Competentieprofiel Begeleider-Coach

VLAAMS WELZIJNSVERBOND – COMMISSIE INCLUSIE
Competentieprofiel begeleider-coach
Bedoeling
Deze visietekst is bedoeld als inspiratiebron voor de ‘begeleider-coach (bijlage 1)’ in het realiseren
van inclusie. Het is tevens een aanzet om de inclusie bevorderende competenties concreet
observeerbaar te maken, zodat we er mee aan de slag kunnen op het werkveld.
Uitgangspunten
De nota perspectief 2020 van minister Jo Van Deurzen reikt een kader aan waarbinnen de
ondersteuning van personen met een beperking zich in de komende jaren verder dient te
ontwikkelen.
Enkele belangrijke uitgangspunten hierbij zijn:
-
We doen beroep op de krachten aanwezig in de cliënt en bij zijn sociaal netwerk
De persoon met een beperking kan maximaal zelf vorm en inhoud geven aan zijn eigen leven
We zoeken extra ondersteuning eerst in het eigen netwerk van de cliënt, vervolgens binnen
reguliere diensten, vooraleer er handicap specifieke ondersteuning ingeschakeld wordt
Eén van de doelstellingen van perspectief 2020 is: “In 2020 genieten geïnformeerde gebruikers van
vraaggestuurde zorg en assistentie in een inclusieve samenleving”.
Als we deze doelstelling willen realiseren, hoe moeten we ons dan als begeleider-coach gaan
profileren?
Selectie van kerncompetenties
Afhankelijk van de missie van een organisatie en de specifieke ondersteuningsnoden van personen
met een beperking, legt iedere organisatie zijn eigen kerncompetenties vast.
In het opzet van deze commissie willen we ons specifiek richten tot die kerncompetenties van de
begeleider-coach, die de cliënt en zijn context het meest kansen bieden in het realiseren van
inclusie. Als commissie selecteren we de belangrijke en noodzakelijke competenties voor deze
functie. Deze competenties zijn een hefboom in het realiseren van een meer inclusieve
maatschappij.
Eric Debosschere
In opdracht en onder redactie van de Commissie Inclusie van het Vlaams welzijnsverbond.
Uitwerken van gedragsindicatoren
Het uitwerken van gedragsindicatoren heeft als bedoeling concreet waarneembaar gedrag te
benoemen die een indicatie geeft van de aanwezige competentie. Zowel bij evaluatie als bij selectie
van de functie begeleider-coach kunnen deze competenties beoordeeld en bevraagd worden.
Bij de evaluatie van de begeleider-coach geven de gedragsindicatoren aan wanneer en in welke mate
de competenties bij de medewerker aanwezig zijn.
In een selectie-interview worden de competenties omgezet in competentiegerichte vragen.
Competentiegerichte vragen zijn vragen die je helpen informatie te verzamelen met betrekking tot
de gedragscompetenties van de gekozen functie. De meeste vragen zijn ook gedragsgerichte vragen.
Relationele dimensie begeleider-coach
Waar de relatie cliënt - begeleider-coach tot hiertoe vaak centraal stond in de hulpverlening, krijgen
we nu een belangrijke verschuiving. Binnen het inclusieve gedachtegoed is de relatie cliënt begeleider-coach ondersteunend aan de cliënt en zijn netwerk: de begeleider-coach ondersteunt de
cliënt en zijn netwerk in functie van de deelname aan de samenleving.
Waar de professionele begeleider vroeger soms de neiging had zaken over te nemen, zal er nu door
de begeleider-coach steeds vertrokken worden van de mogelijkheden van de cliënt en zijn netwerk.
De begeleider-coach mag indien nodig tijdelijk overnemen maar moet bewust teruggeven,
overdragen en loslaten.
De cliënt is steeds het uitgangspunt en krijgt een heel actieve en participerende rol toebedeeld, de
begeleider-coach ondersteunt en versterkt hem en zijn netwerk hierin. De eerste pijler of
hefboomcompetentie van de begeleider-coach is empowerend of versterkend naar de cliënt.
In een tweede pijler wordt de zorg om het sociale netwerk of de context van de cliënt een prioritaire
zorg. De begeleider-coach wordt in deze hefboomcompetentie als “contextbegeleider”
geprofileerd.
In een derde pijler of hefboomcompetentie wordt de begeleider-coach als “bruggenbouwer (bijlage
2)” of “verbinder” geprofileerd, als ondersteuner en gangmaker van de relaties in het sociale
netwerk van de cliënt.
