)
10.
( Ra
)
11.
(C
)
12.
(A
)
R
)
)
In welke twee Amerikaanse staten kun je de meeste aardolieraffinage terugvinden?
Welke industriële sectoren zijn het meest actief in de Sun Belt?
4.3 Natuurlijk milieu
Het reliëf in het zuiden van de V.S.A. wordt
gekenmerkt door contrasten. In het westen
situeren we hooggebergte, met de Rocky
Mountains, in het oosten hebben we uitgestrekte laagvlaktes, langs de Golf van Mexico.
Het zuiden van de V.S.A. bevat ook verschillende klimaat- en vegetatietypes. Zo hebben
we een gebergte- en woestijnklimaat in het
westen. In het oosten tref je loofwouden en
4.5
4.5 TOT 4.8
mangroven aan.
V.S.A.: fysisch
Hieronder zie je drie foto’s staan. Op de fysische kaart hierboven zie je de letters A, B en C staan.
Schrijf in het vierkantje op de foto de passende letter om de foto te situeren.
4.6
Grand Canyon
4.6 TOT 4.8
FIG 4.3
4.7
Mangrovewoud
84
Olieontginning
Vergelijk de landschappen op de foto’s met elkaar.
Waar ligt het industriële zwaartepunt in de Sun Belt?
Copyright
001-168_Meridiaan 4.indb 41
41
23-04-13 13:31
Hoofdstuk 2 De beide Amerika’s
Verklaar de ligging van dat industriële zwaartepunt aan de hand van natuurlijke factoren.
Toch heeft het hooggebergte in het westen zijn positieve bijdrage tot de industriële ontwikkeling van
de zuidelijke staten. Als je de Amerikaanse energieproductie onder de loep neemt, kun je duidelijk
merken dat de milieuvriendelijke en duurzame energieproductie zich in het westen langs de
V.S.A elektriciteitsproductie
bergketens bevindt.
Welke vormen van ‘groene’ energieproductie kun je er terugvinden?
Een voorbeeld: de Hoover Dam
De bouw van de Hoover Dam (1931-1936) had
verschillende functies. Toen de V.S.A. zich ook in
het zuiden ontwikkelde, had het dringend nood
aan irrigatiewater voor de landbouw en elektriciteit in de omliggende steden. De Hoover Dam
ligt net ten zuidoosten van Las Vegas.
De Hoover Dam produceert zo’n 2000 MW
(megawatt) elektriciteit. Dit is vergelijkbaar met
de elektriciteitsproductie van de kerncentrales
4.9
Hoover Dam op de Coloradorivier
in Doel, Antwerpen. Tijdens de bouw van de
dam zijn er 112 mensen omgekomen. Het water
achter de dam is 180 m diep. Dit is bijna twee
keer de hoogte van het Atomium.
Maar de gevolgen voor de natuur zijn bijna niet
te overzien. Het duurde tot 1942 vooraleer er
terug water tot aan de monding van de Coloradorivier stroomde. Daardoor liep de Colorado-
4.10
Irrigatielandbouw
delta aan de Golf van California erge schade op.
@NOAA.GOV
De industriële nood zet de natuurlijke omgeving onder druk. In de Golf van Mexico kun je
@MARINETRAFIC
meer dan 4 000 boorgaten vinden met alle dezelfde doelstelling: aardgas en aardolie oppompen en
@WIKIPEDIA.ORG
onze energieverslindende maatschappij voeden. Toen in april 2010 het boorplatform ‘Deep Water
Horizon’ ontplofte, kwam heel het ecosysteem
van de Golf van Mexico in gevaar. 780 miljoen
ton ruwe olie kwam in het water terecht, samen
met 7 miljoen liter chemisch product, dat gebruikt werd om het gat te dichten. 200 kilometer
kustlijn werd vervuild. Door deze ramp zijn duizenden mensen die leven van de vis- en oestervangst werkloos geworden. De ruwe aardolie
heeft het grootste deel van de visgronden en vele
koraalriffen in de Golf vernietigd. De kosten van
Copyright
de opruiming en de schade aan de visserij en
4.11
Golf van Mexico: olieplatforms
42
001-168_Meridiaan 4.indb 42
het toerisme werd geschat op 7 miljard euro!
