Omgaan met lichtverstoring bij vleermuizen

Omgaan met lichtverstoring
bij vleermuizen
Herman Limpens
Eindhoven 21-03-2013
vleermuis ≠ vleermuis
jaarcyclus
Een netwerk van deelleefgebieden met verschillende functies
verblijfplaatsen + vliegroutes + jachtgebieden
verbindingsroutes populaties / dispersie
‘migratie ’ routes
Analyse problematiek vleermuizen – licht
• Vleermuizen zijn nachtdieren
• Hebben zeer lichtgevoelige ogen
• Hebben ogen met veel staafjes en relatief weinig kegeltjes
• Zien minder kleur dan mensen
• Hebben niet dezelfde frequentiegevoeligheid als mensen
Analyse problematiek vleermuizen – licht
Analyse problematiek vleermuizen – licht
verlichting als probleem neemt toe!
Analyse problematiek vleermuizen – licht
waarnemingen van lichtverstoring:
• vliegroutes verlaten of verplaatst
• jachtgebied niet meer gebruikt
niet gebruikt zolang lampen branden,
• later uitvliegen of verlaten verblijfplaatsen
Verstoring? functie
- kraam-, paar-, winterverblijf,
- zwermlocatie,
- vliegroute/verbinding, migratieroute
- jachtgebied,
voorbeeld
Verlichting
- verlaten verblijf
- later uitvliegen
- andere uitvliegopening
- andere uitvliegroute
- korter jagen
- sterfte jongen
Moermans 2000,
voorbeeld
Moermans 2000,
Analyse problematiek vleermuizen – licht
ook voorbeelden soorten die
- relatief gemakkelijk bij straatlantaarns jagen,
- door verlicht gebied vliegen
© peter twisk
© peter twisk
Verschil tussen soorten !
Verschil tussen geslachten / reproductiestatus / deel seizoen ?
Verschil tussen jongere / oudere ervaren dieren ?
Analyse problematiek vleermuizen – licht
- vliegen vroeger uit
- smalle(re) vleugels
- vliegen snel
- kunnen snel accelereren
- jagen ook bij/in het licht
- lijken toleranter
- vliegen later uit
- brede(re) vleugels
- vliegen langzaam
- kiezen donkere plek jagen
- mijden licht
- makkelijk te verstoren
Aannemelijke verklaring: mijden licht ontwijken predatie
Analyse problematiek vleermuizen – licht
Lichtverstoring alleen vanwege vermijden licht,
vanwege vermijden predatie ?
Of
Lichtverstoring ook
door felheid licht
adaptatie ogen aan donker
kijken met staafjes verstoort?
Zijn er intensiteiten waarin kleiner maken pupil en dichtknijpen ogen
onvoldoende is?
Welke instrumenten hebben we voor de omgang met lichtverstoring?
Aan welke knoppen kunnen we draaien?
Aan welke knoppen kunnen we draaien?
Waar wel / geen en hoe licht ?
-alleen waar echt nodig
-plek lamp t.o.v. vleermuishabitat
-richting van het licht – armatuur / afschermen / vegetatie
-verstrooiing licht – armatuur / afschermen / vegetatie
-aantal lichtpunten minimaal
-lichtsterkte minimaal
-aantallen lichtpunten – hoogte – intensiteit
-reflectie omgeving – weg, muren
-Alleen op moment dat nodig is : dynamisch
Hoogte lamp ? Aantal lampen ?
Richten: armatuur + LED licht? / Afschermen
Richten en afschermen ?
De juiste armatuur ?
LED licht !
Richten en Afschermen ?
Vliegroute meervleermuis
Alleen licht als nodig
Wanneer licht aan / uit?
- lichtregiem in nacht en seizoen - aan / uit
- intensiteit
- dynamisch:
RWS
A74 Tegelen
bij ecoduct
reageren op verkeersaanbod
vleermuisactiviteit
Afschermen + met opzet verlichten !
Netwerk deelleefgebieden
laan als verbinding
doorsnijding en verlichting
afschermen
verlichten
en hop-over
Licht in tunnels kan er storen
Lagere lampen + goed gericht ?
Weten we genoeg?
Relatie verstoring - gewenning?
Als er door het nieuwe lichtbronnen verstoring optreedt, de dieren in hun gedrag
laten zien dat ze verstoord zijn, kan er dan vervolgens gewenning optreden?
Relatie verstoring - alternatief?
Als de dieren in hun gedrag laten zien dat licht verstoort - b.v. vliegroute, verblijf
of jachtgebied wordt niet meer of minder gebruikt - wat is dan de invloed van het
aanwezig zijn alternatieve verblijven, routes of jachtgebieden?
Relatie verstoring - beloning?
Als de plek die de vleermuizen gebruiken heel belangrijk is – zeer voedselrijk
jachtgebied, ideale verblijfplaats, ideale vliegroute – zijn ze dan toleranter?
Wennen ze dan eerder?
Weten we genoeg?
Welke lichtintensiteit?
- candela / lumen / lux
- luminantie (cd/m2)
- reflectie bodem en omgeving
• Wat zijn de grenswaarden voor de vleermuis en voor de mens?
• Verlichten we voor de mens niet te veel?
• Aanpassingsvermogen / flexibiliteit van de vleermuis?
Weten we genoeg?
Welke kleur / frequentiespectrum ?
Is er een frequentiespectrum / kleur
- dat werkt voor mensen – resolutie en contrast
- dat vleermuizen niet/minder verstoord
kleur / frequentiespectrum?
Is er een frequentiespectrum (kleurspectrum) denkbaar
- dat werkt voor mensen – resolutie en contrast
- dat vleermuizen niet/minder verstoord
Human
Carollia spp.
A bat friendly
wavelenght?
700nm
∫360nm SPD(λ ) ⋅ V (λ ) ⋅ d ( λ )
H/B Response Ratio = 700nm
∫ SPD (λ ) ⋅ B(λ ) ⋅ d ( λ )
360nm
m
The field test setup
13
0
recorder
lamp
33
,2
m
26
m
19
14
0
m
m
24
m
vliegroute meervleermuis
37
m
11
11
11
10
12
,5
m
m
m
m
m
illuminated part of canal
A field test
N = 2 x 2 nachten per kleur
darkness
1. donker
white
3. wit
amber
2.
amber
green
4.
cyaan
Aantal
80
60
40
20
0
L
M
R
L
M
R
L
M
R
L
M
P = <<0.01
P = <<0.01
R
Aantal meervleermuizen
N = 2 x 2 nachten per kleur
100
50
darkness
1. donker
amber
2.
amber
white
3. wit
green
4.
cyaan
P = 0.11
P = 0.11
Conclusies:
human / bat response ratio helpt lampkeur te beoordelen
Amber is minder verstorend dan gangbaar wit licht
Amber is minder verstorend dan groene ‘natuur vriendelijke’ kleur
A74 Tegelen :
amber +
dynamisch: fietser/voetganger: aan / auto: uit
Nodig / gewenst :
meer detail onderzoek amber
testen amber in andere situaties
frequentie gevoeligheidscurves Europese soorten
herberekening HUMAN/BAT response ratio