WW-aug_13_De schijf van 5

W
I S S E L W E R K I N G
A
U G U S T U S
2 0 1 3
De Schijf van Vijf
Ook nierpatiënten
hebben er baat bij
Wie kent het niet, het plaatje met de vijf vakken van het Voedingscentrum, dé basis voor een gezond
eetpatroon. Maar hoeveel van die Schijf van Vijfproducten heb je dagelijks nodig en in welke combinatie, of maakt dat niet uit? En de hamvraag: is deze basis ook gezond voor nierpatiënten?
Tekst : Monique Hoogerwerf (diëtist Meander Medisch Centrum , Amersfoor t)
D
e vijf vakken van de Schijf van Vijf laten zien met welke
soorten voedingsproducten je gezond kunt blijven. Een
stelregel is: kies elke dag voeding uit alle vakken en varieer zo veel mogelijk. In welke combinatie dat gebeurt, maakt
niet uit en de hoeveelheid voeding hangt af van uw leeftijd
en geslacht.
36
NB. Een vrouw van deze leeftijd heeft een opscheplepel aardappelen (50 gram) en een snee brood met halvarine minder
en 50 ml melk(producten) meer nodig.
Zie voor andere leeftijden de aanbevolen hoeveelheden op
www.voedingscentrum.nl
Voor een man van rond de 65 jaar gelden de volgende
hoeveelheden:
4 opscheplepels gekookte groente (200 gram)
en 2 stuks fruit (200 gram). Maar stel dat u
alleen rauwkost eet, dan zou dit ook 200 gram
moeten zijn en dat is een bord vol.
Oplossing: voor iedere 50 gram
rauwkost die u eet, kunt u 50 gram
gekookte groente laten vervallen.
4 opscheplepels aardappelen, rijst,
pasta of peulvruchten (200 g) en
6 sneetjes brood.
Aardappelen
(of vervanging)
en brood
Groente en fruit
Kaas, melk,
vlees en
vleesvervanging
1,5 plak kaas (30 gram), 500 ml
melk(producten) en 100-125 gram
vlees(waren), vis, kip, eieren, vleesvervangers. Bij het gewicht van vlees
wordt uitgegaan van het rauwe product.
Na het bakken houdt u dus een
kleiner stukje over.
Dranken
Boter
en
oliën
1 eetlepel bak- braad- en frituurproducten,
olie (15 gram) om vlees in te bakken en
30 mg halvarine op brood.
inclusief melk
Anderhalf tot 2 liter.
Foto: Ingrid Pieneman
Foto: Harriet Nijenhuis
Tussendoortjes
Misschien schrikken de adviezen een beetje af. Er zijn mensen
die aangeven dat als ze zes sneetjes brood per dag eten, ze
tonnetje rond zouden worden. Ze vergeten dat ze met het
eten van tussendoortjes en het drinken van bijvoorbeeld
alcohol ook calorieën binnenkrijgen. En dat is allemaal extra.
Tussendoortjes zijn niet in de Schijf van Vijf opgenomen, omdat ze niet in de basis voor gezonde voeding thuishoren. Met
de aanbevolen hoeveelheden is het zeker dat u voldoende
voedingsstoffen, vitaminen en mineralen binnenkrijgt.
Schijf van Vijf voor (pre)dialysepatiënten?
Het valt u waarschijnlijk direct al op dat u als nierpatiënt niet
aan alle aanbevolen hoeveelheden kunt voldoen.
Laten we dat per vak eens onder de loep nemen.
Vak 1 is rijk aan vitamine C, A, foliumzuur en vezels, maar ook
aan kalium. De aanbevolen 2 ons groente en 2 stuks fruit per
dag is dus niet op elke (pre)dialysepatiënt van toepassing. De
hoeveelheid is afhankelijk van het kaliumgehalte in het bloed.
Vak 2 is rijk aan koolhydraten, vezels en vitamines B, en
levert ook een beetje eiwit en plantaardig ijzer. Een broodliefhebber zal geen moeite hebben met 6 sneetjes brood per
dag, oudere mensen daarentegen komen vaak niet verder
dan 4 boterhammen. Maar als je bedenkt dat een beschuitje
of sneetje knäckebröd gelijk staat aan een halve snee brood,
kan de aanbevolen hoeveelheid uit vak 2 toch gehaald worden.
binnenkrijgt, is dan nog geen rekening gehouden. Afhankelijk
van het ‘persoonlijk eiwitadvies’ dat u hebt gekregen - op basis van uw lengte en gewicht - moet er misschien wat betreft
de producten in vak 3 een concessie worden gedaan. In de
predialyse kan dat betekenen dat u van bepaalde producten
iets minder moet gebruiken en als u dialyseert juist iets meer,
omdat de eiwitbehoefte dan ook hoger is.
Vak 4 is rijk aan vitamine A, D, E en essentiële vetzuren. Deze
aanbevolen hoeveelheden hoeven geen probleem te zijn, tenzij u boterhammen zonder boter eet. U kunt dat compenseren
door een beetje boter door de groente of aardappelen (bij
puree bijvoorbeeld) te doen of door meer jus te gebruiken.
Vak 5 brengt de hoeveelheid drinkvocht in kaart die noodzakelijk is om de vochtbalans van het lichaam gezond te
houden. Om ook voldoende urineproductie te waarborgen
(met afvoer van afvalstoffen) is daar normaliter 1,5-2 liter voor
nodig. Nu kan dat voor iemand in de predialyse nog wel opgaan, maar als u dialyseert, is deze aanbevolen hoeveelheid
niet haalbaar en wordt zelfs ontraden. Slecht werkende nieren
verwerken de afvalstoffen al niet voldoende en het vocht
vaak ook niet. De urineproductie kan nihil zijn, dus alles wat
u drinkt, blijft in het lichaam zitten en kan alleen door dialyse
verwijderd worden. Vocht onttrekken tijdens de dialyse heeft
nogal nare bijeffecten die u het liefst wilt voorkomen. Oppassen dus met het advies in dit vak.
Alles in overleg met uw diëtist
Vak 3 is rijk aan eiwitten, visvetzuren (mits er twee keer per
week vis gegeten wordt in plaats van vlees), ijzer, calcium en
vitamines B. Met de aanbevolen hoeveelheid, genoemd in het
voorbeeld van de 65-jarige man, krijgt u ongeveer 45-50 gram
eiwit binnen. Met het eiwit dat u met de producten uit vak 2
U ziet dat de Schijf van Vijf een bruikbaar instrument is en
ook voor (pre)dialysepatiënten - los van de gemaakte kanttekeningen - een goed uitgangspunt is om gezond te eten.
Wat de schijf voor u persoonlijk kan betekenen, kunt u het
best met uw diëtist overleggen.
37