Zwangerschapsdiabetes

Zwangerschapsdiabetes
Inhoudsopgave
Klik op het onderwerp om verder te lezen.
Wat is zwangerschapsdiabetes?
Gevolgen van een te hoge bloedglucosewaarde
Behandeling van zwangerschapsdiabetes
Na de bevalling
Het voedingsadvies
Overige/aanvullende adviezen
Opmerkingen en/of persoonlijke adviezen
Meer informatie
Koolhydratentabel
Belangrijke telefoonnummers
1
1
2
2
2
3
4
4
4
7
Wat is zwangerschapsdiabetes?
Zwangerschapsdiabetes (diabetes gravidarum) is meestal een tijdelijke vorm van diabetes die ontstaat
in de tweede helft van de zwangerschap. Het ontstaat onder invloed van de hormonen die worden
aangemaakt tijdens de zwangerschap, die ervoor zorgen dat het lichaam tijdelijk minder goed
reageert op insuline. Met insuline houdt het lichaam de bloedglucosewaarde stabiel. Tijdens de
zwangerschap maakt het lichaam extra insuline aan. Dit is nodig om de tijdelijke verminderde
gevoeligheid voor insuline op te vangen. Bij zwangerschapsdiabetes gebeurt dit niet, of niet
voldoende, waardoor de bloedglucosewaarde te hoog wordt.
De diagnose zwangerschapsdiabetes wordt gesteld op basis van de uitslag van de Orale Glucose
Tolerantie Test of op basis van de nuchtere bloedglucosewaarde.
Zwangerschapsdiabetes komt voor bij ongeveer 1 op de 20 zwangerschappen.
Omstandigheden die een verhoogd risico geven op het ontstaan van zwangerschapsdiabetes zijn:
 diabetes in de familie;
 kind(eren) uit eerdere zwangerschap(pen) met een geboortegewicht boven de 4500 gram of > p90
preterme;
 zwangerschapsdiabetes tijdens een eerdere zwangerschap;
 overgewicht bij de zwangere vrouw.
Bij 95% van de vrouwen verdwijnt deze vorm van diabetes na de bevalling. Er is wel een verhoogde
kans om op latere leeftijd diabetes te ontwikkelen. Daarom is het belangrijk om na de zwangerschap
te zorgen voor gezonde voedingsgewoonten, voldoende lichaamsbeweging en een gezond
lichaamsgewicht. De kans om bij een volgende zwangerschap weer diabetes te ontwikkelen is
verhoogd.
Gevolgen van een te hoge bloedglucosewaarde
Als gevolg van een te hoge bloedglucosewaarde krijgt het ongeboren kind teveel glucose binnen. Het
teveel aan glucose wordt omgezet in vet. Vandaar dat pasgeboren kinderen van moeders met
zwangerschapsdiabetes vaak groot en zwaar zijn.
Omdat zwangerschapsdiabetes meestal in de tweede helft van de zwangerschap ontstaat, is het risico
op aangeboren afwijkingen niet verhoogd. Zwangerschapsdiabetes die niet goed ingesteld is kan
risico’s geven wanneer de bevalling op zich laat wachten. Dit kan een reden zijn om de bevalling in te
leiden. Wanneer insuline nodig is om de bloedglucosewaarden te reguleren zal de bevalling worden
ingeleid tussen de 38 en 39 weken. Als de bloedglucosewaarden goed onder controle zijn met een
voedingsadvies zal de bevalling pas ingeleid worden vanaf de 41 weken.
…………………………………………………………………………………………………………………………………..
Livive, Centrum voor Verloskunde
St. Elisabeth Ziekenhuis, Hilvarenbeekseweg 60, 5022 GC Tilburg,
Route 81, Telefoon: (013) 539 10 20 E-mail: [email protected] Website: www.livive.nl
1
Na de geboorte kan je kind last krijgen van een (ernstig) glucosetekort (= hypoglycemie). Dit ontstaat
doordat je kind geen verhoogde bloed-glucose aanvoer van de moeder meer krijgt maar zelf nog wel
een te grote hoeveelheid insuline aanmaakt. De bloedglucosewaarde van je kind wordt om deze reden
meteen na de bevalling minimaal 24 uur gecontroleerd. Indien nodig krijgt je kind dan extra glucose
via het infuus om een goede bloedglucosewaarde te bereiken.
