Milieu Raad advies

Deelbekkenbeheerplan
Molenbeek (Erpe-Mere, 5953)
Thema water - kwaliteit en kwantiteit
Inleiding - De kringloop van water (1)
De kringloop van het water is gewoonweg de kringloop van het leven. Het water dat wij
vandaag kennen is dus ook het water dat onze voorouders kenden. Het is een gesloten
systeem. Al het leven is uit water ontstaan. Vanuit de zee hebben in miljoenen jaren de
planten en dieren zich ontwikkeld tot de enorme verscheidenheid die we nu kennen. Alles
wat leeft, of dat nu in de oceaan of in woestijn is, heeft water nodig om te overleven. We
gebruiken zowel grondwater als oppervlaktewater voor de productie van drinkwater. Een
groot gedeelte van ons drinkwater wordt gemaakt van grondwater. Dit water wordt uit de
bovenste grondlagen gehaald op een diepte van 50 tot 100 meter. Dit water is 10 tot 100 jaar
oud. Over het algemeen is water van grotere diepte van betere kwaliteit. Onze
grondwaterbronnen
worden
tegenwoordig
regelmatig
bedreigd
door
allerlei
milieuverontreinigingen. Overbemesting, bestrijdingsmiddelen in de land - en tuinbouw
verontreinigen het grondwater. Ook het lozen of storten van allerlei afval is een bedreiging
voor het grondwater. Schoon zoetwater is schaars in de wereld en men moet er met zorg
mee omgaan. Nu al beschikken 1,4 miljard mensen in 30 landen over te weinig schoon water
om optimaal in hun behoefte te kunnen voorzien. Dat is een vijfde deel van de
wereldbevolking. Verwacht wordt dat in 2025 al 2,3 miljard mensen in 50 landen, bijna
eenderde deel van de wereldbevolking, geen toegang tot schoon water zullen hebben, als er
tenminste niets gebeurt.
Huishoudelijke afvalwater lozingen
Nadat alle Aquafin werken zijn voltooid op alle gemeentes langs de Molenbeek, Zottgem,
Herzele, Haaltert Erpe-Mere, Haaltert en Aalst blijven er nog een aantal huishoudelijk
lozingen over die niet zullen zijn aangesloten. Huizen gelegen nabij een waterloop,
beschikken niet altijd over rioleringen. Zo zullen dan nog vele huizen hun afvalwater
rechtstreeks in de Molenbeek kozen, of via kleine beekjes, grachten, korte stukjes
rioleringen. Afzonderlijke, verafgelegen huizen of kleine clusters van verafgelegen huizen
moeten dan ook nog worden aangesloten. Dus moeten deze huizen worden voorzien van
individuele zuivering per huis of alternatieve zuiveringsstations per groep van huizen of per
groep van huizen worden aangesloten op een collector van Aquafin .
Het natuurpunt reservaat Den Dotter ligt voor een groot gedeelte langs de Landries en nog
een aantal andere straten, waar nog vele huishoudelijk lozingen niet zullen zijn aangesloten
op het Aquafin netwerk. Hier zullen de gemeentes Haaltert en Erpe-Mere acties moeten
nemen om dit probleem op te lossen. Uitgaande van alle mogelijke
beschermingsmaatregelen voor het erkend reservaat Den Dotter en het feit dat wij, de
beheerders van dit gebied uitgaan dat in 2010 deze Molenbeek zou moeten voldoen aan
viswaterkwaliteit, moeten alle gemeentes proberen door de nodige prioriteiten te stellen, de
nodige planningen te maken om deze doelstelling zo snel mogelijk te halen.
Waarom beginnen we niet met de prioriteit te geven in en langs de natuurgebieden
Den Dotter en de Honegem, die wij beheerders ervan, beheren, bewaren voor de
steeds meer geïnteresseerde burgers die gedurende hun vrije tijd graag daar gaan
wandelen en ook voor de toekomstige generaties die ook de mogelijkheid moeten
hebben om in de toekomst nog ten volle van dit stukje natuur te kunnen genieten.
