Nieuwsbrief 7 - Meek-it

Deze 7e nieuwsbrief bevat:
- Kort verslag ESSPD congres BPS, Wenen 8-10 sept.2016
- Nieuws uit Kenniscentrum PS
- Van Gogh & zijn ziektes
- Dagelijks functioneren beperkt
4e Internationale congres van de ESSPD over de borderline
persoonlijkheidsstoornis en aanverwante stoornissen,
Wenen, 8-10 september 2016
Korte versie van het verslag van Erwin van Meekeren
(GGNet/Scelta), Joost Hutsebaut (De Viersprong), Han
Berghuis (Pro Persona), Theo Ingenhoven (Pro Persona), Rien
Van (Arkin/NPI) en Laura van Riel (Arkin/Novarum).
De uitgebreide versie is te vinden op www.kenniscentrumps.nl
Het congres werd net als de afgelopen edities erg goed
bezocht, dit maal bijna 800 deelnemers. Nederlanders blijven
goed vertegenwoordigd en moeten alleen de Duitsers laten
voorgaan. Opmerkelijk hoe stevig Duitsland het veld van het
meer fundamenteel (neurobiologisch) onderzoek domineert.
Buiten het plenaire programma viel vooral het enorme aanbod
aan parallelsymposia op. Vaak liepen er tegelijk meer dan 1015 symposia of workshops.
Het thema van deze editie was ‘implementatie’. Voor het eerst
hadden de organisatoren ervoor gekozen om nagenoeg alle
plenaire sprekers te selecteren uit vakgebieden buiten het veld
van persoonlijkheidsstoornissen. Zo vertelde prof. David Clark
over zijn decennialange poging om de beschikbaarheid – die hij
nog steeds bedroevend noemde - van bewezen effectieve
behandelingen voor depressieve patiënten te verbeteren. Een
van de key messages van een andere plenaire spreker Shannon Dorsey - was dat implementatie en onderzoek van
interventies erg lijdt onder de complexiteit van veel
psychotherapeutische programma’s. Ze pleitte er dan ook voor
om complexe interventies te vereenvoudigen. Michaela Swales
onderzocht het voortbestaan van DGT-teams in het Verenigd
Koninkrijk. Zij stelde vast dat van de 471 teams na 8 jaar de
helft was gestopt. Joost Hutsebaut rapporteerde de resultaten
van een implementatiestudie van Dawn Bales waaruit bleek dat
de uitkomsten van MBT in tijden van reorganisatie opvallend
minder goed waren dan wanneer er een stabiele
organisatiecultuur is. Annelies Laurenssen presenteerde een
vergelijking van MBT met gespecialiseerde Treatment as Usual.
Er werd geen significant verschil gevonden, althans niet na 18
maanden. Klaus Lieb presenteerde de update van de Cochrane
review. De afgelopen jaren kwamen er 9 RCT’s bij, met enkele
effecten op de vastgestelde bevindingen. Meest opvallende is
dat DGT haar evidentiebasis verder uitbreidt door effectiveness
studies in de dagelijkse praktijk uit te voeren en door als eerste
ook ontmantelstudies te doen om te kijken naar de
noodzakelijke bestanddelen van een behandeling.
Diagnostiek
Een aanzienlijk aandeel van symposia ging over diagnostiek, in
het bijzonder rond het alternatieve model uit sectie III van de
DSM-5. Met een rijke Nederlands vertegenwoordiging. Theo
Ingenhoven (Pro Persona) en Joost Hutsebaut (de Viersprong)
presenteerden de STiP 5.1, het in Nederland (Kenniscentrum
Persoonlijkheidsstoornissen) ontwikkelde semi-gestructureerde
interview voor het classificeren van volgens het DSM-5
Alternatief model, Criterium-A.
De Nederlandse onderzoeksgroep van het Ontwikkelingsprofiel
van Abraham toonde in een eigen symposium de mooie
onderzoeksresultaten van de in ontwikkeling zijnde
Ontwikkelingsprofiel Vragenlijst (OPV).