Behandeling van zwangerschapsdiabetes
Diëtist
De behandeling van zwangerschapsdiabetes richt zich op het bereiken van een normale hoeveelheid
glucose in het bloed (nuchter ≤ 5,3 mmol/l en 2 uur na de maaltijd ≤ 6,7 mmol/l).
In eerste instantie wordt geprobeerd om de gewenste bloedglucose-waarde te bereiken door het
volgen van een voedingsadvies. De diëtist bespreekt met jou je voedingspatroon en geeft adviezen.
Als, ondanks het voedingsadvies, de bloedglucosewaarden toch nog te hoog blijven, wordt in overleg
met je gynaecoloog en een internist gestart met het toedienen van insuline.
Glucose dagcurve
Om een goed beeld te krijgen van de bloedglucosewaarden, wordt gevraagd om thuis je
bloedglucosewaaden te bepalen met een bloedglucosemeter. Op deze manier krijg je zelf inzicht in je
bloedglucosewaarden en kan er gekeken worden of het volgen van het voedingsadvies voldoende is
om je bloedglucosewaarden op peil te houden. De diëtist vertelt waar je de bloedglucosemeter kunt
ophalen.
Het is de bedoeling dat je dagelijks een 4-punts dagcurve gaat prikken. Je moet hiervoor de
bloedglucosewaarden controleren op de volgende momenten:

nuchter;

2 uur na het ontbijt;

2 uur na de lunch;

2 uur na het avondeten.
Twee weken na het bezoek aan de diëtist heb je een afspraak bij de gynaecoloog of een telefonisch
consult. Hierbij worden de bloedglucosewaarden beoordeeld. Als je één of meer verhoogde
bloedglucosewaarden hebt volgt een doorverwijzing naar een internist voor verdere behandeling.
Wanneer je bloedglucosewaarden 3 keer >6.7 mmol/l zijn na de maaltijd óf 2 keer nuchter >5.3
mmol/l, moet je direct contact opnemen met de gynaecoloog. Dus vóór de (eventueel) geplande
afspraak.
Internist en diabetesverpleegkundige
De internist en diabetesverpleegkundige worden ingeschakeld als met het voedingsadvies geen
normale bloedglucosewaarden worden bereikt. Zij gaan je begeleiden en adviseren bij het zelf
injecteren van insuline.
Zij volgen het verdere verloop van de bloedglucosewaarden gedurende de zwangerschap en passen zo
nodig de dosering in insuline aan.
Na de bevalling
Wanneer je bevallen bent verdwijnt de zwangerschapsdiabetes meestal. Om dit te controleren is het
advies om zes weken na de bevalling nuchter bloed te laten prikken om de nuchtere
bloedglucosewaarde te laten bepalen. Je komt dan nog één keer op controle bij de internist. Hiervoor
krijg je na de bevalling een afspraak mee.
Het voedingsadvies
(terug naar de inhoudsopgave)
Via onze voeding krijgen we verschillende soorten voedingsstoffen binnen:
 eiwitten;
 vetten;
…………………………………………………………………………………………………………………………………..
Livive, Centrum voor Verloskunde
St. Elisabeth Ziekenhuis, Hilvarenbeekseweg 60, 5022 GC Tilburg,
Route 81, Telefoon: (013) 539 10 20 E-mail: [email protected] Website: www.livive.nl
2
 koolhydraten;
 vitamines/mineralen;
 vocht.
Hieronder worden alleen de koolhydraten besproken, omdat deze invloed hebben op de
bloedglucosewaarden.
Koolhydraten
Koolhydraten is de verzamelnaam voor alle soorten suikers/zetmeel die in voeding voorkomen.
Koolhydraten zijn aanwezig in diverse levens-middelen. Er zijn 4 groepen te onderscheiden:
 zetmeel, aanwezig in aardappelen, rijst, pasta, brood, deegwaren en peulvruchten;
 vruchtensuiker, aanwezig in fruit, vruchtensap en in kleine hoeveelheid in groente;
 melksuiker, aanwezig in melk, karnemelk, kwark, yoghurt, vla en andere melkproducten;
 suiker, aanwezig in suiker, snoep, frisdrank, gebak en koek.