23-04-13 13:31
Hoofdstuk 2 De beide Amerika’s
4.4 Bevolking van de Sun Belt
De laatste decennia neemt het bevolkingsaantal van de zuidelijke staten meer en meer toe en dit
heeft verschillende oorzaken. Het betere klimaat alsook meer werkgelegenheid spelen een cruciale rol. Zo zijn er veel mensen die verhuizen van het noorden en het centrum naar het zuiden. Het
gebied in het noordoosten (Manufacturing Belt) is relatief verzadigd, met miljoenensteden langs de
Atlantische kust, en is op industrieel vlak niet meer aantrekkelijk.
Waar bevindt zich de grootste bevolkingsconcentratie in de V.S.A.?
We gaan na hoe hoe het gesteld is met de hedendaagse bevolkingsgroei in de Verenigde Staten.
V.S.A bevolking
– Evolutie in het noordoosten:
V.S.A bevolkingsgroei
– Evolutie in de zuidelijke staten:
Geef een korte verklaring voor deze evoluties.
De bevolking is een echte smeltkroes en de culturele diversiteit is er enorm.
Welke staten in de Sun Belt hebben het hoogste migratiesaldo?
Duizenden mensen proberen de V.S.A. te bereiken vanuit Latijns-Amerika. Ze trachten de grens met
Mexico over te steken. Deze 3 200 km lange grens is een van de strengst bewaakte ter wereld. De
V.S.A migratie
Spaanssprekende bevolking, kortweg ‘Hispanics’ genaamd, maakt een groot deel van de bevolking
in de zuidelijke staten van de V.S.A. uit. In 2012 had Barack Obama zijn herverkiezing als president
te danken aan de Hispanics, en de republikeinen overwegen om bij de
volgende presidentsverkiezingen, in 2016, een Hispanic in te zetten.
Immigration to the United States
Persons obtaining legal pemanent status in the U.S-, 1820-2008
1,800,000
1,600,000
1,400,000
1,200,000
1,000,000
800,000
600,000
400,000
4.12
Hek grens Mexico-V.S.A.
4.13
2007
2008
2004
2005
2006
1990
2000
2001
2002
2003
1940
1950
1960
1970
1980
1920
1930
1880
1890
1900
1910
0
1820
1830
1840
1850
1860
1870
200,000
Wettelijke immigratie in de V.S.A.
Wanneer begon het immigratieproces in de Verenigde Staten op gang te komen?
Copyright
In welk jaar kende de immigratie haar dieptepunt?
Wat was de reden daarvan?
001-168_Meridiaan 4.indb 43
43
23-04-13 13:31
Hoofdstuk 2 De beide Amerika’s
Begin 20ste eeuw werden de eerste trans-Atlantische reizen per schip gemaakt. Denk maar aan de
RMS Titanic, die in 1912 verging. De passagiers aan boord van het schip waren voornamelijk Britten, Ieren en Fransen die het Amerikaans continent koloniseerden. In 1906 kwam er de ‘Naturalization Act of 1906’, de eerste wetgeving inzake immigratie. In 1990 kwam er een nieuwe immigratiewetgeving, waardoor het eenvoudiger werd om je te legaliseren (‘Immigration Act of 1990’).
@SILICONVALLEY.COM
4.5 Silicon Valley: toonaangevend op hoogtechnologisch vlak
@WIKIPEDIA.ORG
Silicon Valley is een van de meest karakteristieke industrieregio’s van de Sun Belt. Ze heeft haar
naam te danken aan ‘silicium’ (Latijn: ‘silex’ = vuursteen), de stof waaruit computerchips worden
vervaardigd. Veel van het silicium wordt ontgonnen uit kwartszand (zuiver wit zand) in Nederland en
in België (o.a. Mol, Lommel en Maasmechelen). Het Belgisch bedrijf Sibelco is wereldmarktleider in
@silbelco.be
het exploiteren van kwartszand.
Tussen welke twee steden situeer je
V.S.A mijnbouw
‘Silicon Valley’?
en industrie
@SILICONVALLEY.COM
Noem zes bedrijven die hier gevestigd
@WIKIPEDIA.ORG
zijn.
4.14
Microsoft, Silicon Valley
In welke sector zijn ze vooral actief?
Zoek uit waarvoor de term ‘SV20/20’ staat.
@GOOGLE
Doe een korte landschapsobservatie van de regio. Wat kun je besluiten qua type landschap, reliëf,
industrie, huisvesting, autowegen enz.?
Wat valt je op aan de faciliteiten in en het uitzicht van de
havens?
