Project eerstelijnspsycholoog Roeselare - zorgpad

Zorgpad alcohol
HAKI, 18 december 2014
Dr. Snoeck, Psychiater AZ Delta
Rudy & Vera, AA
Delphine Van Hevele, Eerstelijnspsycholoog HAKI
Inhoud
1. Zorgpad algemeen
Dr. Snoeck
2. Zorgpad alcohol
Delphine
- Screeningsinstrument AUDIT
- Aanvaardbaar gebruik
- Problematisch gebruik
- Afhankelijkheid
Dr. Snoeck
1. Zorgpad algemeen
Waarom?
• Ernstig probleem, bijna 500.000 Vlamingen hebben een
problematisch alcoholgebruik.
• Tussen 2001 en 2008 was er een stijging van 5% naar 9% voor
problematisch gebruik . 1.8 % in Vlaanderen had in 2001 last
van alcoholafhankelijkheid/abusus .
• Vooral tussen 15-24 jaar ( 8%) en 45-54 ( 13%)
• Veroorzaakt naast lichamelijk en psychische schade ook
relationele en gezinsproblemen (intrafamiliaal geweld,
kinderverwaarlozing/mishandeling, echtscheiding,
dakloosheid) en sociaal-maatschappelijke schade
(productiviteitsschade/jobverlies, verkeersongevallen)
Problematisch alcoholgebruik
Problematisch alcoholgebruik
Alcoholafhankelijkheid
Waarom zorgpad alcohol
Waarom een zorgpad alcohol
• Het duurt gemiddeld meer dan 10 jaar vooraleer de diagnose
wordt gesteld.
• Onderzoek heeft aangetoond dat hoe vroeger men ingrijpt in
het ontwikkelingsproces van problematisch alcoholgebruik ,
hoe gunstiger de resultaten zijn.
• Problematisch alcoholgebruik kan aangepakt worden in de
0de en 1ste lijn, alcoholafhankelijkheid best in 2de en 3de lijn.
• Vroegtijdige detectie en signalering is een belangrijke
opdracht voor 1ste lijn gezondheids- en welzijnssector.
• Ook de omgeving kan een belangrijke rol spelen en mag
daarom niet vergeten worden.
Waarom een zorgpad alcohol
Waarom een zorgpad alcohol
Waarom een zorgpad alcohol
• Het transmuraal verbeteren van de kwaliteit van de zorg op
vlak van
• Resultaat
• Verhogen van patiëntentevredenheid
• Optimaliseren middelengebruik
• Samenwerkingsverbanden in de eerste lijn kunnen
beschrijvingen/zorgpaden gebruiken voor optimalisatie van
zorgproces en afstemming van de zorg met de tweede lijn (=
brugfunctie)
Waarom een zorgpad alcohol
• Recent werd een werkgroep opgericht binnen de provincie die zich
over legale middelen moest buigen.
• Het ganse veld van het problematische alcoholgebruik bleek
nauwelijks aandacht te krijgen en er was voor de 0de en de 1ste lijn
slechts een gering aanbod om naar door te verwijzen of bronnen
voor deskundigheidsbevordering.
• Parallel met de werkgroep deskundigheidsbevordering Midden-West
Vlaanderen werd de nood geuit voor het ontwikkelen van een lijnoverschrijdend zorgpad alcohol , het matchen van de problematiek
aan de niveau’s van zorg binnen de regio.
2. Zorgpad alcohol
• Te bereiken via www.zorgpad-alcohol.be
• Vertrekpunt:
• De patiënt met vermoeden van problematisch alcoholgebruik of
afhankelijkheid
• Screeningsvragenlijst AUDIT
• Afhankelijk van ernst alcoholmisbruik doorloop je enkele
stappen binnen het principe van getrapte zorg
• Opvolging belangrijk onderdeel binnen het zorgpad
• Zorgpad is opgebouwd met links zodat interessante informatie
onmiddellijk beschikbaar is voor hulpverlener en patiënt
Screeningsinstrument AUDIT
• AUDIT = Alcohol Use Disorders Identification Test
• Tien vragen
• de hoeveelheid en de frequentie van het alcoholgebruik
• afhankelijkheidssymptomen
• persoonlijke of sociale schade
• Totaalscore
• 0< 7 -> aanvaardbaar gebruik
• 7 – 19 -> problematisch gebruik
• > 19 -> afhankelijkheid
• Opvolging
• Enkel afname eerste drie vragen
Aanvaardbaar gebruik
• Totaalscore < 7
• Geen interventie nodig
• Aanmoedigen gebruik niet te veranderen
• Watchfull waiting, afhankelijk motivatie
patiënt
Problematisch gebruik
• Totaalscore 7-19
• Opvolging door de huisarts
•
•
•
•
Psycho-educatie
Folder
Praktische tips
Kortdurende interventies (vorming via CGG Roeselare, Ilse Himpe)
• Verwijzen naar
• Informatie www.alcoholhulp.be
• Bibliotherapie
• Doorverwijzen
• ELP
• CAW, OCMW
Problematisch gebruik
• Totaalscore 7-19
• Opvolging door de huisarts
•
•
•
•
Psycho-educatie
Folder
Praktische tips
Kortdurende interventies (vorming via CGG Roeselare, Ilse Himpe)