In het lichaam worden koolhydraten, tijdens de spijsvertering, omgezet in glucose. Glucose is een
energiebron voor het lichaam en wordt via het bloed naar de lichaamscellen vervoerd. Met behulp van
insuline kan glucose vanuit het bloed in de lichaamscellen worden opgenomen om daar energie te
leveren.
Om de bloedglucosewaarde zo stabiel mogelijk te houden is het de bedoeling dat de koolhydraten uit
de voeding zo goed mogelijk over de dag worden verdeeld. Om meer inzicht in de hoeveelheid
koolhydraten per product te krijgen is een koolhydratentabel toegevoegd (zie bijlage). In deze tabel is
per product de hoeveelheid koolhydraten in grammen weergegeven. Naast een goede spreiding van
de koolhydraten is het belangrijk dat je voldoende van alle voedingsstoffen binnenkrijgt om gezond te
blijven en je kind goed te kunnen laten ontwikkelen. De basis van het voedingsadvies zijn de
Richtlijnen Goede Voeding.
Richtlijnen Goede Voeding
Bij zwangerschapsdiabetes gaan we uit van de basis voor goede voeding, de schijf van vijf:
 6-7 sneetjes bruin brood;
 200 g groente;
 2 stuks fruit;
 4-5 aardappelen / rijst / pasta;
 3 melkproducten;
 1,5 plak kaas;
 100-125 g vlees / vis / kip / ei / vleesvervanger;
 30-35 g halvarine;
 1 eetlepel bak- en braadproduct;
 1,5-2,5 liter dranken.
Overige/aanvullende adviezen
(terug naar de inhoudsopgave)
 Zorg voor regelmaat met drie hoofdmaaltijden en 3 tussenmaaltijden. Sla geen maaltijden over, op
deze manier verdeel je de opname van koolhydraten over de dag.
 Gebruik bij voorkeur vezelrijke producten, zoals bruin brood, volkoren producten, groente en fruit.
Deze vezelrijke producten dragen bij aan een goede stoelgang.
 Wees matig met zoet beleg. Gebruik per broodmaaltijd niet meer dan 1 snee brood met zoet beleg.
 Gebruik dagelijks 2 stuks fruit, bij voorkeur vers, verdeeld over de dag. 1 stuk fruit kan eventueel
vervangen worden door 1 klein glas ongezoet vruchtensap.
 Vrij toegestaan zijn water en mineraalwater. Gebruik niet meer dan 6 kopjes thee of 4 kopjes koffie
per dag (gezien het theïne- en cafeïnegehalte). Light-frisdranken tot maximaal 500 ml per dag.
 Het gebruik van producten voor diabetici (zoals koekjes, gebak, chocolade, ijs) is niet aan te
bevelen. Zij bevatten geen gewone suiker maar wel veel koolhydraten uit andere grondstoffen en
erg veel vet. Indien gewenst kan gebruik gemaakt worden van de gewone producten met suiker.
 Groente bevat weinig koolhydraten en hier kan je dan ook royaal gebruik van maken. Schorseneren,
…………………………………………………………………………………………………………………………………..
Livive, Centrum voor Verloskunde
St. Elisabeth Ziekenhuis, Hilvarenbeekseweg 60, 5022 GC Tilburg,
Route 81, Telefoon: (013) 539 10 20 E-mail: [email protected] Website: www.livive.nl
3




doperwten en maïs zijn rijker aan koolhydraten. Het is aan te raden om van deze soorten een
kleiner portie te nemen.
Aardappelen en vervangers hiervan, zoals rijst en pasta, zijn de belangrijkste
koolhydraatleveranciers van de warme maaltijd. Alle soorten zijn toegestaan, maar gebruik bij
voorkeur aardappelen of volkoren producten, zoals volkoren macaroni en zilvervliesrijst.
Gebruik het nagerecht, voor een betere spreiding van de koolhydraten, bij voorkeur 2 uur na de
maaltijd.