4.15
Copyright
Haven Redwood City (Silicon Valley)
44
001-168_Meridiaan 4.indb 44
23-04-13 13:31
Hoofdstuk 2 De beide Amerika’s
4.6 Industriële regio’s aan de Golfkust: Texas en Louisiana
Net zoals in Silicon Valley staan
de andere regio’s van de Sun Belt
bekend voor hightech industri-
e
se
Tex
asb
ekk
en
Mis
siss
ipp
i
e
nn
ele bedrijven. In de staten Texas
Te
en Louisiana kwamen bovendien
Bi
AI
typische bedrijven tot ontwikkeling
die rechtstreeks te linken zijn met de
Da
natuurlijke voorraden uit de onder-
Ja
Ho
grond: aardolie en aardgas.
NO
n
ke
ek
Ta
Golf van Mexico
Mi
b
lf
Gu
4.16
aardolie en aardgasveld
Kaartbeeld Zuid-V.S.A. met aardolie en aardgasvelden
olie- en gaswinning
In welke Amerikaanse staten zijn de
petrochemische industrie
meeste aardolie- en aardgasvelden
aluminiumraffinaderijen
terug te vinden?
Bovendien zijn er meer dan 4 000 boorgaten
V.S.A aardgas
aardolie
in de Golf van Mexico. Bijgevolg zijn ook de
meeste aardolieraffinaderijen en petrochemische bedrijven in deze regio gevestigd. Ze
gebruiken ruwe olie om bruikbare producten
@BP.COM
en stoffen te fabriceren, o.a. plastics. Welke pro-
@BE.TOTAL.COM
ducten leveren petrochemische bedrijven nog,
naast plastics? Geef enkele voorbeelden.
4.17
Olieraffinaderij, Texas
Aardolie en aardgas kunnen gebruikt worden in thermische centrales, die olie en gas gebruiken
om er elektriciteit mee op te wekken. Via welke manieren wordt er nog aan elektriciteitsproductie
V.S.A elektriciteits-
gedaan in de staten Texas en Louisiana?
productie
Welke manier van elektriciteitsproductie overheerst als je naar de productie van de V.S.A. kijkt?
V.S.A elektriciteitsproductie
4.18
4.18, EN 4.19
Rollen aluminium
4.19
Boeing 737
De industriegebieden van Texas en Louisiana zijn ook bekend voor hun aluminiumraffinage.
FIG 4.16
Dat is een industriële activiteit die erg veel elektriciteit nodig heeft voor het zuiveren van bauxiet,
@WIKIPEDIA.ORG
de grondstof voor aluminium.
Welke industriële sectoren hebben hoge nood aan aluminiumonderdelen?
Copyright
001-168_Meridiaan 4.indb 45
45
23-04-13 13:31
Hoofdstuk 2 De beide Amerika’s
4.7 Industrie in de ‘Sunshine State’: Florida
Net als Silicon Valley in California en Texas aan de Golf van Mexico,
behoort de staat Florida tot de industriële kernregio van de Sun Belt.
Niet zozeer omdat er enorme industriële productie plaatsvindt, wel
omdat er een brede waaier is aan hightechontwikkelingsindustrie.
Duid volgende zaken aan op de kaart:
Golf
van
Mexico
1. Everglades NP
2. Miami
3. Cape Canaveral
4. Florida Keys
5. St. Petersburg
6. Jacksonville
4.20 Florida
Welk gedeelte van Florida is het dichtst bevolkt?
V.S.A bevolking
Florida is de meest zuidelijke staat van de V.S.A., op de Hawaï-eilanden na.
Vanwege het zonnige weer in Florida heeft de staat de bijnaam ‘Sunshine
State’. Die zuidelijke ligging heeft dus uiteraard een voordeel op klimaatgebied, maar er is nog een natuurkundig voordeel: een grotere rotatiesnelheid.
Dat vraagt om een woordje uitleg. De aarde draait van west naar oost.
Op onze breedte bedraagt de rotatiesnelheid ongeveer 1 100 km/h (26
000 km/24 h), op de evenaar 1 600 km/h (40 000 km/ 24 h). M.a.w.: hoe
dichter bij de evenaar, hoe groter de rotatiesnelheid aan het aardoppervlak.
Wanneer je raketten in oostelijke richting lanceert, profiteer je maximaal
van die hogere beginsnelheid.