De begeleider-coach is actief betrokken maar waakt erover om de cliënt en zijn netwerk niet in een
afhankelijke positie te plaatsen. Vertrekkend van de ondersteuningsvragen van de cliënt zal de
begeleider-coach een bevragende en stimulerende rol opnemen. Kwaliteit van leven van de cliënt is
hier de toetssteen. In deze spreken we van een ‘relationele autonomie’: de persoon met een
beperking ontdekt eigen noden en mogelijkheden doorheen relaties met betekenisvolle anderen
waaronder de begeleider-coach.
Eric Debosschere
In opdracht en onder redactie van de Commissie Inclusie van het Vlaams welzijnsverbond.
Het wederzijds vertrouwen tussen de cliënt, zijn netwerk en de begeleider-coach blijft een
belangrijke voorwaarde om deze empowerende en bemiddelende rol als begeleider-coach waar te
kunnen maken.
Hefboomcompetenties voor inclusie
Begeleider-coach is empowerend of versterkend naar de cliënt
Kerncompetenties:
- Gedragen visie hebben in eigen kritische rol die je als professioneel vervult ten aanzien van
het emancipatieproces van de cliënt
- Gedragen visie hebben in de verschillende aspecten van volwaardig burgerschap en kwaliteit
van leven
- Gedragen visie hebben in de relationele autonomie van de cliënt
- Evenwicht vinden in het resultaatsgericht en relatiegericht werken
- Samen met de cliënt individuele doelen kunnen formuleren
- Zicht hebben op wat de cliënt kan, aankan, verlangt, graag doet…
- …
Gedragsindicatoren:
- Toont onvoorwaardelijk respect voor de cliënt en zijn context
- Vertrekt van de krachten en belangen van de cliënt
- Ziet en interpreteert signalen en verwachtingen uit de omgeving naar de cliënt
- Geeft ruimte aan de cliënt en zijn context om zelf initiatief te nemen
- Toont een gepast evenwicht in afstand/nabijheid
- Kan overdragen en loslaten
- Durft verantwoorde risico’s nemen
- Kan wachten tot een vraag gesteld wordt
- Bereikt overeenstemming tussen de verschillende partijen
- Werkt op een participatieve manier met de cliënt in functie van het versterken van de cliënt
- Voert gesprekken met cliënt en de sociale context om de gepaste hulpverleningskader te
zoeken
- Erkent de grenzen binnen eigen aanbod en verwijst correct door binnen het werkveld
- …
Begeleider-coach als “contextbegeleider”:
Kerncompetenties:
- Het sociale netwerk in kaart kunnen brengen
- Het sociale netwerk kunnen analyseren
- Sociale netwerken kunnen ondersteunen en ontwikkelen
- Kennen en kunnen toepassen van contextuele denken en handelen (Nagy)
- Verbindend kunnen werken met de cliënt en zijn sociale context
- …
Eric Debosschere
In opdracht en onder redactie van de Commissie Inclusie van het Vlaams welzijnsverbond.
Gedragsindicatoren:
- Hanteert passende interventiemethoden om het netwerk van de cliënt in kaart te brengen
- Maakt ruimte voor, ondersteunt en stimuleert de verantwoordelijkheid van ouders of
andere personen uit het sociale netwerk
- Inventariseert in dialoog met de cliënt het in kaart gebrachte sociale netwerk
- Bepaalt vanuit analyse de ondersteuningsbehoefte van het sociale netwerk
- Reflecteert regelmatig samen met de cliënt over het sociale netwerk
- Luistert naar het sociale netwerk van de cliënt
- Onderhandelt en bemiddelt tussen de cliënt en het sociale netwerk
- Ondersteunt de cliënt in dialoog met zijn sociale netwerk
- Ondersteunt de cliënt om zijn sociale netwerk te behouden of te versterken
- Ondersteunt de cliënt om steunbronnen binnen de eigen context te zien, te ontwikkelen en
te mobiliseren
- Bevraagt de mogelijkheden en beperkingen van het sociale netwerk
- Geeft een actieve rol aan de leden van het sociale netwerk
- Bewaakt samen met de cliënt de kwaliteit en duurzaamheid van de sociale netwerken
- …
Begeleider-coach als “bruggenbouwer” of “verbinder”:
Kerncompetenties:
- Kunnen verbinden van mensen
- Gedragen visie hebben in een aantal methodieken zoals Persoonlijke Toekomstplanning,
sociale netwerkvorming,….