Wanneer het je veel moeite kost om suiker in thee en koffie weg te laten, maak dan gebruik van
zoetstof. Dit is verkrijgbaar in tabletvorm, vloeibaar en als strooisel.
Gemiddeld komen vrouwen gedurende de zwangerschap 12-15 kg in gewicht aan.
Opmerkingen en/of persoonlijke adviezen
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------(terug naar de inhoudsopgave)
Meer informatie
Voedingscentrum
Postbus 85700 / 2508 CK Den Haag
Telefoon: 070-306 88 88 (op werkdagen te bereiken van 09.00 - 17.00 uur)
Internet: www.voedingscentrum.nl
Koolhydratentabel
Door gebruik te maken van deze koolhydratentabel kun je gemakkelijker koolhydraten tellen en
variëren.
Producten
Eenheden
Koolhydraten (g)
1
1
1
1
1
1
1
1
1
15
7
23
8
18
26
18
16
9
Brood en broodproducten
Brood
Beschuit
Broodje
Knäckebröd
Krentenbrood
Krentenbol
Ontbijtkoek naturel
Roggebrood, donker
Roggebrood, licht
snee
stuk
stuk
snee
snee
stuk
plak
snee
snee
…………………………………………………………………………………………………………………………………..
Livive, Centrum voor Verloskunde
St. Elisabeth Ziekenhuis, Hilvarenbeekseweg 60, 5022 GC Tilburg,
Route 81, Telefoon: (013) 539 10 20 E-mail: [email protected] Website: www.livive.nl
4
Boter en margarine
Halvarine, roomboter,
margarine
Voor 1 snee
0
Voor 1
Voor 1
1 stuk
Voor 1
Voor 1
Voor 1
Voor 1
Voor 1
0
0
0
2
9
5
12
2
Beleg
Kaas, alle soorten
Vleeswaren, alle soorten
Ei
Pindakaas
Zoet beleg, gemiddeld
Jam, halfzoet
Honing
Sandwich spread
snee
snee
snee
snee
snee
snee
snee
Dranken, melk
Chocolademelk
Karnemelk
Melk
Yoghurtdrank, gezoet (Fristi,
Yoghi)
1
1
1
1
glas
glas
glas
glas
(150ml)
(150ml)
(150ml)
(150ml)
18
6
7
19
(150ml)
(150ml)
(150ml)
(150ml)
14
0
14
17
Dranken, limonades en sappen
Frisdrank
Frisdrank zonder suiker, light
Vruchtensap ongezoet
Vruchtendrank, tweedrank
1
1
1
1
glas
glas
glas
glas
1
1
1
1
glas (150ml)
flesje/ blikje (330ml)
glas (150 ml)
glas (150 ml)
Dranken, overige
Koffie, thee, zonder suiker
Alcoholvrij bier
Drinkbouillon
(mineraal)water
0
17
0
0
Pap
Pap, alle soorten zonder
suiker
1 bord (250ml)
20
Muesli
1 eetlepel ( 10g)
7
Cornflakes
1 eetlepel (4g)
3
1 bord (250ml)
1 bord (250ml)
1 bord (250ml)
16
8
1
1
1
1
1
1
1
1
0
5
8
4
3
3
7
Soep
Peulvruchtenmaaltijdsoep
Gebonden soep
Heldere soep
Vlees/vleesvervanging
Vlees, vis, kip ongepaneerd
Schnitzel, gepaneerd
Gehaktbal
Rookworst
Lekkerbekje
Vissticks
Vegetarische groenteschijf
stukje
stukje (80g)
stuk (95g)
stukje (85g)
portie (145g)
stuk (25g)
stuk (75g)
…………………………………………………………………………………………………………………………………..