Psychotherapie
Behoudens de bovenvermelde MBT trial werden geen
resultaten van nieuwe RCT’s gepresenteerd. Wel waren er
enkele open cohortstudies, zoals de effecten van korte en
langdurende schemagroepstherapie. David Koppers, Jack
Dekker en Marit Kool allen van Arkin/ NPI lieten zien dat
hiermee goede effecten te behalen zijn. Nagegaan is of drop
out en succes van behandeling voorspeld kon worden. Voor
drop out was dat nauwelijks het geval. Wel bleek dat vrouwen
beduidend meer effect hebben van de groepsbehandeling dan
mannen. Ook een Noorse studie van Theresa Wilberg wijst in
deze richting. Het is daarom verstandig om hiermee bij de
indicatie en de uitvoering van een groepstherapie rekening te
houden.
Een life demonstratie van verschillende behandeltechnieken
werd geboden in een symposium waarin Anthony Bateman
(MBT), Martin Bohus (DGT), Eric Fertuck (TFP) en Valerie Porr
van de naastbetrokkenen organisatie geconfronteerd werden
met een lastige situatie. De patiënt was een actrice die zelf ook
gediagnosticeerd was met een borderline problematiek en
gedeeltelijk uit eigen ervaring speelde.
Traumabehandeling
Over de plaats van traumabehandeling in de behandeling van
patiënten met een borderline persoonlijkheidsstoornis. De
bijeenkomst startte met drie korte inleidingen, gevolgd door een
discussie.
Martin Bohus (Klinisch psycholoog, DGT; Duitsland) opende
met de stelling dat je je af kunt vragen of er wel zo’n scherpe
begrenzing is tussen BPD en PTSS. Veel borderline-patiënten
hebben weliswaar traumatische ervaringen meegemaakt maar
in veel gevallen zijn de traumatische ervaringen niet heel
scherp begrensd, maar juist diffuus en chronisch van aard.
Standaard DGT (met traumabehandeling in fase II, na een jaar
stabilisatie in fase I) is derhalve niet voldoende voor BPDPTSS, zo stelt Bohus. Eindeloos behandelen in fase I is zelfs
iatrogeen. “We (DGT) spoiled 20 years, and a lot of lives”.
Trauma moet veel eerder actief worden aangepakt, niet
eindeloos eerst stabiliseren. Een eerste RCT hiermee wijst
inmiddels uit dat deze aangepaste behandeling effectief is
Peter Fonagy (psychiater, MBT; Engeland) benadrukt dat
trauma een transdiagnostisch probleem is en bij veel
psychische stoornissen een grote rol speelt. Juist door in de
behandeling samen te mentaliseren over het zelf, de ander, de
interactie en de traumatiserende gebeurtenissen kan de
pathogene impact worden ontmanteld, kan vertrouwen worden
hersteld, en kan de patiënt gaan ervaren dat er een
goedaardige wereld bestaat waarin het leven betekenisvol
vormgegeven kan worden. “Joint exposure, by looking at the
the same adverse experience together while mentalizing”.
Nel Draijer (klinisch psycholoog, TFP; Nederland) gaf in haar
presentatie een beeld hoe vanuit het gedachtengoed van de
TFP een getraumatiseerde borderlinepatiënt wordt benaderd.
De patiënt wordt hierbij niet primair blootgesteld aan de
traumatische herinneringen op zich, waar bovendien vaak pas
in de loop van de behandeling een inkijk in wordt gegeven als
het vertrouwen is gegroeid. Het gaat primair om de relaties, niet
sec om de hervonden herinneringen. “First, how to get close to
the inner world of the traumatized patient. Sooner or later they
will talk about trauma”.
Discussie: Standpunten werden herhaald en nog wat verder
toegelicht. Het werd wel even spannend omdat Bohus een zeer
krachtig pleidooi bleef houden voor ‘eerst exposure’ ook toen
Nel Draaijer zei dat dit niet altijd lukte (dat ligt dan aan de
techniek zei Bohus) en dat de therapeutische relatie altijd van
groot belang is (waar Bohus weer zei dat alle literatuur toch
echt in de richting van exposure ging). Uiteindelijk gaf Bohus
wel toe dat ook bij hem 30% nonresponders waren.