Aquafin en overstorten
Op de Molenbeek (Erpe-Mere) zijn 4 overstorten voorzien. Overstorten zijn door Aquafin
gemaakt, berekend, om enkel in actie te komen bij extreme regenval.In normale
omstandigheden zal er in de collectors, grote betonnen buizen, maar heel weinig afvalwater
Natuurpunt Groot-Haaltert
september 2005
1
Guido Van Rossen
[email protected]
Deelbekkenbeheerplan
Molenbeek (Erpe-Mere, 5953)
Thema water - kwaliteit en kwantiteit
vloeien. De grote capaciteit van deze buizen is er op berekend om ook de zeer grote
hoeveelheden hemelwater te vervoeren. Bij een extreme regenval zal ook dan de capaciteit
van deze buizen nog niet groot genoeg zijn om ook al dat hemelwater te vervoeren.
Daarvoor zijn er door Aquafin overstorten voorzien. Dus als er teveel hemelwater aanwezig
is in de collectoren zal het allemaal teruggestort worden naar onze waterlopen. Op dat
ogenblik zal al de vuilvracht dat gedurende lange tijd naar de bodem van de collector is
gezonken, worden opgewoeld en dus ook terug in de beek terecht komen .Het is nogal
duidelijk dat op dat ogenblik de waterkwaliteit in onze waterlopen terug sterk naar beneden
gaat . Gebeurt dat teveel keren per jaar (wat niet zeldzaam is bij de huidige werking van
overstorten), dan kun je een goeie water kwaliteit (viswaterkwaliteit) totaal vergeten. Het
moge duidelijk zijn dat eens een waterloop na lange tijd en veel financiële inspanningen van
de overheid, van goeie kwaliteit is , men niet steeds weer , voor korte of lange tijd ,
teruggaan zal gaan naar een veel lagere waterkwaliteit. Zo kunnen we nooit een constante,
minimale viswaterkwaliteit verkrijgen, nodig om weer en tot groot genoegen van veel
burgers, terug vissen te zien verschijnen in onze waterlopen. De Vlaams Milieumaatschappij
(VMM) heeft verschillende meetpunten op de Molenbeek die eens per jaar worden
gecontroleerd op hun waterkwaliteit. Als overstorten veelvuldig actief zijn, zullen de
resultaten van deze metingen sterk verschillen naargelang er recentelijk al of niet een
overstort actief is geweest. Sommige bestaande overstorten blijken contact over te lopen.
De laatste tijd stelt men vast dat zelfs nadat in Vlaanderen meer lozingen zijn aangesloten
aan het Aqufin netwerk, de vuilvracht die aankomt in de zuiveringsstations, niet in dezelfde
mate toeneemt. Hieruit kan men enkel concluderen dat ook steeds meer vuilvracht terecht
komt op de bodem van de collectors, het zeer lange betonnen buizen netwerk van Aquafin
en dat bij overstorten dus meer vuilvracht dan vroeger weer in onze waterlopen terechtkomt.
Eens het water van de Molenbeek op een hoog waterkwaliteit niveau is, moet het ook
constant op dat niveau blijven. Aquafin en de gemeentes zouden ook de taak moeten
hebben om te zorgen dat de waterkwaliteit ten allen tijde op niveau blijft en zelfs
steeds verbeterd. Na alle zware financiële inspanningen moet de waterkwaliteit toch
minimum 7 zijn op een schaal van 1 tot 10 (Belgische biotische index) een waarde dat
haalbaar is en ook de minimum waarde is om terug vissen te krijgen in onze beken.
Voor het natuurpunt reservaat Den Dotter is er een overstort gelegen nabij de Ratmolen, juist
voor het reservaat .Voor het reservaat de Honegem is het probleem misschien nog groter
daar alle 4 overstorten op de Molenbeek gelegen zijn voor dit natuurgebied.
