Eise Eisinga Planetarium in universeel perspectief

INTERNATIONAL COUNCIL ON MONUMENTS AND SITES
ICOMOS
Netherlands
Uitnodiging
Datum:
Woensdag, 10 december 2014
Tijd:
19.30-21.30 uur (borrel en maaltijd vanaf 18.30 uur)
Plaats:
Museum Geelvinck Hinlopen Huis, Herengracht 518sous in Amsterdam*
Onderwerp: Eise Eisinga Planetarium in universeel perspectief
Sprekers:
Adrie Warmenhoven & Arjen Dijkstra
Het zonnestelsel na Eise Eisinga door Adrie Warmenhoven
Tussen 1774 en 1781 bouwde Eise Eisinga een nauwkeurig bewegend model van het zonnestelsel,
gebaseerd op de toen beschikbare kennis. Men kende, naast de aarde, de planeten Mercurius,
Venus, Mars, Jupiter en Saturnus. Voor onze verre voorouders kende het heelal een eenvoudige
structuur. De aarde vormde het middelpunt van het heelal en alle hemellichamen draaiden daar om
heen. Pas in 1543 plaatste de Pool Copernicus de zon in het middelpunt, een ware revolutie! Met de
uitvinding van de telescoop, rond 1600, kwam de kennis van ons zonnestelsel en het heelal in een
stroomversnelling. In 1781 werd de eerste planeet, naast de reeds bekende hemellichamen, ontdekt:
Uranus. Met deze planeet werd het zonnestelsel in één klap tweemaal zo groot. Met het groter
worden van de telescopen nam ook onze kennis van het heelal toe. Met de lancering van de
ruimtetelescoop Hubble kwam de sterrenkunde in een nieuwe fase terecht. Niet langer gehinderd
door de storende werking van de aardatmosfeer gaf de ruimtetelescoop een indrukwekkend beeld
van het heelal. In gas- en stofwolken werd het ontstaan van sterren vastgelegd en zelfs de
aanwezigheid van planeten bij andere sterren werd in beeld gebracht. In deze lezing wordt deze reis
door ruimte en tijd met prachtige beelden geïllustreerd. Daarnaast wordt ook kort stil gestaan bij de
motivering het planetarium op de werelderfgoedlijst te plaatsen en de onderzoeken die daarvoor in
gang zijn gezet.
Portret van Eise
Eisinga
Het oudste
werkende
Planetarium ter
wereld
Met een vreemde blik. Het Eise Eisinga Planetarium door buitenlandse ogen door Arjen
Dijkstra
Vanaf 1780 heeft het Eise Eisinga Planetarium in Franeker veel buitenlandse bezoekers gehad. De
buitenlandse gasten hebben vaak met een bijzondere blik naar het Planetarium gekeken. Daarbij viel
hen dingen op, die Nederlandse bezoekers over het hoofd zagen. In deze lezing zal het gaan over de
buitenlanders die het Planetarium hebben bezocht, tijdens het leven van Eise Eisinga. Wat kunnen
we van hen leren? Hoe kom je hen op het spoor? En is er een lijn te ontdekken in wat zij hebben
opgemerkt? De buitenlandse ogen zijn een bron aan gegevens en vertellen veel over de vroege
receptie van het Franeker Planetarium.
De twee panden van het
Planetarium, met rechts het huis
waar Eise Eisinga het werkend
schaalmodel van ons zonnestelsel
in zijn woonkamer bouwde.
Adrie Warmenhoven is directeur/conservator van het Koninklijk Eise Eisinga Planetarium. Onder
zijn hoede breidde het Planetarium in 2008 uit met een tweede pand en nam het bezoekersaantal
structureel toe met 40% tot zo'n 45.000 mensen jaarlijks. Hij heeft zitting in het bestuur van de
Museumfederatie Fryslân en het bestuur van de Nederlandse Museum Vereniging.
Arjen Dijkstra studeerde geschiedenis aan de Rijksuniversiteit Groningen. Daarna promoveerde
hij aan de Universiteit Twente op een onderzoek naar de beoefening van de wiskunde in Friesland
in de zeventiende eeuw. Momenteel is hij verbonden aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij doet
daar onder meer onderzoek naar Eise Eisinga en zijn Planetarium.
*Let op: de voor ICOMOS-lezingen te gebruiken ingang van het Museum Geelvinck Hinlopen Huis
is niet de museumingang als vermeld op de website van het museum maar Herengracht 518sous.
************************************************
De lezing vindt plaats van 19.30 tot 21.30 uur.
Vanaf 18.30 uur is er inloop met een informele borrel en maaltijd.
Voor ICOMOS-leden is de lezing vrij toegankelijk.
Voor niet-ICOMOS-leden bedragen de kosten voor het bijwonen van de lezing € 5,00.
De kosten voor borrel en maaltijd bedragen voor leden en niet-leden € 10,00 per persoon.
Aanmelding voor de lezing en de borrel/maaltijd is noodzakelijk
en kan uitsluitend via [email protected]