- Gemeenschapsgericht kunnen werken
- Begeleiden van maatschappelijke participatie van de cliënt en het cliëntsysteem
- Maatschappij binnen brengen, open stellen voor onze cliënten, ook voor zeer kwetsbare
personen
- Specifieke ondersteuningsnoden van personen met een beperking bewust open stellen voor
samenleving en zoeken naar bruggen
- Zicht hebben op welke ondersteuning de cliënt nodig heeft om te kunnen participeren aan
het maatschappelijk leven
- Zelf maatschappij betrokken en geëngageerd zijn
- Alert zijn voor kansen van het eigen sociaal netwerk
- …
Gedragsindicatoren:
- Prikkelt de cliënt vanuit verbondenheid
- Informeert en sensibiliseert de maatschappelijke omgeving (outreach)
- Maakt de directe omgeving vertrouwd met wat de cliënt verwacht , verlangt… daar waar de
cliënt dit zelf wenst
- Gaat actief op zoek in de maatschappelijke omgeving naar mogelijkheden tot inclusie
- Zoekt naar mogelijkheden in de omgeving bij het zoeken naar antwoorden op bepaalde
ondersteuningsvragen
- Gaat na op welke reguliere diensten en voorzieningen de cliënt reeds beroep doet of kan
doen en wat de mogelijkheden en beperkingen hiervan zijn
Eric Debosschere
In opdracht en onder redactie van de Commissie Inclusie van het Vlaams welzijnsverbond.
-
Maakt gebruik van reguliere diensten
Zoekt hoe mensen kunnen samenleven en trekt de dialoog aan tussen diverse
samenlevingsgroepen
…
Eric Debosschere
In opdracht en onder redactie van de Commissie Inclusie van het Vlaams welzijnsverbond.
Bijlage 1
Begeleider - coach of assistent:
Betekenissen van online encyclopedie:
Begeleiden:
-
Het geven van (beroepsmatige) organisatorische, inhoudelijke en strategische ondersteuning
Iemand vergezellen of bewaken
Coachen:
-
Stimuleren van het bereiken van persoonlijke doelen door de ontwikkeling van kennis,
competenties en talenten
Begeleiden van anderen om hen tot een hogere competentie te brengen
Iemand helpen tot betere prestaties te komen
Begeleiden, opleiden, trainen
Assisteren:
-
Bijstaan, helpen, bijspringen
Een helpende hand bieden
Meewerken
Ondersteunen
Inhoudelijk vinden we ons het meest terug in de termen ‘begeleider’ en ‘coach’.
De gemeenschappelijkheid bij deze termen is dat ze een nieuwe verhouding weergeven tussen
hulpvrager en hulpverlener.
Van daaruit opteren we voor ‘begeleider-coach’.
Eric Debosschere
In opdracht en onder redactie van de Commissie Inclusie van het Vlaams welzijnsverbond.
Bijlage 2
Metafoor “bruggenbouwer”
“ Bruggenbouwers zijn als boschampignons: heel fijn van smaak, je kan ze niet kweken, onopvallend,
je moet er naar op zoek en ze zijn een uitloper van een ruimer vertakt ondergronds netwerk. De
beste manier om als buitenstaander op zoek te gaan naar boschampignons is het dan ook vragen aan
mensen die ‘van de streek’ zijn… “
Eric Debosschere
In opdracht en onder redactie van de Commissie Inclusie van het Vlaams welzijnsverbond.
Bibliografie:
-
Werkboek Stage Sociale Inclusie, Hogeschool-Universiteit Brussel, Els Vos, Inge Verhaegen en
Kris De Visscher
Professionele Bachelor in de Orthoagogie: een competente opleiding, IPSOC Kortrijk
Overleg Vlaamse Opleidingen Orthopedagogie
Kader voor de Vlaamse opleidingen bachelor in het sociale werk, M. de jong en W. Dumoulin,
Raobap-plus
Het competentieprofiel ‘bachelor in het sociaal werk’ IPSOC Kortrijk
‘Samen leven. Een pleidooi’ PLAN vzw, Geertrui Vandelanote en Martine Boone
www.okc.be
Eric Debosschere
In opdracht en onder redactie van de Commissie Inclusie van het Vlaams welzijnsverbond.