Een oplossing voor het probleem van de overstorten ligt in het scheiden van afvalwater en
hemelwater. Gescheiden rioleringen, is echter iets dat enkel kan worden gerealiseerd met
enorm grote investeringen en over zeer lange tijd. Op deze oplossing kunnen we niet zitten
wachten. Tegen 2010 moet er volgens een Europese richtlijn ons oppervlaktewater zuiver
zijn. Laat ons dan ook ten stelligste hopen dat tegen die tijd we in onze Molenbeek steeds
meer verschillende soorten vissen mogen aantreffen. Een zuivere Molenbeek zal dan ook
een zeer positieve invloed hebben op de natuur, fauna en flora. Verder zal een zuivere
Molenbeek voor de steeds meer burgers die langs onze Molenbeek gaan wandelen, alle
burgers die in de buurt wonen, alle burgers van onze gemeente, een bewijs zijn dat de
overheid, Aquafin er ook werkelijk in slaagt het oppervlakte water zuiver te
krijgen en zal uiteindelijk ook steeds meer burgers worden gesensibiliseerd om hun steentje
bij te dragen voor een zuivere Molenbeek Hopelijk zal meer sociale controle er dan ook toe
bijdragen dat sommige burgers die nog altijd verantwoordelijk zijn voor allerlei overtredingen,
ook worden aangespoord tot meer respect onze Molenbeek.
Natuurpunt Groot-Haaltert
september 2005
2
Guido Van Rossen
[email protected]
Deelbekkenbeheerplan
Molenbeek (Erpe-Mere, 5953)
Thema water - kwaliteit en kwantiteit
Bodemerosie en slib preventie in onze waterlopen
Goede toepassing van de bodem erosie bestijding maatregelen moeten leiden tot
minder slibvorming in onze Vlaamse waterlopen ( 60 % van deze slib is afkomstig van
bodemerosie). Minder slibvorming zal dan uiteindelijk leiden tot minder slibstorten in
Vlaanderen en in Erpe-Mere, waar door de overheid op dit moment wordt geëvalueerd
of er al of niet zo een stort komt.
Dit is een mooi voorbeeld van brongerichte maatregel die niet effect - maar brongericht is.
Knelpunt, Gotegem Watermolen
Op de Molenbeek (Erpe-Mere) ligt op het grondgebied van Mere de Gotegem molen.Tussen
de Engels molen en de Gotegem molen ligt een groot gedeelte van het reservaat Den Dotter.
De Gotegem molen wordt het eerst beschreven in 1387. Dus gedurende meer dan 600 jaar
wordt hier het water opgehouden (minstens 1 meter). Door deze verhoging van het waterpeil,
heeft zich gedurende al die jaren een specifieke dotterbloem vegetatie ontwikkeld, tussen de
Gotegem molen en de Engels molen. Vandaag is de molenaar gestopt met malen en er is
geen opvolging. Dus als de molenaar vanaf nu zijn schotbalken wegneemt, zal het peil van
de molenbeek in dit gebied met minstens 1 meter dalen. Daardoor kan de typische
dotterbloem vegetatie onder druk komen te staan of zelfs verdwijnen. Wij kunnen natuurlijk
de molenaar vragen om het waterpeil te behouden op zijn peil van vroeger. Als nu iemand
anders de molenaar vraagt, voor welke reden dan ook, het peil te laten zakken, staan wij
beheerders van Den Dotter, nergens. Wat als de molenaar zijn watermolen verkoopt.
Dotterbloemgraslanden zijn wettelijk beschermd (vegetatiebesluit:BVR 23/7/1998; BS
10/09/98). Ze mogen niet gewijzigd worden wanneer ze gelegen zijn in groengebieden,
parkgebieden, buffergebieden en bosgebieden. Zijn ze in het VEN gelegen, dan is zelfs
expliciet voorzien dat er niets aan de waterhuishouding mag gewijzigd worden, zonder
vergunning. Ook in agrarisch gebied met ecologisch belang en habitatrichtlijngebied geldt
een vergunningsplicht voor vegetatiewijziging.
Het stuwpeil (pegelpeil in het jargon) en het stuwrecht aan een watermolen is per
definitie eigendom van de eigenaar van de watermolen. Dat stuwrecht kan echter wel
apart aan een andere partij overgedragen, doorgaans “verkocht” worden (incl. een
notariële akte edm).
Is daar een mogelijkheid dat de overheid dit pegelrecht verwerft ?
