klimaatadaptatie in de stad

KLIMAATADAPTATIE IN DE STAD
Proeftuinen Den Haag en Arnhem
BOSCH SLABBERS
Klimaatadaptatie in de stad
Proeftuinen Den Haag en Arnhem
Opdrachtgever | Ministerie van VROM
In samenwerking met | Gemeenten Den Haag | Arnhem
Locatie | Transvaal te Den Haag | Koningspleij te Arnhem
Soort project | ontwerpend onderzoek met ontwerpateliers
Looptijd project | 2010
Ons klimaat verandert, het wordt in Nederland gemiddeld warmer
en de neerslagverdeling verandert. Mogelijke gevolgen hiervan zijn
meer frequent wateroverlast, perioden van droogte en opwarming
van de steden. De opwarming leidt tot meer mogelijkheden voor
buitenrecreatie, maar kan negatieve effecten hebben op ons welbevinden (zoals: verminderde concentratie, afnemende arbeidsproductiviteit) en op de milieucondities (zoals: versterkte concentratie
fijnstof).
De inrichting van onze steden moet hierop anticiperen zodat klimaatverandering wordt tegengegaan (klimaatmitigatie), negatieve
effecten van de klimaatverandering worden tegengegaan (klimaatadaptatie) en de stedeling meer kan profiteren van de voordelen die
de klimaatverandering biedt. Echter, methodes en handvatten hoe
een dergelijke stad ingericht moet worden staan op dit moment
nog in de kinderschoenen.
Het ministerie van VROM heeft Bosch Slabbers gevraagd om
middels ontwerpend onderzoek inzicht te verkrijgen in de ruimtelijke mogelijkheden voor klimaatadaptatie in de stad. Het ontwerpend onderzoek moet voorbeelden verschaffen, inspireren en een
handvat bieden voor gemeenten, provincies en waterschappen.
k l i m aa t a d a p t a t i e i n d e s t a d
BOSCH SLABBERS
‘klimatopen’
Klimatopenkaart Den Haag
opzet instrumenten klimaatkaart en toolbox
Werkwijze
In het proces zijn een drietal stappen doorlopen:
1. Een literatuurstudie naar de effecten van de klimaatverandering
voor de stedelijke omgeving en ‘best practices’ die oplossingsrichtingen aandragen. De studie heeft geleid tot de ontwikkeling van
twee instrumenten; een ‘diagnostische’ klimaatkaart en een oplossingsgerichte toolbox.
2. In twee ontwerpateliers, zogenaamde ‘proeftuinen’, zijn deze
instrumenten toegepast; bij het bedrijventerrein Koningspleij te
Arnhem en bij de woonwijk Transvaal te Den Haag. Doelstelling
van de ateliers was de gebieden zo klimaatbestendig mogelijk in
te richten. Hierbij is door de schalen heen gewerkt; van stad en
omgeving naar wijk en perceel.
3. In een derde atelier zijn de ontwerpen van de eerdere ateliers
teruggekoppeld en eerste conclusies gepresenteerd. Resultaten
uit literatuurstudie en ‘proeftuinen’ als ook aanbevelingen voor
locale en provinciale overheden zijn vervolgens in een eindrapport
gedocumenteerd.
Klimaatkaart
De klimaatkaart is gebaseerd op een indeling in zogenaamde
‘klimatopen’; stedelijke gebieden met een zelfde micro-klimaat,
gebaseerd op landgebruik en bebouwingstypologie. De ‘klimatopenkaart’ geeft weer waar gebieden in de stad zijn die sneller
opwarmen dan wel verkoelen. Uit een koppeling van deze kaart aan
gegevens van de topografie of de morfologie van de stad wordt
een klimaatkaart (compilatiekaart) gegenereerd en komen stedelijke risicogebieden in beeld.
De klimaatkaart geeft inzicht in de kwetsbare en robuuste plekken
van de stad en haar omgeving. Waar warmt de stad het meest op?
Waar blijft het regenwater te lang op straat staan? Of waar heeft
de wind een groot verkoelend effect?
k l i m aa t a d a p t a t i e i n d e s t a d
BOSCH SLABBERS
Klimaatkaart Den Haag | Compilatiekaart van klimatopenkaart,
topografische en demografische gegevens van de stad
Opbouw klimaatkaart Den Haag
k l i m aa t a d a p t a t i e i n d e s t a d
BOSCH SLABBERS
Toolbox
Op zoek naar oplossingen, die werken en waarde toevoegen. De
toolbox bestaat uit een 40-tal klimaatadaptieve maatregelen, die
oplossingen bieden van het stadsniveau tot aan het perceelsniveau. De oplossingen zijn ingedeeld in de thema’s vegetatie, water,
bebouwingsvorm, materiaal en overige maatregelen.
De toolbox is toegankelijk, informatief en werkt vooral inspirerend.
Klimaatadaptatie wordt hiermee tastbaar. Hoe kan de windcirculatie beïnvloedt worden? Hoe kunnen groengebieden met elkaar
verbonden worden? Het is een middel dat de mogelijkheden van
klimaatadaptatie op een rij zet. Het werkt als spil om ‘klimaatdenken’
te verankeren in de planvorming op alle schaalniveaus.
Titel maatregel
Schaalniveau
Positieve effecten op
hitte- en wateroverlast
Beschrijving maatregel
Illustraties | Best practices
k l i m aa t a d a p t a t i e i n d e s t a d
BOSCH SLABBERS
Proeftuinen
Het resultaat van de ateliers zijn inspirerende ontwerpen en innovatieve ideeën over een klimaatbestendige inrichting van de projectgebieden.
De inrichtingsvoorstellen voor de wijk Transvaal te Den Haag reiken
van kleinschalige groene elementen als gevel-, dak- en speeltuinen
tot grootstedelijke elementen als een groene trambaan. Daarnaast
wordt water in de wijk weer beleefbaar, bijvoorbeeld door open
afvoer, fonteinen en waterpleinen.
Het ontwerp van het bedrijventerrein Koningspleij is gebaseerd
op de kwaliteiten van de plek: de haven en de oude rivierloop zijn
hierin richtingsgevend en bieden mogelijkheid tot waterberging en
recreatie. Groene daken, bermen en parkeerplaatsen zorgen voor
voldoende infiltratie en in verband met verkoeling is bij de oriëntatie
van de gebouwen rekening gehouden met de hoofdwindrichting.
k l i m aa t a d a p t a t i e i n d e s t a d