• Verwijzen naar
• Informatie www.alcoholhulp.be
• Bibliotherapie
• Doorverwijzen
• ELP
• CAW, OCMW
Problematisch gebruik
• Totaalscore 7-19
• Opvolging door de huisarts
•
•
•
•
Psycho-educatie
Folder
Praktische tips
Kortdurende interventies (vorming via CGG Roeselare, Ilse Himpe)
• Verwijzen naar
• Informatie www.alcoholhulp.be
• Bibliotherapie
• Doorverwijzen
• ELP
• CAW, OCMW
AUDIT vragenlijst na minimum zes weken:
geen verbetering of evolutie, of verslechtering
• Gesprek met een ervaringsdeskundige: AA
• Zelfhulpprogramma www.alcoholhulp.be
AUDIT vragenlijst na minimum 12 weken:
Geen verbetering of evolutie, of verslechtering
• ELP (Afspraak via telesecretariaat: 050/556205)
• Farmacotherapie
AUDIT vragenlijst na minimum 18 weken:
Geen verbetering of evolutie, of verslechtering
-> Sprake van afhankelijkheid
Farmacotherapie
•
•
•
•
Reductie van inname alcohol
Vitaminetekorten
Ontwenning
Terugvalpreventie
• Kan door de huisarts als hij zich geroepen voor voelt en bij het
voldoen van enkele randvoorwaarden.
Afhankelijkheid
• Totaalscore > 19
• Idem interventies problematisch gebruik
+
• Brede screening a.d.h.v. LOCUS (in opmaak)
• Detox
• Ambulant
• Residentieel, bij voorkeur in AZ
• Na detox
• Module ambulante zorg
•
•
•
•
Groepsaanbod , “pritlink”
Zelfhulpgroep AA
Zelfhulp via e-health
Ambulante psychotherapie (CGG Mandel&Leie: 056230021)
Ambulante aanpak?
• Ernst ontwenning afhankelijk van voorgeschiedenis ( delier,
ontwenningsinsulten) en de huidige klinische toestand ( reeds
ontwenningssymptomen, nog onder invloed …).
• Kans neemt af als er meer dan 8 (man) / 6 (vrouw) eenheden
per dag worden gedronken, meer dan 30 j, AUDIT boven 12,
afwijkende levertesten, alcoholgerelateerde problemen (lever,
cardiaal, pancreas), ernstige somatische problemen,
ondervoeding, alc-stigmata (abn vascularisatie).
Ambulante aanpak ontwenning
• Laboresultaten weinig sensitief of specifiek.
• Kan gebruikt worden om pt te wijzen op gevolgen van zijn
alcoholgebruik en hem zo motiveren om te stoppen.
• Leverfunctietesten zijn eerder indicatief voor schade alcohol
aan het lichaam.
• CDT is indicator van lange termijn hoog risico gebruik.
• Pt laten blazen is goede indicator van huidig gebruik
• Zelfrapportage vragenlijsten zoals de AUDIT en klinische
oordeel zijn meer sensitief voor het detecteren van
alcoholproblemen.
Ambulante aanpak?
THUIS ?
•
•
•
•
Aanwezigheid mantelzorg die bereid is tot ondersteuning pt
Als niet geïntoxiceerd (bloedalcohol < 0.5)
Afwezigheid fysische comorbiditeit
Geen voorgeschiedenis van problemen bij ontwenning en
reeds succes bij ontwennen in verleden
• Controle over het drinken (nog niet de ganse dag door
drinken)
• Geen verslaving aan andere psychoactieve stoffen
Ambulante aanpak ontwenning
Voorwaarden :
• Op vraag patiënt en met toestemming voor opname bij
verergeren fysische/psychische toestand tijdens ontwennen
• Aanmoedigen om voldoende te drinken en te eten
• Aangename en matig verduisterde omgeving
• Medicatie voorzien
• Patiënt en omgeving inlichten over te verwachten symptomen
en risico’s
• Ondersteuning door Huisarts/thuisvpk/mobiel team voor
opvolging ontwenningssymptomen en adequate behandeling
• Opvolgen met CIWA-AR
Ambulante aanpak ontwenning
Medicamenteuze aanpak
ontwenning
Benzodiazepines meest aangewezen bij ontwenning omdat ze :
- meeste ontwenningssymptomen verlichten
- ernstige ontwenningssymptomen kunnen verhinderen als
preventief gegeven ( epilepsie, delier)
- grote veiligheidsmarge bij goede opvolging
- weinig kans op kruis-afhankelijkheid bij volgen van
afbouwschema’s
Voorkeur voor langwerkende benzo’s ( Tranxene, Diazepam), bij CI (
COPD, lever- en hartlijden) verdient het kortwerkende Lorazepam
de voorkeur
Op Geleide van de CIWA-AR (withdrawal assessment schaal)
http://www.tijdschriftvoorpsychiatrie.nl/assets/measuringinstrume
nts/meetinstrumenten_33pdf.pdf
Medicamenteuze aanpak
ontwenning
• Bij score 0-9 : geen tot minimale ontwenningsverschijnselen, geen
behandeling nodig
• Bij score 10-19 : milde tot gemiddelde ontwenningsverschijnselen,
behandeling aangewezen.