Vismigratie knelpunten
Eens de Molenbeek over viswaterkwaliteit beschikt moeten ook de hindernissen voor
migratie van vissen zijn weggenomen.
Vismigratie is de verplaatsing van vissen van de ene habitat naar de andere, die functioneel
is voor de overleving van de soort. Deze gedragsvorm wordt momenteel verhinderd door
allerhande migratiebarrières op onze waterlopen.
In de Beschikking van de Benelux Economische Unie en in het Decreet Integraal
Waterbeleid wordt vooropgesteld dat in alle waterlopen van de hydrografische
stroomgebieden van de Benelux vrije migratie van alle vissoorten mogelijk gemaakt wordt
tegen begin 2010. Dit beleid vraagt om een doordachte aanpak van de vismigratie
problematiek. Het beleid rond vismigratie in de praktijk omzetten vergt een goede
samenwerking met heel wat betrokken instanties zoals: AMINAL, AWZ, AROHM, IN,
Natuurpunt Groot-Haaltert
september 2005
3
Guido Van Rossen
[email protected]
Deelbekkenbeheerplan
Molenbeek (Erpe-Mere, 5953)
Thema water - kwaliteit en kwantiteit
Provinciale Visserijcommissies, Provincies, Gemeenten, Polders en Wateringen, WLH,
Regionale Landschappen, Studiebureaus, enz.
Types van vismigratie knelpunten zijn:
Sifon, duiker, stuw, monnik, gemaal, rooster, watermolen, schot, terugslagklep, sluis en aval.
Stuwen op de Molenbeek (Erpe-Mere)
De Molenbeek is een neerslagrivier. Dit wil zeggen dat enkel bij regenval er een groot water
debiet is in deze beek. Zonder stuwen zou de beek op sommige tijdstippen van jet jaar, op
sommige plaatsen leeglopen. Het behouden van een constant waterpeil gedurende het
ganse jaar wordt dus verkregen door de aanwezigheid van een aantal automatische
klepstuwen en vaste stuwen.
▪ Kegelmolen stuw 1
▪ Ledebaan stuw 2
▪ Cottemmolen stuw 3
▪ Molenstraat stuw 4
▪ Erpe-Mere, langs de Molenbeek die evenwijdig loopt met de N46, Aalst-ZottegemOudenaarde, stuw 5
▪ Wachtbekken Erpe-Mere stuw 6
Watermolens op de Molenbeek (Erpe-Mere)
De nog bestaande 9 watermolens op deze molenbeek zijn :
▪ De ‘sHeeren molen
▪ De Ratmolen, Aaigem (Erpe-Mere) Berg nr 2
▪ De Engelsmolen, Aaigem (Erpe-Mere) Dries nr 90
▪ De Gotegemmolen, Mere (Erpe-Mere) Gotegemstraat nr 1
▪ De Cottemmolen, Erpe (Erpe-Mere) Molenstraat nr 36
▪ De Molen te Broek, Mere (Erpe-Mere) Wilgendreef nr 4
▪ De Graevesmolen, Mere (Erpe-Mere) Bosstraat
▪ De Van Der Biestmolen, Erpe (Erpe-Mere) Stationstraat
▪ De Overmolen, Hofstade Blektestraat
Natuurpunt Groot-Haaltert is bezig met een vismigratie knelpunten inventaris. Deze zal later
aan de bevoegde instanties worden toegestuurd.
Overstromingen
Bestaand wachtbekken
▪ Erpe-Mere
Gelegen langs de N46, Aalst-Zottegem-Oudenaarde en tussen de spoorweg
Aalst-Gent en de autostrade E40, Brussel-Oostende. Het bergingsvolume is 163 000 m3 en
de oppervlakte van het wachtbekken is 14,67 Ha.
Geplande wachtbekkens
▪ Lammersweg, Aaigem, 24 Ha, 420 000 m3
▪ Hollestraat Heldergem, 17 Ha, 150 000 m3
Indien deze twee geplande wachtbekkens zullen zijn verwezenlijkt zullen de
overstromingen langs gans de Molenbeek moeten zijn opgelost. Laat ons hopen dat
deze plannen snel worden uitgevoerd.