Farmacotherapie
In Europa zijn inmiddels (BPS)richtlijnen in Nederland,
Engeland, Duitsland, Denemarken, Italië en op komst die van
Noorwegen en Zwitserland (op zich een intrigerend gegeven
dat binnen de Europese grenzen ieder land zijn eigen
Richtlijnen produceert…). De NICE in Engeland is het meest
uitgesproken t.a.v. farmacotherapie: doe het niet! Dit is mede
gebaseerd op de aanname dat al het onderzoek in principe
verdacht is omdat het gesponsord is de door de farmaceutische
industrie. De meeste (andere) Richtlijnen zijn – naast toch soms
ook opvallende inhoudelijke verschillen o.b.v. dezelfde metaanalyses - redelijk eensgezind m.b.t. algemene aanbevelingen
(Ingenhoven/Lieb): psychotherapie staat op de eerste plaats,
plaats farmacotherapie binnen het concept van psychiatrisch
management, terughoudendheid is geboden, alleen als het echt
noodzakelijk is (bv bij duidelijke klinische stoornissen,
‘symptom-targeted’), ‘start slow/go slow’, hou het kort, geen
polyfarmacie (no desperate cocktails!). Dit alles is gebaseerd
op betrekkelijk weinig en kleine studies waarbij altijd sprake is
van een groot placebo-aandeel.
BPS en ontwikkelingsstoornissen
S. Matthies en A. Philipsen uit Duitsland benoemden de grote
overlap in symptomatologie. Er werd gewezen op de noodzaak
tot alertheid op diagnose en behandeling van ADHD bij BPS
patiënten (en v.v.) waarbij medicatie voor ADHD met name ook
ingezet kan worden om psychotherapie effectiever te maken,
met ingrediënten als stressmanagement en interventies t.a.v.
‘chaos en controle’.
EPA-PS
Een geheel Nederlands symposium (S. Knapen (Altrecht), B.
van Luyn (GGNet), Erwin van Meekeren (GGNet), nl vanuit het
Kenniscentrum, goed bezocht met actieve interactie.
Belangrijkste aandachtspunten zijn te vinden op
www.kenniscentrumps.nl/ernstige-psychiatrische-aandoening
Film première
An Autobiography of Michelle Maren is een aangrijpend portret
van Michel Negroponte, de schrijver en regisseur van Jupiter’s
Wife. Opnieuw is Negroponte's subject een getroebleerde
vrouw wier verleden haar niet los laat. Michelle is een vrouw
van middelbare leeftijd, voormalig schoonheidskoningin, go-go
danseres, professionele escort en pornoster. Ze leeft van een
uitkering en worstelt met eenzaamheid, depressies, borderline
persoonlijkheidsstoornis, een eetstoornis en diverse
jeugdtraumata. In de film zien wij hoe Michelle dagelijks de
strijd aangaat met haar verleden en heden. We zien hoe zij valt
en weer opkrabbelt.
---------Nieuws uit kenniscentrum
GRB
Instructiefilmpjes. In 2015 lanceerden we een nieuwe website
met hierop enkele instructiefilmpjes ter illustratie van de GRB.
Omdat er nog veel meer thema's zijn die belicht moeten
worden, hebben we afgelopen mei nieuwe filmpjes opgenomen.
Thema's zijn onder andere: stagnerende behandeling, grenzen
stellen in de behandeling en het voeren van een familiegesprek.
Wanneer de filmpjes klaar zijn, zullen ze op (het beveiligde
gedeelte van) onze website verschijnen. Deze filmpjes zijn
beschikbaar voor leden van het Kenniscentrum.
Audits. Na de eerste workshops zijn veel instellingen aan
de slag gegaan met het uitvoeren van de GRB. Om dit zo goed
mogelijk te implementeren in de organisatie, hebben we tools
ontwikkeld die gebruikt kunnen worden. Momenteel zijn we
bezig met het ontwikkelen van een audit: het kunnen toetsen
van de uitvoering van de verschillende instellingen. Dit zal
gebeuren aan de hand van checklists en het voeren van
gesprekken met behandelaars en cliënten. Hiermee zal spoedig
gestart worden en op onze website zullen we de voortgang
bijhouden.