• Bij score = of > 20 ernstige ontwenning, behandeling noodzakelijk.
• Vanaf 15 steeds toedienen Tranxene/diazepam, tussen 10-14 te
overwegen, zeker als ook andere parameters (bloeddruk, pols,
temperatuur) verhoogd zijn, tot score terug onder de 10.
• Toediening op geleide van de ernst van de symptomen verkort de
duur van de behandeling en vermindert de totaal toegediende
benzodiazepines.
• Zo frequent mogelijk registeren score (eerste 3 dagen om de 4u)
• Bij agitatie en verstoringen in de gewaarwording (delier) best
Neuroleptica (Haldol, tot 5 mg)
Medicamenteuze aanpak
diverse
Medicamenteuze aanpak
hervalpreventie / reductie
• Acramposaat (Campral) :
- herstelt de balans GABA -/Glutamaat + centraal
- grotere kans op nuchter blijven door vermindering hunkering
- tussen 1 jaar doorgeven, 1/3 geeft er voordeel bij, onduidelijk wie
baat heeft, mag tijdens ontwenning gestart worden.
- 4 co/d onder 60 kg, 6 co/d boven 60 kg.
- Combineren met psychosociale interventies en ev disulfiram
• Disulfiram (Antabuse) :
- aversietherapie , verhindert afbraak aceetaldehyde dewelke giftig is
roodheid, zweten, hoofdpijn, nausea, hypotensie, pijn op de borst)
- enkel effectief bij gecontroleerde inname. Cavé cardiale risico’s, niet
geven bij cardiale problemen, impulsieve pat of zij die
oordeelsstoornissen hebben.
Medicamenteuze aanpak
hervalpreventie / reductie
• Nalmefene (Selincro) :
- Opoid antagonist die genot en roes door het drinken vermindert en
daardoor geschikt is voor reductie alcoholgebruik als het
gecombineerd wordt met psychologische begeleiding.
- Nemen 2u voor het drinken, werkt 24 u
- Wordt terugbetaald in hfdst IV op voorwaarde :
1. Afhankelijkheid zoals in DSM-IV
2. Hoog risico alcoholgebruik ( man > 60 g/d, vrouw > 40 g/d)
3. Pas na 2de afspraak en nog steeds te hoog
4. Ontwennen niet nodig is
5. Psychosociale opvolging gericht op verminderen alcohol
Na detox
• Module ambulante zorg
•
•
•
•
Groepsaanbod in PRIT-LINK
Zelfhulpgroep AA
Zelfhulpprogramma www.alcoholhulp.be
Ambulante psychotherapie
• Indien geen verbetering of herval
• Module verslavingszorg PAAZ
• Module verslavingszorg PZ
Wie en wat zijn de Anonieme Alcoholisten
• AA is een netwerk van wereldwijde zelfhulpgroepen voor mensen die elkaar helpen
met hun gemeenschappelijk alcoholprobleem.
• www.aavlaanderen.org
03 239 14 15
24u/24u bereikbaar
• In de meeste steden zijn er meerdere vergaderingen per week.
Zie : http://www.aavlaanderen.org/groepen/groepen.php
• Men hanteert het 12-stappen herstelprogramma van AA.
• De anonimiteit van de leden wordt gerespecteerd.
• AA bestaat volledig autonoom. Men werkt zonder subsidies of sponsoring van buiten af.
AA wordt financieel gedragen door de boekenverkoop en tijdschriften onder de leden
en hun vrijwillige bijdrage in de vergadering.
• Er is geen bijdrage voor deelname. AA is gratis.
• Ons hoofddoel in AA is zelf nuchter blijven en anderen helpen nuchterheid te bereiken.
Contactgegevens ervaringsdeskundige:
Anonieme Alcoholisten
• Rudy: 0479.96 68 72 Vera: 0475.48 64 57
• [email protected]
• http://www.aavlaanderen.org
Al-Anon familie groepen: voor familie en vrienden van
alcoholisten
Omgaan met het drankprobleem van een ander.
Al-Anon / Alateen - Vlaanderen
Helenalei 24 - gelijkvloers
2018 Antwerpen
Tel: 03 218 50 56
www.al-anonvl.be