Natuurpunt Groot-Haaltert
september 2005
4
Guido Van Rossen
[email protected]
Deelbekkenbeheerplan
Molenbeek (Erpe-Mere, 5953)
Thema water - kwaliteit en kwantiteit
Aquafin zuiveringsstations op de Molenbeek (Erpe-Mere)
Onze Molenbeek, Erpe-Mere is een waterloop van meer dan 23 lang, die ontspringt op een
hoogte van ca 82 m, met een hydrografisch bekken van ongeveer 57,4 km3.
Onze Molenbeek, Erpe-Mere die in Zottegem ontspringt, meer bepaald in Erewetegem,
Smissenhoek, en daar Plankenbeek heet. Nadat ze Ter Erpenbeek wordt genoemd wordt ze
nadien voor de rest van haar loop Molenbeek genoemd . Verder loopt ze dan door Herzele,
Erpe-Mere , Haaltert en mond uit ten noorden van Aalst, in Hofstade, in de Dender. Onze
Molenbeek Erpe-Mere mondde uit, oorspronkelijk verder noordelijk, namelijk in de buurt van
Gijzegem, in de oude Dender.
Op de loop van de Molenbeek zijn dan ook nog 3 zuiveringsstations in Godverdegem, SintLievens-Esse en Heldergem gepland.
De gemeetes Godveerdegem en Sint-Lievens-Esse zijn zeer landelijk en daardoor
zullen na de Aquafin werken nog vele huishoudelijk lozingen over blijven, een
probleem die door de respectievelijke gemeentes zullen moeten worden opgelost.
Hieruit blijkt dan ook weer dat enkel een integrale aanpak kan toe leiden dat de ganse
Molenbeek snel over viswaterkwaliteit zal beschikken We hopen dan ook dat deze
gemeentes hun best zullen doen om ook zo snel mogelijk de nodige acties te nemen.
Wetgeving
De Aquafin investeringen belopen reeds een paar miljard Euro. De extra grote financiële
inspanningen van de Vlaamse overheid, de Provincie en de gemeentes die nog moeten
gebeuren zullen uiteindelijk leiden tot zuiver oppervlakte water in Vlaanderen. Inspanningen
van de overheid, veelal uitgaande van Europese wetgeving zorgen voor de nodige wetgeving
die de natuur op allerlei manieren moeten beschermen. Natuurverenigingen doen ook grote
inspanningen, op vrijwillige basis, om nog kleine stukjes natuur in Vlaanderen te bewaren
voor de toekomst. Zelfs in natuurgebieden zijn er nog altijd een aantal burgers die zonder
rekening te houden met al die inspanningen, zwerfvuil achterlaten, nog steeds sproeien met
zeer giftige sproeistoffen, de bodem verontreinigen, het oppervlakte water onnodig weer
verontreinigen.
Correcte uitvoering van bestaande milieuwetgeving, een goed systeem voor opvolging
en een goeie samenwerking met de politie en rechtbanken moeten leiden tot het
opmaken van de nodige verbaliseringen van alle overtredingen en zal er voor zorgen
dat uiteindelijk de boetes worden betaald door de overtreders. Dit moet er voor
zorgen dat in de toekomst deze overtredingen drastisch verminderen. Eens deze
overtredingen sterk zijn afgenomen komt er voor de milieu ambtenaar ook meer tijd
vrij om in de toekomst andere belangrijke dingen te doen.
Het opleggen van boetes is niet één van de plezierigste taken van de gemeentelijk overheid.
Spijtig genoeg moet steeds worden vastgesteld dat sommige burgers blijven volharden in de
boosheid. Als we er vanuit gaan dat het meestal dezelfde overtreders zijn, een zeer kleine
groep is van burgers, blijkt spijtig genoeg het opleggen van boetes de enige manier te zijn
om deze praktijken uit de wereld te helpen.
(1) http://www.nidi.nl/public/demos/dm00024.html#figuur , De schaarste van water
Natuurpunt Groot-Haaltert
september 2005
5
Guido Van Rossen
[email protected]