Daarom heeft de ‘National Aeronautics and Space Administration’ (NASA)
haar lanceringsbasis Kennedy Space Center op Cape Canaveral gebouwd.
De hightechindustrie in de regio zorgt voor ondersteuning. Ook de aluminiumverwerking van de Sun Belt speelt een belangrijke rol als leverancier van
4.21
Kennedy Space Center
onderdelen voor de NASA.
4.8 The Sun Belt: the downside
Zoals elke medaille een keerzijde heeft, is het in de
Sun Belt niet allemaal rozengeur en maneschijn.
Inkomsten smelten weg als sneeuw voor de zon
onder invloed van de lageloonlanden. Net als de
markten in België, ondervinden de bedrijven in het
zuiden van de V.S.A. sterke concurrentie van landen
als China, Maleisië en India. Omdat de lonen van
de werknemers daar beduidend lager liggen, kiezen
veel bedrijven ervoor om hun ontwikkelings- en
4.22 Foxconn (China): productielijn iPhone
researchafdeling in de V.S.A. te laten, maar de
Copyright
productieafdeling te verhuizen naar een lageloonland. De werkomstandigheden zijn daar niet altijd
optimaal. De leesteksten ‘Foxconn’ en ‘iPodCity’ op knooppunt.net illustreren dit. Ga voor jezelf
46
001-168_Meridiaan 4.indb 46
23-04-13 13:31
Hoofdstuk 2 De beide Amerika’s
thuis of in de klas eens na waar je elektronische apparatuur gemaakt werd: vaak staat er ‘Made in
China’ of ‘Made in Taiwan’ op.
De ligging van de zuidelijke staten in de V.S.A. heeft ook een nadeel. Ze zijn er maar al te vaak de
speelbal van de natuur: orkanen, tropische stormen en tornado’s (zie ‘tornado
alley’). In het westen van de V.S.A. is er langs de San Andreasbreuklijn kans op
aardbevingen en eventueel vloedgolven (‘tsunami’s’) bij aardbevingen onder de
zeebodem.
4.23 Orkaan Katrina (2005)
4.24 Gestrande schepen na doortocht Katrina
Industriële regio’s in de V.S.A.
Wat moet je kennen?
1.
Het industriegebied aan de Grote Meren noemen we de Manufacturing Belt.
Het verwijst naar de typische handarbeid. Vandaag wordt de Manufacturing
Belt vaak de Rust Belt genoemd. Dat verwijst naar de verlaten fabrieken en
verroeste machines.
2.
Het Grote Merengebied werd gekenmerkt door de ijzerindustrie, die er ijzererts
uit Duluth verwerkte, met steenkool uit de Appalachen als brandstof.
3.
De grootste bevolkingsconcentratie in de V.S.A. vinden we in het noordoosten
en de regio van de Grote Meren. Dit is historisch gegroeid en heeft te maken
met de Europese migratie naar de V.S.A..
4.
De bevolkingsgroei in het noordoosten stopt en neemt af op sommige plaatsen,
ten voordele van de zuidelijke staten, waar er sprake is van een sterke bevolkingsgroei.
5.
De industrieregio in het zuiden van de V.S.A. heet de Sun Belt, wat slaat op
het zonnige klimaat. De industrie is grotendeels gebaseerd op de aardolie en
aardgas in de ondergrond.
6.
In de Sun Belt vinden we ook een groot aantal hightechbedrijven, o.a.
ICT-bedrijven.
Wat moet je kunnen?
1.
De Manufacturing Belt situeren op kaart.
2.
De lokalisatiefactoren van de Manufacturing Belt verklaren.
3.
De Sun Belt situeren op kaart.
4.
De lokalisatiefactoren van de Sun Belt verklaren.
5.
De bevolkingsevolutie afleiden uit kaartmateriaal.
6.
Het fysisch milieu aan de hand van beeldmateriaal situeren op kaart.
Copyright
Nieuwe begrippen en woorden
001-168_Meridiaan 4.indb 47
Manufacturing Belt
Sun Belt
47
23-04-13 13:31
Copyright
Copyright
Meridiaan 4
Meridiaan
Eric Goyvaerts
François Verspagen
Sven Raes
4
E. Goyvaerts - F. Verspagen - S. Raes
ISBN 978-90-301-3942-3
9 789030 139423
Copyright
Plantyn-meridiaan4-cover-DEF.indd 1
17-04-13 11:48