Ehealth
De werkgroep E-health heeft onlangs een vragenlijst
rondgestuurd om te onderzoeken wat instellingen in huis
hebben aan e-healthtoepassingen op het gebied van
persoonlijkheidsstoornissen. De resultaten zijn binnenkort
zichtbaar op de website. Daarnaast houdt het podium de
literatuur bij en worden de eerste voorbereidingen getroffen om
een invitational conference te organiseren in het voorjaar van
2017.
Oproep: heeft u wat te presenteren, bent u bezig met
ehealthontwikkelingen? Meld u bij: [email protected]
Triade (oproep)
Ervaringskennis heeft betrekking op twee partijen die gebruik
maken van de zorg: de gebruikers van de zorg in engere zin en
de naastbetrokkenen van die gebruikers. Triade KPS is op zoek
naar versterking mn tav familievertegenwoordiging. Ook willen
we graag meer ervaringskennis mbt culturele diversiteit.
Suggesties graag naar: [email protected]
--------------Op 14 en 15 september vonden in het Van Gogh museum een
internationale expertmeeting & Symposium plaats over zijn
(vermeende) ziektes. Er werden (heel) veel in de literatuur
genoemde opties verworpen. Consensus was er over:
alcoholmisbruik (langdurig), malnutritie (slechte
voedingsgewoontes) en over de recidiverende psychotische
episodes (na het oorincident in de laatste fase van zijn leven).
Voor de hoofddiagnose (gedurende grootste deel van zijn
leven) was er een flink debat tussen de aanhangers van de
bipolaire stoornis en ondergetekende, die een identiteits- en
hechtingsstoornis (classificatie borderline
persoonlijkheidsstoornis) verdedigde, mede obv de (door Han
Berghuis voor mij uitgewerkte) uitslagen van tal van
vragenlijsten (screeners Viersprong en McLean BPD (Zanarini);
GAPD & PID-5 lange versie informantenlijst).
------------------Dagelijks functioneren
Mensen met Borderline symptomen ervaren vaak negatieve
effecten op hun dagelijks functioneren. Dat is één van de
conclusies van onderzoek van het Trimbos-instituut naar het
vóórkomen van symptomen van Borderline in de bevolking en
de mate waarin deze symptomen gepaard gaan met functionele
beperkingen.
In het onderzoek werd gebruik gemaakt van gegevens van de
tweede meting van de studie NEMESIS-2 (Netherlands Mental
Health Survey and Incidence Study-2), een grootschalig
onderzoek uitgevoerd door het Trimbos-instituut naar de
psychische gezondheid van de volwassen bevolking. Voor dit
onderzoek is uitgegaan van een representatieve steekproef van
5303 personen die mondeling werden geïnterviewd.
Volwassenen met Borderline symptomen rapporteerden vaker
sociale en emotionele beperkingen in hun dagelijks
functioneren, en dat werd niet verklaard door bijkomende
psychische aandoeningen die bij hen relatief vaak vóórkomen.
Conclusie
Borderline symptomen komen relatief vaak voor in de algemene
bevolking en gaan gepaard met verschillende psychische
aandoeningen. Aangezien Borderline symptomen negatieve
effecten hebben op het dagelijks functioneren, verdient
behandeling ervan meer klinische aandacht.
De resultaten van het onderzoek werden gepubliceerd in BMC
Psychiatry (2016) 16:249
Have M ten, Verheul R, Kaasenbrood A, Dorsselaer S van,
Tuithof M, Kleinjan M, Graaf R de. Borderline Personality
Disorder symptoms in the Netherlands Mental Health Survey
and Incidence Study-2 (NEMESIS-2): prevalence, comorbidity,
disability and service use. BMC Psychiatry. DOI:
10.1186/s12888-016-0939-x
Meer informatie:
Margreet ten Have [email protected] (v.w.b. opzet en
resultaten onderzoek)
Ad Kaasenbrood [email protected] (v.w.b.
behandeling van Borderline Persoonlijkheidsstoornis)