Livive, Centrum voor Verloskunde
St. Elisabeth Ziekenhuis, Hilvarenbeekseweg 60, 5022 GC Tilburg,
Route 81, Telefoon: (013) 539 10 20 E-mail: [email protected] Website: www.livive.nl
5
Saus
Jus
Mayonaise
Satésaus
Ketchup
Ketjap
1
1
1
1
1
sauslepel (25ml)
eetlepel (15ml)
sauslepel (25ml)
eetlepel (15ml)
eetlepel (15ml)
0
0
6
5
5
1
1
1
1
1
grote lepel (50g)
grote lepel (50g)
grote lepel (50g)
grote lepel (50g)
schaaltje (70g)
2
6
9
6
1
1 grote lepel (50g)
8
1
1
1
1
1
1
20
57
10
85
16
10
Groente
Groente, gekookt
Doperwten
Schorseneren
Maïs
Rauwkost
Zetmeelgerechten
Aardappelen, gekookt,
gebakken, puree
Pannenkoek
Patat frites
Peulvruchten
Pizza
Rijst, gekookt
Macaroni / spaghetti zonder
saus
Stamppot, alle soorten
stuk (70g)
zakje, bakje (150g)
opscheplepel (60g)
stuk (350g)
grote lepel (50g)
grote lepel (50g)
1 opscheplepel (110g)
11
1
1
1
1
1
1
1
1
schaaltje (150ml)
schaaltje (150ml)
schaaltje (150ml)
schaaltje (150ml)
schaaltje (150ml)
schaaltje (150ml)
bolletje (50g)
stuk (50g)
6
20
20
6
24
20
19
11
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
schaaltje (100g)
stuk
stuk
trosje(125g)
schaaltje(180g)
stuk
stuk
stuk
stuk
schaaltje (200ml)
5
15
20
19
23
5
15
13
7
34
1
1
1
1
1
1
punt
stuk
stuk (15g)
stuk
plak
reep (45g)
41
4
10
17
13
27
Nagerechten
Yoghurt naturel
Yoghurt met vruchten
Vanilleyoghurt
Kwark, naturel
Kwark, met vruchten
Vla
Roomijs
Waterijs
Fruit
Aardbei
Appel
Banaan
Druiven
Kersen
Mandarijn
Peer
Sinaasappel
Kiwi
Appelmoes (met suiker)
Versnaperingen, zoet
Appeltaart
Biscuitje
Bonbon
Bossche bol
Cake
Chocolade melk en puur
…………………………………………………………………………………………………………………………………..
Livive, Centrum voor Verloskunde
St. Elisabeth Ziekenhuis, Hilvarenbeekseweg 60, 5022 GC Tilburg,
Route 81, Telefoon: (013) 539 10 20 E-mail: [email protected] Website: www.livive.nl
6
Drop
Eierkoek
Gebak, slagroom
Koekje
Mars, origineel
Oliebol
Stroopwafel
Vruchtenvlaai
Zuurtje
1
1
1
1
1
1
1
1
1
stuk
stuk (30g)
punt
stuk
stuk (60g)
stuk (65g)
stuk
punt
stuk
4
18
29
7
41
26
27
32
5
Chips
Frikandel
Kroket
Noten gemengd
Pinda’s
10g
1 stuk
1 stuk
1 lepel (20g)
1 lepel (20g)
5
6
11
3
2
Diversen
Augurken
Koffiemelk
Slagroom, met suiker
Slagroom, zonder suiker
Suiker
Zoetstof
1
1
1
1
1
1
1
1
2
0
5
0
Versnaperingen, hartig
stuk
cupje
eetlepel
eetlepel
klontje/ theelepel
theelepel
Belangrijke telefoonnummers
St. Elisabeth Ziekenhuis (algemeen):
(013) 539 13 13
Route 81
Livive, Centrum voor Verloskunde:
Website: www.Livive.nl
(013) 539 10 20
Route 25
Polikliniek Interne geneeskunde:
(013) 539 25 10
Route 77
Vakgroep Diëtetiek:
(013) 539 31 75
Naam diëtist: ………………………………….
(terug naar de inhoudsopgave)
Livive, 9.888
©
12-15
Copyright St. Elisabeth Ziekenhuis Tilburg
afdeling Communicatie
Aan deze uitgave kunnen geen rechten worden ontleend.
…………………………………………………………………………………………………………………………………..
Livive, Centrum voor Verloskunde
St. Elisabeth Ziekenhuis, Hilvarenbeekseweg 60, 5022 GC Tilburg,
Route 81, Telefoon: (013) 539 10 20 E-mail: [email protected] Website: www.livive.nl
7